ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი

ლუკას სახარების განმარტება

თავი მეთორმეტე

1. რომელთა ზედა შეკრებულ იყო ბევრეული ერი, ვიდრემდე დასთრგუნვიდეს ურთიერთას. იწყო პირველად სიტყუად მოწაფეთა თჳსთა და ჰრქუა: ეკრძალენით თავთა თქუენთა ცომისაგან ფარისეველთაჲსა, რომელ არს ორგულებაჲ. 2. ხოლო არარაჲ არს დაფარული, რომელი არა გამოცხადნეს, და დამალული, რომელი არა საცნაურ იყოს. 3. ამისათჳს რომელი ბნელსა შინა სთქუათ, ნათელსა შინა ისმეს, და რომელსა ყურსა ეტყოდით საუნჯეთა შინა, იქადაგოს ერდოთა ზედა.

ფარისევლები ცდილობდნენ სიტყვაში დაეჭირათ უფალი, რათა ხალხი ჩამოეშორებინათ მისთვის, მაგრამ პირიქით მოხდა. სულ უფრო ბევრი ხალხი იკრიბებოდა: იკრიბებოდა მრავალი ათასი და თითოეული ისე ესწრაფვოდა მასთან მიახლოებას, რომ ლამის ერთმანეთი გადაეთელათ. ასეთი ძლიერია ჭეშმარიტება, ხოლო სიცრუე ყველგან უძლურია! იესო, იცოდა რა ფარისეველთა მზაკვრობის შესახებ და ხედავდა რა, რომ ისინი მხოლოდ თავს აჩვენებენ ისე, თითქოსდა შეკითხვა ჰქონდეთ, საქმით კი საბაბს ეძებენ მის წინააღმდეგ, თავის მოწაფეებთან ფარისეველთა ორგულობაზე ალაპარაკდა, ეჭვგარეშეა იმისთვის, რათა ემხილება ისინი და სააშკარაოზე გადმოეტენა მათი თვალთმაქცობიტ აღსავსე გულები. უფალი ორგულობას, საფუარს უწოდებს, ვინაიდან იგი სავსეა, ძველი ბოღმითაა სავსე, ცვლის და ხრწნის იმ ადამიანთა აზროვნების წესს, ვინც მას შეისისხლხორცებს, ვინაიდან ქრისტე არის რა ჭეშმარიტება (იოანე. 14, 6), აშკარაა, რომ ეწინააღმდეგება სიცრუეს, ხოლო ყოველგვარი ორგულება, წარმოაჩენს რა თავს სხვაგვარად და საქმით კი სხვაა, აღსავსეა სიცრუით. თუმცა ფარისეველნი ფიქრობდნენ, ამბობს, თვალთქმაქცობით შენიღბვას, წარმოჩნდებიან რა ყალბი ზნეკეთილობით, მაგრამ „არარაჲ არც დაფარული, რომელი არა გამოცხადნეს, ვინაიდან ყველაფერი, სიყვებიც და გულის ზრახვანიც, უკანასკნელ სამსჯავროზე მთელი სიშიშვლით წარმოჩინდებიან (1 კორ. 4,5). ამქვეყნიურ ცხოვრებაშიც ჩვეულებრივ გაცხადდება ხოლმე მრავალი საიდუმლო. ამიტომაც, რაც სიბნელეში თქვით და რასაც სახლში ამბობდით, დაფარულად, ის სინათლეზე და ერდოებზე იქადაგება. როგორც ჩანს, ამას იგი მოწაფეებს ეუბნება, ამასთანავე კი ფარისეველთა სინააღმდეგ მიმართავს, მიუთითებს რა მათ ფარულ მზაკვრობაზე და თუმცა ეტყობა, რომ მოწაფეებს ეუბნება, მაგრამ თითქოსდა ფარისეველთა წინააღმდეგ წარმოსთქვამს შემდეგს: ფარისეველნო! რასაც ბნელში ზრახავდით, ტქვენს ბნელ გულებში, გსურდათ რა ჩემი გამოჭერა, ის სინათლეზე მოისმინება და ცნობილი გახდება, ვინაიდან მე ვარ ნათელი. (იოან. 8, 12), და თქვენ ვერ შეძლებთ ჩემგან დამალვას, არამედ ჩემში - ნათელში - გაცხადდება ყოველივე, რასაც თქვენი სიბნელე ზრახავს და ის რაც თქვენ ერთამნეთს შორის ჩურჩულით მოილაპარაკეთ, ჩემთვის ისეთივე ცნობილი გახდა, თითქოს მაღალი ერდოებიდან გექადაგოთ. ეს კი შეგიძლია ასეც გაიგო, რომ ნათელი არის სახარება, ხოლო მაღალი ერდოები - მოციქულთა მაღალი სულები. ის, რასაც ფარისეველნი ზრახავდნენ, შემდგომში ნაქადაგები იქნა და მოსმენილი სახარების ნათელში, როდესაც მოციქულთა მაღალ სულებს უდიდესი მქადაგებელი ადგა - სული წმიდა.

4. ხოლო გეტყჳ თქუენ, მეგობართა ჩემთა: ნუ გეშინინ მათგან, რომელთა მოსწყჳდნენ ჴორცნი და ამისა შემდგომად ვერარაჲ აქუს უმეტესი, რაჲ გიყონ თქუენ. 5. ხოლო გიჩუენო თქუენ, ვისა გეშინოდის: გეშინოდენ მისა, რომელსა შემდგომად მოწყუედისა ჴელ-ეწიფების შთაგდებად გეჰენიასა. ჰე, გეტყჳ თქუენ, მისა გეშინოდენ. 6. ანუ არა ხუთი სირი განისყიდების ორის ასარის? და ერთიცა მათგანი არა არს დაფარულ წინაშე ღმრთისა. 7. არამედ თმანიცა თავისა თქუენისანი ყოველნი განრაცხილ არიან. ნუუკუე გეშინინ, რამეთუ მრავალთა სირთა უმჯობეს ხართ.

მას შემდეგ, რაც უფალმა ამხილა ფარისეველთა ორგულება, ჩამოაშორა მისგან თავისი მოწაფეები და ამასთანავე, კვლავ მიაყენა დარტყმა ფარისევლბეს სიტყვებით: „რომელი ბნელსა შინა სთქუათ, ნათელსა შინა ისმეს“, ახლა მიმართავ თავის მეგობრებს სიტყვით უფრო სრულყოფილების შესახებ. ამოიძირკვა რა უკვე ეკალ-ბარდი, კეთილ თესლს თესავს. „ხოლო გეტყვით თქუენ, მეგობართა ჩემთა“. ის რაც ადრე ითქვა, მა კი არ ეხებოდათ, არამედ ფარისეველბს. ამრიგად, მე გეუბნებით ტქვენ, ჩემს მეგობრებს, ვინაიდან ეს სიტყვა მიმართულია არა ყველასადმი, არამედ მათ მიმართ, ვინც მთელი სულით შეიყვარეს იგი და შეუძლიათ თქვან: „ვინ განმაშორნეს ჩუენ სიყვარულსა მას ქრისტესსა? (რომ. 8,35). ასეთებს ახასიათებს ამგვარი რწმენა. ნუ გეშინიათო, ამბობს, იმათი, ვინც ხორცს კბენს და სხვა არაფრით შეუძლია თქვენი ვნება, ვინაიდან ვნება, ვინც ხორცს ვნებს, არ არის დიდი. ხორცი დაექვემდებარება იმას, რაც მისთვისაა დამახასიათებელი, იმ შემთხვევაშიც თუკი ისინი არაფერს გავნებენ. არამედ უნდა გეშინოდეთ იმისა, ვინც არა მხოლოდ ხორცს სჯის, არამედ სულსაც: დაუსრულებელ ტანჯვას უქვემდებარებს მარადიულ არსებას. ამრიგად, ქრისტე ასწავლის თავის მეგობრებს სულიერ სიმამაცეს, აქცევს მათ დამამოწმებლად და ათავისუფლებს ადამიანური შიშისაგან. ადამიანებიო, ამბობს, თავიანთ ბოროტებას მხოლოდ ხრწნად სხეულზე ავრცელებენ და მათი სასჯელების დასასრული ჩვენს წინააღმდეგ - ხორციელი სიკვდილია. მაგრამ როდესაც ღმერთი სჯის, მაშჲნ მხოოოდ სხეულზე არ ჩერდება, არამედ თავად უბედური სულიც ტანჯვას ექვემდებარება. დააკვირდი აქედან, რომ სიკვდილს ცოდვილთათვის სასჯელი მოაქვს: ისინი აქაც ისჯებიან. განიხილავენ რა ამ გამოთქმას, სხვა რამესაც გულისხმაყოფენ. შეხედეთ, უფალს არ უთქვამს: გეშინოდეთ მისი „ვინც“ სიკვდილის მერე გეენში გაგდებთ, არამედ „ვისაც შეუძლია“ ჩაგდება, ვინაიდან სიკვდილის შემდეგ ცოდვილები უეჭველად კი არ ვარდებიან გეენაში, არამედ ღმერთს ისიც ხელეწიფება, რომ მიუტევოს, მაგალითად იმ შემოწირულობათა და მოწყალების გამო, რასაც გარდაცვლილთათვის გაიღებენ ხოლმე და რომელსაც არამცირედი სარგებელი მოაქვს მათთვისაც კი, რომელნიც მძიმე ცოდვბეში კვდებიან. ამრიგად, ღმერთი უეჭველად კი არ აგდებს სიკვდილის შემდგომ გეენაში, არამედ ხელეწიფება ჩაგდება: ჩვენც მოუკლებელად ვიღვაწოთ მოწყალებითა და ლოცვით და მოწყალე ვყოთ მათით ის, ვისაც ხელეწიფება ჩაგდება, მაგრამ ამ ძალაუფლებით უეჭველად კი არ სარგებლობს, არამედ პატიებაც კი შეუძლია. მრავალნი ფიქრობენ, რომ ღმერთის მიერ მიტოვებულნი არიან ისინი, ვინც ჭეშმარიტებისთვის კვდებიან; მაგრამ თქვენ ნუ იფიქრებთ ასე. თქვენ იმიტომ კი არ მოკვდებით, რომ თითქოსდა მე მიგატოვებთ, ვინაიდან თუკი ერთი ბეღურაც არაა დავიწყებული ღვთის მიერ, იაფად რომ იყიდება, მით უფრო არ უნდა იქნას დავიწყებული თქვენი სიკვდილი, ჩემო მეგობრებო ისე, თითქოსდა მე არ ვზრუნავდე თქვენზე. პირიქით, მე ისე ვზრუნავ თქვენზე, რომ ყველა წვრილმანი ვიცი თქვენს შესახებ; მაგალითად, მე თქვენი თმების ღერებიც კი დათვლილი მაქვს. ამრიგად, თუკი მე დავუშვებ რომ განიცადოთ, უეჭველია, რომ მისი გარდატანის ძალასაც მოგცემთ. (1, კორ. 10,13), ხოლო ხშირად, თუკი ვინმეს დასუსტებულს ვიხილავ, მე არ დავუშვებ, რომ იგი განსაცდელში ჩავარდეს. ვინაიდან ვარ რა მზრუნველი და ვიცი ყველაფერი და აღრიცხული მაქვს ყველაზე უფრო წვრილმანი რამეებიც კი. მოვაწყობ ისე, როგორც მართებული და სასარგებლო იქნება თითოეულისათვის. თუკი დააკვირდები აღმოაჩენ, რომ წმიდა წერილში დათვლას ექვემდებარება ყველაფერი მამრობითი, მიღწეული ზომიარ ასაკს და საერთოდაც, ღირსი ღვთაებრივი აღრიცხვისა (ის. 18, 21 რიცხვ. 26). „თავის“ ქვეშ უნდა ვიგულისხმოთ თითოეული მორწმუნის ქრისტესთვის სათნო ცხოვრება, ხოლო „თქმების“ ქვეშ მისი ყველაზე უყფრო ხშირი ქმედებანი, რომლითაც სხეულის მოკვდინება ხდება, რომელიც ღმერთის მიერ სათვალავში მიიღება და განსჯას ექვდმებარება, ვინაიდან მხოლოდ თქვენი ამგვარი საქმეები ხდება ღვთის მოხედვის ღირსი. „ხუთი“ ბეღურის ქვეშ ზოგიერთი ხუთ გრძნობას გულისხმობს, რომელნიც გამოისყიდებიან რა ორი ასარით, ანუ ძველი და ახალი აღთქმის ფასად, არ არიან დავიწყებულნი ღვთის მიერ. ვინაიდან ვინც თავის გრძნიბებს თოკავს და უქვემდებარებს გონებას, ისე რომ ისინი სულიერ საზრდოს თვალსაზრისით უსარგებლონი არიან, ის არაა დავიწყებული ღვთის მიერ.

8. ხოლო გეტყჳ თქუენ: ყოველმან რომელმან აღიაროს ჩემდა მომართ წინაშე კაცთა, ძემანცა კაცისამან აღიაროს იგი წინაშე ანგელოზთა ღმრთისათა. 9. და რომელმან უვარ-მყოს მე წინაშე კაცთა, უვარ-იქმნეს იგიცა წინაშე ანგელოზთა ღმრთისათა. 10. და ყოველმან რომელმან თქუას სიტყუჲ ძისა მიმართ კაცისა, მიეტეოს მას. ხოლო სულისა წმიდისა მგმობარსა არა მიეტეოს. 11. და ოდეს შეგიყვანნენ თქუენ შესაკრებელთა და წინაშე მთავართა და ჴელმწიფეთა, ნუ ჰზრუნავთ, ვითარ, ანუ რაჲ სიტყუაჲ მიუგოთ, ანუ რაჲ სთქუათ, 12. რამეთუ სულმან წმიდამან გასწაოს თქუენ მას ჟამსა შინა, რაჲ-იგი სთქუათ.

ახლა სთავაზობს ჯილდოს სარწმუნოების აღმსარებლობისთვის. რამდენადაც მან თქვა: „ნუ გეშინინ მათგან, რომელთა მოსწყვიდნენ ხორცნი“ და დაუმატა, რომ თქვენი თმებიც კი დათვლილიაო, ვინმეს რომ არ ეთქვა: მომეცი რაიმე ჯილდოც, ვინაიდან რა სარგებელი მაქვს მე იქიდან, რომ შენ ჩემი თმები დაითვალე. იგი (ასეთს) ეუბნება: შენ გსურს ჯილდოც მიიღო? ისმინე. ვინც აღიაღებს რწმენას ჩემდა მომართ, ის ჩემს მიერაც აღიარებული იქნება ღვთის წინაშე. სთქვა: აღიაროს „ჩემდა მომართ“, ანუ ჩემი შეწევნითა და ჩემი ძალით და მეც ვაღიარებ მას მის წინაშე, ანუ მისი შეწევნით, ვინაიდან, როგორც, ჩვენ წინასწარვე ვსაჭიროებთ ღმერთს, ვინაიდან მის გარეშე არაფრის გაკეთება არ შეგვიძლია (იოან. 15,5), ასევე ღმერთს ვჭირდებით ჩვენ. ვინაიდან, თუკი იგი ვერ ჰპოვებს ჩვენში ღირსეულ საქმეებს, იგი არც მიგვიღებს ჩვენ; სხვაგვარად იგი მიკერძოებული იქნებოდა, ამრიგად, ჩვენ ვაღიარებთ, „მასში“, ანუ მისი დახმარებით, ხოლო იგი „ჩვენში“, ანუ ჩვენი დახმარებით. ვინაიდან, თუკი ჩვენ არ მივცემთ მას საბაბს, იგი არც დაამოწმებს ჩვენს შესახებ, ხოლო უარისმყოფელი ღვთის ძალით არ უარყოფს, ამიტომაც არ დაამატა მან: „ჩემით“, არამედ თქვა: ვინც „მე“ უარმყოფს, რამდენადაც ყოველგვარი წმინდანი ქრისტეში იმყოფება, ხოლო ქრისტე მასში (იოან. 15,5), შესაძლოა, ამიტომაც თქვა ასე: ვინც (მე) მაღიარებს „ჩემში“ მყოფი, მაც მეს ვაღიარებ, მასში მყოფი. „და ყოველმან, რომელმან თქუას სიტყვუაჲ ძისა მიმართ კაცისა, მიეტეოს მას“. ეს ნიშნავს: ვინც იტყვის გმობას ჩემზე, გარეგნულად უბრალო ძეზე კაცისა რომელიც ჭმას, სვამს, მიმართავს მეზვერეებსა და მეზავებს, იგი შეინანებს თუ არა თავის გმობას, მაინც ეპატიება, ვინაიდან ასეთ ადამიანს ურწმუნოება ცოდვად არ ეთვლება, ვინაიდან რა ნახა მან ისეთი, რაც რწმენისადმი განაწყობდა? პირიქით, რა არ ნახა მან გმობის ღირსი? მან ნახა ადამიანი, რომელიც მეძავებს მიმართავს და გმობას მასზე ამბობს, ამიტომაც ცოდვად არ ეთვლება ეს, ვინაიდან ბუნებრივია, მას შეეძლო ეფიქრა: ეს როგორი ძე ღვთისაა, თუკი იგი მეძავებს მიმართავს, ამიტომაც იგი, ვინც ასე იქცევა და ამასთანავე, თავს ძე ღვთისად აცხადებს, მას შეუძლია ლანძღოს და მატყუარა უწოდოს. მას „ხოლო სული წმიდის მგმობარსა არა მიეტეოს“. ამ სიტყვებს შემდეგი მნიშვნელობა აქვთ. ვინც ხედავს რა ღვთაებრივ სასწაულებსა და დიდებულ და უჩვეულო საქმეებს, არა სწამს და ლანძღავს სული წმიდის ქმედებებს, აწერს მას ბელზებულს. იგი წარმოსთქვამს რა გმობას სული წმიდაზე და ამბობს, რომ ეს სასწაულები ბოროტი სულის მეშვეობით აღესრულება და არა ღვთისა, თუკი არ შეინანებს, არ მიეტევება და ეპატიება. მას, ვინც გმობას ძე კაცისაზე წარმოსთქვამს, არ ეთველბა ცოდვად, ამიტომაც მას სინანულის გარეშეც მიეტევება, ხოლო ის ვინც ხედავს სული წმიდის საქმეებს და გმობს, სინანულის გარეშე არ მიეტევბა, არამედ უდიდეს ცოდვად ჩაეთვლება. „და ოდეს შეგიყვანნენ თქუენ შესაკრებელთა და წინაშე მთავართა და ხელმწიფეთა“ და ასე შემდეგ. ჩვენი სისუსტე ორგვარი ხასიათისაა: ჩვენ თავს ვარიდებთ რწმენის აღიარებას ან სასჯელის შიშით, ანდა უბრალოების გამო და უუნარობისა პასუხი გავცეთ ჩვენი რწმენის შესახებ. სასჯელის შიშის უფალმა უწამლა სიტყვები: „ნუ გეშინინ მათგან, რომელთა მოსწყვიდნენ ხორცნი“. ახლა იგი წამლობს შიშის, რომელიც უბრალოებიდან წარმოსგდება. ვინაიდან არა მრავალმა ირწმუნა ხორციელად ბრძენთაგან (1 კორ. 1, 26), არამედ უმეტსწილად უბრალო ხალხმა. უფალი ამბობს: ნუ გეშინია გაუნათლებელო და უბრალოვ, ნუ იზრუნებ რა, ანდა როგორ უპასუხო ხელისუფლის დაკითხვაზე ანდა რა თქვა სხვა შემთხვევაში, - შენი საუბარი სხვაგვრაი იქნება. „რამეთუ სულმან წმიდამან გასწაოს თქვენ თქუენ მას ჟამსა შინა, რაი-იგი სთქუათ“. ამიტომ, რაღა საჭიროა ზრუნვა, თუკი შენ იმ დროს სული წმიდის მიერ განისწავლები, ამრიგად, როგორც ერთი, ისე მეორე მხრიდან განგვამტკიცებს აღმსარებლობის ღვაწლში, წამლობს რა, როგორც შიშს ხორციელი უძლურებისა, ისე შიშს უბრალოებისა და უმეცრებისა.

13. ჰრქუა ვინმე მას მის ერისაგანმან: მოძღუარ, არქუ ძმასა ჩემსა, რაჲთა განმეყოს მე სამკჳდრებელსა. 14. ხოლო თავადმან ჰრქუა მას: კაცო, ვინ დამადგინა მე მსაჯულად და განმყოფელად თქუენდა? 15. და ეტყოდა მათ: ეკრძალენით და დაიცვენით თავნი თქუენი ყოვლისაგან ანგაჰრებისა, რამეთუ არა ნამეტნავისაგან ვისამე არნ ცხორებაჲ მისი ნაყოფთა მისთაგან.

რათა გვასწავლოს, თუ რაოდენ ცოტა უნდა ვიზრუნოთ ყოფითზე და დავკავდეთ მიწიერი საქმეებით, უფალი თავიდან იშორებს მას, ვინც მამისეული ქონების გაყოფას სთხოვს და ამიტომ ეუბნბეა: „ვინ დამადგინა მე მსაჯულად და განმყოფელად თქუენდა?“ ვინაიდან ეს ადამიანი იმას კი არ სთხოვდა, რაც სასარგებლო და საჭირო იყო მისი ხსნისათვის, არამედ სტხოვდა მას ყოფილიყო განმყოფელი მიწიერი და დროებითი ქონებისა. უფალი თავიდან იშორებს მას, როგორც შფოთით შეპყრობილს, რომელსაც არ სურს ისწავლოს რაიმე საჭირო; თუმცა ამას აკეთებს სიმდაბლით ადა არ მრისხანედ, მაგრამ ამ საქცეილით, უეჭველია, ყველას, თავის, როგორც მაშინდელ, ასევე ახლანდელ მსმენელს ასწავლის არ იზრუნონ არაფერ მიწიერსა და დროებითზე, არ ეკამათონ მათ გამო ძმებს და დაუთმონ კიდეც მათ, თუკი მათ სურთ იყვნენ მომხვეჭელნი (ვინაიდან ამბობს: რომელი მიგიღებდეს შენ, ნუ მოჰხდი“ - ლუკა 6, 30), და ეძიებდენ იმას, რაც სასარგებლო და აუცილებელია სულის ხსნისათვის, ამიტომაც დაუმატა ეს სიტყვები: „ეკრძალენით და დაიცვენით თავნი თქუენნი ყოვლისაგან ანგაჰრებისა“, გვარწმუნებდა თავი აგვერიდებინა მომხვეჭეელბისთვის, როგორც რომელიმე ეშმაკის მახისათვის. ვის უთხრა მან ეს: „ეკრძალენით და დაიცვენით თავნი თქუენნი ყოვლისაგან ანგაჰრებისა?“ ამ ორ ძმას. რამდენადაც მათ ჰქონდათ კამატი მემკვიდრეობის შესახებ და როგორც ჩანს, ამ ორიდან ერთმა მეორეს აწყენინა, ი მიმართავს კიდეც მათ სიტყვით მომხვეჭელობის შესახებ, ვინაიდან იგი - დიდი ბოროტებაა. ამიტომაც, პავლე მოციქული მას კერპთაყვანისცემლობას უწოდებს (კოლ. 3,5), შესაძლოა იმიტომ, რომ იგი დამახასიათებელია მხოლოდ მათთვის ვინც არ უწყის ღმერთი, ან რაც უფრო მართებულია, წარმართთა კერპები - ვერცხლი და ოქროა (ფსალ. 113,12). ვერცხლის და ოქროს ტაყვანისმცემელი კერპთთაყვანისმცემელთ ემსგავსება, ვინაიდან ისიც და სხვებიც თაყვანის სცემენ და პატივს მიაგებენ მხოლოდ ნივთიერებას. ამრიგად, ფუფუნებას უნდა ვერიდოთ. რატომ? იმიტომ რომ „არა ნამეტნავისაგან ვისამე არნ ცხოვრებაჲ მისი ნაყოფთა მისთაგან“, ანუ საზომს ამ ქვეყნიურ ცხოვრებისა არ წარმოადგენს ქონების აიუხვე, ვინაიდან თუკი ვინმეს ბევრი აქვს, ეს იმას ან ნიშნავს, რომ იგი დიხანს იცოცხლებს. ხანგრძლივი ცხოვრება არ არის დამოკიდებული დიდ სიმდიდრეზე. უფალი ამას ამბობს სიმდიდრის მოყვარულთა აზრების უარსაყოფად. სიმდიდრის მოყვარულნი, როგორც ჩანს, ზრუნავენ სიმდიდრეზე იმიტომ, რომ სურთ იცოცხლონ და იხვეჭონ ყოველი მხრიდან იმიტომ, რომ სურთ დიდხანს იცოცხლონ, ამიტომ უფალი ამბობს: უბედურო და საცოდავო! ნუთუ დიდი ქონება სიცოცხლეს გაგიხანგრძლივებს? რატომაა რომ იტანჯები გაურკვეველი სიმშვიდისთვის? ვინაიდან ჯერ კიდევ გაურკვევევლია მიაღწევ კი სიბერეს, რომლისთვისაც აგროვებ; ის კი აშკარაა, რომ ახლა შენ ფლანგავ საკუთარ სიცოცხლეს ქონების შესაძენად.

16. და ეტყოდა მათ იგავსაცა და ჰრქუა მათ: კაცისაჲ ვისიმე მდიდრისაჲ ნაყოფიერ იყო აგარაკი. 17. და განიზრახვიდა გულსა შინა თჳსსა და თქუა: რაჲ-მე ვყო, რამეთუ არა მაქუს, სადა შევიკრიბო ნაყოფი ჩემი? 18. და თქუა: ესე ვყო: დავარღჳნე საუნჯენი ჩემნი და უფროჲსნი აღვაშენნე და შევიკრიბო მუნ ყოველი ნაყოფი და კეთილი ჩემი. 19. და ვჰრქუა სულსა ჩემსა: სულო, გაქუს მრავალი კეთილი დაუნჯებული მრავალთა წელთა: განისუენე, ჭამე და სუ და იხარებდ. 20. ჰრქუა მას ღმერთმან: უგუნურო, ამას ღამესა მიგიღონ სული შენი შენგან; ეგე, რომელ მოიმზადე ვისა იყოს? 21. ეგრეცა, რომელი იუნჯებდეს თავისა თჳსისა და არა ღმრთისა მიერ განმდიდრდებოდის.

ამით უფალმა თქვა, რომ ადამიანის სიცოცხლე უფრო ხანგრძლივი არ ხდება ქონების სიჭარბისაგან, და მოჰყავს იგავიც თავისი სიტყვების დასამტკიცებლად. ნახე როგორ გვიხატავს იგი აღუვსებელ გულისტქმებს უგუნური მდიდრისა. ღმერთი იქმოდა თავის განზრახულს და გამოავლინა განსაკუთრებული გუმოწყალება, ვიანდა არა ერთ ადგილას, არამედ მდიდრი; მთელ მინდორში კარგი მოსავალი იყო. შხედე, რამდენად კმაყოფილია მდიდარი, რა ვქნა? განა გლახაკიც ამავე სიტყვებს არ წარმოსთქვამს? რა ქვნა? მე არაფერი მაქვს, რომ ვჭამო, ჩავიცვა, თუმცა , მდიდრის სიტყვებსაც ჩაუღრმავდი. რა ვქნა? მე არ მაქვს ამდენი მოსავლის შესანახი ადგილი. კარგი კი სიმშვიდეა! გლახაკიც ამბობს: რა ვქნა? მე არ მაქვს... და მდიდარიც ამბობს: რა ვქნა? მე არ მაქვს... რას ვიღებთ იქიდან, რომ ძალიან ბევრს ვაგროვებთ? სიმშვიდით ჩვენ ვერ ვსარგებლობთ, ცხადია, საზრუნავთა გამო და ბევრ ცოდვას ვაგროვებთ. „დავარღვივნე საუნჯენი ჩემნი და უფროსნი აღვაშენნე“. მაგრამ თუკი შემდეგ ზაფხულს უფრო დიდი მოსავალი მოვა შენ ისევ დაანგრევ და ისევ ააშენებ? და რა საჭიროა, რომ ანგრიო და აშენო? გლახაკთა სტომაქები - აი შენი ბეღლები. მათ მრავლის დატევაც შეუძიათ და დაურღვეველნიც არიან, ვინაიდან ის, ვინც გლახაკს კვებას, ღმერთს კვებავს. აი კიდევ უგუნურება მდიდრისა: „პური ჩემია და ყველა ეს სიკეთეც ჩემია“-ო. იგი მათ ღვთის საჩუქრად კი არ განიხილავს, რადგანაც, წინაარმდეგ შემთხვევაში, ღვთის მიერ დადგენილი ზედამხედველივით მოიქცეოდა, არამედ საკუთარი შრომის ნაყოფად მიიჩნევს. ამიტომაც, ითვისებს რა, ამბობს: „პური ჩემია და ყველა ეს სიკეთეც ჩემია“-ო. „მე-ო, ამბობს, არ მყავს არანაირი თანამონაწილე, არავის გავუყოფო მათ. მთელი ეს სიკთე, ღმერთის კი არა, ჩემია. ამიტომაც, მხოლოდ მე დავტკბები მისით, ხოლო ღმერთსო არ გავიხდი ამ ტკბობის თანამონაწილედ. ეს აშკარა უგუნრებაა. ვნახოთ კიდევ შემდეგ. „სულო, გაქვს მრავალი კეთილი დაუნჯებული მრავალთა წელთა. თავადვე უდგენს თავისთავს ხანგრძლივ სიცოცხლეს, თითქოსდა სიცოცხლის ხანგრძლივობაც მიწი ნაყოფთაგან მიეღოს. ნუთუ ესეც შენ აწარმოვე? ნუთუ ესეც შენი ქონებაა? „ჭამე და სუ და იხარებდ“. მშვენიერნი არიან სიკეთენი სულისა! ჭამა და სმა სიკეთესა უგუნური სულისათვის. თუმცა, რამდენადაც თავადაც ასეთი სული გაქვს, სამართლიანად სთავაზობ მას ასეთ სიკეთეებს. მაგრამ სიკეთისთვის გონიერი სულისათვის მდგომარეობს იმაში, რომ გულისხმაყოს, განსაჯოს, განიხაროს საღმრთო სჯულითა და კეთილი ფიქრებით. უგუნურო, არ გყოფნის ჭმა და სმა და შენს სულს სთავაზობ შემდგომ, ამასთან, სამარცხვინო და სიძუნწით, განპირობებულ სიამეს? ვინაიდან ცხადია, რომ უფალმა სიტყვით „იხარებდ“ აღნიშნა გარყვნილების ვნება, რომელიც ჩვეულებრივ გადაჭარბებულ ჭამა-სმას მოსდევს. (ფილ. 3,19; ეფ. 5,18). „ჰრქუა მას ღმერთმან: უგუნურო, ამას ღამესა მიგიღონ სული შენი შენგან“. ნათქვამია ასე: „ჰრქუა მას ღმერთმან“ არა იმიტომ, თითქოსდა უფალი ესაუბრებოდა მდიდარს, არამედ ამ სიტყვებს ის მნიშვნელობა გააჩნიათ, რომ როდესაც მდიდარი ასეთი ამპარტავნული ფიქრებით იყო შეპყრობილი, მაშინ უთხრა ღმერთმა (ვინაიდან ამას გულისხმობს იგავი). უფალი უწოდებს მდიდარს უგუნურს, რადგანაც სულისათვის იგი ყველაზე უფრო უგუნურ რჩევებს ზრახავდა, როგორც ვაჩვენეთ, ვინაიდან ყოველი კაცი ხორციელი უგუნურია და ყოველთათვის „ამაოა, როგორც დავითიც ამბობს: „ამაოდ შფოთებს“ ადამიანი და მიზეზი ამისა ისაა, რომ „იუნჯებს და არა უწყის, ვის შეუკრიბოს იგი“ (ფს. 38,7). ვინაიდან, როგორ არ უნდა უწოდო უგუნური მას, ვინც არ იცის, რომ საზომი ცხოვრებისა, მხოლოდ და მხოლოდ ღმერთის ხელშია და არავის ძალუძს საკუთარი ცხოვრების განსაზღვრა თავად. მიაქციე ყურადღება სიტყვას „მიგიღონ“. საზარელი ანგელოზები, როგორც სასტიკი გადასახადის ამკრეფნი, შენების საწინააღმდეგოდ მიგიღებენ სულს, რამდენად შენ იმის გამო, რომ გიყვარდა გეცხოვრა, ითვისებდი ამქვეყნიურ სიკეთეებს. მართალს კი არ ართმევენ სულს, არამედ იგი აბარებს მას უფალს და სულთა მამას სიხარულითა და მხიარულებით და ვერ გრძნობს უსიამოვნებას სხეულთაგან განშორებისას, ვინაიდან ის, სხეული თითქოსდა სიმსუბუქეს იძენს. მაგრამ ცოდვილი სძენს რა სულს სხეულებრივ თვისებებს, აქცევს რა მას ხორცად და მიწად, მეტისმეტად აძნელებს მასთან განშორებას, ამიტომაც ნათქვამია, რომ სულს „მიუღებენ“ მას, როგორც რომელიღაც ბოროტ მევალეს, სასტიკ გადასახადის ამკრეფთა ხელთ მიცემულს. დააკვირდი ამასაც, უაფლს არ უთქვამს მე მოვიღებ სულს შენგან, არამედ „მიგიღონ, ვიანაიდან მართლათა სულები ღვთის ხელში არიან“ (სიბრძ. სოლ. 3)“ და ჭეშმარიტად, ასეთს „ღამით“ მიუღებენ სულს, ვინაიდან მას არ აქვს გამაცისკროვნებელი ნათელი ღვთის შემეცნებისა, არამედ იმყოფება ღამეში სიმდიდრის სიყვარულისა და მისით დაბნელებული, მიიტაცება სიკვდილის მიერ. ამრიგად, ის ვინც აგროვებს საუნჯეს თავისთვის, სამართლიანად იწოდება უგუნურად და ვერ ასწრებს თავის განზრახვათა სისრულეში მოყვანას, არამედ სწორედ გეგმათა დასახვისას საბოლოოდ აკლდება ცოცხალთა რიგებს, მაგრამ მას რომ გლახაკთათვის და ღმერთისთვის დაეგროვებინა, ასე არ მოიქცეოდნენ, ამიტომაც ვეცადოთ „განვმდიდრდეთ ღმერთში“, ანუ მის მიმართ ვიქონიოთ სასოება, ის მივიჩნიოთ ჩვენ სიმდიდრედ და სალაროდ სიმდიდრისა. ნუ ვიტყვით: ჩემი სიკეთენი, არამედ სიკეთენი უფლისა, ხოლო თუკი ეს სიკეთენი უფლის საკუთრებაა, მაშინ ნუ მოვახდენთ გაუცხოებას ღმერთისა მის სიკეთეთაგან. ღმერთში განმდიდრება ნიშნავს, რომ თუკი მე ყველაფერ ჩემსას გავცემ და ამოვწურავ, მაშინაც კი არაფერი აუცილებელი არ მომაკლდება. ვინაიდან სალარო ჩემი საუნჯისა ღმერთია: მე ვაღებ და ვიღებ რაც მჭირდება.

22. და ჰრქუა იესუ მოწაფეთა თჳსთა: ამისთჳს გეტყჳ თქუენ: ნუ ჰზრუნავთ სულისა თქუენისა, რაჲ სჭამოთ, და ნუცა ჴორცთა თქუენთა, რაჲ შეიმოსოთ, 23. რამეთუ სული უფროჲს არს საზრდელისა და ჴორცნი სამოსლისა. 24. განიცადენით ყორანნი, რამეთუ არა სთესვენ, არცა მკიან, რომელთა არა აქუს საუნჯე, ანუ სადა შეიკრიბონ, და ღმერთი ზრდის მათ. რაოდენ თქუენ უმჯობეს ხართ მფრინველთა? 25. ვინ-მე უკუე თქუენგანი ზრუნვიდეს და შეუძლოს შეძინებად ჰასაკსა თჳსსა წყრთა ერთ? 26. უკუეთუ არცა უმცირესსა შემძლებელ ხართ, რაჲსაღა სხუასა მას ჰზრუნავთ?

თანდათანობით უფალი უმაღლესი სრულყოფილების შესახებ სწავლებისკენ მიდის. დააკვირდი თანმიმდევრობას. მან გვასწავლა მოვრიდებოდით ვერცხლისმოყვარეობას და დაურთო იგავი მდიდრის შესახებ იმის დასამტკიცებლად იმის შესახებ, რომ ძალიან ბევრის მსურველი უგუნურია. ანვითარებს რა თავის სწავლებას, იგი აუცილებელზე ზრუნვის ნებასაც არ გვრთავს. როგორც ეშმაკი იწყებს მცირედი ცოდვებით და გვაგდებს დიდშიც, რის გამოც იობის მიერ ძლევამოსი „ლომად“ იწოდება (იოაბ. 4,11). ასევე, პირიქით, უფალი არღვევს რა მის საქმეებს, პირველ რიგში გვასწავლის ვერიდოთ დიდ ცოდვებს, შემდეგ კი მის საწსყისზეც მიუთითებს. მას შემდეგ, რაც გვამცნო ვერიდოთ ვერცხლისმოყვარებას, მის საფუძველზეც ჩადის, ანუ საზრუნავამდე, რათა ფესვებიც ამოძირკვოს და ამბობს: „ამისთვის გეტყვით თქუენ“. რამდენადაცო, ამბობს, უგუნურია ის, ვინც საკუთარ თავს ხანგრძლივ სიცოცხლეს უდგენს და ამით მოხიბლულს, უფრო მეტი სურს, როგორიც იყო ხსენებული მდიდარი, ამიტომ გეუბნებითო: „ნუ ჰზრუნავთ სულისა თქუენისა, რაჲ სჭამოთო“ ასე იმიტომ კი არ თქვა, თითქოს გონიერი სული ჭამს, არამედ იმიტომ, რომ გონიერი სული, როგორც ჩანს ინარჩუნებს თავის თავს სხეულთან კავშირში, მხოლოდ იმ პირობით, თუკი ჩვენ ვიღებთ საკვებს. სხვაგვარად რომ ვთქვათ: სხეული, უკვე მკვდარიც კი იმოსება, მაგრამ აღარ საზრდოობს. რამდენადაც კვება დამახასიათებელია სულის მქონე სხეულისთვის, სამართლიანად მიაკუთვნა საკვების გამოყენება სულს. ანდა, ხომ არ იწოდება სულად მასაზროდებელი ძალა? ამრიგად, მასაზრდოებელი ნაწილით უგუნური სულისა ანუ ზრუნავთ იმაზე, თუ რა სჭამოთ, ნურც სხეულით, რა შეიმოსოთ... ამის შემდეგ წარმოგვიდგენს საფუძველსაც. ის, ვინც მოგვცა უმეტესი, კერძოდ სული, განა საკვებსაც არ მოგვცემს? ის ვინც მოგვცა სამოსელი, განა სამოსელსაც არ მოგვცემს? შემდეგ გვისაფუთებს ყორანთა მაგალითით. ფრინველებზე იმიტომ მიგვითითებს, რომ უფრო მეტად დაგვასანამუსოს. მას შეეძლო მაგალითად წმინდა წინასწარმეტყველნი მოეყვანა, როგორიცაა: ილია და მოსე, მაგრამ უფრო მეტად რომ შეგვარცხვინოს ფრინველებზე მიგვითითებს. შემდეგ წარმოგვიდგენს კიდევ სხვა საფუძველსაც. სთქვი, მაინც რას იგებ საზრუნავთაგან? განა შეგიძლია საკუთარ სიმაღლეს ერთი წყოა მაინც შემატო? პირიქით, შენ ძალას აცლი საკუთარ სხეულს, ვინაიდან საზრუნავი ძალას აცლის. ხოლო თუკი უმცირესის მიმატებაც არ შეგიძლია, რას ზრუნავ სხვა რამეზე? აშკარაა, რომ როგორც სიმაღლეს გვძენს უფალი, ასევე მოგვცემს ყველა დანარჩენსაც.

27. განიცადენით შროშანნი, ვითარ-იგი აღორძნდის: არცა შურების, არცა სთავს. ხოლო გეტყჳ თქუენ, რამეთუ: არცა სოლომონ ყოველსა დიდებასა თჳსსა შეიმოსა, ვითარცა ერთი ამათგანი. 28. უკუეთუ ველსა გარე, რომელი დღეს თივაჲ არს და ხვალე თორნესა შთაეგზნეს, ღმერთმან ესრეთ შემოსის, რაოდენ უფროჲს თქუენ, მცირედ-მორწმუნენო? 29. და თქუენ ნუ ეძიებთ, რაჲ სჭამოთ და რაჲ ჰსუათ, და ნუცა განსცხრებით, 30. რამეთუ ამას ყოველსა ნათესავნი სოფლისანი ეძიებენ, ხოლო მამამან თქუენმან იცის, რაჲ გიჴმს ამათ ყოველთაგანი. 31. გარნა ეძიებდით სასაუფეველსა ღმრთისასა, და ესე ყოველი შეგეძინოს თქუენ.

შროშანის მაგალითი უფალმა წარმოადგინა ჩვენი მხრიდან მეტი გულისხმიყოფისათვის. ვინაიდან, თუკი ღმერთი შროშანსაც კი მოსავს, რომ სოლომნი მთელი თავისი დიდებით ვერასოდეს შეედრებოდა ვერცერთ მათგანს და ამასთან მაშინ, როდესაც სილამაზე შროშანისავით აუცილებელი არ არის, განა მით უფრო არ შეგვმოსავს ჩვენ თავის უპატიოსნეს ქმნილებას, მაშინ როდესაც ჩვენი სხეულისთვის სამოსელი აუცილებელია? რას გვიბრძანებო, იტყვიან, აღარ დავამუშავოს მიწა? მე არ მითქვამს: ნუ დაამუშავებთ მიწას, არამედ ნუ იზრუნებთ. კეთებას მე არ გიკრძალავათ, არამედ გიკრძალავთ შფოთვას, ანუ საკუთარი თავის იმედის ქონას, ხოლო ვინც იქმს და ღმერთზე ამყარებს სასოებას, ის უზრუნველად ცხოვრობს. აშკარაა, რომ იგი ძირკვავს ზრუნვას რადგანაც ის ღმერთს გვაშორებს. შემდეგ ამბობს: „ თქვენ ნუ ეძიებთ, რაჲ სჭამოთ და რაჲ ჰსუათ და ნუცა განსცხრებით“. განცხრომას, ანუ შფოთვას უეჭველად, უწოდებს სხვას არაფერს, თუ არა გართობას და მერყევი მიმართულების გონებას, რომელიც ხან იმაზე ფიქრობს, ხან ამაზე, ერტი საგნიდან მეორეზე ხტის და ყოველთვის რაღაც უფრო მეტზე ოცნებობს. განა ეს მეტეორების დევნას არ ნჲშნავს? სწორედ ასეთ საზრუნავს, რომელიც ღმერთს გვაშორებს, ან სხვაგვარად, ქარაფშუტობას კრძალავს უფალი, როდესაც ამბობს, რომ „ამას ყოველსა ნათესავნი სოფლისანი ეძიებენ“. ვინაიდან ზრუნვა არ ჩერდება აუცილებელზე, არამედ როგორც მე ვთქვი, ყოველთვის რაღაც უფრო მეტს ეძიებს, რის გამოც იწოდება კიდეც შფოთვად. მაგალითად, არა გვაქვს პური. თავიდან ჩვენ ვზრუნავთ, თუ საიდან მივიღოთ იგი, მაგრამ იმაზე არ ვჩერდებით, არამედ გვსურს მივიღოთ პური საუკეთესო ხორბლისაგან; შემდეგ ღვინოც გვსურს და ამასთან ფეროვან-სურნელოვანი; შემდეგ ჩახრაკულიც გვსურს და ამასთან, გნოლქათამასი ანდა ხოხობისა. ხედავ რას ნიშნავს ზურნვა და ქარაფშუტობა? ამიტომაც უფალი გადაჭრით კრძალავს ამას, ვინაიდან მას წარმართნი ეძიებენ. შემდეგ წარმოგვიდგენს სხვა საფუძველსაც, კერძოდ: რომ მამამ ჩვენმა იცის რა გვჭირდება და წარმოგვიდგენს არა ერთ, არამედ მრავალ საფუძველს. ამბობს: ის ჩვენი „მამაა“, ხოლო თუ მამაა, როგორღა არ მოგვცემს? ამასთან მან „იცის“, ვინაიდან არაა ისე, რომ არ იცოდეს და თქვენც „გჭირდებათ“, რადგან ეს არაა ზედმეტი, არამედ აუცილებელი. ამრიგად, თუკი ის მამაა და თქვენ გჭირდებათ და მან იცი, მაშ როგორღა არ მოგცემთ? ამიტომაც უწინარეს ყოვლისა, ეძიეთ სასუფეველი ღმერთისა, ხოლო ცხოვრებისეული საზრუნავი, როგორც თქვენი დამაშორებელი მისგან, უარყავით და მაშინ, ყოველივე ეს მოგეცემათ. ხედავ როგორია ღმერთი? თუკი მცირედს ეძიებ, შენ არასასურველს ჰყოფ მისთვის, ვინაიდან მის მრავალმოწყალებას შეურაცხყოფ: თუკი დიადს ეძებ, მაშინ, მასაც მიიღებ და მცირედიც მოგეცემა. რადგანაც, თუკი ნახავს, რომ მისი სასუფევლის ძიებაში ხარ, მაშინ ის ყოველმხრივ იზრუნებს შენზე იმაში, რაც გჭირდება. ჩვენ კი, ჩვენს საქმეებში განა ასევე არ ვიქცევით? ჩვენც უფრო მეტად მათზე ვზრუნავთ, ვინც მთლიანად მიანდო თავი ჩვენს მზრუნველობას და მათთან მიმართებაში ისე წინდახედულნი ვართ, თითქოს თავად არც კი ზრუნავდნენ საკუთარ თავზე. განა, მით უფრო ასე არ მოიქცევა უფალი? ამრიგად, უფალი აღგვეკთს ზრუნვას ყოფითზე იმისთვის, რათა დაგვარწმუნოს ვეძიოთ მისი სასუფეველი: ვინაიდან ყოფითზე ზრუნვისას ეს შეუძლებელია.

32. ნუ გეშინინ მცირესა მაგას სამწყსოსა, რამეთუ სათნო-იყო მამამან თქუენმან ზეცათამან მოცემად თქუენდა სასუფეველი. 33. განყიდენით მონაგებნი თქუენნი და მიეცით ქველის-საქმე და ყავთ თავისა თქუენისა საფასე, რომელი არა დაძუელდეს, და საუნჯე მოუკლებელი ცათა შინა, სადა-იგი მპარავი არა მიეხების, არცა მღილმან განრყუნის. 34. სადაცა არს საუნჯე თქუენი, მუნცა იყოს გული თქუენი.

უფალი, მისი მოწაფეობის მსურველთ „მცირე სამწყსოს“ უწოდებს ან იმიტომ, რომ ამ სოფელში წმინდანნი მეტად ცოტანი არიან იმ ნებაყოფლობით სიგლახაკისა და არამომხვეჭელობის გამო, რაც მათ მოეთხოვებათ; ან იმიტომ, რომ ისინი უფრო ცოტანი არიან, ვიდრე ანგელოზნი, რომელთა კრებულთაც არა აქვთ თვლა და ჩვენზე შეუდარებლად უფრო მეტნი არიან, ხოლო ანგელოზნი რომ ბევრად მეტნი არიან ეს ჩანს იგავიდან, რომელშიც უფალმა ბრძანა, რომ მწყემსი ერთი გზააბნეულისა და კვლავ ნაპოვნის გამო უფრო მეტად ხარობს, ვიდრე ოთხმოცდაცხრამეტი მართლისა (ლუკა 15,7) . ვინაიდან აქედან ჩანს, რომ როგორც ერთი შეეფარდება ოთხმოცდაცხრამეტს, ასევე ადმიანთა მოდგმა ანგელოზთა სამყაროს. „ნუ გეშინინო, - ამბობს, - მცირესა მაგასა სამწყსოსა“, ანუ ნუ ეჭვობო, რომ ღმერთი იზრუნებს შენზე, თუნდაც თავად არ ზრუნავდე საკუთარ თავზე, რატომ? იმიტომ, რომ მამამ ინება თქვენთვის ცათა სასუფეველი მოეცა, ხოლო თუ სასუფეველს გაძლევთ, მით უფრო მოგცემთ მიწიერ საგნებს. ამრიგად, ნუ იფიქრებ, რომ თუკი სიგლახაკეს შეითვისებ, არ გეყოლება ის, ვინც შენზე იზრუნებს, არამედ გაყიდე მონაგები, გაეცი მოწყალება და გახადე შენი საუნჯე ულევი. შემდეგ გვარწმუნებს უცილობელი მსჯელობებითაც, აქო ამბობს, მღილი ჭამს, ცაში კი - ვერა. მაშ განა უგუნურება არაა შეინახო საუნჯე ისეთ ადგილას, სადაც ზიანდება? შემდეგ, რამდენადაც მღილი ოქროს ვერ ჭამს, მან დაუმატა: „სადა - იგი მპარავი არა მიეხების“, ვინაიდან, თუკი მღილი ვერ ჭამს ოქროს, მაშინ მპარავი იპარავს მას. შემდეგ, ვინაიდან ყველას არ ძარცვავენ, იგი უმატებს უფრო უმეტესს და სრულიად უდავო საფუძლევს, „სადა არს საუნჯე თქუენი, მუნცა იყოს გული თქუენი“. დაეო, ამბობს, იყოს ისე, რომ ვერც მღილი შეჭმას და ვერც მპარავი მიუდგება, მაგრამ თავად დამონება გულისა მიწაში დაფლული საუნჯისადმი და ღვთის მსგავსი არსების სულის მიწამდე დამხობა როგორ სასჯელს იმსახურებს? განა უფრო მეტ სასჯელს არ იმსახურებს ის, ვისაც გონება აქვს? სადაცაა საუნჯე თქვენი, იქვე იქნება გული თქვენი. თუკი საუნჯე მიწაშია, მაშინ გულიც იქაა; თუკი საუნჯე ზეცაშია, მაშინ გულიც - ზევითაა, ვინ არ ამჯობინებს, რომ ზევით იყოს, ვიდრე მიწის ქვეშ, იყოს ანგელოზი, ვიდრე თხუნელა, მიწისქვეშა სოროებში მცხოვრები?

35. იყვნედ წელნი თქუენნი მორტყმულ და სანთელნი თქუენნი აღნთებულ. 36. და თქუენ ემსგავსენით კაცთა მათ, რომელნი მოელიედ უფალსა თჳსსა, ოდეს მოვიდეს ქორწილისაგან, რაჲთა, რაჟამს მოვიდეს და ირეკოს, მეყსეულად განუყონ მას. 37. ნეტარ იყვნენ იგი მონანი, რომელთაჲ მოვიდეს უფალი მათი და პოვნეს იგინი მღჳძარენი. ამენ გეტყჳ თქუენ, რამეთუ მოირტყნეს და დასხნეს იგინი, წარმოუდგეს და ჰმსახურებდეს მათ. 38. დაღათუ მეორესა საჴუმილავსა და მესამესა მოვიდეს და პოვნეს ესრეთ, ნეტარ იყვნენ იგინი. 39. ხოლო ესემცა უწყით: უკუეთუმცა იცოდა სახლისა უფალმან, რომელსა ჟამსა მპარავი მოვალს, იღჳძებდამცა და არა უტევა დათხრად სახლისა თჳსისა. 40. და თქუენცა იყვენით განმზადებულ, რამეთუ ჟამსა, რომელსა არა ჰგონებდეთ, ძე კაცისაჲ მოვიდეს.

უფალი გაათავისუფლა რა თავის მოწაფე ზედმეტობისაგან, ჩამოაშორა ყოველგვარი ცხოვრებისეული საზრუნავი, მედიდურობა და ამრიგად შეამსუბუქა იგი, მას უკვე მსახურადაც ხდის. ვინაიდან, ვისაც სურს ემსახუროს იგი უნდა იყოს მსუბუქი და მკვირცხლი. ამიტომაც ამბობს: „იყვნედ წელნი თქუენნი მორტყმულ“, ანუ იყავით მუდამ მზად ყოფნი აღასრულოთ თქვენი უფლის საქმენი და „სანთელნი თქუენნი აღნთებულ“, ანუ ნუ იცხოვრებთო სიბნელეში და განუსჯელად, არამედ გონების ნათელმა დაგანახოთ რისი გაკეთება გმართებთ და რისი არა. ამრიგად, ეს სოფელი ღამეა, ისინი ვისაც მორტყმული აქვთ წელი, არსებითად ქმედითი ცხოვრებით მცხოვრებნი არიან, ვიანიდან ასეთია მუშაკთა შესამოსელი. მათ კიდევ ანთებული სანთლები სჭირდებათ, ვინაიდან ქმედითი ცხოვრებით ცხოვრებისას განსჯის უნარიც საჭიროა, ანუ რათა მოღვაწემ შესძლოს გარჩევა არა მხოლოდ იმისა, თუ რა უნდა აკეთოს, არამედ იმისაც, თუ როგორ უნდა აკეთოს, ვინაიდან მრავალნი იქმოდნენ კეთილს, მაგრამ იქმოდნენ ცუდად, ასეთებს თუმცა კი მორტყმული ჰქონდათ წელი, რამდენადაც მოქმდებდნენ, მაგრამ ანთებული სანთლები არ ჰქონდათ, ასე აკლდათ გონივრული განსჯა და ან ამპარტავნებაში ვარდებოდნენ, ანდა უგუნურების სხვა უფსკრულში. დააკვირდი იმასაც, რომ ჯერ წელზე ვირტყამთ, ხოლო შემდეგ სანთლებს ვანთებთ, ვინაიდან ჯერ ქმედებაა, ხოლო შემდეგ ჭვრეტა, რაც ჩვენი გონების განათებას ნიშნავს, ვინაიდან სანთელი, ჩვენი გონება, მაშინ იწოდება ანთებულად, როდესაც მასში ღვთაებრივი შუქი ანათებს. ამრიგად, გულმოდგინედ ვივარჯიშოთ სათნოებაში, რათა ანთებული გვქონდეს ჩვენი ორივე სანთელი, შინაგანი სიტყვა და სიტყვა, რომელსაც წარმოვსთქვამთ: შინაგანი ყველაფერს ანათებს სულში, ხოლო რომელსაც წარმოვსთქვამთ - ბრწყინავს ენაზე, ვიანიდან შინაგანი სანთელი ჩვენ განგვანათლებს, ხოლო სიტყვა სწავლებისა და წარმოსთქმული სხვებს უნათებს. ჩვენ უნდა ვიყოთ მსგავსნი ადამიანებისა, რომელნიც მოელიან თავიანთი ბატონის დაბრუნებას ქორწილიდან. და სხვა ვინაა ეს ბატონი, თუ არა იესო ქრისტე. მან, მიიღო რა ადამიანური ბუნება, როგორც სასძლო და შეაერთა თავისთან, ჰყო ქორწილი, შეიქმნა რა მასთან ერთხორც. და არა ერთ ქორწილს ჰყოფს იგი, არამედ მრავალს, ვინაიდან ზეცაში ყოველდღიურად იწინდება იგი წმინდანთა სულებზე, რომელსაც პავლე, ანდა პავლეს მსგავსი, უბიწო ქალწულად წარუდგენს (2 კორ. 11,2). ბრუნდება იგი ზეციური ქორწილიდან, შესაძლოა, ღიად ყველას წინაშე, სამყაროს აღსასრულისას, როდესაც მოვა ზეციდან მამის დიდებაში მყოფი, ან შესაძლოა უხილავად და მოულოდნელად, მოგვევლინება რა ბენისმიერ დროს, ცალკ-ცალკე თითოეულს აღსასრულისას. ამრიგად, ნეტარია ის, ვისაც იგი ჰპოვებს წილმორტყმულს, ანუ მზად ყოფნს ემსახუროს უფალს ქრისტიანული სიბრძნის ქმედითი ნაწილით და სიტყვის და განსჯის ანთებული სანთლის მქონეს, არა მხოლოდ სიკეთის მოქმედს, არამედ მის კარგად მოქმედს და დამატებით მიმღებს ჭვრეტისა და ორი სანთელიც კი, შინაგანი და გარეთ გამოსატანი. ამგვარი მსახურისთვის თავად უფალი ხდება მსახური, ვინაიდან ნათვქამია: „დასხნეს იგინი, წარმოუდგეს და ჰმსახურებდეს მათ“. ღმერთი სარტყელს ირტყამს იმიტომ, რომ არა მთელ სისავსეს მადლისა გარდმმოგვივლენს, არამედ ნაწილს იკავებს, ვიანიდან ვის ძალუძს დაიტიოს უფალი, როგორც ის არის? ეს ჩანს სერაფიმებზეც, რომელნიც ღმრთაებრივი ნათლის აღმატებულობის გამო ფრთებით იფარავენ თავს (ისაია 6,2). კეთილ მონებს იგი სარეცელზე აწვენს, ანუ ყველას ყველაფერში ამშვიდებს. ვინაიდან, როგორც სარეცელზე მწოლიარე მთელ სხეულლს ამშვიდებს, ასევე მეორედ მოსვლისას ყველა წმინდანი დამშვიდდება ყველა მიმართებით. აქ ისინი ვერ ჰპოვებენ განსვენებას სხეულთათვის, იქ კი სულებთან ერთად, მათი სხეულებიც განსულიერებულნი და განღმრთობილნი, უხრწნელების მიმღებნი, სრული სიმშვიდით დატკბებიან და ღმერთი იქნება ყოვლად ყოველსა შინა (1 კორ. 15,28) უფალი, „ჰმსახურებდეს მათ“, ღირსეულ მონებს, მიაგებს რა მათ სწორს. როგორც ისინი ემსახურებოდნენ მას, ასევე მოემსახურება ისიც მათ, შესთავაზებს რა მრავალფეროვან ტრაპებს და დაატკბობს სულიერი ნიჭებით. მეორე და მესამე გუშაგობის ჟამში შეგიძლია იგულისხმო ჩვენი ცხოვრების სხვადასხვა დრო. ავხსნი მაგალითით. როგორც ის, ვინც მღვიძარებს მეორე და მესამე ჟამს, ითვლება ყველაზე უფრო ფხიზლად, ვინაიდან ღამე ეს საათები განსაკუთრებით ჰგვრის ძილს ადამიანს და პირველ ძილს, ასევე იგულისხმება, რომ ჩვენი ცხოვრების სხვადასხვა მდგომარეობისას არის დროები, რომელნიც, თუკი ჩვენ მაშინ მღვიძარენი აღმოვჩნდებით, ნეტარებას მოგვიტანენ. მიიტაცა ვინმემ შენი ქონება? ბავშვები მოგიკვდა? ვინმემ ცილი დაგწამა? თუკი ამგვარ გარემოებებში აღმოჩნდი მღვიძარე ღვთისა და მეუფის წინაშე და არ დაუშვი გაგეკეთებინა რაიმე, მის მცნებათა საწინააღმდეგო, მან ჭეშმარიტად მღვიძარე გპოვა შენ „მეორე და მესამე სახუმილავსა“, ანუ მძიმე ჟამს, როდესაც დაუდევარი სულები ეცემიან და სასიკვდილო ძილით იძინებენ. ამრიგად, აუცილებელია მღვიძარება, ვინაიდან ჩვენ სახლის უფალს ვგავართ. თუ მას არ სძინავს, ქურდს არ შეუძლია მისი ქონებიდან რაიმეს მოპარვა, თუ ის მძინარაა, მაშინ ქურდი ყველაფერს წაიღებს და წავა. ზოგიერთნი აქ ქურდის ქვეშ ეშმაკს გულისხმობენ, სახლის ქვეშ - სულს, ხოლო სახლის უფალს ქვეშ - ადამიანს. თუმცაღა ამგვარი ვარაუდი, შეუფერებლად გვეჩვენება საუბრის წყობისათვის. აქ ქურდს შედარებულია უფლის მოსვლა მისი მოულოდნელობის გამო, როგორც ერთ-ერთი მოციქულიც ბრძანებს: „ხოლო მოიწიოს დღე იგი უფლისაჲ, ვითარცა მპარავი ღამისაჲ“, (2 პეტ. 3,10) და აქვე ნახე, როგორ ხსნის უფალი ვინ არის მპარავი: „და თქუენცა იყვენით განმზადებულ, რამეთუ ჟამსა, რომელსა არა ჰგონებდეთ, ძე კაცისაჲ მოვიდეს“. ზოგიერთნი ამბობენ, რომ პირველი გუშაგობის ჟამს მღვიძარეთა ქვეშ იგულისხმებიან ისინი, ვინც სვებზე უფრო ყურადღებიანნი არიან, მეორე გუშაგობის ჟამს მღვიძარეთა ქვეშ - ისინი, ვინც მათ ჩამორჩებიან, ხოლო მესამე გუშაგობის ჟამს მღვიძარეთა შორის - ისინი, ვინც დაბლა დგანან ამათზეც, სხვანი კი გუშაგობის ჟამებს ხსნიან სხვადასხვა ასაკის შესაფერისად: პირველი - ახალგაზრდობას შეეფერება, მეორე - სიმწიფეს, მესამე კი სიბერეს. ამრიგად, ნეტარია ის ვინც რომელ ასაკშიც არ უნდა იყოს, მღვიძარეს ჰპოვებენ და არა დაუდევარს სათნოების მიმართ.

41. ჰრქუა მას პეტრე: უფალო, ჩუენდა მომართ ხოლო იტყჳ იგავსა ამას, ანუ სხუათა ყოველთა მიმართ? 42. და ჰრქუა იესუ: ვინ-მე არს მნე იგი სარწმუნოჲ და გონიერი, რომელი დაადგინოს უფალმან მონათა თჳსთა ზედა მიცემად იფქლი ჟამსა თჳსსა? 43. ნეტარ არს იგი მონაჲ, რომლისაჲ მოვიდეს უფალი მისი და პოოს იგი ესრეთ მოქმედი. 44. ამენ გეტყჳ თქუენ, რამეთუ ყოველთა ზედა მონაგებთა მისთა დაადგინოს იგი.

პეტრემ, როგორც მზრუნველმა ყველაზე და ძმათმოყვარების გამო მოშურნემ მსმენელთა სარგებლისათვის და როგორც უკვე მიმღებმა ეკლესიისა თავისი ნდობის ქვეშ, ჰკითხა (უფალს), ყველას მიმართ ამბობს თუ არა იგი ამ იგავს. უფალი ნათლად არ პასუხობს კითხვაზე, არამედ დაფარულად უჩვენებს, რომ თუმცა ნათქვამი იგავი ზოგადია და ყველა მორწმუნეზე ვრცელდება, ვინც არ უნდა იყოს იგი, მაგრამ თქვენც გეხებათ - მოციქულებსა და საერთოდ მსაწავლებლობისა და წინამძღოლობის პატივის მქონეთ. ისმინე, „ვინ-მე არს მნე იგი სარწმუნოჲ და გონიერი“. ზემოთქმული იგავიო, ამბობს, მართებულია მრავალთა მიმართ, ახლა კი საუბრობს მათზე, რომელნიც ღირსნი გახდნენ წინამძღოლობისა: საგონებელში ვარ ჩავარდნილი, ვინ აღმოჩნდებაო როგორც ერთის, ისე მეორის მქონე, ანუ ერთგულებისა და გონიერებისა, ვინაიდან ასეთნი ცოტანი არიან და ძნელია მათი პოვნა. როგორც ჩვეულებრივი მამულის მართვისას, თუკი ვინმე ერთგულია თავისი ბატონისა, მაგრამ არ არის გონიერი, იგი ფლანგავს ბატონის ქონებას, ვინაიდან არ იცის მისი ჯეროვანი განკარგვა, როცა უნდა მისცეს არ აძლევს და უფრო მეტს კარგავს; ისევე როგორც, თუკი ვინმე გონიერია და საზრიანი, მაგრამ არ არის ერთგული, იგი შეიძლება ქურდი იყოს და მით უფრო მოუხელთებელი, რაც უფრო გონიერია, - ასევე ღვთაებრივ საგნებში საჭიროა ერთად ერთგულებაცა და გონიერებაც, ვინაიდან მე ვიცი მრავალნი, რომელნიც, როგორც ჩანს გულმოდგინენიც არიან სათნოების მიმართ, ღვთისმოშიშნიც, რწმენაც აქვთ, მაგრამ რამდენადაც არ შეეძლოთ გონივრულად განეკარგათ საეკლესიო საქმეები, ავნეს არა მხოლოდ ქონებას, არამედ საკუთარ სულებსაც. მაგალითად, თუკი ვინმე სულიერ დანაშაულს სჩადის, მაგრამ წინამძღოლი არ იქნება კეთილგონიერი, არამედ ექნება მხოლოდ რწმენა, ანუ არაცნობიერი სათნოება, მაშინ მას ვინც დაეცა, შეიძლება მიადგეს ვნება ან გადაჭარბებული სიმკაცრისგან, ან მისი უადგილო სიმდაბლისგან და ვერ განიკურნება, არამედ შეიმუსრება. ამრიგად, ვისაც ჰპოვებენ სარწმუნოსა და გონიერს, იგი დაყენებული იქნება, უფლის მსახურთა ზედამხედველად ანუ მთელი მისი მონებისა, რათა თითოეულს თავის დროზე მისცეს თავის ულუფა პურისა, ანუ ან დოგმატური სწავლება, რომლითაც სულები იკვებებიან, ან მაგალითი ქმედების და მონახაზი იმისა, თუ როგორ იცხოვრონ. თუკი მას ჰპოვებენ ამნაირად მოქმედს, მაშ იგი ნეტარია და უფალი დააგდენს მას „ყოვლეთა ზედა მონაგებთა მისთა“, არა მხოლოდ მონებისა, არამედ ყველაფრის ზედამხედველად, მიანიჭებს რა მას უმაღლეს ხარისხს ისე, რომ მას დაემორჩილება მიწიერიც და ზეციერიც, როგორებიც იყვნენ, მაგალითად ისუ ნავეს ძე და ილია. ერთ მათგანს მზე ემორჩილებოდა, ხოლო მეორეს ღრუბელნი ზეციურნი (ისუ ნავ. 10, 12; მეფ. 17,1). და ყოველნი წმინდანნიც, როგორც მეგობარები ღვთისა სარგებლობენ თავისი მეგობრის საკუთრებით, რადგანაც მეგობრებს ჩვეულებრივ ყველაფერი საერთო აქვთ (საქ. მოციქ. 4,32). და ვინც უშფოთველი ცხოვრებისას ვარჯიშობს ქმედით სათნოებაში და იმორჩილებს მონურ ვნებებს - მრისხანებასა და სურვილებს, აძლევს რა თითოეულ მათგანს თავის დროზე გარკვეულ ულუფას საკვებისა, მრისხანებას, მაგალითად სიძულვილს უფლის მოძულეთა მიმართ და გაღიზიანებას მათი მტრების მიმართ (ფსალ. 138,21), სურვილბეს- ზრუნვას მხოლოდ აუცილებელზე სხეულისთვის და მთელი არსებით სწრაფვას ღვთისაკენ, ყოველი ასეთი ნეტარია: იგი მიაღწევს ჭვრეტასაც და დადგენილი იქნება ზედამხედველად მთელი იმ მონაგებისა, (არსებულისა) უფლის ხელში, იგი გახდება ღირსი გონებით ჭვრეტდეს და თვალყურს ადევნებდეს, არა მხოლოდ ყოველივეს, რაც არ არის თავისთავად არსებული, არამედ იმასაც, რაც საკუთრივი აზრით არსებობს, მარადიულად.

45. უკუეთუ თქუას მონამან მან გულსა შინა თჳსსა: ყოვნის უფალი ჩემი მოსლვად, და იწყოს გუემად მონათა და მჴევალთა და ჭამად და სუმად და დათრობად. 46. მოვიდეს უფალი იგი მონისაჲ მის დღესა, რომელსა არა მოელოდის, და ჟამსა, რომელი არა იცის, და ორგან განკუეთოს იგი და ნაწილი მისი დადვას ურწმუნოთა თანა.

ვაი ისეთ მონებს, რომლეთაც მიიღეს რა სულიერი წინამძღოლობის მადლი, ღუპავენ მისთვის ჩაბარებულ მმართველობას სახლისა, სვამენ და თვრებიან, იგულისხმებ რა გნებავს გრძნობად სიმთვარელს, (ვიანიდან ეკლესიის ცუდ წინამძღოლებს, რომელნიც ანიავებენ ღარიბთა ქონებას, ესეც ემართებათ), თუ სიმთვრალის ქვეშ იგულისხმება გონების განხრწნას სწავლების მხრივ და ქონების მართვისას. ასეთი წინამძღოლნი სცემენ მსახურებსა და მოახლეებს, ანუ აცდუნებენ რა ყველაზე უფრო უძლურ წევრებს ეკლესიისა, კლავენ მათ სინდისს, ვინაიდან სუსტი და სულმოკლე, როდესაც დაინახავს, რომ მე, მღვდელმთავარი, ცუდ ცხოვრებას ვეწევი, ცდუნდება ამით და კვდება სინდისით, იღებს დარტყმებს გულში და კიდევ უფრო სუსტი ხდება, ხოლო ყოველივე ეს ბოროტ მონას იმიტომ ემართება, რომ მან თავის გულში თქვა: „ყოვნის უფალი ჩემი მოსვლად“. ვინაიდან ამ სახის ქცევა წარმოსდგება უზრუნველობისაგან და დაუფიქრებლობისაგან სიკვდილის ჟამის სესახებ. გონებაში რომ გვქონოდა, რომ უფალკი მოდის, რომ კარსაა მომდგარი ქვეყნის აღსასრული და დასასრული ჩვენი სიცოცხლისა, ჩვენ ნაკლებს სევსცდოვადით. დააკვირდი სასჯელსაც. „განკუეთოსო, - ამბობს, - იგი“, ანუ წაართმევს მადლს სწავლებისა. რათა ვინმემ არ იფიქროს, რომ ეს მადლი დაეხმარება მას გაექცეს ძლიერ სასჯელს, იგი ამბობს: როგორ დაეხმარება ეს მადლი, როდესაც ამ დროისათვის აღარ ექნება იგი? ვინაიდან იყო განკვეთილი ორად - ნიშნავს იყო მოკლებული მადლს. ასეთი, ხორციელად მყოფი და არა სულიერად, აღმოჩნდება მაშინ ღირსი შეცოდებისა, ვიანდაინ მოციქულის მიხედვით, ჩვენ მაშინ ვცხოვრობთ სულიერად, როდესაც სული ღვთისა დამკვიდრებულია ჩვენში (რომ. 8,9), ხოლო ვისაც ჰპოვებენ არა სულიერად მავალს, არამედ ხორციელად და არ ექნება წილი სულიერ ცხოვრებაში, იგი ურწმუნოთა თანა შეირაცხება, რამდენადაც ურწმუნო სოფელთან ერთად განისჯება, როგორც ვერ მიმღები ვერანაირი სარგებლისა მოჩვენებით რწმენისაგან, ვინაიდან მასში არ იყო ჭეშმარიტი რწმენა. ჭეშმარიტი რწმენა რომ ყოფილიყო მასში, იგი ერთგული მმართველი იქნებოდა სახლისა. ახლა კი, რამდენადაც იგი სვამდა და თვრებოდა და ფლანგავდა ბატონის კუთვნილ ქონებას, აშკარაა, რომ არ ჰქონდა ჭეშმარიტი ერთგულება, როგორც მოეთხოვებათ სახლის მმართველთ, ამიტომ სამართლიანია „ნაწილი მისი დადვას ურწმუნოთა თანა“, ვინაიდან მადლს მოკლებული და მხილებული, იგი დაზიანებული აღმოჩნდება და არა სრულიად მთელი.

47. ხოლო მონამან რომელმან იცის ნებაჲ უფლისა თჳსისაჲ და არა განემზადოს ნებისაებრ მისისა, იტანჯოს იგი ფრიად. 48. ხოლო რომელმან არა იცის და ქმნეს რაჲმე ღირსი ტანჯვისაჲ, იგუემოს მცირედ. რამეთუ ყოველსა რომელსა მიეცა დიდად, დიდადცა იძიოს მისგან, და რომელსა მიეცა ფრიად, უმეტესი მოჰჴადონ მას.

აქ უფალი წარმოგვიდგენს რაღაც უფრო მნიშვნელოვანსა და საშინელს. ასეთიო, ამბობს, არა მხოლოდ მადლს მოაკლდება და ვერ ჰპოვებს მასში საშუალებას სასჯელისგან განთავისუფლებისა, არამედ სიდიადე ღირსებისა კიდევ უფრო მეტ განკითხავს დაუქვემდებარებს მას. ვინაიდან, რაც უფრო მეტი იცის მან ვინც სცოდავს, მით უფრო მეტ სასჯელს იმსახურებს იგი. შემდგომ საუბარში იგი ხსნის ამას კიდევ უფრო ნათლად. ვისაცო, ამბობს, ბევრი მიეცა, ბევრი მოეთხოვება და ვისაც მეტი მიენდო, მეტიც მოეკითხება. ამით უფალი გვიჩვენებს, რომ სასჯელი, მოძღვართა მიერ დამსახურებული, უფრო დიდი იქნება. მოძღვრებს ეძლევათ და მიენდობათ, „ეძელვათ“, მაგალითად, ნიჭი სასწაულთა ქმნისა, სნეულებათაგან განკურნებისა, ხოლო „მიენდობათ“ მადლი სიტყვისა და სწავლებისა. უფალმა თქვა: „მეტი მოეკითხება“, არა სიტყვა „მიეცასთან“ დაკავშირებით, არამედ სიტყვა „მიენდოსთან“ დაკავშირებით“. ვინაიდან სიტყვის მადლის მიცემისას, ჭეშმარიტად საჭიროა ქმედება და მოძღვარს მეტი მოეკითხება. იგი არ უნდა დარჩეს უზრუნველი, არამედ უნდა განამრავლოს ტალანტი სიტყვისა. ამრიგად სიტყვებში „ყოველსა, რომელსა მიეცა“ უნდა იგულისხმო ასე: ვისაც მეტი მიეცა, სიდიდით, ვინაიდან საგანს, რომელიც შესანახად ეძლევა, აქ მან სიდიდე უწოდა. სხვანი კითხულობენ: ვთქვათ ასეა, რომ სამართლიანად ისჯება ის ვინც იცის ბატონობის ნება და არ მოქმედებს მის მიხედვით; მაგრამ რატომ ისჯება ის, ვინც არ იცოდა? იმიტომ, რომ მასაც შეეძლო გაეგო, მაგრამ არ მოინდომა, არამედ უზრუნველობის გამო თავად გახდა დამნაშავე უცოდინრობაში, ამრიგად, იგი ღირსია სასჯელისა იმის გამო, რომ ნებაყოფლობით არ გაიგო. გვეშინოდეს, ძმანო! ვინაიდან თუკი ის, ვინც საერთოდ არ იცოდა, ღირსია სასჯელისა, მაშინ რაღა გაამართლებთ მათ ვინც იციან და სცოდავენ, განსაკუთრებით მაშინ, თუკი ისინი მოძღვარნი იყვნენ? ჭეშმარიტად ძალიან მძიმეა მათი განკითხვა.

49. ცეცხლისა მოვედ მიფენად ქუეყანასა ზედა და რაჲ მნებავს, რაჲთა აწვე აღეგზნეს! 50. ხოლო ნათლის-ღებაჲ მაქუს ნათლის-ღებად და ვითარ შეურვებულ ვარ, ვიდრემდე აღესრულოს!

ვინაიდან სიტყვა არის ცეცხლი, რომელიც ჭამს ყოველგვარ ნივთიერ და არაწმიდა აზრებს და ანადგურებს კერძებს, რა მასალისგანაც არ უნდა იქნენ ისინი გაკეთებულნი. იგულისხმება მოშურნეობა სიკეთისადმიც, რომელიც ყოველ ჩვენგანში აღიგზნება. შეისაძლოა მოშურნეობაც, რომელსაც ბადებს სიტყვა ღმრთისა, არ განსხვავდება პირველისაგან. უფალს სურს, რომ ამ ცეცხლით აღეგზნოს ჩვენი გულები, ვინაიდან ჩვენ უნდა გვქონდეს მხურვალე მოშურნეობა სიკეთისადმი. „და რაჲ მნებავს“, სხვაგვარად, რა ძლიერად მსურს, რომ ის უკვე აღეგზნოს“, აჩქარებს ამ ცეცხლის აღგზნებას, მსგავსად იმისა, როგორც პავლე ამბობს: სულით მდუღარე იყვენით“ (რომ. 12, 11), და სხვა ადგილას: „რამეთუ გაშურებ თქუენ ღმერთის შურსა“ (2 კორ. 11,2). „ნათლის-ღებას“ უწოდებს თავის სიკვდილს. ვინაიდან ეს ცეცხლი უნდა აღგზნებულიყო არა სხვაგვარად, თუ არა მისი სიკვდილის შემდეგ, ხოლო ვინაიდან იქიდან აღმოცენდა ქადაგება და მოშურნეობა, ამატებს სიტყვას სიკვდილის შესახებ და უწოდებს მას ნათლისღებას. ძლიერად სურს რა იგი, ამბობს: „ვითარ შეურვებულ ვარ“, ანუ რამდენს ვზრუნავ და ვეწამები, სანამ იგი აღსრულდებოდეს! - ვინაიდან მე მწყურია სიკვდილი ყველას ხსნისათვის. უფალი მოვიდა, რათა გარდამოევლინა ცეცხლი, არა მხოლოდ მიწაზე, რომელზეც გავრცელდა მისი მოძღვრება და სარწმუნოება, არამედ თითოეულის სულზეც, რომელიც (თავისთავად) არის ეკლიანი და უნაყოფო მიწა, მაგრამ ღმრთის სიტყვით აღეგზნება, როგორც ცეცხლი და ხდება შემძლებელი საღვთო თესლთა მიღებისა და სულიერად ნაყოფიერი. ვინაიდან როცა საღვთო მადლი უხილავად შეეხება ვინმეს სულს, გვეჩვენება, რომ იგი იწვის ისეთი სიყვარულით ღმრთისადმი, რომ მისი გამოთქმაც კი არ შეიძლება. სწორედ ასევეა კლეოპაცა და მისი თანამგზავრიც, უხილავად აღგზნებულნი ცეცხლით საღვთო მადლისა, ამბობდნენ: „ანუ არა გულნი ჩუენნი განხურვებულ იყვნეს ჩუენ შორის“ (ლუკ. 24, 32). ვინც გამოსცადა ასეთი მდგომარეობა, ის გაიგებს ჩვენს სიტყვებს. მრავალნი კი ხშირად განიცდიან მას „წმინდა წერილის“ ანუ წმიდა მამათა ცხოვრების კითხვისას, ანდა ვინმეს მხრიდან დარწმუნებისა და დამოძღვრისას აღეგზნებიან რა სულით სიკეთის ქმნისადმი; და ერთნი ანთებულნი არიან ბოლომდე, მეორენი კი მაშინვე ცივდებიან.

51. ეგრე ჰგონებთ, ვითარმედ მშჳდობისა მოვედ მიფენად ქუეყანასა ზედა? არა, გეტყჳ თქუენ, არამედ განყოფად. 52. რამეთუ იყვნენ ამიერითგან ხუთნი სახლსა შინა ერთსა განყოფილ: სამნი ორთაგან და ორნი სამთაგან. 53. განყოფად მამაჲ ძისაგან და ძე მამისაგან; და დედაჲ ასულისაგან და ასული დედისაგან; დედამთილი ძის-ცოლისაგან მისისა და სძალი დედამთილისაგან.

ქრისტე არის მშვიდობა ჩვენი (ეფ. 2; 14), თუმცაო, ამბობს: მშვიდობის მოსაფენად არ მოვსულვარ. მაშასადამე, მისი სიტყვები იდუმალია. ამრიგად, ჩვენ ვამბობთ, რომ ყოველგვარი მშვიდობა არ არის უნაკლო და კეთილი. არამედ ხშირად სახიფათოა და აშორებს საღვთო სიყვარულს, მაგალითად, როდესაც ჩვენ ვამყარებთ მშვიდობას და თანხმობას ჭეშმარიტების უარსაყოფად. ქრისტე არ მოსულა ამგვარი მშვიდობის დასამყარებლად, არამედ პირიქით, სურს, რომ ჩვენ სიკეთის გამო განვუდგეთ ერთმანეთს, რაც მოხდა კიდეც დევნის ჟამს. ვინაიდან ერთ სახლში მამა-წარმართი მორწმუნე-ძეს განუდგებოდა და დედა-ქალიშვილს და პირიქითაც. როგორ თქვა, მან, რომ ერთ სახლში ხუთი განუდგებოდა ერთმანეთს, ჩამოთვლისას კი ექსვი პირი ახსენა? ვპასუხობთ: ერთი და იგივე პირი აღებულია ორჯერ, კერძოდ: ქალიშვილი და რძალი ერთი და იგივე პირია. დედასთან მიმართებაში - დასახელებულია, როგორც ქალიშვილი, ხოლო დედამთილთან მიმართებაში - როგორც რძალი. ამრიგად, სამნი - მამა, დედა და დედამთილი - განუდგებიან ორს - ძესა და ქალიშვილს, ვინაიდან ქალიშვილი, როგოც ვთქვით, არის რა ერთი და იგივე პირი, მაგრამ დამამყარებელი ორგვარი მიმართებისა, კერძოდ: დედასთან და დედამთილთან მიმართებაში. ამიტომ, წარმოგვიდგება როგორც ორი პირი. თუმცა, მამის, დედის და დედამთილის ქვეშ იგულისხმება უბრალოდ ყოველივე ძველი, ხოლო ძისა და ქალიშვილს ქვეშ - ყოველივე ახალი, ასეთ შემთხვევაში უფალს სურს, რომ მისმა ახალმა საღვთო მცნებებმა და სწავლებამ, დასძლიოს ჩვენში ყოველივე ძველი - ცოდვილი ჩვევები და სწავლება. შეგიძლია ასეც გაიგო: მამა არის გონება, ძე კი - განსჯა. მათ შორის ერთსა და იმავე სახლში, ანუ ადამიანში, ხდებოდა განყოფა. უფრო ნათლად ვიტყვი. გონება დიონისე არიოპაგელისა განათდა და მიიღო მოძღვრება, მაგრამ მის გონებას, მიმღებს რწმენისა მტკიცებულების გარეშე, წარმართული განსჯა ეწინააღმდეგებოდა, რომელიც ცდილობდა დაესაბუთებინა და აიძულებდა მოჰყოლოდა დიალექტურ ილეთებს. ხედავ განყოფას მამასა და ძეს შორს, ერთმანეთს რომ მტრობენ ქრისტესა და მოძღვრების გამო? დედა და დედამთილი შეგიძლია უწოდო აზრს, ხოლო ქალიშვილი და რძალი გრძნობას. მათ შორისაც წარმოებს ბრძოლა ქრისტეს გამო. აზრს აქვს მტრობა გრძნობასთან, როდესაც აზრი არწმუნებს წარუვალს აყენებდეს წარმავალზე მაღლა, უხილავს ხილულზე მაღლა და ამისთვის მრავალი ძლიერი საბუთი გააჩნია - ხდება რომ გრძნობის მხრივაც წარმოებს ბრძოლა აზრის წინააღმდეგ, ვინაიდან გრძნობა, რომელიც რწმენაში ხელმძღვანელობს სასწაულებითა და ხილული ნიშნებით, ვერ რწმუნდება აზრის მიერ გამოტანილი დასკვნებით, არ სურს მისდიოს წარმართულ მტკიცებულებებსაც, რომელნიც მათ ყუარადმღებელთ უბიძგებენ არ ირწმუნონ, რომ ღმერთი ადამიანი გახდა, ანდა რომ ქალწულმა - შვა. ასე უგუნურია წარმართთა მიერ გონებით გამოტანილი დასკვნები, ბუნებას რომ აღმერთებენ, მაშინ როდესაც გრძნობას ხილულ სასწაულთა მეშვეობით, ყოველგვარ მტკიცებულებაზე უკეთ მივყავართ ღვთის შემეცნებამდე. ამრიგად, ყოველგვარი მშვიდობა და თანხმობა - არაა სიკეთე, არამედ ხდება ხოლმე, რომ მტრობა და განყოფა ერთგვარ საღვთო საქმედაც გეჩვენება, ამრიგად, დაე ნურავინ გახდება ბოროტთა მეგობარი, არამედ თუნდაც მამა და დედა აღმოჩნდნენ ქრისტეს სჯულის მოწინააღმდეგენი. მათთანაც, როგორც ჭეშმარიტების მტრებთან, მტრობა უნდა იქონიო.

54. ეტყოდა იესუ ერსაცა მას: რაჟამს იხილით ღრუბელი, აღმომავალი დასავალით, მეყსეულად სთქჳთ, ვითარმედ: წჳმაჲ მოაქუს, და არნ ეგრეთ. 55. და რაჟამს სამხრით ქარი ქრინ, სთქჳთ, ვითარმედ: სიცხე იყოს, და არნ ეგრეთ. 56. ორგულნო, პირი სამე ქუეყანისაჲ და ცისაჲ იცით გამოცდად, ხოლო ჟამი ესე ვითარ არა გამოიცადეთ? 57. ანუ რაჲსა თავით თჳსით არა სჯით სამართალსა? 58. რამეთუ ოდეს მიხუალ მოსაჯულისა შენისა თანა მთავრისა წინაშე გზასა ზედა, მიეც საქმარი განთავისუფლებად მისგან, ნუუკუე მიგიყვანოს შენ მსაჯულისა, და მსაჯულმან მიგცეს შენ მეხარკესა, და მეხარკემან მიგცეს შენ საპყრობილედ. 59. გეტყჳ შენ: ვერ გამოხჳდე მიერ, ვიდრემდე უკანაჲსკნელიცა იგი მი-ვე-სცე მწულილი.

რამდენადაც უფალი მოძღვრებაზე საუბრობდა და უწოდა მას ცეცხლი და მახვილი, ფრიად სავარაუდოდა, რომ მსმენელები, არ ესმოდათ რა მისი სიტყვების მნიშვნელობა, შეშფოთდნენ, ამიტომაც, იგი ამბობს, როგორც ჰაერში მომხდარ ცვლილებებს სცნობთ გარკვეული ნიშნებით, ასევე ჩემი მოსვლა უნდა შეგეცნოთ იქიდან, რასაც მე ვამბობ და ვაკეთებ. ჩემი სიტყვები, ისევე როგორც საქმეები წარმოაჩენენ ჩემში თქვენს მოწინააღმდეგეს, რამდენადაც თქვენ - მეზვერენი და მტაცებელნი ხართ, მე კი არ მაქვს, „სადა თავი მივიდრიკო“ (ლუკა 9,58). როგორც ღრუბლის მიხედვით წინასწარმეტყველებთ წვიმას და სამხრეთის ქარის მიხედვით - ცხელ დღეს, ასევე გმართებდათ ამოგეცნოთ ჩემი მოსვლის დროც და მიმხვდარიყავით, რომ მე მშვიდობის მოსატანად არ მოვსულვარ, არამედ წვიმისა და შფოთისა, ვინაიდან მე თავადაც ღრუბელი ვარ და მოვდივარ დასავლეთიდან, ანუ ადამიანური ბუნებით, რომელიც ადრე დამცირებული და უკუნ სიბნელეში იყო ცოდვისაგან, მე მოვედი მიფენად ცეცხლისაც და მცხუნვარე დღე შევქმენი, ვინაიდან მე ვარ სამხრეთი - თბილი ქარი და საწინააღმდეგო ჩრდილოეთის სიცივისა, ამიტომაც მოგევლინეთ ბეთლემიდან, რომელიც სამხრეთით მდებარეობს. თქვა რა ეს, უფალი აძლევს მათ სწავლებას საქებარ მშვიდობაზეც. მიუთითა რა ქების ღირს განყოფაზე, უჩვენებს მშვიდობასაც მანკიერების გარეშე. კერძოდ, ამბობს: როდესაც მომჩივანი მსაჯულთან წაგიყვანს, ყოველმხრივ ეცადე გზაშივე გაუსწორდე მას. ან სხვაგვარად: „მიეცი საქმარი განთავისუფლებად მისგან", ცხადია იმ აზრით, რომ თუნდაც არაფერი გაგაჩნდეს, ისესხე პროცენტებით და ეცადე „განთავისუფლებად მისგან“, რათა გაუსწორდე მას, „ნუ უკვე მიგიყვანოს შენ მსაჯულისა, და მსაჯულმან მიგცეს შენ მეხარკესა და მეხარკემან მიგცეს შენ საპყრობილედ.“ გეტყვი შენ: ვერ გამოხვიდე მიერ, ვიდრემდე უკანაჲსკნელიცა იგი მი-ვე-სცე მწულილი“. უფალი ამას იმიტომ ამბობს, რომ ხორცადქცეულთ შიში მოჰგვაროს და აღძრას მშვიდობისათვის. მან იცის, რომ შიში დანაკარგისა და სასჯელისა ყველაზე მატად ამდაბლებს გამიწიერებულთ, ამიტომაც ამბობს ამას. ამ სიტყვებს ეშმაკზეც გულისხმობენ, ვინაიდან იგია ჩვენი მომჩივანი, ამიტომაც ჩვენ, ჯერ კიდევ „გზაშივე“, ანუ ამ ცხოვრებაში უნდა შევეცადოთ სათნოებაში გაწაფვით განვთავისუფლდეთ მისგან და არაფერი გვქონდეს მასთან საერთო, რათა მომავალ სამსჯავროზე მან არ გადაგვცეს მსაჯულს, რადგანაც საქმენი მისნი, რომელსაც აქ ვჩადიოდით, გადაგვცემენ სასმჯავროზე, ხოლო მსაჯული გადაგვცემს მეხარკეს, ანუ რომელიმე მტანჯველ და ბოროტ ძალას და შეუდგება ჩვენს დასჯას მანამ, სანამ საკადრისი არ მოგვეზღვება უკანასკნელი ცოდვებისთვისაც და ბოლომდე არ მოვიხდით სასჯელს, ხოლო რამდენადაც სასჯელს ვერასოდეს მოვიხდით ბოლომდე, მარადიულად დავიტანჯებით, ვინაიდან, თუკი საპყრობილეში ვიქნებით, მაშინ, სანამ უკანასკნელ მწულილსაც არ გადავიხდით, ხოლო მისი გადახდის შესაძლებლობა არასოდეს გვექნება, ცხადია, რომ სასჯელი მარადიული იქნება.