ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი

ლუკას სახარების განმარტება

თავი მეთექვსმეტე

1. და ეტყოდა მოწაფეთაცა: კაცი ვინმე იყო მდიდარი, რომელსა ესუა მნე. და ესე შეასმინეს მას, ვითარმედ განაბნია ნაყოფი მისი. 2. და მოუწოდა და ჰრქუა მას: რაჲ არს ესე, რომელ მესმის შენთჳს? მომეც მე სიტყუაჲ სამნოჲსა შენისაჲ, რამეთუ არღარა ჴელ-გეწიფების ამიერითგან მნეობად. 3. ხოლო მნემან მან თქუა გულსა თჳსსა: რაჲ ვყო, რამეთუ უფალი ჩემი მიმიღებს სამნოსა ჩემსა? საქმედ არა ძალ-მიც, თხოვად მრცხუენის. 4. უწყი, რაჲ ვყო, რაჲთა, რაჟამს გარდავდგე მნობისაგან, შემიწყნარონ მე სახლთა მათთა. 5. და მოუწოდა კაცად-კაცადსა, თანა-მდებსა უფლისა თჳსისასა და ჰრქუა პირველსა მას: რაოდენი თანა-გაც უფლისა ჩემისაჲ? 6. და მან თქუა: ასი საწნეხელი ზეთისაჲ. და ჰრქუა მას: მიიღე ჴელით-წერილი შენი და დაჯედ ადრე და დაწერე ერგასისი. 7. მერმე სხუასა ჰრქუა: შენ რაოდენი თანა-გაც? ხოლო მან თქუა: ასი სათოელი იფქლისაჲ. ჰრქუა მასცა: მიიღე ჴელით-წერილი შენი და დაწერე: ოთხმეოცი. 8. და აქო უფალმან მნე იგი სიცრუვისაჲ, რამეთუ გონიერად ყო. რამეთუ ძენი ამის სოფლისანი უგონიერეს არიან უფროჲს ძეთა ნათლისათა ნათესავსა შორის მათსა. 9. და მე გეტყჳ თქუენ: ისხენით თავისა თქუენისა მეგობარნი მამონაჲსა მისგან სიცრუვისა, რაჲთა, რაჟამს მოაკლდეთ თქუენ ამიერ, შეგიწყნარნენ თქუენ საუკუნეთა მათ საყოფელთა.

ყოველი იგავი შეფარულად და ხატოვნად გადმოსცემს რაიმე საგნის არსს, მაგრამ იგი ყველაფერში არ ჰგავს იმ საგანს, რომლის ასახსნელადაც იქნა აღებული, ამიტომაც არ უნდა ავსნათ ყოველი ნაწილი იგავისა წვრილმანებამდე, არამედ ვისარგებლებთ რა საგნით, რამდენადაც მართებულია, სხვა ნაწილები ყურადღების გარეშ უნდა დავტოვოთ, როგორც იგავის მთლიანობისათვის მიმატებული, მაგრამ სრულ შეუსაბამობაში მყოფი საგანთან. ასევე უნდა მოვიქცეთ მოცემული იგავის შემთხვევაშიც, ვინაიდან თუკი ყველაფრის უფაქიზეს წვრილმანებამდე ახსნას შევუდგებით: ვინაა მნე, ვინ დაადგინა იგი სამნეოდ, ვინ შეასმინა იგი, ვინ არიან მევალენი, რატომ მართებს ერთს ზეთი, მეორეს კი პური, რატომაა ნათქვამი, რომ თითოეულს ასი მართებდა და თუკი ყოველივე სხვას ზედმეტი ცნობისმოყვერობით გამოვიკვლევთ, ჩვენს საუბარს ბნელს გავხდით და სიძნელეებით იძულებულნი შესაძლოა სასაცილო ახსნებამდეც მივიდეთ, ამიტომაც, ამ იგავით უნდა ვისარგებლოთ იმდენად, რამდენადაც შესაძლებელია. უფალს სურს გვასწავლოს აქ მართებულად განვკარგავდეთ ჩვენთვის ჩაბარებულ სიმდიდრეს. ჯერ ერთი, ჩვენ ვსწავლობთ იმას, რომ ჩვენ არა ვართ ქონების ბატონ-პატრონნი, ვინაიდან არაფერი გაგვაჩვნია საკუთარი, არამედ მმართველნი ვართ სხვისი ქონებისა, ჩაგვაბარა რა იგი მეუფემ იმისათვის, რათა კარგად განვკარგოთ იგი და დაე როგორც იგი გვიბრძანებს, შემდეგ ვსწავლობთ იმას, რომ თუკი ჩვენ სიმდიდრის განკარგვისას მეუფის აზრის თანახმად არ ვიქცევით, არამედ საკუთარი ვნებების დასაკმაყოფილებლად ვფლანგავთ მას, ჩვენ ისეთი მმართველნი ვართ, რომელნიც შეასმინეს, ვინაიდან ნება მეუფისა ისეთია, რომ ჩვენთვის ჩაბარებული ჩვენთან ერთად მომსახურეთა საჭიროებებისთვის გამოვიყენოთ და არა საკუთარი სიამოვნებისთვის, როდესაც შეგვასმენენ და შესაძლოა ჩამოგვართვან ქონების მართვა, ანუ განგდებულ ვიქნეთ აქაური ცხოვრებიდან, როდესაც სწორედ ჩვენ წარვდგებით ანგარიშით მართვის შესახებ, აქედან განსვლის შემდგომ, მაშინ ჩვენ გვიანღა ვამჩნევთ, თუ რა უნდა ვაკეთოთ და ვიძენთ მეგობრებს უმართლო სიმდიდრით. უმართლოდ იწოდება ის სიმდიდრე, რომელიც უფალმა ძმათა და თანამომსახურეთა საჭიროებებისთვის გამოსაყენებლად ჩაგვაბარა, ჩვენ კი მას ჩვენთვის ვიტოვებთ, მაგრამ გვიანღა ვიგრძნობთ, თუ ვის უნდა მივმართოთ და რომ ამ დღეს ჩვენ აღარც მუშაობა შეგვიძლია, ვინაიდან აღარაა დრო ქმედებისა, არც მოწყალების თხოვნა, ვინაიდან უმართებულია, რამდენადაც ქალწულნი მთხოველნი (მოწყალებისა) სულელებად იწოდებიან (მათე 25,8). რისი გაკეთებაღა გვრჩება? გავუყოთ ძმებს ეს ქონება, რათა როდესაც აქედან განვალთ, ანუ გადავსახლდებით აქაური ცხოვრებიდან, რათა გლახაკებმა სამუდამო განსასვენებელში მიგვიღონ. ვინაიდან გლახაკებს ქრისტეში სამუდამო განსასვენებელი ხვდებათ წილად, სადაც მათ შეუძლიათ მიიღონ ისინი, ვინც მათდამი სიყვარული გამოხატა ქონების დარიგებით, თუმცა იგი, როგორც კუთვნილება მეუფისა, თავიდანვე გლახაკებს უნდა დარიგებოდა. ისინი არსებითად მევალენი არიან თანახმად თქმულისა: „მარადღე სწყალობს და ავასხებს მართალი“ (ფსალ. 36,26) და სხვა ადგილას: „ღარიბ-ღატაკის განმკითხველი სესხს აძლევს უფალს (იგავ. 19,17). ამრიგად წინასწარ ყოველივე უნდა დაერიგებინა ამ კეთილი მევალეებისთვის, რომელნიც ასმაგად იხდიან. თუმცა, როდესაც ჩვენ აღმოვჩნდებით მნენი სიცრუისა, უსამართლოდ ვიტოვებთ რა იმას, რაც სხვებისთვისაა განკუთვნილი. მუდმივად კი არ უნდა დავრჩეთ ამ არაადამიანურ მდგომარეობაში, არამედ უნდა დავურიგოთ იგი გლახაკებს, რათა მათ სამუდამო განსასვენებელში მიგვიღონ. როდესაც ჩვენ ასე ავხსნით ამ იგავს, ახსნაში არ შეგვხვდება არც რაიმე ზედმეტი, არც განსაკუთრებული, სიზმრისმეტყველებითი, თუმცა გამოთქმა: „ძენი ამის სოფლისანი უგონიერეს არიან“ და ა. შ. ვგონებ, რაღაც სხვას აღნიშნავს, მაგრამ არა რაიმე გაუგებარსა და უცნაურს. „ძეთა ამათ სოფლისათა“ უწოდებს მათ, ვინც ყველაფერს იგონებენ, რაც დედამიწაზე სასარგებლოა მათთვის, ხოლო „ძეთა ნათლისათა“ - იმათ, ვინც ღვთისადმი სიყვარულის გამო უნდა გადასცენ სხვებს სულიერი სიმდიდრე. ამრიგად, აქ ნათქვამია, რომ ადამიანები, რომელნიც დადგენილნი არიან ადამიანური ქონების მმართველებად, ყველანაირად ზრუნავენ იმაზე, რომ მმართველების ჩამორთმევის შემდეგ ჰქონდეთ სანუგეშო, ხოლო ძენი ნათლისანი, რომელნიც დაადგინეს, ანუ ანდეს სულიერი ქონების მართვა, სრულიად არ ფიქრობენ იმაზე, რომ ამის შემდეგ მიიღონ რაიმე სარგებელი. ამრიგად, ძენი ამის სოფლისანი არსებითად ისინი არიან, ვინც ადამიანური საქმეების მართვა აქვთ ჩაბარებული და რომელთაც „ნათესავსა შორის მათსა“, ანუ ამ ცხოვრებაში ჭკვიანურად მიჰყავთ თავიანთი საქმეები, ხოლო ძენი ნათლისანი ისინი არიან, ვინც მიიღეს ქონება იმისათვის, რათა ღვთივსათნოდ მართონ იგი. აღმოჩნდება, რომ ადამიანური ქონების მართვისას ჩვენ ჭკვიანურად მიგვყავს ჩვენი საქმეები და ვცდილობთ, რომ გვქონდეს რაიმე თავშესაფარი ცხოვრებისა მაშინაც, როდესაც მოვაკლდებით მმართველობას, ხოლო როდესაც ვმართავთ ქონებას, რომელსაც ღვთის ნების შესაბამისად უნდა განვკარგავდეთ, როგორც ჩანს, არ ვზრუნავთ იმაზე, რომ ჩვენი ამ ქვეყნიური ცხოვრებიდან განსვლის შემდეგ არ დაგვეკისროს პასუხისმგებლობა მართვისათვის და არ დავრჩეთ ყოველგვარი ნუგეშის გარეშე. იმიტომაც გვეწოდება ჩვენ უგუნურნი, რომ არ ვფიქრობთ იმაზე, თუ რა იქნება სასარგებლო ჩვენთვის ამის შემდგომ. არამედ შევიძინოთ მეგობრები გლახაკთა შორის, დავხარჯავთ რა მათზე უმართლო სიმდიდრეს, რომელიც ღვთისაგან სიმართლის იარაღად მოგვეცა, მაგრამ ჩვენს სასარგებლოდ დავაკავეთ და ამიტომ უმართლოდ გადაიქცა. თუკი სიმდიდრე, მართალი გზით მოპოვებული, როდესაც მას კარგად არ მართავენ და გლახაკებს არ ურიგებენ, უმართლოდ და მამონად გადაიქცევა, მით უფრო ითქმის ეს უმართლო სიმდიდრეზე. დაე, ამ უკანასკნელით მეგობრები შევიძინოთ საკუთარი თავისთვის, რათა როდესაც მოვკვდებით და ამქვეყნიური ცხოვრებიდან გადავსახლდებით, სულმოკლეობა შეგვიპყრობს რა განკითხვისაგან, მათ იქ საუკუნო განსასვენებელში მიგვიღონ ჩვენ.

10. სარწმუნოჲ იგი მცირესა ზედა და მრავალსა ზედაცა სარწმუნო არს; და რომელი მცირესა ზედა ცრუ არს, მრავალსაცა ზედა ცრუ არს. 11. უკუეთუ სიცრუვისა ამას მამონასა სარწმუნო არა იქმნნეთ, ჭეშმარიტი იგი ვინ გარწმუნოს თქუენ? 12. და უკუეთუ სხჳსასა ამას სარწმუნო არა იქმნნეთ, თქუენი იგი ვინ მოგცეს თქუენ? 13. არავის მონასა ჴელ-ეწიფების ორთა უფალთა მონებად: ანუ ერთი იგი მოიძულოს და ერთი შეიყუაროს, და ანუ ერთისაჲ თავს-იდვას და ერთი შეურაცხ-ყოს. ვერ ჴელ-ეწიფების ღმრთისა მონებად და მამონაჲსა.

უფალი ისევ გვასწავლის იმას, რომ სიმდიდრეს ღვთის ნების შესაბამისად უნდა ვმართავდეთ. „სარწმუნოჲ იგი მცირესა ზედა“, ანუ კარგად განმკარგავი მისთვის ჩაბარებული ქონებისა ამ სოფელში, სარწმუნოა „მრავალსა ზედაცა“, ანუ საუკუნო ცხოვრებაშიც ღირსია ჭეშმარიტი სიმდიდრისა. „მცირეს“ უწოდებს მიწიერ სიმდიდრეს, ვინაიდან იგი ჭეშმარიტად მცირეა, უმნიშვნელოც კი, რამდენადაც მსწრაფლწარამავალია; „მრავალს“ კი - ზეციურ სიმდიდრეს, რამდენადაც იგი სულ მატულობს და მატულობს. ამიტომაც, ვინც სარწმუნო არ აღმოჩნდა ამ მიწიერ სიმდიდრეში და ძმათა საერთო სარგებლობისათვის მიცემული თავად მიითვისა, იგი არ იქნება ღირსი იმ მრავლისაც, არამედ უარყოფილი იქნება, როგორც არა სარწმუნო. ხსნის რა თქმულს, ამატებს: „უკუეთუ სიცრუვისა ამას მამონისა სარწმუნო არა იქმნნენით, ჭეშმარიტი იგი ვინ გარწმუნოს თქვენ? „სიცრუის“ ანუ უმართლო უწოდა სიმდიდრეს, რომელიც ჩვენთან რჩება; ვინაიდან იგი, რომ არ ყოფილიყო უმართლო არც გვექნებოდა ჩვენ. ახლა კი, რამდენადაც იგი ჩვენ გვაქვს, ცხადია, რომ უმართლოა, რამდენადაც იგი დაკავებულია ჩვენს მიერ და არ დაურიგდა გლახაკებს. ვინაიდან სხვისი ქონებისა და გლახაკთა კუთვნილების მიტაცება უსამართლობაა. ამრიგად, ვინც ცუდად და არასწორად მართავს ამ ქონებას, როგორ უნდა ვანდოთ მას „ჭეშმარიტი“ სიმდიდრე? და ჩვენ ვინ მოგვცემს „ჩვენსას“, როდესაც არასწორად განვაგებთ „სხვისას“ ანუ „ქონებას“? ის კი „სხვისაა“, რამდენადაც გლახაკთათვისაა განკუთვნილი და მეორე მხრივ, რამდენადაც ჩვენ არაფერი მოგვიტანია ამ ქვეყნად, არამედ შიშველნი ვიშვით. ჩვენი ხვედრი კი ზეციური და ღმრთაებრივი სიმდიდრეა, ვინაიდან იქაა ჩვენი მოქალაქეობა (ფილ. 3,20). ქონება და შენაძენი უცხოა ადამიანისთვის, რომელიც ღვთის ხატადაა შექმენილი, რადგანაც მათგან არაფერი ჰგავს მას, ხოლო ღმრთაებრივი სიკეთეებით ტკბობა და ღმერთთან ურთიერთობა - ახლოსაა ჩვენთან. აქამდე უფალი გვასწავლიდა, თუ როგორ უნდა გვემართა სწორად სიმდიდრე, ვინაიდან იგი სხვისია და არა ჩვენი; ჩვენ მმართველები ვართ და არა ბატონები და მეუფენი, რამდენადაც სიმდიდრის მართვა ღვთის ნების შესაბამისად არ აღესრულება სხვაგვარად, თუ არა მისდამი მტკიცე უვნებობის მდგომარეობაში. უფალმა თავის სწავლებას ესეც დაამატა: „ვერ ხელეწიფების ღმრთისა მონებად და მამონაჲსა“, ანუ შეუძლებელია ღმრთის მსახური იყოს ის, ვინც სიმდიდრეს მიეჯაჭვა და მისდამი ვნების გამო რაღაცას იტოვებს თავისთვის. ამიტომაც, თუკი აპირებ სწორად განკარგვას სიმდიდრისა, ნუ დაემონები მას, ანუ ნუ იქნები მასზე მიჯაჭვული და შენ ნამდვილად მოემსახურები ღმერთს, ვინაიდან ვერცხლისმოყვარება, ანუ სიმდიდრისადმი ვნებითი მიდრეკილება, ყველგან გაკიცხვას იმსახურებს (1 ტიმ. 6.10).

14. ესმოდა ესე ყოველი ფარისეველთაცა, რამეთუ ვეცხლის-მოყუარე იყვნეს და შეურაცხ-ჰყოფდეს მას. 15. და ეტყოდა მათ: თქუენ ხართ, რომელნი განიმართლებთ თავსა თჳსთა წინაშე კაცთა, ხოლო ღმერთმან იცნის გულნი თქუენნი, რამეთუ კაცთა შორის მაღალი საძაგელ არს წინაშე ღმრთისა.

ფარისეველნი, განაწყენებულნი უფლის სიტყვებით, დასცინოდნენ მას, ვინაიდან მათთვის, როგორც ვერცხლისმოყვარეთათვის უსიამოვნო იყო არამომხვეჭელობის შესახებ მოსმენა. ასეცაა ნათქვამი: „ღვთისმგმობელის დამრიგებელი დამცირებას იხვეჭს, ბოროტეულის მამხილებელი შეურაცხყოფას“ (იგავ. 9,7). უფალი ააშკარავებს რა ფარისეველთა დაფარულ ბოროტებას და უჩვენებს რა, რომ ისინი, თუმცა იღებენ სახეს მართლისა, მაგრამ საძაგელნი არიან ღვთის წინაშე თავის თავზე დიდი წარმოდგენის გამო. უფალი მათ ეუბნება: თქვენ წარმოადგენთ თქვენს თავს მართლებად ადამიანთა წინაშე და ფიქრობთ, თითქოსდა მხოლოდ თქვენ შეგიძლიათ გაიგოთ ის, რაც საჭიროა და ისწავლოთ, ამიტომაც იცინით ჩემს სიტყვებზე, როგორც არაგონიერზე, გსურთ პატივს მოგაგებდეთ მდაბიო ხალხი, როგორც ჭეშმარიტების მასწავლებლებს, მაგრამ საქმით ასე არ არის. იმიტომ, რომ ღმერთმა იცის თქვენი გულები და საძაგლად მიგიჩნევთ თქვენი ქედმაღლობისა და ადამიანური დიდებისადმი ლტოლვის გამო. „რამეთუ კაცთა შორის მაღალი საძაგელ არს წინაშე ღმრთისა“. „ყველა გულზვიადი სიბილწეა უფლის წინაშე; გჯეროდეს, დაუსჯელი ვერ გადარჩება“ (იგავ. 16,5). ამიტომაც თქვენ ფარისეველნო საჭირო იყო გეცხოვრათ არა ადამიანური აზრისათვის, „რამეთუ ღმერთმან განაბნინა ძუალნი კაცთ-მოთნეთანი“ (ფსალ. 52,6), არამედ უკეთესი იყო მართლებად ქცეულიყავით ღვთის წინაშე.

16. რამეთუ სჯული და წინაწარმეტყუელნი ვიდრე იოვანესამდე: მიერითგან სასუფეველი ღმრთისაჲ ეხარების, და ყოველივე მისა მიმართ იიძულების. 17. უადვილეს არს ცისა და ქუეყანისა წარსლვაჲ ვიდრეღა სჯულისა ერთი რქაჲ დავრდომად. 18. ყოველმან რომელმან განუტეოს ცოლი თჳსი და სხუაჲ შეირთოს, მან იმრუშა; და რომელმან განტევებული ქმრისაგან შეირთოს, მანცა იმრუშა.

როგორც ჩანს, ეს ცალკე საუბარია, რომელსაც არაფერი აქვს საერთო ზემოთქმულთან, მაგრამ ყურადღებიან ადამიანს არ მოეჩვენება იგი არათანმიმდევრულად, არამედ პირიქით, ძლიერ დაკავშირებულად წინამორბედთან. უფალი ზემოთქმული სიტყვებით არამომხვეჭელობას ასწავლიდა და სიმდიდრეს უმართლო ქონება უწოდა, ხოლო სჯული (ლევ. 26, 3-9) აღდგენდა კურთხევას, (სხვათაშორის) სიმდიდრეშიც და წინასწარმეტყველნი (ეს. 19) ჯილდოდ მიწიერ კეთილდღეობას ჰპირდებოდნენ, რათა ვინმეს ფარისეველთა მსგავსად არ ეთქვა მისთვის დაცინვით: რას ამბობ? შენ სჯულს ეწინააღმდეგები: ის აკურთხებს სიმდიდრით, შენ კი არამომხვეჭელობას ასწავლი - ამიტომ უფალი ამბობს: სჯულსა და წინასწარმეტყველებს დრო იოანემდე ჰქონდათ და კარგი იყო, რომ ასე ასწავლიდნენ, ვინაიდან მსმენელნი მაშინ ყრმობის ასაკში იყვნენ. მაგრამ იმ დროიდან, რაც იოანე მოევლინა, თითქმის უხორცო არამომხვეჭელობითა და არამომხვეჭელი თითქმის უხორცობით, ცათა სასუფეველი იქადაგა, მიწიერი კეთილდღეობის დრო გადის, ცათა სასუფეველი იქადაგება, ამიტომაც ზეცის მსურველნი მიწაზე არამომხვეჭელნი უნდა გახდნენ. რამდენადაც წინასწარმეტყველნი და სჯული არ ახსენებდნენ ცათა სასუფეველს, სამართლიანად ჰპირდებოდნენ მიწიერ კეთილდღეობას ადამიანებს, ჯერ კიდევ ძლიერ არასრულყოფილთ და ვერ შემძლეთ წარმოედგინათ რაიმე დიადი და მამაკაცური. ამიტომაც, ფარისეველნო, მე სამართლიანად ვასწავლი არამომხვეჭელობას, როდესაც სჯულის არასრულყოფილ მცნებებს უკვე დრო გაუვიდათ. შემდეგ, რათა არ ვთქვათ, ბოლოსდაბოლოს, რომ ყველაფერი სჯულისმიერი უარყოფილია, როგორც ამაო და სრულიად ცარიელი, უფალი ამბობს: არა! პირიქით, ახლა კიდევ უფრო მეტად სრულდება და აღესრულება. ვინაიდან ის, რაც სჯულმა ჩრდილში მოხაზა, საუბრობდა რა ხატოვნად ქრისტეზე, ის ახლა სრულდება და მისი არცერთი წერტილი არ ამოვარდება, რაზეც იქ ჩრდილის სახითაა მითითებული ქრისტეზე, ის ახლა უნათლესი სახით სრულდება და სჯულის მცნებები, მიეცათ რა მაშინ მორგებულად და არასრულქმნილთა გულისხმიყოფის შესაბამისად, ახლა უმაღლესი და უსრულყოფილესი აზრის მატარებელნი იქნებიან, ხოლო ის, რომ სჯული არასრულყოფილთ არასრულყოფილად ესაუბრება, შემდეგიდან ჩანს. მაგალითად, სჯული, ებრაელთა გულქვაობის გამო, გაყრის ნებას რთავდა, კერძოდ: ქმარი, თუკი შეიძულებდა თავის ცოლს, ჰქონდა უფლება გაყროდა მას, რომ რაიმე უარესი არ მომხდარიყო. ვინაიდან, მკვლელობისაკენ მიდრეკილნი და სისხლისმსმელნი, ებრაელები არ ინდობდნენ უახლოეს ნათესავებს, ისე რომ ეშმაკებს მსხვერპლად თავიანთ ვაჟებსა და ქალიშვილებს სწირავდნენ. მაგრამ ეს ნაკლი და არასრულყოფილებაა სჯულისა. მაშინ იმ სჯულისდების დრო იყო, ახლა კი საჭიროა სხვა სწავლება, უსრულყოფილესი, ამიტომაც ვამბობ: ყოველი, რომელიც განუტევებს ცოლს არა მრუშობის გამო და სხვას შეირთავს, მრუშობს. ამიტომაც არაფერია გასაკვირი თუკი მე არამომხვეჭელობას ვასწავლი, თუმცა სჯული ამაზე ნათლად არაფერს ამბობს. აი, სჯულმა გულგრილად მოგვცა მცნება ქორწინების დარღვევაზე იუდეველთა შორის მკვლელობის ასაცილებლად; მე კი მსმენელებს, ვასწავლი რა უმაღლეს სრულყოფილებას, ვუკრძალავ გაყრას კეთილკრძალული მიზეზის გარეშე და ასე სჯულის საწინააღმდეგოდ კი არ ვუბრძანებ, არამედ იმის გამო, რომ არ იყოს მკვლელობები ცოლ-ქმარს შორის და მე ვადასტურებ ამას, როდესაც ვასწავლი, რომ მეუღლეებმა იზრუნონ ერთმანეთზე და გაუფრთხილდნენ ერთმანეთს, როგორც საკუთარი სხეულის ნაწილს. სჯულსაც ეს სურდა, მაგრამ რამდენადაც მსმენელები არასრულყოფილნი იყვნენ, მან დაადგინა დარღვეულიყო ქორწინება, რათა უკიდურეს შემთხვევაში, ამ პირობით მაინც დაენდოთ ცოლ-ქმარს ერთმანეთი და არ ემრისხანათ ერთი-მეორეზე. ამრიგად ქრისტემ სჯულის ყველა მოთხოვნა დაადასტურა; ამიტომაც კარგად თქვა, რომ შეუძლებელია სჯულის თუნდაც ერთი წერტილი ამოვარდეს, ვინაიდან როგორღა ამოვარდებოდა, როდესაც ქრისტემ შეასწორა იგი (სჯული) საუკეთესო სახით?

19. კაცი ვინმე იყო მდიდარი და იმოსებოდა ძოწეულითა და ბისონითა და იხარებდა დღითი-დღე ბრწყინვალედ. 20. გლახაკი ვინმე იყო, სახელით ლაზარე, დავრდომილი წინაშე ბჭეთა მისთა და ქუე ძურებოდა. 21. და გული-ეტყოდა განძღებად ნამუსრევისაგან, გარდამოცჳვნებულისა ტაბლისაგან მის მდიდრისა. არამედ ძაღლნიცა მოვიდოდეს და ჰლოშნიდეს წყლულსა მას მისსა. 22. იყო სიკუდილი გლახაკისაჲ მის და მიიყვანა იგი ანგელოზთაგან წიაღთა აბრაჰამისთა. მოკუდა მდიდარიცა იგი და დაეფლა.

ეს საუბარი კავშირშია წინამორბედთან. რამდენადაც ზემოთ უფალი ასწავლიდა სიმდიდრის კარგად მართვას, სამართლიანად ამატებს ამ იგავსაც, რომელიც, იმ მაგალითით რაც მდიდარს შეემთხვა, იმავე აზრზე მიუთითებს. ეს საუბარი სწორედაც რომ იგავია და არა ნამდვილი ამბავი, როგორც უსაფუძვლოდ ფიქრობდნენ ზოგიერთნი. ვინაიდან ჯერ კიდევ არ დამდგარა დრო არც მართალთა მიერ სიკეთეთა მიღებისა და არც ცოდვილთა მიერ - საწინააღმდეგოსი. უფალმა კი ხატოვანი გახადა თავისი საუბარი, რათა როგორც უწყალოთ გულისხმაეყოთ, თუ რა ელით მომავალში, ისე ბოროტად ვნებულთათვის ესწავლებინა, რომ ისინი დაჯიდლოვდებიან იმისთვის, რასაც აქ იტანენ. მდიდარი იგავში უფალმა უსახელოდ მოიყვანა, რამდენადაც იგი უფლის წინაშე სახელდების ღირსიც არაა. როგორც წინასწარმეტყველის პირითაა ნათქვამი: „არცა მოვიხსენო სახელები მათი ბაგითა ჩემითა“ (ფსალ. 15,4), ხოლო გლახაკს სახელით მოიხსენიებს, ვინაიდან მართალთა სახელები სიცოცხლის წიგნში იწერება. ამბობენ, რომ ებრაელთა გადმოცემით იმ დროს იერუსალიმში იყო ვინმე ლაზარე, რომელიც უკიდურეს სიღარიბესა და სნეულებაში იმყოფებოდა და რომ უფალმა იგი მოიხსენია იგავში, როგორც თავლსაჩინო და ცნობილი. მდიდარი ყოველმხრივ კეთილდღეობაში იმყოფებოდა. იგი პორფირით და ბისონით იმოსებოდა და არა მხოლოდ იმოსებოდა, არამედ სხვა ყოველგვარი სიამეებითაც ტკბებოდა. „იხარებდა ბრწყინვალედო“, - ნათქვამია- და არათუ დღეს და ხვალ, არამედ „დღითი-დღე“. და არათუ ზომიერად, არამედ „ბრწყინვალედ“, ანუ ფუფუნებითა მფლანგველობით. ლაზარე კი გლახაკი და სნეული იყო და ამასთან „წყლულებიანი“. როგორც ნათქვამია, შეიძლება სნეული იყო, მაგრამ არ გქონდეს ჭრილობები, ხოლო ამ უკანასკნელთაგან ბოროტება იზრდება და იგი მდიდრის ჭიშკართან ეგდო. ახალი საწუხარი, ხედავდა რა, რომ სხვები გადაჭარბებულად ტკბებიან, ის კი შიმშილით იტანჯება, ვინაიდან მას სურდა მოეკლა შიმშილი, არა მდიდრული სანოვაგით, არამედ მისი ნასუფრალით, ისეთით, როგორითაც ძაღლები იკვებებიან. არავინ ზრუნავდა ლაზარეს განკურნებაზეც: ვინაიდან ძაღლები ლოშნიდნენ მის წყლულებს, რადგან არავინ იყო მათი განმგდები. და რა? ლაზარე, იმყოფებოდა რა ასეთ შეჭირვებულ მდგომარეობაში, აუგს ამბობდა მდიდრის განცხრომით ცხოვრებაზე? განიკითხავდა არაადამიანურობას? დრტვინავდა განგებაზე? არა, არაფერ ასეთზე არ ფიქრობდა იგი, არამედ ყოველივე დიდი სიბრძნით გადაჰქონდა. საიდან ჩანს ეს? იქიდან, რომ როდესაც მოკვდა, იგი ანგელოზებმა ჩაიბარეს, ვინაიდან ის რომ მდრტვინავი და ღვთისმგმობი ყოფილიყო, იგი ასეთი პატივის ღირსი არ გახდებოდა - ანგელოზთა თანხლებისა და მათ მიერ მიყვანებისა. „მოკუდა მდიდარიცა იგი და დაეფლა“. ჯერ კიდევ მდიდრის სიცოცხლეში მისი სული ჭეშმარიტად დაფლული იყო, მას სხეული დაჰქონდა როგორც კუბო. ამიტომაც მისი სიკვდილის შემდეგაც იგი ანგელოზთა მიერ კი არ აღიყვანება, არამედ ჯოჯოხეთში ვარდება, ვინაიდან ის ვინც არასოდეს ფიქრობს არაფერ ამაღლებულსა და ზეციურზე ყველაზე უდაბლესი ადგილის ღირსია. სიტყვებით „და დაეფლო“, უფალმა იმაზე მიანიშნა, რომ მის სულს წილად ხვდა ყველაზე უფრო ღრმა და ბნელი ადგილი ჯოჯოხეთში.

23. და ჯოჯოხეთს შინა აღიხილნა თუალნი თჳსნი, იყო რაჲ სატანჯველსა შინა, და იხილა აბრაჰამი შორით და ლაზარე წიაღთა მისთა. 24. და მან ჴმა-ყო და თქუა: მამაო აბრაჰამ, შემიწყალე მე და მოავლინე ლაზარე, რაჲთა დააწოს მწუერვალი თითისა მისისაჲ წყალსა და განმიგრილოს ენაჲ ჩემი, რამეთუ ვიტანჯები მე ალითა ამით ცეცხლისაჲთა. 25. ხოლო აბრაჰამ ჰრქუა მას: შვილო, მოიჴსენე, რამეთუ მიიღე კეთილი შენი ცხორებასა შენსა, და ლაზარე ეგრევე მსგავსად ბოროტი. და აწ ესერა აქა ესე ნუგეშინის-ცემულ არს, ხოლო შენ იტანჯები. 26. და ამას ყოველსა თანა შორის ჩუენსა და შენსა დანახეთქი დიდი დამტკიცებულ არს, რაჲთა რომელთა უნდეს წიაღსლვად ამიერ თქუენდა, ვერ ჴელ-ეწიფოს, არცა მაგიერ ჩუენდა წიაღმოსლვად.

როგორც ადამი განსდევნა რა სამოთხიდან, სამოთხის წინ დაასახლა უფალმა (დაბ. 3,24), რათა ტანჯვას სამოთხის განუწყვეტელი ხილვით გამოწვეულს, უფრო ნათლად ეგრძნობინებინა ადამისათვის ნეტარებისგან მოკლება, ასევე ეს მდიდარიც ლაზარეს წინაშე განიკითხა, რათა იხილავდა რა, თუ როგორ მდგომარეობაში იმყოფება ახლა ლაზარე მდიდარს ეგრძნო, თუ რას მოაკლდა თავისი არაადამიანურობის გამო და რატომ იხილა მდიდარმა ლაზარე არა ვინმე სხვასთან მართალთაგან, არამედ აბრაამის წიაღში? რამდენადაც აბრაამი სტუმართმოყვარე იყო, ხოლო მდიდარი საჭირო იყო ემხილებინათ არასტუმართმოყვარების გამო, ამიტომაც ხედავს მდიდარი ლაზარეს აბრაამთან. იგი გვერდით ჩავლითაც კი თავის სახლში ეპატიჟებოდა, მას კი სახლის შიგნით მწოლარეც სძაგდა. რატომაა, რომ მდიდარი თავისი თხოვნით მიმართავს არა ლაზარეს, არამედ აბრაამს? შესაძლოა მას რცხვენოდა, ან შესაძლოა ფიქრობდა, რომ ლაზარეს ახსოვს მისი ბოროტება და საკუთარი საქმეების მიხედვით ასკვნიდა ლაზარეზეც. თუკი მე (შესაძლოა ეფიქრა მას), ვტკბებოდი რა ასეთი ბედნიერებით მძაგდა ის, ასეთი უბედურებით გატანჯული და ნასუფრალსაც კი არ ვუნაწილებდი, მით უფრო იგი, ჩემს მიერ მოძულებული, გაიხსენებს ბოროტებას და არ დათანმხდება გაიღოს მოწყალება ჩემთვის, ამიტომაც ის თავისი სიტყვებით აბრაამს მიმართავს, ფიქრობდა რა, როგორც ჩანს, რომ პატრიარქ`სთვის უცნობი იყო საქმის გარემოება და რას ამბობს აბრაამი? მას არ მიუმართავს მდიდრისთვის: არაადამიანურო და სასტიკო, განა არ გრცხვენია შენ? ახლა გაგახსენდა კაცთმოყვარება? როგორ? „შვილო!“ შეხედე თანამგრძნობს და წმინდა სულს. რომელიღაც ბრძენი ამბობს: ნუ აღაშფოთებ დამდაბლებულ სულს. ამიტომაც აბრაამიც ამბობს: „შვილო“, აგრძნობინებს რა ამით, რომ ახლაც კი ხელეწიფება მისი ასე მოწყალედ სახელდება. მაგრამ სულ ესაა, ამის მეტი მას არაფრის გაკეთება არ შეუძლია მისთვის. რაც შემიძლია იმას გავიღებ შენთვის, ანუ თანამგრძნობ ხმას. მაგრამ ის, რომ გადმოვიდე აქედან იქ, არ ხელმეწიფება, რადგან ყოველივე ჩაკეტილია. „რამეთუ მიიღე კეთილი შენი ცხოვრებასა შენსა, და ლაზარე ეგრევე მსგავსად ბოროტი“, რატომ არ უთხრა აბრამმა მდიდარს: შენ მოგეცა, არამედ - მიიღე? სიტყვებს: „უკან მიღება“ ჩვენ ჩვეულებრივ ვხმარობთ მათ მიმართ, ვინც იღებენე იმას, რაც მათ მართებდათ. რას ვსწავლობთ ჩვენ? იმას, რომ თუმცა ზოგიერთებმა შებილწეს საკუთარი თავი ბოროტმოქმედებებით, თუმცა ბოროტების უკიდურეს ხარისხს მიაღწიეს, მაგრამ ოდესმე ხომ გააკეთეს ერთი ან ორი კეთილი საქმე, ამიტომაც მდიდარსაც ჰქონდა კეთილი საქმეები და რამდენადაც მან ამქვეყნიური კეთილდღეობით მიიღო მისაგებელი, ამიტომაც ნათქვამია, რომ „მიიღო კეთილი“ თვისი. „და ლაზარე ეგრევე მსგავსად „ბოროტი“. შესაძლოა მანაც ჩაიდინა ერთი ან ორი ბოროტი საქმე და მწუხარებით, რომელიც აქ დაითმინა მიიღო მათ გამო მისაგებელი, ამიტომაც იგი ნუგეშინისცემულია, შენ კი მწუხარებ. „დანახეთქი“ აღნიშნავს მანძილსა და განსხვავებას მართლებსა და ცოდვილებს შორის. რამდენადაც როგორც მათი ნება იყო განსხვავებული, ასევე მათი სამკვიდრებელიც დიდად განსხვავდება, როდესაც თითოეული იღებს მისაგებელს საკუთარი ნებისა და ცხოვრების შესაბამისად. დააკვირდი აქ უარყოფას ორიგენისტთა მიმართაც, ისინი ამბობენ, რომ მოვა დრო, როდესაც ტანჯვა დასრულდება და ცოდვილნი შეუერთდებიან მართლებსა და ღმერთს და ამრიგად ღმერთი იქნება ყველაფერი ყოველში. მაგრა, აი ჩვენ გვესმის, აბრაამი ამბობს, რომ გადმოსვლის მსურველნი ჩვენგან თქვენსკენ, ან თქვენგან ჩვენსკენ ვერ მოიმოქმედებენ ამას, ვინაიდან მართალთათვის განკუთვნილი ადგილიდან შეუძლებელია ვინმესთვის ცოდვილთათვის განკუთვნილ ადგილზე გადასვლა და აბრაამი, უეჭველია, უფრო იმსახურებს რწმენას, ვიდრე ორიგენე. რა არის „ჯოჯოხეთი“? ერთნი ამბობენ, რომ ჯოჯოხეთი არის მიწისქვეშა ბნელი ადგილი, ხოლო სხვები ჯოჯოხეთს უწოდებდნენ სულის გადასვლას თვალსაჩინოდან უხილავ და უსახურ მდგომარეობაში. ვინაიდან სანამ სული სხეულში იმყოფება, იგი საკუთარი მოქმედებებით მჟღავნდება, ხოლო სხეულთან გაყრის შემდეგ იგი უხილავი ხდება, სწორედ ამას უწოდებდნენ ჯოჯოხეთს. „აბრაამის წიაღს“ უწოდებენ იმ სიკეთეთა ერთობას, რაც მართალთათვისაა განმზადებული მათი შესვლის შემდგომ ქარიშხლიდან ზეციურ ნავთსაყუდელში, ვინაიდან ზღვაშიც უბეებს (წიაღს) ჩვენ ჩვეულებრივ ვუწოდებთ ადგილებს, რომლებიც მოსახერხებელია დასაყუდებლად და დასამშვიდებლად. მიაქციე ყურადღება იმასაც, რომ იმ დღეს მჩაგვრელი დაინახავს როგორ დიდებაში იქნება მის მიერ დაჩაგრული, ხოლო ეს უკანასკნელი თავის მხრივ, დაინახავს, როგორ განიკითხება მჩაგვრელი, ისევე როგორც აქ მდიდარმა იხილა ლაზარე, ხოლო მან - ასევე მდიდარი.

27. ხოლო მან ჰრქუა: გლოცავ შენ, მამაო, მიავლინე ეგე სახლსა მამისა ჩემისასა, 28. რამეთუ მისხენ ხუთნი ძმანი, რაჲთა აუწყოს მათ, და არა მოვიდენ იგინიცა ადგილსა ამას სატანჯველისასა. 29. ჰრქუა მას აბრაჰამ: ჰქონან მოსე და წინაჲსწარმეტუელნი, მათი ისმინედ. 30. ხოლო მან თქუა: არა, მამაო აბრაჰამ, არამედ უკუეთუ ვინმე მკუდრეთით აღდგეს და მივიდეს, მათ შეინანონ. 31. ჰრქუა მას აბრაჰამ: უკუეთუ მოსესი და წინაწარმეტყუელთაჲ არა ისმინონ, არცაღა, მკუდრეთით თუ ვინმე აღდგეს, ჰრწმენეს მათ.

უბედური მდიდარი, ვერ მიიღო რა საკუთარი ხვედრის შემსუბუქება, ურთავს თხოვნას სხვათა შესახებ. ნახე როგორ მივიდა იგი საშჯელის მეშვეობით სხვების მიმართ თანაგრძნობამდე მაშინ როგორც ადრე სძაგდა ლაზარე მის ფერხთით განრთხმული, ახლა სხვებზე ზრუნავს, რომელნიც მასთან არ იმყოფებიან და ევედრება გააგზავნოს მამისეულ სახლში ლაზარე გარდაცვლილთაგან, არა უბრალო და ვინმე გარდაცვლილთაგან, არამედ ლაზარე, რათა ხედავდნენ რა მას ადრე სხეულსა და უპატიობაში მყოფს, იხილონ ახლა მოსილი დიდებითა და სიჯანსაღით და მისი განღმრთობის მოწმენი შეიქმნენ მჭვრეტელნი მისი დიდებისა. ვინაიდან აშკარაა, რომ იგი დიდებით გამოეცხადებოდა მათ, თუკი საჭირო იქნებოდა შექმნილიყო მქადაგებლად ღირსად ნდობისა. აბრაამმა რაღა უთხრა? „ჰქონან მოსე“. შენო, ამბობს, ისე არ ზრუნავ შენს ძმებზე, როგორც ღმერთი, მათი შემოქმედი. მან მიუჩინა მათ ურიცხვი დამმოძღვრელნი. მდიდარი კი ამბობს: „არა, მამაო!“ ვინაიდან, როგორც თვითონ ისმენდა რა წმინდა წერილს, არ სწამდა და მისი სიტყვები ზღაპრებად მიაჩნდა, ასევე ივარაუდა თავისი ძმების შესახებ და მსჯელობს რა საკუთარი თავიდან გამომდინარე, ამბობს, რომ ისინი წმინდა წერილს არ მოუსმენენ, როგორც თვითონ ის, არამედ თუკი ვინმე აღდგება მკვდრეთით, დაიჯერებენ. ახლაც არიან ისეთი ადამიანები, რომლებიც ამბობენ: ვინ ნახა რა ხდება ჯოჯოხეთში? ვინ დაბრუნებულა იქიდან და უთქვამს ჩვენთვის? დაე მათ აბრაამს მოუსმინონ, რომელიც ამბობს, რომ თუკი ჩვენ არ ვუსმენთ წმინდა წერილს, არც მათ მოვუსმენთ, ვინც ჯოჯოხეთიდან მოვლენ ჩვენთან. იუდეველთა მაგალითიდან გამომდინარე. მათ, რამდენადაც არ უსმენდნენ წმინდა წერილს, არ ირწმუნეს მაშინაც კი, როდესაც მკვდრეთით აღმდგარნი იხილეს, იმასაც კი ფიქრობდნენ, რომ მოეკლათ ლაზარე (იოან. 12,10). ისევე როგორც, როდესაც უფლის ჯვარცმისას მრავალნი აღდგნენ გარდაცვლილთაგან (მათე 27,52), იუდეველებს მოციქულთა მოკვლისთვის კიდევ უფრო მეტად უთქვამდათ გული. ამასთან ეს მკდრეთით აღდგინება სასარგებლო რომ ყოფილიყო ჩვენი რწმენისთვის, უფალი ამას ხშირად მოიმოქმედებდა. მაგრამ ახლა არაფერია ისე სასარგებლო, როგორც დაწვრილებითი გამოკვლევა წმინდა წერილისა (იოან. 5, 39). მკვდართა აღდგინებას, (თუმცა კი) მოჩვენებითად, ეშმაკიც მოახერხებდა და ამიტომ არა გონიერთ შეცდომაში შეიყვანდა, დათესავდა რა მათ შორის მისი ბოროტების შესაფერის სწავლებას ჯოჯოხეთის შესახებ, ხოლო ჩვენს მიერ წმინდა წერილის ჯანსაღად გამოკვლევის შემთხვევაში, ეშმაკს არ შეუძლია არაფერი ასეთის გამოგონება, ვინაიდან იგი (წმინდა წერილი) სანთელია მნთებარე (2 პეტ. 1,19), რომლის სინათლეც ქურდს აღმოაჩენს და გამოააშკარავებს. ამრიგად საჭიროა ვირწმუნოთ წმინდა წერილისა და არ მოვითხოვოთ მკვდართა აღდგინება. ეს იგავი შესაძლოა გადატანითი მნიშვნელობითაც გავიგოთ, მაგალითად ისე, რომ მდიდრის სახით გამოყვანილია იუდეველი ხალხი. იგი ადრე იყო სწორედაც რომ მდიდადრი, გამდიდრებული ყოველგვარი ცოდნითა და სიბრძნით და უფლის სიტყვით, რომელნიც ოქროზე და ძვირფას ქვებზე უფრო უპატიოსნესნი არიან (იგა. 3,14-15). იგი პორფირითა და ბისონით იმოსებოდა, ჰქონდა რა მეფობა და მღვდელობა და თავად იყო რა „მღვდელთა სამეფო“ ღვთის მიმართ (გამოსვ. 19,6). პორფირი მიანიშნებს მეფობაზე, ხოლო ბისონი - მღვდლობაზე, ვინაიდან ლევიტელნი ღვთისმსახურების დროს იყენებდნენ ბისონის შესამოსელს. იგი იხარებდა კიდეც დღითი-დღე ბრწყინვალედ, ვინაიდან ყოველდღიურად დილას და საღამოს სწირავდა მსხვერპლს, რომელნიც უსასრულობის სახელსაც ატარებდნენ, ანუ უწყვეტობისა. ლაზარედ იწოდებიან წარმართები - ხალხი, გლახაკი ღმრთაებრივი ნიჭებითა და სიბრძნით და ჭიშკართან მწოლიარე, ვინაიდან წარმართთათვის არ იყო ნებადართული ღმერთის სახლში შესვლა, მათი იქ შესვლა შებილწვად ითვლებოდა, როგორც მოციქულთა საქმიდან ჩანს. ასიელი იუდეველები აღშფოთებული უყვიროდნენ პავლეს, რომ წარმართები შეიყვანა ტაძარში და შეაგინა ეს წმინდა ადგილი (საქმ. 21, 27-28). წარმართნი დაწყლულებულნი იყვნენ ბილწი ცოდვებით და თავიანთი წყლულებით კვებავდნენ უსირცხვილო ქოფაკებს, ეშმაკებს, ვინაიდან ჩვენი (სულიერი) წყლულები მათთვის სიამოვნებაა. წარმართებს სურდათ გამოკვებილიყვნენ მდიდრის სუფრიდან გადმოცვენილი ნასუფრალით. ვინაიდან მათ არ ედოთ არავითარი წილი პურში, გულის განმამტკიცებელსა (ფსალ.103,15), და საჭიროებდნენ უფრო ფაქიზ, მცირე და გონივრულ საკვებს, როგორც ქანანელი დედაკაცი, რომელიც არის რა წარმართი, სურს განძღეს ნასუფრალით (მათ. 15,22. 26-27) და რა მოხდა შემდეგ? იუდეველი ხალხი მოკვდა ღმერთისთვის და მოკვდინებულ იქნენ მისი ძვლებიც, რამდენადაც იგი არანაირ მოძრაობას არ აკეთებდა სიკეთისკენ, და ლაზარე, ანუ წარმართი ხალხი, მოკვდა ცოდვისათვის. იუდეველნი, მომწყდარნი საკუთარ ცოდვებში, შურისგან აღგზნებულ ცეცხლზე იწვებიან, ეჭვიანობენ რა, როგორც მოციქული ამბობს, იმაზე, რომ წარმართნი მიღებულ იქნენ რწმენაში (რომ. 11,11). წარმართები კი, ადრე გლახაკნი და უპატიობაში მყოფნი, სამართლიანად ცხოვრობენ წიაღში აბრაამისა, წარმართთა მამისა. აბრამმა, იყო რა წარმართი, ირწმუნა ღმერთი და კერპთა მსახურებიდან ღვთის შემეცნებაზე გადავიდა. ამიტომაც ისინიც, ვინც გახდნენ მონაწილენი მისი მოქცევისა და რწმენისა, სამართლიანად განისვენებენ მის წიაღში, მიიღეს რა მემკვიდრეობად ისეთივე ხვედრი, როგორიც მან, სასუფეველი და სიკეთეთა მიგება. იუდეველ ხალხს სურს თუნდაც ერთი წვეთი ძველ სჯულისმიერ კურნებათა და განწმენდათაგან, რათა მისი ენა განგრილდეს და შეძლოს თამამად თქვას რაიმე ჩვენს წინააღმდეგ სჯულის ძალის სასარგებლოდ, მაგრამ ვერ იღებს, ვინაიდან სჯული მხოლოდ იოანემდეა (მათე 11,13). „შესაწირავიო, - ნათქვამია, - და მსხვერპლი არა გთნდა“ შემდეგაც (ფსალ. 39,7) და დანიელმაც იწინასწარმეტყველა: „დაბეჭდვად ხილვაჲ და წინასწარმეტყველი და ცხებად წმინდაჲ წმიდათა“ (დან. 9,24), ანუ შეწყდა და დაიბეჭდა. შეგიძლია ეს იგავი ზნეობრივი კუთხითაც გაიგო, კერძოდ: იქნები რა გამდიდრებული ბოროტებით, ნუ დაუტევებ შენს გონებას შიმშილი დაითმინოს და როდესაც იგი ზეცისკენ სწრაფვისთვისაა შექმნილი, ნუ დასცემ ძირს და ნუ აიძულებ ჭიშკართან წოლას, არამედ შეიყვანე იგი შიგნით; და ნუ იდგები გარეთ, ნუ იხეტიალებ, ნუ იწვები, არამედ იმოქმედე. ეს შენთვის გონიერი ქმედების დასაწყსი გახდება და არა მხოლოდ ხორციელი ტკბობისა. იგავის სხვა ადგილებიც მოსახერხებელია გაიგო ზნეობრიობის სასარგებლოდ.