ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი

ლუკას სახარების განმარტება

თავი მეთხუთმეტე

1. და იყვნეს ყოველნი მეზუერენი და ცოდვილნი მახლობელად მისა და ისმენდეს მისსა. 2. და დრტჳნვიდეს ფარისეველნი და მწიგნობარნი და იტყოდეს, ვითარმედ: ესე ცოდვილთა შეიწყნარებს და მათ თანა ჭამს და სუამს. 3. და ეტყოდა მათ იგავსა ამას და ჰრქუა: 4. ვის თქუენგანსა კაცსა ედგას ასი ცხოვარი და წარუწყმდეს მას ერთი მათგანი, არა-მე დაუტევნესა ოთხმეოც და ათცხრამეტნი იგი უდაბნოსა ზედა და წარვიდეს წარწყმედულისა მისთჳს, ვიდრემდე პოოს იგი? 5. და პოოს რაჲ, დაისუას იგი მჴართა თჳსთა ზედა სიხარულით; 6. და მო-რაჲ-ვიდეს იგი სახედ თჳსა, მოუწოდოს მეგობართა და მოძმეთა და ჰრქუას მათ: ჩემ თანა გიხაროდენ, რამეთუ ვპოვე ცხოვარი ჩემი წარწყმედული. 7. გეტყჳ თქუენ: ესრეთ იყოს სიხარული ცათა შინა ერთისათჳს ცოდვილისა, რომელმან შეინანოს, ვიდრეღა არა ოთხმეოც და ათცხრამეტთა მათ მართალთა, რომელთა არა უჴმს სინანული. 8. გინა დედაკაცსა, რომელსა აქუნდა დრაქმაჲ ათი და წარწყმიდის ერთი, არა-მე აღანთისა სანთელი და მოჰმართის სახლი და ეძიებნ გულს-მოდგინედ, ვიდრემდე პოოს იგი? 9. და პოოს რაჲ, მოუწოდის მეგობართა და მოძმეთა და ჰრქჳს მათ: ჩემ თანა გიხაროდენ, რამეთუ ვპოვე დრაქმაჲ იგი, რომელი წარვწყმიდე. 10. გეტყჳ თქუენ: ესრეთ იყოს სიხარული წინაშე ანგელოზთა ღმრთისათა ერთსა ზედა ცოდვილსა, რომელმან შეინანოს.

უფალი უშვებდა რა თავისთან მეზვერეებსა და ცოდვილებს, როგორც მკურნალი სნეულთ, აკეთებდა იმას, რისთვისაც განხორციელდა, მაგრამ ფარისეველნი, ჭეშმარიტად ცოდვილნი, ასეთ კაცთმოყვარებაზე დრტვინვით პასუხობდნენ, ვინაიდან ისინი თვლიდნენ მეზვერეებს საძულველად, თუმცა თავად ქვრივთა და ობოლთა სახლები გადაჭამეს. უფალი რაღას იქმოდა? იგი კაცთმოყვარე იყო, როგორც მეზვერეთა მიმართ, ისე მათ მიმართ ვინც ლანძღავდა მის კაცთმოყვარებას. იგი არ გარემიიქცევა არც მათგან, როგორც უკურნებელი სენით შეპყრობილთა და მდრტვინავთაგან, არამედ მკურნალობს მათ სიმდაბლით, მიუთხრობს რა იგავს ცხოვრების შესახებ, არწმუნებს მათ ნამდვილითა და თვალსაჩინოთი და თოკავს, რათა ალაგმონ თავიანთი გულისწყრომა წყალობის ასეთი სიუხვის მიმართ. ვინაიდან, თუკი ერთი ცხვრის, უგონოსა და არა ღვთის ხატად შექმნილის გამო, როდესაც მას დაკარგვის შემდგომ იპოვნიან, ამდენი სიხარულია, რამდენად დიდი უნდა იყოს სიხარული გონიერ, ღვთის ხატად შექმნილი ადამიანის გამო? აშკარაა, რომ იგავი ოთხმოცდაცხრამეტი ცხვრის ქვეშ გულისხმობ მართლებს, ხოლო ერთი ცხვრის ქვეშ - ცოდვით დაცემულს. ზოგიერთნი ასი ცხვრის ქვეშ გულისხმობენ ყველა გონიერ არსებას, ხოლო ერთი ცხვრის ქვეშ გონიერი ბუნების მონე ადამიანს, რომელიც, როდესაც გზა აებნა, კეთილმა მწყემსმა მოიძია, დატოვა რა ოთხმოცდაცხრამეტი უდაბნოში, ანუ მაღლით, ზეციურ ადგილას. ვინაიდან ზეცა, ამ სოფლიურ შფოთს მოშორებული და აღვსილი ყოველგვარი სიმშვიდითა და სიწყნარით, არის უდაბნო. უფალმა ჰპოვა რა წარწყმედილი ცხვარი, თავის მხრებზე შეისვა იგი. ვინაიდან „მან იკისრა ჩვენი სნებები და იტვირთა ჩვენი სატანჯველი (ისაია 53,4) დაუზარებლად აიღო თავზე ყველა ჩვენი ტვირთი; მან გადაიხადა ყველაფერი, რაც ჩვენ გვმართებდა და მოსახერხებლად და შრომის გარეშე გვისხნა ჩვენ და მიგვიყვანა სახლამდე, ანუ ზეცამდე. და „მოუწოდოს მეგობართა და მოძმეთა“ შესაძლოა ანგელოზებს, რომელთაც ჩვენ ვგულისხმობდით ცხვრების ქვეშ ორმაგი მიმართებით. ერთი მხრივ, რამდენადაც ყველა შექმნილი არსება ღმერთთან მიმართებაში თითქოსდა უტყვია, ამდენად ზეციურ ძალებს შესაძლებელია ცხვრები ვუწოდოთ. მეორე მხრივ, ვინაიდან ისინი მეტყველნი არიან, ანუ გონიერნი და ღმერთთან უფრო ახლოს მდგომნი ჩანან ყველა სხვა არსებასთან შედარებით, მეგობართა და მეზობელთა ქვეშ. აქ შეგვიძლია ზეციურ ძალთა დასი ვიგულისხმოთ. „დედაკაცის“ ქვეშ იგულისხმება სიბრძნე და ძალა ღმრთისა და მამისა, მისი ძე, რომელმაც დაკარგა ერთი დრაქმა მეტყველთა და მის მსგავსად შექმნილ არსებათაგან, ანუ ადამიანი და აღანთო სანთელი - თავისი ხორცი, ვინაიდან, როგორც სანთელი, რომელიც მიწისგანაა, ნათლით, რომელსაც იგი იღებს, ანათებს ბნელით მოცულს; ასევე ხორცი უფლისა, მიწიერი და მსგავსი ჩვენი ხორცისა განათდა ღვთაებრივი ნათლით, რომლისა მიერაც იგი მიღებულ იქნა. და „სახლიც დაგვილია“, ანუ მთელი ქვეყნიერება განიწმინდა ცოდვისაგან, ვინაიდან ქრისტემ მთელი ქვეყნიერების ცოდვები თავის თავზე აიღო. და დრაქმაც, ანუ მეფის გამოსახულებაც „იპოვეს“ და განიხარეს, როგორც თავად ქრისტემ, რომელმაც იპოვა იგი, ასევე ზეციურმა ძალებმა რომელნიც არსებითად მისი მეგობარნი და მეზობელნი არიან: „მეგობარნი“ რამდენადაც მის ნებას ასრულებენ; „მეზობელნი“ რამდენადაც უხორცონი არიან. მე კი ვიკითხავ: ხომ არ არიან მისი მეგობარნი ყველა ზეციური ძალნი, ხოლო მეზობელნი უახლოესნი მათგანი, როგორებიცაა: საყდარნი, ქერუბიმნი და სერაფიმნი? ვინაიდან მიაქციე ყურადღება გამოთქმას: „მეგობრებსა და მეზობლებს დაუძახებს“. იგი აშკარად მოითითებს ორ რამეზე, თუმცა ეს შეიძლება არც იყოს განსაკუთრებით აუცილებელი.

11. მერმე იტყოდა და თქუა: კაცსა ვისმე ესხნეს ორ ძე. 12. და ჰრქუა უმრწემესმან მან მამასა თჳსსა: მამაო, მომეც მე, რომელი მხუდების ნაწილი სამკჳდრებელისაჲ. და განუყო მათ საცხორებელი იგი. 13. და შემდგომად არა მრავალთა დღეთა შეიკრიბა ყოველი უმრწემესმან მან ძემან და წარვიდა შორსა სოფელსა და მუნ განაბნია ნაყოფი იგი მისი, რამეთუ ცხოვნდებოდა იგი არაწმიდებით. 14. და ვითარცა წარაგო მან ყოველივე მისი, იყო სიყმილი ძლიერი მას სოფელსა, და იწყო მან მოკლებად. 15. და მივიდა და შეუდგა ერთსა მოქალაქესა მის სოფლისასა, ხოლო მან წარავლინა იგი ველად თჳსა ძოვნად ღორთა. 16. და გული-ეტყოდა განძღებად მუცლისა რქისა მისგან, რომელსა ჭამედ ღორნი, და არავინ სცის მას.

ეს იგავიც წინამორბედთა მსგავსია. მასაც ადამიანის სახით გამოჰყავს ღმერთი, ჭეშმარიტად კაცთმოყვარე; ორი ძის სახით - ადამიანთა ორი ჯგუფი, ანუ მართლები და ცოდვილები. „და ჰრქუა უმრწმესმან მან მამისა თვისსა: მამაო, მომეც მე, რომელი მხვდების ნაწილი სამკვიდრებელისაჲ“. სიმართლე ძველი ხვედრია ადამიანური ბუნებისა, ამიტომ უფროსი ძე არ გაურბის მამის მეუფებას. ხოლო ცოდვა არის ბოროტება, რომელიც შემდგომში იშვა; ამიტომაც გაურბის მშობლის მეუფებას „უმცროსი“ ძე, რომელიც გაიზარდა შემდგომში წარმოშობილი ცოდვით. და სხვაგვარად; ცოდვილი იწოდება „უმცროსი“ ძე, როგორც ახალი წესის შემომღები, განდგომილი და შფოთის შემომტანი მამის ნების წინააღმდეგ. „მამაო, მომეც მე, რომელი მხუდების ნაწილი სამკვიდრებელისაჲ“. „სამკვიდრებელი“ არის გონება, რომელსაც ემორჩილება თავისუფლებაც, ვინაიდან ყოველი გონიერი არსება თავისუფალია. უფალი გვაძლევს გონებას, რათა თავისუფლად ვისარგებლოთ მისით, როგორც ჩვენი ჭეშმარიტი სამკვიდრებელით და ყველას თანაბრად აძლევს, ვიანიდან ყველანი თანაბრად გონიერნი არიან,თავისი თავის უფალი. მაგრამ ერთნი ჩვენგან ამ ღირსებით დანიშნულებისამებრ სარგებლობენ, მეორენი კი ღვთის ამ წყალობას უსარგებლად აქცევენ. „სამკვიდრებლის“ ქვეშ შეგვიძლია ვიგულისხმოთ აგრეთვე საერთოდ ყველაფერი, რაც უფალმა მოგვცა, კერძოდ: ცა, მიწა, საერთოდ ყოველი ქმნილება, სჯული, წინასწარმეტყველნი. მაგრამ უმცროსმა ძემ დაინახა ცა და გააღმერთა იგი; დაინახა მიწა და თაყვანი სცა მას. ხოლო სჯულს მისას არ სურდა მიჰყოლოდა და წინასწარმეტყველებსაც ბოროტს უყოფდა. უფროსმა ძემ კი ყოველივე ამითი ღვთის სადიდებლად ისარგებლა. უფალმა ღმერთმა მისცა რა ყოველივე ეს თანაბრად, ნება დართო (თითოეულს) თავისი სურვილის მიხედვით ევლო (ეცხოვრა) და არავის, ვისაც სურს ემსახუროს მას არ აიძულებს. ვინაიდან იძულება რომ სდომოდა, გონიერებსა და თავისუფლებს არ შეგვქმნიდა. უმცროსმა ძემ ყოველივე ეს ერთად „განაბნია“. და რა იყო მიზეზი? ის რომ იგი „წარვიდა შორსა სოფელსა“, ვინაიდან როდესაც ადამიანი განუდგება ღმერთს და განეშორება ღვთის შიშს, მაშინ ის განაბნევს ყველა ღვთაებრივ ნიჭს. ვარ რა ახლოს ღმერთთან, ჩვენ არაფერს ვაკეთებთ ისეთს, რაც ღირსი იქნებოდა „წარწყმედისა“ შემდეგი თქმულის მიხედვით: „წინაისწარ ვხედავ უფალსა, წინაშე ჩემსა მარადის, რამეთუ მარჯულ ჩემსა არს, რაითა არა შევიძრა“ (ფსალ. 15,8), ხოლო დავშორდებით და განვუდგებით რა ღმერთს, ჩვენ ვითმენთ ყველანაირ ბოროტებას, შემდეგი სიტყვების მიხედვით: „რამეთუ აჰა ესერა , რომელთა განიშორეს თავნი თვისნი შენგან, იგინი წარწყმდენ“ (ფსალ. 72,27). ამრიგად, არ არის გასაკვირი, რომ მან განაბნია სამკვიდრებელი, ვინაიდან სათნოებას აქვს ერთი ზღვარი და რაღაც ერთი მთლიანობაა, ხოლო ბოროტება მრავალი ნაწილისგან შედგება და მრავალ საცდურს წარმოშობს. მაგალითად, სიმამაცისთვის ერთი ზღვარია, კერძოდ: როდის, როგორ და ვისზე უნდა გამოვიყენოთ მრისხანება, ხოლო მტრობა ორი სახისაა - შიში და კადნიერება, ხედავ, რომ განიბნევა გონება და სათნოების ერთიანობა კვება? როდესაც ეს სამკვიდრებელი განბნეულია და ადამიანი არ ცხოვრობს არც გონების მიხედვით, ანუ ბუნებრივი სჯულის მიხედვით, არც დაწერილ სჯულს მისდევს და წინასწარეტყველებს არ უსმენს, მაშინ (მისთვის) ძლიერი შიმშილი იწყება, არა შიმშილი პურისა, არამედ შიმშილი უფლის სიტყვების მოსმენისა (ამ. 8,11). და იგი იწყებს „მოკლებას“, რამდენადაც არ ეშინია უფლისა, არამედ დიდად დაშორდა მას, მაშინ როდესაც „რომელნი ეძიებენ უფალსა, არა ნაკლულევან იქმნენ ყოვლისაგან კეთილისა“ (ფსალ. 33,10). და რატომ არ არიან ნაკლულევანნი უფლის მოშიშნი?

იმიტომ, რომ უფლის მოშიშს ძლიერ უყვარს მისი მცნებები, ამიტომაც დიდება და სიმდიდრეა მის სახლში და იგი უმალ საკუთარი ნებით განაბნევს და აძლევს გლახაკებს (ფსალ. 1,111; 1,3.9). ასე შორსაა იგი ნაკლულევანებისაგან! ხოლო ის ვინც შორს წავიდა უფლისაგან და თვალწინ არ უდგას მისი მრისხანე სახე, იგი გასაკვირი არაა, რომ ნაკლულევანებას განიცდის, რამდენადაც მასში არანაირი ღვთაებრივი სიტყვა არ მოქმედებს და „წარვიდა“, ანუ შორს წავიდა და განმტკიცდა ბოროტებაში. „შეუდგა ერთსა მოქალაქესა მის სოფლისასა“. „რომელი შეეყოს უფალსა, ერთ სულს არს, უფალთან, ხოლო რომელი შეეყოს მეძავსა, ანუ ეშმაკთა ბუნებას, იყვნენ ორნივე ერთ ხორც“ (1 კორ. 6,17.16), ხდება რა მთლიანად ხორცი და არა აქვს რა თავისში ადგილი სულისათვის, ისევე როგორც წარღვნის დღეებში მცხოვრებთ. (დაბ. 6,3). „იმ სოფლის მოქალაქენი“, დაშორებულნი ღმერთს, უეჭველია რომ ეშმაკები არიან. მოასწრო რა და გახდა ძლიერ ბოროტებაში იგი „ღორებს მწყემსავს“, ანუ სხვებსაც ასწავლის ბოროტებას და ბინძურ ცხოვრებას, ვინაიდან ყველანი, ვინც პოულობენ სიამოვნებას უპატიოსნო საქმეებსა და ნივთიერ ვნებებში ჩაფლობით არსებითად ღორები არიან. ღორის თვალებს არ შეუძლიათ ზემოთ ყურება, არიან რა მოწყობილნი ასე უცნაურად. ამიტომაც ღორების მწყემსები, თუკი დაიჭერენ რა ღორს, დიდხანს არ შეუძლიათ აღკვეთონ მისი ჭყვიტინი, მას თავს უკან უწევენ და ასე აოკებენ. როგორც ადამიანი, რომელიც ისეთ სანახაობაზე მივიდა, როგორიც ჯერ არ უნახავს, როდესაც თვალებს მაღლა სწევს (სცენაზე), გაოგნებულია და დუმს, ასევე მათი თვალები, ვინც ბოროტებაში არიან გაზრდილნი ვერასოდეს ხედავენ ამაღლებულს, მათ მწყემსავს ის ვინც მრავალთ აღემატება ბოროტებაში, როგორებიც არიან: მეძავთა მეპატრონენი, ყაჩაღთა, მეზვერეთა უფროსები, ვინაიდან ბოროტებას მიჩვეული ვერ ძღება მისით. სიამოვნება არ არის მუდმივი, არამედ როგორც მოდის, მასთან ერთადვე მიდის და ის უბედური ისევ რჩება სიცარიელით სულში, ვინაიდან ცოდვა მსგავსია „რქისა“, აქვს რა სიტკბოცა და სიმწარეც: დროებით ის ატკბობს, მაგრამ სტანჯავს საუკუნოდ და არავინ მისცემს გაძღეს ბოროტებით მას, ვინც ტკბება მისით და ვინ აღირსებს მას გაძღომასა და სიმშვიდეს? ღმერთი? მაგრამ ის არ არის მასთან; ვინაიდან ის, ვინც ბოროტებით იკვებება შორს მიდის ღმერთისგან. ეშმაკები? მაგრამ ისინი როგორ აღირსებენ, როდესაც განსაკუთრებულად ცდილობენ იმას, რომ ვერასოდეს მიიღწეოდეს სიმშვიდე და განძღომა ბოროტებისგან?

17. და მოეგო რაჲ თავსა თჳსსა, თქუა: რაოდენთა სასყიდლით-დადგინებულთა მამისა ჩემისათა ჰმატს პური, და მე აქა სიყმილითა წარვწყმდები. 18. აღვდგე და წარვიდე მამისა ჩემისა და ვჰრქუა მას: მამაო, ვცოდე ცად მამართ და წინაშე შენსა, 19. და არღარა ღირს ვარ მე წოდებად ძედ შენდა, არამედ მყავ მე ვითარცა ერთი მუშაკთაგანი. 20. და აღდგა და მოვიდა იგი მამისა თჳსისა. და ვიდრე შორსღა იყო, იხილა იგი მამამან მისმან და შეეწყალა. და მირბიოდა იგი და დავარდა ქედსა ზედა მისსა და ამბორს-უყოფდა მას. 21. და ჰრქუა მას ძემან მან: მამაო, ვცოდე ცად მიმართ და წინაშე შენსა და არღარა ვარ მე ღირს წოდებად ძედ შენდა.

დროთა განმავლობაში გარყვნილი გონს მოეგო, ვინაიდან სანამდის იგი თავაშვებული ცხოვრობდა, იგი არ იყო თავის გონებაზე. ნათვქამია, რომ მან გაფლანგა მთელი თავისი ავლადიდება და სამართლიანიცაა: სწორედ ამიტომ არ არის იგი თავის გონებაზე, ვინაიდან ვინც არ იმართება გონებით, არამედ ცხოვრობს როგორც უგუნური და სხვებიც მიჰყავს უგუნურებმდე, ის არ არის თავის გონებაზე და არ შერჩება თავის ავლადიდება, ანუ გონება. როდესაც ვინმე მიხვდება, თუ როგორ უბედურებაში ჩავარდა, მაშინ იგი გონს მოეგება განსჯის მეშვეობითა და სინანულით მოიქცევა ცდომილებაში ხეტიალისგან. „სასყიდლით დადგინებულთა“ ქვეშ, როგორც ჩანს, გულისხმობს კათაკმეველებს, რომელთაც, როგორც მოუნათლავებმა, ჯერ კიდევ ვერ მოასწრეს ძედ გახდომა, ხოლო კათაკმეველნი, უეჭველია, რომ გარდამეტებით კმაყოფილდებიან სულიერი პურით, საკითხავთა ყოველდღიური მოსმენით და რომ იცოდე განსხვავება სასყიდლით-დადგინებულსა და ძეს შორის, უსმინე. ცხონების მსურველნი სამი სახისაა. ერთნი როგორც მონები, იქმან სიკეთეს სამსჯავროს შიშით. ამაზე მიგვანიშნებს დავითი, როდესაც ამბობს: „განმსჭუალენ შიშითა შენითა ხორცნი ჩემნი, რამეთუ სასჯელთა შენთაგან შემეშინა“ (ფსალ. 118, 120). მეორენი - სასყიდლით - დადგინებულნი; ესენი როგორც ჩანს ისინი არიან, ვინც ცდილობენ სათნო ეყონ ღმერთს ჯილდოს მიღების სურვილით, როგორც იგივე დავითი ამბობს: „მოვდრიკე გული ჩემი ყოფად სამართალთა შენთა უკუნისამდე, მერმის მისთვის მისაგებელისა“ (ფსალ. 118, 112). ხოლო მესამენი - ძენი, ანუ ისინი, რომელნიც ღმრთის მცნებებს მისდამი სიყვარულის გამო იცავენ, რაზეც იგივე დავითი მოწმობს: „რაბამად შევიყვარე ჰსჯული შენი, უფალო, ყოველსა დღესა წურთა არს ჩემდა“ (ფსალ. 118, 97) და კვლავაც; „და აღვიპყრენ ხელნი ჩემნი მცნებათა შენთა მიმართ, რომელნიცა შევიყვარენ“ (ფსალ. 118, 48), და არა „რომელთაგან შემეშინა“ და კიდევ: „საკვირველ არიან წამებანი შენნი“ და რადგანაც საკვირველ არიან, „ამისთვის გამოიძინა ესენი სულმან ჩემმან“ (ფსალ. 118, 129). ამრიგად, როდესაც ის, ვინც ძეთა რიგს მიეკუთვნებოდა, მაგრამ შემდეგ ცოდვის გამო მოაკლდა უფელბას ძედ წოდებისა, დაინახავს, რომ სხვები ტკბებიან ღმრთაებრივი ნიჭებით, ეზიარებიან ღმრთაებრივ საიდუმლოებებსა და ღვთაებრივ პურს (ხოლო სასყიდლით დადგინებულთა ქვეშ შეიძლება ვიგულისხმოთ არა მხოლოდ კათაკმეველნი, არამედ საერთოდ ეკლესიის წევრები, რომელნიც პირველთა რიგს არ მიეკუთვნებიან. მაშინ მან უნდა უთხრას თავის თავს ეს სიტყვები სინანულისა: „რაოდენთა სასყიდლით-დადგინებულთა მამისა ჩემისათა ჰმატს პური, და მე აქა სიყმილითა წარვწყმდები“. არამედ „აღდეგ“, ანუ ცოდვით დაცემისგან, „წარვიდე მამისა ჩემისა და ვრქუა მას: მამაო! ვცოდე ცად მიმართ და წინაშე შენსა“. დავტოვე რა ზეციური, მე შევცოდე მის წინაშე, როდესაც ვამჯობინე მას საძულველი სიამოვნება და ნაცვლად ზეცისა, საკუთარი სამშობლოსი, მშიერი ქვეყანა ავირჩიე, ვინაიდან, როგორც ის, ვინც შეიძლება ითქვას, სცოდავს ოქროს წინაშე, ვინც მას ტყვიას ამჯობინებს, ისე ის სცოდავს ზეცის წინაშე, ვინც მას მიწიერს ამჯობინებს. ვინაიდან, ის უეჭველია, შორდება ზეცისაკენ მიმავალ გზას და დააკვირდი, რომ როდესაც ის სცოდავდა, მაშინ იგი თითქოსდა ღვთის წინაშე არ სჩადიოდა ცოდვას, ხოლო როდესაც ნანობს, თავს ცოდვილად გრძნობს ღვთის წინაშე. "და აღდგა და მოვიდა იგი მამისა თვისისა". ვინაიდან ჩვენ არა მხოლოდ უნდა ვისურვოთ ის, რაც ღვთისთვისაა სათნო, არამედ თავად საქმითაც აღვასრულოთ. შენ ნახე ახლა მხურვალე სინანული, შეხედე მამის გულმოწყალებასაც. იგი არ ელოდება სანამ ძე მივა მასთან, არამედ თავად იჩქარის მისაგებებლად და ეხვევა მას. ვინაიდან არის რა მამა ბუნებით, ღმერთი მამაა თავისი სიკეთითაც. იგი მთლიანად ხვევს ხელს ძეს, რათა ყოველი მხრიდან შეიერთოს თავისთან, როგორც ნათქვამია: "უფლის დიდება უკან გამოგყვება" (ესაია 58.8). ადრე, როდესაც ძე თავად დაშორდა, დრო იყო მამასაც უარი ეთქვა მოხვევაზე, ხოლო როდესაც ძე მიუახლოვდა ლოცვისა და მისდამი მიმართების მეშვეობით, მაშინ მისი მოხვევაც დროული გახდა.

მამა "დავარდა ქედსა ზედა" ძისა, უჩვენა რა, რომ იგი, ადრე ურჩებაში მყოფი, ახლა მორჩილი გახდა და "ამბორს უყოფდა მას" შერიგების აღსანიშნავად, განწმინდა რა ბაგენი ადრე შებიწლულისა, როგორც ერთგვარი ზღურბლი და მისი მეშვეობით განწმენდდა შინაგანსაც.

22. ჰრქუა მამამან მისმან მონათა თჳსთა: გამოიღეთ სამოსელი პირველი და შეჰმოსეთ მას და შეაცუთ ბეჭედი ჴელსა მისსა და ჴამლნი ფერჴთა მისთა. 23. და მოიბთ ზუარაკი იგი ჭამებული და დაკალთ, და ვჭამოთ და ვიხარებდეთ, 24. რამეთუ ძე ესე ჩემი მომკუდარ იყო და განცოცხლდა, წარწყმედულ იყო და იპოვა. და იწყეს განცხრომად.

“მონების” ქვეშ შეგიძლია იგულისხმო ანგელოზები, რამდენადაც ისინი არსებითად მომსახურე სულები არიან, მათდა სამსახურად მოვლინებულნი, რომელთაც უნდა დაიმკვიდრონ საუკუნო სიცოცხლე (ებრ. 1.14). ვინაიდან ისინი ბოროტებისაგან მოქცეულს “პირველ” სამოსელში გამოაწყობენ, ანუ ან წინანდელში, რომელსაც ჩვენ ცოდვით დაცემამდე ვატარებდით, სამოსელში უხრწნელებისა, ან ყველა სხვა დანარჩენზე უკეთესს სამოსელში, როგორიცაა სამოსელი ნათლობისა. ვინაიდან იგი პირველი ჩამეცმევა მე და მისი მეშვეობით ვიხდი სამოსელს უხამსობისა. “მონების” ქვეშ შეგიძლია იგულისხმო ანგელოზები იმიტომაც, რომ ისინი ემსახურებიან ყოველივე იმას, რაც ჩვენი გულისთვის აღესრულება და იმიტომაც, რომ ჩვენ მათი მეშვეობით განვიწმინდებით. “მონების” ქვეშ შეგიძლია იგულისხმო მღვდლებიც, რამდენადაც ისინი მოქცევის მსურველს აცმევენ ნათლობისა და სწავლების სიტყვის მეშვეობით და მოსავენ მას პირველი შესამოსლით, ანუ თავად ქრისტეთი, ვინაიდან ჩვენ ყოველთა რაოდენთა ქრისტეს მიმართ ნათელ-ვიღეთ, ქრისტე შევიმოსეთ (გალ. 3.27). და შეაცუამს “ბეჭედს ხელზე”, ანუ ბეჭედს ქრისტიანობისა, რომელსაც ჩვენ საქმეების მეშვეობით ვიღებთ, ვინაიდან ხელი არის ნიშანი ქმედებისა, ხოლო ბეჭედი – დამოწმებისა. ამრიგად, მას ვინც ინათლება და საერთოდ მოიქცევა ბოროტებისგან, უნდა ჰქონდეს ხელზე – ანუ თავის ქმედით ძალაზე, ბეჭედი და ნიშანი ქრისტიანისა, რათა შეძლოს აჩვენოს, თუ როგორ განახლდა მისი შემოქმედის ხატების შესაბამისად. ან სხვაგვარად: “ბეჭდის” ქვეშ შეგიძლია იგულისხმო საწინდარი სულისა. ვიტყვი ასე: ღმერთი მოგვცემს უსრულყოფილეს სიკეთეებს მაშინ, როდესაც დადგება მათი დრო, ახლა კი, დასარწმუნებლად, თითქოს და საწინდრად მომავალი სიკეთეებისა, გვაძლევს ამ სახის ნიჭებს: პირველთ – ნიჭს სასწაულთქმედებისა, მეორეებს – ნიჭს სწავლებისა, სხვებს – რაიმე სხვა ნიჭს. ვიღებთ რა ამ ნიჭებს, ჩვენ მტკიცედ ვსასოებთ უსრულყოფილესთა მიღებაზეც. გვეძლევა “ხამლნი ფერხთა” ჩვენთა, რათა ისინი დაცულნი იქნენ როგორც მორიელთაგან, ანუ შეცოდებათაგან, ჩანს მცირეთა და საიდუმლოთაგან, როგორც დავითი ამბობს (ფს. 18.13), თუმცა კი მაინც მომაკვდინებელთაგან, ასევე გველთაგან, რომელნიც ხილულად საზიანოდ ითვლებიან, ანუ ცოდვათაგან და სხვაგვარადაც: პირველშესამოსელის პატივის მიმღებს ეძლევა ფეხსაცმელი იმის ნიშნად, რომ უფალი განამზადებს მას რათა ახაროს და ი`სახუროს სხვათა სასარგებლოდ, ვინაიდან ქრისტიანის განმასხვავებელი ნიშანია იყოს გამოსადეგი სხვათათვის. ვინ არის „ზუარაკი იგი ჭამებული“, დაკლული და შეჭმული, ამის მიხვედრა ძნელი არ არის. იგი, ეჭვგარეშეა, რომ ჭეშმარიტი ძე ღმრთისაა. რამდენადაც იგი ადამიანია და შეიმოსა ხორცი, ბუნებით უგონო და პირუტყვთა მსგავსი, თუმცა კი აღავსო იგი საკუთარი სრულქმნილებებით, ამდენად იწოდება ზვარაკად. ამ ზვარაკს არ გამოუცდია უღელი ცოდვისა, არამედ არის ზვარაკი „ჭამებული“, რამდენადაც სოფლის შექმნამდე იყო წინასწარ განჩინებული ამ საიდუმლოსთვის (1 პეტ, 1,20). შესაძლოა გამორჩეულად მოგეჩვენოთ ის რაც კიდევ უნდა ითქვას, მაგრამ დაე ითქვას. პური, რომელსაც ჩვენ განვტეხთ, თავისი შესახედაობით ხორბლისაგან შედგება, ამიტომაც შეიძლება ეწოდოს ხორბლით „ჭამებული“, ხოლო სულიერი მხრივ არის ხორცი ქრისტესი, ამიტომაც შეიძლება ეწოდოს „ზვარაკი“. და ამრიგად, ერთი და იგივე არის ზვარაკიცა და ჭამებულიც. ამრიგად, ყოველი მონანული და შექმნილი ძედ ღმრთისა, განსაკუთრებით კი განახლებული და საერთოდ, ცოდვისაგან განწმენდილი ეზიარება ამ „ზვარაკს ჭამებულს“ და ხდება მხიარულების მიზეზი მამისა და მისი მონებისათვის, ანგელოზებისა და მღვდლებისათვის: „რამეთუ მომკვდარ იყო და განცოცხლდა, წარწყმედულ იყო და იპოვა“. იმ მიმართებით, რომ იგი ბოროტებაში იმყოფებოდა, იგი “მკვდარი” იყო ანუ უიმედო, ხოლო იმასთან მიმართებაში, რომ ადამიანური ბუნება ადვილად მიდრეკადია და ბოროტებიდან შეიძლება მოექცეს სიკეთისაკენ, იგი იწოდება „წარწყმედულად“, ვინაიდან სიტყვა „დაკარგული“, უფრო ზომიერია, ვიდრე „მკვდარი“.

25. და იყო ძე იგი მისი უხუცესი ველსა გარე. და ვითარცა მოვიდოდა და მოეახლა სახლსა მას, ესმა ჴმაჲ სიხარულისაჲ და განცხრომისაჲ. 26. და მოუწოდა ერთსა მონათაგანსა და ჰკითხვიდა, ვითარმედ: რაჲ არს ესე? 27. ხოლო მან ჰრქუა მას, რამეთუ: ძმაჲ შენი მოსრულ არს, და მამამან შენმან დაკლა ზუარაკი იგი ჭამებული, რამეთუ ცოცხლებით მოვიდა იგი. 28. ხოლო იგი განრისხნა და არა უნდა შინა შესლვად. ხოლო მამაჲ მისი გამოვიდა ჰლოცვიდა მას. 29. და მან მიუგო და ჰრქუა მამასა თჳსსა: აჰა ესერა ესოდენნი წელნი გმონენ შენ და არასადა მცნებასა შენსა გარდავჰჴედ, და არასადა მომეც ერთი თიკანი, რაჲთამცა მეგობართა ჩემთა თანა ვიხარე. 30. და ოდეს ძე ესე შენი მოვიდა, რომელმან შეჭამა საცხორებელი შენი მეძავთა თანა, დაუკალ მას ზუარაკი იგი ჭამებული. 31. ხოლო მან ჰრქუა მას: შვილო, შენ მარადის ჩემ თანა ხარ, და ჩემი ყოველი შენი არს. 32. ხოლო აწ მხიარულებაჲ და სიხარული ჯერ-არს, რამეთუ ძმაჲ ესე შენი მომკუდარ იყო და განცოცხლდა, წარწყმედულ იყო და იპოვა.

აქ სვამენ ყბადაღებულ კითხვას: როგორღა აღმოჩნდება შურიანი ძე, რომელიც სხვა მხრივ ცხოვრობდა და ემსახურებოდა მამას კეთილად? მაგრამ იგი გადაწყდება, როგორც კი მიხვდებიან, თუ რატომ ითქვა ეს იგავი. ეს იგავი, წინათა მსგავსად, უეჭველია ითქვა იმიტომ, რომ ფარისვლები, თვლიდნენ რა თავს სუფთებად და მართლებად, დრტვინავდენ უფალზე, რადგანაც იგი მეზვერეებსა და მეძავებს იღებდა. თუკი იგი, ნათქვამია იმის გამო, რომ დრტვინავდნენ ფარისევლები, რომელნიც როგორც ჩანს, მეზვერეებზე უფრო მართლები იყვნენ, დააკვირდი, რომ სახე ძისა, როგორც ჩანს, მდრტვინავისა, მიეკუთვნება ყველას, ვინც ცდუნდება ცოდვილთა უეცარი კეთილდღეობითა და ცხონებით. მაგრამ ეს არ არის შური, არამედ გადმოღვრა ღმრთაებრივი კაცთმოყვარებისა, რომელიც გაუგებარია ჩვენთვის და ამიტომაც დრტვინვას იწვევს. განა დავითსაც არ გამოყავს პირი, რომელიც ცოდვილთა მშვიდობით ცდუნდება (ფსალ. 72,3), ისევე როგორც იერემიას, როდესაც ამბობს: „რატომ წყალობს ბედი ბოროტმოქმედს, რატომ არიან უზრუნველად მატყუარები? შენ დანერგე ისინი და გაიდგეს ფესვი“ (იერ. 12, 1-2). ყველაფერი ეს დამახასიათებელია სუსტი და საცოდავი გონებისათვის კაცისა, რომელიც აღშფოთებულია და შეცბუნება იპყრობს უღირსების ხილვისას, კერძოდ: მანკიერ ადამიანთა კეთილდღეობისა, ამიტომაც უფალი ამ იგავით თითქოსდა ასე ეუბნება ფარისევლებს: დაე ასე იყოს, რომ თქვენ, ამ ძის მსგავსად, მართლები და ღვთისათვის სათნონი ხართ მამის წინაშე; მაგრამ მე გთხოვთ თქვენ, მართლებსა და სუფთებს, ნუ დრტვინავთ იმაზე, რომ ჩვენ ვმხიარულობთ ცოდვილის გადარჩენის გამო, ვინაიდან ისიც ხომ ძეა. ამრიგად, აქედან შური კი არ ჩანს, არამედ ამ იგავით უფალი შთააგონებს ფარისევლბეს, რომ ისინი არ მწუხარებდნენ ცოდვილის მიღების გამო, თუნდაც ისინი მართლები იყვნენ თავად და ღვთის ყველა მცნებას იცავდნენ და სრულიადაც არაა გასაკვირი, თუკი ჩვენ წყენა გვიპყრობს იმათი მიღების გამო, ვინც უღირსად გვეჩვენება. იმდენად დიდია კაცთმოყვარება უფლისა და ისე უხვად გვანიჭებს თავის სიკეთეებს, რომ აქედან შესაძლოა დრტვინვაც იშვას. ასე ვამბობთ ჩვენ ჩვულებრივ საუბარშიც. ხშირად კეთილს ვუყოფთ რა ვინმეს, შემდეგ კი ვერ მივიღებთ მისგან მადლობას, ჩვენ ვამბობთ: ყველანი მკიცხავენ იმის გამო, რომ ამდენი სიკეთე გაგაკეთე: თუმცა შესაძლოა არც არავინ გვკიცხავდეს, მაგრამ გვსურს რა ვუჩვენოთ სიდიდე სიკეთისა, ჩვენ ვიგონებთ ამას. განვიხილოთ ეს იგავი ნაწილ-ნაწილ და თითქოსდა მოკლე გადმოცემით, უფროსი ძე იყო „ველსა გარე“, ანუ ამ სოფელში, ამუშავებდა რა თავის მიწას, ანუ სხეულს, რათა მოჭარბებულად ჰქონოდა პური, რომელსაც სთესვიდა ცრემლით, რათა სიხარულით მოემკო (ფსალ. 125,5). გაიგო რა მომხდარის შესახებ, მას არ სურდა გაეზიარებინა საერთო სიხარული, არამედ კაცთმოყვარე მამა გამოდის, ეძახის მას და ამცნობს, რომ მხიარულების მიზეზს წარმოადგენს განცოცხლება მკვდრისა, რაც მან არ იცოდა, როგორც ადამიანმა, რომელიც ცდუნდება და ბრალს დებს მამას იმის გამო, რომ მან ერთი თიკანიც კი არ მისცა, ხოლო გარყვნილისთვის კი დაკლა ზვარაკი წმებული. რა აღინიშნება თიკანით? შეგიძლია გაიგო იქიდან, რომ ყოველი თიკანი მარცხენა მხარეს მიეკუთვნება ცოდვილთა მხარეს (მათე 25, 33. 41). ამრიგად, კეთილზნეობრივი ეუბნება მამას: მე ცხოვრებას ყოველგვარ შრომაში ვატარებდი, ვითმენდი დევნას, უსიამოვნებას, შეურაცხყოფებს ცოდვილთაგან და შენ ერთხელაც არ დაგიკლავს ჩემთვის და ერთხელ არ მოგიკლავს ცოდვილი, რათა მე მეპოვა მცირეოდენი შვება. მაგალითად, აქავე იყო თიკანი ილიასთან მიმართებაში. იგი დევნიდა წინასწარმეტყველებს, მაგრამ უფალმა არ მისცა მაშინვე ეს თიკანი დასაკლავად, რათა ცოტათი გაეხარებინა ილია და დაემშვიდებინა მის მეგობარ წინასწარმეტყველბთან ერთად. ამიტომაც ილია ეუბნება ღმერთს: „დაანგრიეს შენი სამსხვერპლოები, მახვილით დახოცეს შენი წინასწარმეტყველნი“ ( 3 მეფ. 19,14). დავითთან მიმართებაში თიკანი საული იყო და ყველა მისი ცილისმწამებელი, რომელთაც უფალი ნებას რთავდა განეცადათ იგი და რომელთაც არ ხოცავდა დავითის სიამოვნებისათვის, ამიტომაც ამბობს იგი: „ვიდრემდის ცოდვილნი, უფალო, ვიდრემდის ცოდვილნი იქადოდიან“ (ფსალ. 93,3). ასევე ეს სახარებაში წარმოდგენილი ძე ამბობს: ვინც გამუდმებით შრომაშია, მას არავითარი ნუგეში არ ეცი, დასაკლავადაც არ მიეცი არავინ ჩემს შეურაცმყოფელთაგან, ახლა კი ასე, უშრომელად, აცხონებ გარყვნილს! ამრიგად, მთელი მიზანი ამ იგავისა, უფალზე ფარისეველთა დრტვინვასთან დაკავშირებით თქმულისა, მის მიერ ცოდვილის მიღების გამო, მდგომარეობს იმაში, რათა გვასწავლოს ჩვენ, რომ არ უარვყოთ ცოდვილნი და არ ვდრტვინავდეთ, როდესაც უფალი იღებს მათ, თუნდაც ჩვენ მართალნი ვიყოთ. უმცროსი ძე - მეძავნი და მეზვერენია. უფროსი ძე - ფარისეველნი და მწიგნობარნი, სავარაუდოდ მართლებად მიღებულნი. უფალი თითქოსდა ასე ამბობს: დაე თქვენ ნამდვილად მართლები ხართ და არ გადასულხართ არცერთ მცნებას, მაგრამ ნუთუ არ უნდა მივიღოთ ისინი, ვინც ბოროტებისგან მოიქცევიან? მსგავს მდრტვინავთ შეაგონებს უფალი ამ იგავით. ჩემთვის არცთუ უცნობია ის, რომ ზოგიერთნი უფროსი ძის ქვეშ ანგელოზებს გულისხმობენ, ხოლო უმცროსის ქვეშ - ადამიანურ ბუნებას, რომელიც აჯანყდა და არ დაემორჩილა მიცემულ მცნებას. სხვები გულისხმობდნენ უფროსის ქვეშ ისრაიტელთ, ხოლო უმცროსისა - წარმართებს, მაგრამ ჭეშმარიტებაა ის, რაც ახლა ვთქვით, კერძოდ: რომ უფროსი ძე წარმოადგენს სახეს მართალთა, ხოლო უმცროსი - ცოდვილთა და მონანულთა, და მთელი ეს წყობა იგავისა ფარისეველთა გამო შედგა, რომელთაც უფალი შთააგონებს, რომ თუნდაც თავად მართლები იყვნენ, არ უნდა განაწყენდნენ ცოდვილთა მიღებით. ამრიგად, დაე ნურავინ დარჩება შეურაცხყოფილი უფლის განგებით, არამედ დაითმინოს იმ შემთხვევაშიც, როდესაც ბედნიერნი ხდებიან და ცხონდებიან აშკარა ცოდვილნი. იქნებ მან, ვისაც შენ ცოდვილად თვლი, სინანული შესწირა და ამის გამო იქნა მიღებული. ასევე შესაძლოა დაფარული სათნოებანი გააჩნია და მათ გამო წარმოსდგება კეთილად ღვთის თვალში.