ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი
იოანეს სახარების განმარტება

თავი მესამე

თავი მესამე

თავი 3: 1-2 იყო ვინმე კაცი ფარისეველთაგანი, სახელით ნიკოდიმოს, მთავარი ჰურიათაჲ. ესე მოვიდა იესუჲსა ღამე და ჰრქუა მას: რაბი, უწყით, რამეთუ ღმრთისა მიერ მოსრულ ხარ მოძღურად, რამეთუ ვერვის ჴელ-ეწიფების სასწაულთა ამათ საქმედ, რომელთა შენ იქმ, უკუეთუ არა ღმერთი იყოს მის თანა.

ფარისევლებს შორის იყო ერთი კაცი, სახელად ნიკოდემოსი, იუდეველთა მთავარი. იგი ღამით მივიდა მასთან , როგორსაც და უთხრა: „რაბი, ჩვენ ვიცით, რომ შენ ხარ მოძღვარი, ღვთისაგან მოსული, ვინაიდან არავის ძალუძს ისეთი სასწაულების მოხდენა შენ ახდენ, თუ მასთან ღმერთი არ არის.

როცა იესო იყო პასექის დღესასწაულზე, ზოგიერთმა ადამიანმა ირწმუნა იგი, მაგრამ მათი რწმენა არ იყო მტკიცე. რამეთუ, ცოტა ხნით როცა მოუსმენდნენ ქრისტეს, არა როგორც ღმერთს, არამედ როგორც ღმერთის მადლით მოსილ ადამიანს, ისინი ისევ კარგავდნენ იმ მცირე რწმენასაც.
ამ ადამიანების მცირედი რწმენის გამო, იესო თავის თავს არ ანდობდა მათ და მთელ თავის სწავლებას არ ასწავლიდა (ფს. 93.11; იერ. 17.10); მან იცოდა, გულში ისინი რას ფიქრობდნენ უფალზე, რადგან მისგან არაფერი იყო დაფარული. თითოეული ადამიანის აზრი – მის შესახებ, ქრისტესთვის ცხადი იყო. თითქმის ასეთი იყო ნიკოდიმოსიც.
მასაც სწამდა იესოსი, მხოლოდ მისი რწმენაც არ იყო საკმარისი. თუმცა ებრაელებს მაინც ესაუბრებოდა უფლის სასარგებლოდ, რომ ყურადღებით უნდა მოვუსმინოთ, ქრისტესო, არიგებდა მათ (იოანე, თ. 7, 50-51). უფლის ჯვარცმის და დაფლვის შემდეგაც, ნიკოდიმოსმა დიდი მზრუნველობა და მოწყალება გამოიჩინა. იმის გამო, რომ ნიკოდიმოსს ჯერ არ გააჩნდა ქრისტეს დიდი რწმენა და თან ეშინოდა იუდეველი ხალხის, რადგან ის ერთ-ერთი მთავარი იყო თავისი ერისა, ამიტომ, ქრისტესთან სალაპარაკოდ მოდის ღამე (იოანე, თ. 19, 38-39). იგი ქრისტეს უწოდებს მასწავლებელს, როგორც უბრალო ადამიანს, ასეთი აზრი ჰქონდა მას – უფალზე, იგი იესოს წინასწარმეტყველად თვლიდა, მაგრამ არა – ღმერთად, თან უმატებს თავის ნათქვამს, რომ „შენ დიდ სასწაულებს აკეთებ, ასეთი სასწაულების აღსრულება შეუძლია მხოლოდ იმას, ვისთანაც ღმერთია“.
უფალი ამ დროს როგორ იქცევა? იგი არც ამხილებს და არც მრისხანებით არ მიმართავს ნიკოდიმოსს: რატომ მოდიხარ ღამე ღმერთისგან გამოგზავნილ მასწავლებელთან? რატომ არ ხარ გამბედავი? ამის მსგავსს არაფერს არ ეუბნება იესო – ნიკოდიმოსს, არამედ მოწყალებით, თბილად ესაუბრება მას მაღალ, ღვთაებრივ საკითხებზე.
ასევე, მიაქციე ყურადღება იმასაც, რომ ქრისტე მრავალ სასწაულს აღასრულებდა, მაგრამ იოანე მახარებელი არც ერთ მათგანზე არ მოგვითხრობს, ალბათ იმიტომ, რომ მათზე საუბრობდნენ სხვა მახარებელები (მათე, მარკოზი და ლუკა), ან იმიტომ, რომ ეს სასწაულები გაცილებით მაღლა დგას, ვიდრე მათი თხრობა.

თავი 3: 3 მიუგო იესუ და ჰრქუა მას: ამენ, ამენ გეტყჳ შენ: უკუეთუ ვინმე არა იშვეს მეორედ, ვერ ჴელ-ეწიფების ხილვად სასუფეველი ცათაჲ.

მიუგო იესომ და უთხრა მას: „ჭეშმარიტად გეუბნები შენ: ვინც ხელახლა არ იშობა, ვერ იხილავს ღვთის სასუფეველს.“

ნიკოდიმოსს ჰქონდა ქრისტეზე არასწორი, დამამცირებელი წარმოდგენა, სახელდობრ: უფალს იგი მიიჩნევდა მასწავლებლად, რომელთანაც ღმერთია, მაგრამ იესო ეუბნება მას: შენთვის ბუნებრივია, რომ ასეთი წარმოდგენა გქონდეს ჩემზე, რადგან შენ ჯერ არ შობილხარ ,ზემოდან , ე. ი. ღვთისგან სულიერად, შენ ჯერ კიდევ ხორციელი ადამიანი ხარ და შენი წარმოდგენა ჩემს შესახებ არ არის სულიერი, იგი – ადამიანურია.
ხოლო მე გეუბნები შენ, რომ არც შენ და არც სხვა ადამიანს არ არ ძალუძს სასუფევლის დამკვიდრება, თუ არ იშვება (თუ არ დაიბადება) ზემოდან, – ღმერთისგან მეორედ (სულიერად), თუ არ მიიღებთ ჩემს შესახებ საჭირო წარმოდგენას. რამეთუ, როცა ადამიანი ნათლობის დროს იბადება, მისი სული ღვთის ნათლით განათლდება და ამის გამო მას შეუძლია იხილოს და შეიცნოს სასუფეველი ცათა, ე. ი. ღმერთის მხოლოდშობილი მე. რამეთუ ძეს შეიძლება ეწოდოს როგორც სიბრძნე ღვთისა, ასევე – სასუფეველი ცათა. ამ სამეფოს ხილვა, არც ნიკოდიმოსს და არც არავის არ შეუძლია, არც შეცნობა, თუ ღმერთისგან არ იშვება. ასევე შენც, რადგან ჯერ არ შობილხარ სულიერად, ვერ მხედავ მე – სასუფეველს ცისას, როგორც საჭიროა, ეს არის მიზეზი იმისა, რომ შენ – ჩემზე არასწორი წარმოდგენა გაქვს.

თავი 3: 4-5 ჰრქუა მას ნიკოდიმოს: ვითარ ჴელ-ეწიფების კაცსა ბერსა შობად? ნუუკუე შესაძლებელ არს მუცელსა დედისა თჳსისასა შესლვად მეორედ და შობად? მიუგო იესუ და ჰრქუა მას: ამენ, ამენ გეტყჳ შენ: უკუეთუ ვინმე არა იშვეს წყლისაგან და სულისა, ვერ ჴელ-ეწიფების შესლვად სასუფეველსა ღმრთისასა.

ნიკოდიმოსმა უთხრა მას: „როგორ შეუძლია კაცს იშვას, თუ იგი მოხუცია? ნუთუ შეძლებს თავისი დედის მუცელში მეორედ შევიდეს და იშვას?“. მიუგო იესომ: „ჭეშმარიტად, ჭეშმარიტად გეუბნები შენ: ვინც წყლისა და სულისგან არ იშვება, ვერ შევა ღვთის სასუფეველში.

ნიკოდიმოსმა, მოისმინა რა ქრისტესგან ზეადამიანური სწავლება, გაკვირვებული დარჩა და ადამიანური უძლურებისა გამო ეკითხება: ეს როგორაა შესაძლებელი? ეს არის ურწმუნოების ნიშანი, რამეთუ სადაც არ არის რწმენა, იქ იბადება კითხვები: ეს რატომ არის? ეს როგორ არის?
ნიკოდიმოსის სიტყვები სასაცილოდ გვეჩვენება, რადგან მან ვერ მოიაზრა სულიერი შობის შესახებ, არამედ გაიხსენა ხორციელი შობა. იგი ვერ მიხვდა ქრისტეს სიტყვას – „ზემოდან“, რას ნიშნავდა; მან იფიქრა, რომ იგი უნდა გაჩენილიყო „თავიდან“, მეორედ. ამიტომაც ამბობს: „ვითარ ხელეწიფების (როგორ შეუძლია) კაცსა ბერსა შობად? ნუუკვე შესაძლებელ არს მუცელსა დედისა თვისისასა შესლვად მეორედ და შობად?“
ნიკოდიმოსისთვის ორი რამ იყო ძნელად გასარკვევი:
1 – რას ნიშნავდა სულიერი შობა, 2 – სასუფეველი ცათა რას წარმოადგენდა.
რამეთუ უფლის სასუფევლის შესახებ ებრაელებს არასდროს არაფერი არ გაეგონათ. ნიკოდიმოსი იმყოფება გაურკვევლობაში სულიერი შობის შესახებ. ქრისტე უფრო ნათლად უხსნის მას სულიერი შობის, მისი აუცილებლობის შესახებ. რამეთუ ადამიანი შედგება ორი ნაწილისგან: სულისგან და ხორცისგან, ასევე მისი დაბადებაც (შობაც) – ორი ნაწილისგან შედგება: წყალი, რომელსაც ხილულად ვეხებით. 3-ჯერ ხორციელად შთაფვლა, ხორციელად სწმენდს ცოდვებისგან ადამიანს, ხოლო სულიწმიდა კი – უხილავად უერთდება ადამიანის უხილავ სულს, რათა ააღორძინოს იგი!
თუ შენ მეკითხები, წყალს როგორ შეუძლია ადამიანის შობა, მაშინ მე შენ დაგისვამ კითხვას: მამაკაცის თესლს, რომელიც წყლისმაგვარია, როგორ შეუძლია ადამიანად გადაქცევა? ღმერთის მადლის დახმარების (ჩარევის) გარეშე არაფერი ხდება, არც ადამიანის ხორციელი ჩასახვა, და არც ნათლობა; ჭეშმარიტი ნათლობის დროს, წინამდებარე წყალი, სულიწმიდის მადლით და ლოცვით, განსაკუთრებით კი ღმერთის იქ მყოფობით, გარდიქმნება ადამიანების საკურნებელ წმინდა წყლად; რამეთუ ამ წყალში ხდება ქრისტეს დაფლვის და აღდგომის აღმნიშვნელი იერსახე: ცოდვილების 3-გზის (ანუ 3-ჯერადი) წყალში ხორიცელად შთაფლვა – აღნიშნავს ქრისტეს 3 დღიან დამარხვას (დაფლვას), ხოლო შემდეგ ადამიანი აღდგება (ამოვა სხეულით წყლიდან), როგორც უფალი ატარებდა უხრწნელების წმინდა და ნათელ სამოსს.

თავი 3: 6-8 შობილი იგი ჴორცთაგან ჴორცი არს და შობილი იგი სულისაგან სული არს. ნუ გიკჳრნ, რამეთუ გარქუ შენ ესე: ჯერ-არს თქუენდა მეორედ შობაჲ. სულსა ვიდრეცა უნებნ, ქრინ, და ჴმაჲ მისი გესმის, არამედ არა იცი, ვინაჲ მოვალს და ვიდრე ვალს. ესრეთ არს ყოველი შობილი სულისაგან.

ხორცისაგან შობილი ხორცია და სულისაგან შობილი სულია. ნუ გაგიკვირდება, რომ გითხარი: თქვენ ხელახლა უნდა იშვათ-მეთქი. ქარი ქრის, სადაც მოისურვებს. მისი ხმა გესმის, მაგრამ არ იცი, საიდან მოდის და სად მიდის. ასევეა ყველა, ვინც სულისაგან არის შობილი.“

უფალი ეუბნება ნიკოდიმოსს: ხორციელად დაბადებული – ხორცია, ხოლო ღვთის სულისაგან შობილი – სულია, ე. ი. ადამიანი, რომელიც ნათლობით დაიბადა, ხდება სულიერი ადამიანი. რამეთუ სიტყვა – „სულიერის“ ნაცვლად შენ უნდა იგულისხმო სიტყვა – „სული“. მართალია, მონათლული ადამიანი არ ხდება ღვთაებრივი სულის მატარებელი, მაგრამ სულიწმიდის მადლით ეძლევა უფლის ძეობილობა, სულიერი მადლი და ღირსება, იგი ხდება სულიერი ადამიანი.
ხედავს უფალი, რომ ნიკოდიმოსი ისევ შეშფოთებულია და ეუბნება: ნუ გიკვირს, სული ქრის, მას სადაც უნდა, მისი ხმაც გესმის, მაგრამ არ იცი მისი მიმართულება, საიდან მოდის და საით მიდის, მისი შეკავება შეუძლებელია და თავისი ბუნებით მას აქვს მისწრაფება ყველა მხარეს.
თუ არ იცი, სად და როგორ ქრის ქარი, ეს სული, რომელიც დაქვემდებარებულია გრძნობაზე, მაშინ როგორღა გინდა მიხვდე სულიწმიდის მადლით როგორ იბადება ადამიანი?
თუ ამ სულის შეჩერება არავის შეუძლია, მაშ, მით უმეტეს, არ დაემორჩილება ბუნების კანონებს სულიწმიდის მადლი.
მაშ, შერცხვეს, სული წმიდის მგმობელებს – მაკედონსა და მის წინამორბედს – ევნომიოსს. მაკედონი, ღვთის სულს მონად ხდის, ხოლო ევნომიოსი ისევე სცოდავს იგივე საკითხში, როგორც პირველი: ღვთის სულს ქმნილებას უწოდებს და იქამდე მიდის მისი თავხედობა, რომ თითქოს ღმერთს ისევე კარგად იცნობს, როგორც საკუთარ თავს!
მაშ, გაიგონოს, რომ მან, ბოროტმოქმედმა (პირველმაც და მეორემაც), არ იცის ქარის არც მოძრაობა და არც მიმართულება და მაინც ბედავს ღმერთის არსის მისაკუთრებას.

თავი 3: 9-12 მიუგო ნიკოდიმოს და ჰრქუა მას: ვითარ შესაძლებელ არს ყოფად ესე? მიუგო იესუ და ჰრქუა მას: შენ ხარ მოძღუარი ისრაჱლისაჲ და ესე არა იცია? ამენ, ამენ გეტყჳ შენ, რამეთუ: რომელი ვიცით, ვიტყჳთ, და რომელი ვიხილეთ, ვწამებთ, და წამებასა ჩუენსა არა შეიწყნარებთ. უკუეთუ ქუეყანისაჲ გითხარ თქუენ, და არა გრწამს, ვითარ უკუე ზეცისაჲ გითხრა თქუენ, და გრწმენეს?

ნიკოდიმოსმა მიუგო და უთხრა მას: „როგორ შეიძლება მოხდეს ეს?“ მიუგო იესომ და უთხრა მას: „შენ ისრაელის მოძღვარი ხარ და განა ეს არ იცი?“ ჭეშმარიტად, ჭეშმარიტად გეუბნები შენ: ვლაპარაკობთ იმაზე, რაც ვიცით, და ვმოწმობთ, რაც გვინახავს, მაგრამ თქვენ არ ღებულობთ ჩვენს მოწმობას. თუ მიწიერზე გითხარით და არ გწამთ, როგორ იწამებთ, ზეციერზე რომ გითხრათ?

ნიკოდიმოსი ძველებურად რჩება იუდეურ უძლურებაში; ამიტომაც, ისევ ეკითხება უფალს: ეს როგორ შეიძლება მოხდეს?
ამის გამო, უფალი, ხვდება რა, რომ იგი სიმდაბლის გამო კითხულობს ასე, ეუბნება მას: – შენ ისრაელის მოძღვარი ხარ, თუ გაიხსენებ დიდებულ სასწაულებს, რომლებიც აღსრულდა ძველ აღთქმაში, დავიწყოთ ადამიანის შექმნით და გავყვეთ შემდგომ.
მაგალითად, როგორ შეიქმნა ადამიანი (დაბად. თ. 2, 7, 21.22), ქალი (ცოლი) როგორ შეიქმნა ნეკნიდან, როგორ დასრულდა სასწაულები – ეგვიპტეში და მეწამულ (წითელ) ზღვაზე (გამოსვლ. 7, 8, 9, 14), ბერწები შვილებს როგორ აჩენდნენ (1 მეფ. თ. 1) და სხვა მრავალი, თუ ამას მოიფიქრებ, როგორც ისრაელის მასწავლებელი, მაშინ იმასაც ირწმუნებ, მე ეხლა რასაც ვლაპარაკობ.
მით უმეტეს, მე იმაზე ვლაპარაკობ, რაც ზედმიწევნით ვიცი, რაც თვითონ ვნახე და რაც ნამდვილად ვიცი. მაგრამ თქვენ – „ჩვენ“ მოწმობას, ანუ ჩემს მოწმობას, არ იღებთ – ამბობს უფალი და ამ სიტყვებს იგი მარტო ნიკოდიმოსს კი არ ეუბნება, არამედ ებრაელების მთელ მოდგმას, რომლებიც ბოლომდე ურწმუნოებაში დარჩნენ.

თუ მე თქვენ გითხარით „მიწიერ“ შობაზე, და თქვენ არ ირწმუნეთ, ე. ი. მე თქვენ აღორძინებაზე გესაუბრეთ, რომელიც ნათლობაში სრულდება და თქვენ ეს სიტყვა არ მიიღეთ, არამედ იკითხეთ: „როგორ?“ მაშინ, როგორღა ირწმუნებთ, როცა გაიგებთ ზეციურ, ენით გამოუთქმელ შობაზე, როგორითაც იშვა მამა-ღმერთისგან – მისი მხოლოდშობილი ძე?

თავი 3: 13 და არავინ აღჴდა ზეცად, გარნა რომელი-იგი გარდამოჴდა ზეცით – ძე კაცისაჲ, რომელი არს ზეცათა შინა.

არავინ ასულა ცაში, გარდა ციდან ჩამოსული კაცის ძისა, რომელიც ზეცაშია.

და ეს, ალბათ, რაც წინა თავში ითქვა, იმასთან არაფერ კავშირში არ არის: მაგრამ თუ ვინმე ყურადღებით დააკვირდება უფლის აზრს, მიხვდება, რომ ესეც ახლოა წინა აზრთან. როცა ნიკოდიმოსი უფალს უწოდებდა მასწავლებელს და წინასწარმეტყველს, მაშინ იესო მას ეუბნება: „ნუ ჩამთვლი მე მიწიერ ადამიანად, ნურც წინასწარ-მეტყველად, რომელიც ღმერთმა სხვების მასწავლებლად გამომგზავნა, არამედ ჩამთვალე მე, როგორც ძე (ღვთისა), რომელიც გარდამოხდა ზემოდან (ანუ ზეცით). არავინ წინასწარმეტყველთაგან არ ასულა ზეცად, მხოლოდ მე შემიძლია ავიდე (აღვხდე), ისევე, როგორც ჩამოვედი (ანუ გარდამოვედი)”.
როცა გაიგებ, რომ ადამიანის ძე ჩამოვიდა ზეციდან, არ იფიქრო, რომ უფალი ხორციელი ჩამოვიდა ზეციდან.
მწვალებელი აპოლინარი ასე ფიქრობდა, თითქოს ქრისტე ზეციდან ხორციელად ჩამოვიდა და ქალწულში, როგორც არხში, ისე გაიარა...
მაგრამ, რადგანაც ქრისტე, რომელსაც 2 ბუნება აქვს, იყო ერთი ჰიპოსტასი, ერთი პირი სახელწოდება – ადამიანი ესადაგება სიტყვას, ხოლო – სიტყვა – ადამიანს. ასევე, აქაც ნათქვამია, რომ ზეციდან ჩამოვიდა (ანუ გარდამოხდა) „ძე კაცისა“ (ანუ ქრისტე), იმიტომ, რომ იგი ერთი პირია და ერთი ჰიპოსტასი.
შენ როცა გაიგებ სიტყვას – „გარდამოხდა“, ისე კი არ იფიქრო, თითქოს ვინც მიწაზე ჩამოვიდა (ანუ – გარდამოხდა), იგი ზეცაშიც არ იყოს, რამეთუ ნათქვამია – „რომელი არს ზეცათა შინა“.
მაშ, როცა გაიგებ, რომ ჩამოვედი, – ამბობს უფალი – არ იფიქრო, თითქოს მე იქ აღარ ვარ; მაგრამ მე აქაც (მიწაზე) ვიმყოფები ხორციელად და იქაც (ზეცაში) ტახტზე ვზივარ მამასთან ერთად – ღვთაებრივი ბუნებით.

თავი 3: 14-15 14. და ვითარცა-იგი მოსე აღამაღლა გუელი უდაბნოს, ეგრეთ ჯერ-არს ამაღლებაჲ ძისა კაცისაჲ. 15. რაჲთა ყოველსა რომელსა ჰრწმენეს იგი, არა წარწყმდეს, არამედ აქუნდეს ცხორებაჲ საუკუნოჲ.

როგორც მოსემ აღამაღლა გველი უდაბნოში, ასევე უნდა ამაღლდეს კაცის ძე. რათა ყოველი მისი მორწმუნე არ დაიღუპოს, არამედ ჰქონდეს საუკუნო სიცოცხლე.

ჯერ თქვა ჩვენი აღორძინების შესახებ ნათლობის გზით, ხოლო შემდეგ კი – იმ ქველის მოქმედებისთვის, რაც ჩვენთვის აღსრულდა ჯვარზე გაკვრით! რამეთუ ჯვარი და გარდაცვალება – მიზეზია იმ მადლისა, რომელიც ჩვენ ნათლობის გზით გვეძლევა, რადგანაც ნათლობის დროს ჩვენ გამოვხატავთ უფლის სიკვდილს.
იესო პირდაპირ არ ამბობს, რომ მე ვიქნები ჯვარცმული, მაგრამ გვახსენებს ძველ ისტორიას ქვეწარმავალზე (რიცხთვა 21: 5-9), ამით იგი, ერთის მხრივ, გვასწავლის, რომ ძველი აღთქმისა და ახალი აღთქმის რჯულმდებელი, ერთი და იგივეა (წმიდა სამება), თუმცა, მწვალებლები – მარკიონი, მანესი და სხვები უარყოფენ ძველ აღთქმას, ამბობენ, რომ ბიბლია დაწერა ბოროტმა მხატვარმა!..
მეორე მხრივ, უფალი გვასწავლის, რომ ებრაელები ხორციელ სიკვდილს იმით აიცდენდნენ, თუ შეხედავდნენ სპილენძისგან გაკეთებულ გველს, მაშინ, მით უმეტეს, ჩვენ სულიერ სიკვდილს ავიცდენთ, თუ შევხედავთ ჩვენთვის ჯვარცმულ ქრისტეს და გვექნება მისი ჭეშმარიტი რწმენა.
შეადარე გარეგანი სახე - ჭეშმარიტებას: იქ ქვეწარმავლის მსგავსებაა, მაგრამ შხამის გარეშე. აქ კი უფალი-ადამიანი, რომელიც თავისუფალია ცოდვის შხამისგან, რომელიც ხორციელი სახით მოვიდა, მაგრამ თვითონ არ არის ხორციელად ცოდვილი. მაშინ, ძველ აღთქმაში, ხორციელ სიკვდილს გადაურჩებოდნენ, ვინც შეხედავდა სპილენძის გველის გამოსახულებას, ხოლო ჩვენ კი - სულიერ სიკვდილს გადავრჩებით.
მაშინ, დაკიდებული სპილენძის ქვეწარმავალი კურნავდა მათ, ვისაც შხამიანი გველები უკბენდნენ, ხოლო, ამჟამად, ქრისტე კურნავს ჩვენს წყლულებს, რომელიც აზრობრივმა ურჩხულმა მოგვაყენა.
როცა გესმის: „ეგრეთ ჯერ-არს ამაღლებაი“, უნდა გაიგო ასე: ჩამოკიდებულ იქნას. რამეთუ იგი ჩამოკიდეს სიმაღლეზე, რადგან მისი სიარულით დედამიწაზე, იგი (დედამიწა) იკურთხა და - ასევე ჰაერიც მისი „ამაღლებით“ კურთხეულ უნდა ყოფილიყო, ეს კი ასე უნდა გავიგოთ: იყოს განდიდებული; რამეთუ ქრისტეს დიდებად, ჭეშმარიტად გადაიქცა – ჯვარი. რის გამოც იგი იყო მსჯავრდებული, იმითვე გაასამართლა ამ ქვეყნიერების მთავარი (ჯვრით). მცირეოდენს განვმარტავ: ადამი მოკვდა სამართლიანად, რადგან შესცოდა, ხოლო უფალი გარდაიცვალა უსამართლოდ, რადგანაც მას არ შეუცოდავს.
ქრისტეს ჯვარცმამდე სიკვდილი სამართლიანად ბატონობდა ადამიანებზე. ხოლო, რადგან უფალი უცოდველია, მასში ეშმაკს რა უნდა ეპოვა? რადგან უფალი უსამართლოდ იყო მოკლული, ამით მან გაიმარჯვა თავის მკვლელებზე და ამ გზით, ადამიც გაანთავისუფლა სიკვდილისგან, რომელიც ადამმა სამართლიანად დაიმსახურა იმის გამო, რომ შესცოდა! სხვანაირადაც შეიძლება ითქვას: ადამიანის მოდგმაზე ბატონობდა ორი რამ: სიამოვნება და სატანჯველი (მწუხარება). უფალმა სძლია ორივეს და დაუმარცხებელი გახდა.
მაცთური (ბოროტი სული) სული თავიდან, მთაზე, სთავაზობდა უფალს სხვადასხვა სიამოვნებას (მათე 4, 3-6-9), მაგრამ მიხვდა, რომ უფალი ამაშიც დაუმარცხებელი იყო, გამოიყენა დიდი სიეშმაკე, სხვადასხვა განსაცდელებით, ეცადა ქრისტე მწუხარებაში ჩაეგდო და ამ გზით მიეღო ძლევა მასზე; სახელდობრ – მოწაფეებისგან მისი უარყოფა, ჯარისკაცების დაცინვა, გამვლელი ხალხის გმობა, სიკვდილი ებრაელებისგან, მაგრამ ამ ყველაფერშიც უფალი დაუმარცხებელი იყო; რამეთუ მწუხარებას ჯვარზე არ შეეძლო უფალში გამოეწვია სიძულვილი მისი ჯვარმცმელების მიმართ, არამედ მას ისინი (მკვლელები) კვლავ უყვარდა და გულწრფელად ლოცულობდა მათთვის: „მამაო მიუტევე ამათ. რამეთუ არ იციან, რასა იქმან“ (ლუკა 23: 34).
ამ გზით, ჯვარი გახდა უფლისთვის მისი ამაღლებაც და დიდებაც

16. რამეთუ ესრეთ შეიყუარა ღმერთმან სოფელი ესე, ვითარმედ ძეცა თჳსი მხოლოდ-შობილი მოსცა მას, რაჲთა ყოველსა რომელსა ჰრწმენეს იგი, არა წარწყმდეს, არამედ აქუნდეს ცხორებაჲ საუკუნოჲ. 17. რამეთუ არა მოავლინა ღმერთმან ძე თჳსი სოფლად, რაჲთა დასაჯოს სოფელი, არამედ რაჲთა აცხოვნოს სოფელი მის მიერ.

ვინაიდან ისე შეიყვარა ღმერთმა წუთისოფელი, რომ მისცა თავისი მხოლოდშობილი ძე, რათა ყოველი მისი მორწმუნე არ დაიღუპოს, არამედ ჰქონდეს საუკუნო სიცოცხლე. რადგან იმიტომ კი არ მოავლინა ღმერთმა თავისი ძე წუთისოფლად, რომ განეკითხა წუთისოფელი, არამედ გადარჩენილიყო მის მიერ.”

ღმერთის სიყვარული ძალიან დიდია ადამიანის მიმართ და ისე მოიცვა ამ სიყვარულმა ქვეყანა, რომ ჩვენთვის ანგელოზი ან წინასწარმეტყველი კი არ გამოგზავნა, არამედ თავისი ერთადერთი, მხოლოდშობილი ძე (1 იოანე 4,9). ანგელოზიც რომ გამოეგზავნა ჩვენთვის, არც ეს იქნებოდა პატარა საქმე. რატომ? იმიტომ, რომ ანგელოზი – ეს ხომ უფლის მორჩილი და ერთგული მსახურია, ხოლო ჩვენ კი მისი მტრები და მოწინააღმდეგენი ვართ. ახლა კი, როცა თავისი ძე მოგვცა, თავისი სიყვარულის რამხელა უპირატესობა გვიჩვენა!
თუ ღმერთს ბევრი ვაჟიშვილი ეყოლებოდა და ერთს გამოგვიგზავნიდა, ესეც უდიდესი საქმე იქნებოდა; ამჯერად კი, მან თავისი მხოლოდშობილი ძე მოგვცა. შეგვიძლია კი, ღირსეულად ვუგალობოთ ღმერთის სახიერებას?
არიოზელები ამბობენ, რომ მხოლოდშობილი ძე იმიტომ ეწოდება, რომ მხოლოდ ის ერთი შექმნა ღმერთმა, და სხვა ყველა დანარჩენი კი – თვითონ შექმნა.
ჩვენი პასუხი მათ მიმართ უბრალოა: თუ ქრისტეს ეწოდებოდა მარტო მხოლოდშობილი „მის“ გარეშე, მაშინ თქვენს გამოგონილს ექნებოდა საფუძველი, მაგრამ ეხლა, როცა მას ეწოდება მხოლოდშობილიც და ძეც, სიტყვა „მხოლოდშობილი“ არ შეიძლება გვესმოდეს ისე, როგორც თქვენ ეს გესმით, არამედ ასე: მამა ღმერთისგან შობილი არის მხოლოდ იგი – უფალი იესო ქრისტე!
ღმერთმა თავისი ძე სიკვდილისთვის გაიმეტა! თუმცა ღმერთი უვნებელობაში იმყოფებოდა, რადგანაც ერთი და იგივე ღმერთი იყო –- ჰიპოსტასით ერთი, ღმერთი – სიტყვა და ადამიანი, რომელმაც სატანჯველები დაითმინა. ამით იმის თქმა მსურს, რომ ძე სასიკვდილოდ გადაეცა, რომელმაც ჭეშმარიტად იტანჯა საკუთარ ხორცში.
უდიდესი და ადამიანისთვის მიუწედომელია – ის, რომ ქრისტეს ყოველმა მორწმუნემ მიიღოს ორი სიკეთე (წყალობა): 1) რომ არ დაიღუპოს, და 2) რათა ჰქონდეს საუკუნო სიცოცხლე (ცხოვრება).
ძველ აღთქმაში სხვანაირად იყო: ვინც ღმერთის ერთგულებას იჩენდა, მისთვის აღთქმული იყო მრავალწლიანი სიცოცხლე, ხოლო წმიდა სახარებაში კი აღთქმულია ღმერთისგან არა დროებითი სიცოცხლე, არამედ საუკუნო სიცოცხლე.
რადგან ქრისტეს ორი მოსვლა ვიცით: პირველი, რომელიც უკვე იყო, ხოლო მეორე კი – მომავალში, მის პირველ მოსვლაზე ამბობს ღმერთი, რომ ძე მისი ქვეყნირების გასასამართლებლად კი არ მოვიდა, არამედ გადასარჩენად (რომ. 3: 23), რადგან გასასამართლებლად რომ მოსულიყო, რამეთუ ყველა ადამიანმა შესცოდა. ჩვენი ცოდვების მიხედვით უკვე ყველანი ვიქნებოდით დასჯილნი. ასეთი იყო მისი მიზანი! მხოლოდ ის ადამიანები გასამართლდებიან, ვინც ქრისტე არ ირწმუნა!
მოსეს რჯული უმთავრსად იყო ცოდვებში სამხილებლად და ბოროტის მოქმედი ადამიანების გასასამართლებლად (რომ. 3, 20). ეს რჯული არავის არ პატიობდა,მაგრამ, როცა იპოვიდა ვინმე ცოდვილს რაიმე ცოდვაში ჩავარდნილს, ამ ცოდვაზე სასჯელსაც აწესებდა.
მაშასადამე, ქრისტეს პირველი მოსვლა არ ისახავდა მიზნად ადამიანების გასამართლებას (მსჯავრდებას), იმათ გარდა, რომლებმაც საქმით უფალი არ ირწმუნეს, რამეთუ ისინი უკვე მსჯვარდებულნი არიან; ხოლო ქრისტეს მეორედ მოსვლა კი უმთავრესად იმისთვის იქნება, რომ ყველა გასამართლდეს თავისი ცოდვების და საქმეების მიხედვით და უფლისგან მიეზღოთ დამსახურებისამებრ.

18. რომელსა ჰრწმენეს მისი, არა დაისაჯოს; ხოლო რომელსა არა ჰრწმენეს, აწვე დასჯილ არს, რამეთუ არა ჰრწმენა სახელისა მიმართ ძისა ღმრთისა მხოლოდ-შობილისა. 19. და ესე არს სასჯელი, რამეთუ ნათელი მოვიდა სოფლად, და შეიყუარეს კაცთა ბნელი, ვიდრე ნათელი, რამეთუ იყვნეს საქმენი მათნი ბოროტ. 20. რამეთუ ყოველი რომელი ბოროტსა იქმს, სძულს მას ნათელი და არა მოვალს ნათელსა, რაჲთა არა ემხილნენ საქმენი მისნი. 21. ხოლო რომელი იქმნ ჭეშმარიტებასა, მოვალს ნათლად, რაჲთა ცხად იყვნენ საქმენი მისნი, რამეთუ ღმრთისა მიერ ქმნულ არიან.

ვისაც ის სწამს, არ განიკთხება, ხოლო ვისაც არ სწამს, უკვე მსჯავრდადებულია, რადგან არ ირწმუნა ღვთის მხოლოდშობილი ძის სახელი. განკითხვა კი ის არის, რომ ნათელი მოვიდა წუთისოფელში და ადამიანებმა ნათელზე მეტად ბნელი შეიყვარეს, ვინაიდან ბოროტი იყო მათი საქმენი. ვინაიდან ყველას, ვინც ბოროტებას სჩადის, სძულს ნათელი და არ მიდის ნათლისაკენ, რათა არ იქნეს მხილებული მისი საქმენი. ხოლო ჭეშმარიტების მოქმედი ნათლისკენ მიდის, რათა ცხადი გახდეს მისი საქმეები, რადგან ღმერთშია ქმნილი.

რას ნიშნავს: „ვისაც ძის რწმენა აქვს, არ დაისაჯოს?“ ნუთუ არ დაისჯება, თუ იმ ადამიანის ცხოვრება არაწმინდაა? აუცილებლად დაისჯება. რამეთუ ასეთებს პავლეც არ უწოდებს გულწრფელ მორწმუნეებს: ტიტეს მიმართ ეპისტოლეში (1: 16) წმიდა მოციქული ამბობს, რომ ასეთები სხვებს მოაჩვენებენ, რომ მათ ღმერთი სწამთ (ღმერთი შეიცვნეს), მაგრამ თავისი საქმეებით მისგან განდგომილნი არიან. მოკლედ რომ ვთქვათ, აქ საუბარია იმაზე, რომ ასეთები არ განისჯებიან თავიანთი რწმენის მიხედვით, რადგან ღმერთის რწმენა აქვთ, მაგრამ თავიანთ ბოროტ საქმეებში მკაცრ პასუხს გასცემენ მოსამართლეს (ე. ი. ქრისტეს).
„ხოლო რომელსა არა ჰრწმენეს, აწვე დასჯილ არს“, როგორ? პირველ რიგში იმიტომ, რომ თვითონ ურწმუნობა – უკვე სასჯელია, რამეთუ ვინც ნათელში არ არის (სულით), ეს უკვე უდიდესი სასჯელია. მართალია, აქ ჯერ ურწმუნო გეენიის ცეცხლში არ არის ჩაგდებული, მაგრამ ყველაფერს, რასაც ის აკეთებს, მიჰყავს საუკუნო სასჯელისკენ; მსგავსად იმ მკვლელისა, რომელსაც ჯერ მოსამართლემ განაჩენი არ გამოუტანა, მაგრამ მისი საქმის მიხედვით, იგი უკვე გასამართლებულია (მსჯავრდადებულია).
ადამიც, იმ დღეს მოკვდა, როცა აკრძალული ხის ნაყოფი შეჭამა. მართალია, იგი ცოცხალი იყო, მაგრამ გამოტანილი განაჩენის მიხედვით, საქმეების არსით, იგი მკვდარი იყო. მაშასადამე, ყოველი ურწმუნო ადამიანი უკვე აქ გასამართლებულია, რადგან უეჭველად ექვემდებარება სასჯელს, როგორც ნათქვამია ფსალმუნებში: ,,არა აღდგენ უღმრთონი სასჯელსა“ (ფს. 1:5); რამეთუ უღმრთო (ანუ ურწმუნო) ხალხი პასუხს არ აგებს სასამართლოზე ისევე, როგორც ეშმაკი: ისინი სამსჯავროზე პასუხისგებისთვის კი არ აღდგებიან მკვდრეთით, არამედ - გასამართლებისთვის.
ასევე, უფალი სახარებაში ამბობს, რომ „მთავარი იგი ამის სოფლისაი დასჯილ არს“ (იოანე 16,11), რადგან თვითონაც არ ირწმუნა ღმერთი და თან იმისთვისაც, რომ იუდა გამცემი გახადა და სხვებსაც წარწყმედა მოუმზადა.
საშინელი სამსჯავროს დღეს, უცოდველი მოსამართლე სხვანაირ მხილებას არ მოთხოვს მათ, არამედ თვითოეული ადამიანი, შეკრული თავისი ურწმუნოებით და საქმეებით, თავის გზაზე წავა... მეორე რიგში, უფალი პასუხს მოსთხოვს არა ურწმუნოებს, არამედ მორწმუნეებს, რომლებიც იყვნენ უმოწყალონი, ვისაც არ ეცოდებოდა და ვინც არ ეხმარებოდა გაჭირვებულებს.
ჩვენ ვსაუბრობთ უღვთო და ურწმუნო ხალხზე; სულ სხვაა – ურწმუნო და უღმერთო ადამიანი, ხოლო სულ სხვაა – უმოწყალო და ცოდვილი ადამიანი... „და ესე არს სასჯელი, რამეთუ ნათელი მოვიდა სოფლად”.
აქ ურწმუნოები მოკლებულნი არიან ყველანაირ თავის მართლებას. სასჯელი (სასამართლო) იმაში მდგომარეობს, რომ სინათლე (ნათელი) მოვიდა მათთან და მათ მისწრაფება არ გამოიჩინეს მისკენ. მარტო ამით არ გამოიხატა მათი შეცოდება. ყველაზე ცუდი ისაა, რომ ნათელი მივიდა მათთან და მათ იგი არ მიიღეს. ამის გამო ისინი მსჯვარდადებულნი არიან.
სინათლე რომ არ მოსულიყო, მაშინ ადამიანებს შეეძლოთ მოემიზეზებინათ, რომ სიკეთეს არ იცნობენ; მხოლოდ როცა ღმერთი - სიტყვა მოვიდა ადამიანებთან და თავისი სწავლება გადასცა მათ, რათა განათლებულიყვნენ, მათ ნათელი (ანუ უფალი) არ მიიღეს, ამის შემდეგ ის ხალხი მოაკლდა ყველანაირ თავის მართლებას.
რისთვის მიანიჭეს ადამიანებმა უპირატესობა ბხელს მეტად, ვიდრე ნათელს? იმიტომ, რომ – ამბობს იოანე მახარებელი – ადამიანთა საქმეები ბოროტია. რადგანაც მართლმადიდებლური სარწმუნოება ითხოვს არა მარტო აზროვნების სისწორეს, არამედ პატიოსან ცხოვრებასაც, ხოლო მათ (ურწმუნოებმა) ისურვეს ცოდვების სიბილწეში ყოფნა, და რადგანაც ბოროტ საქმეებს აკეთებენ, არ სურთ ქრისტიანობის ნათლისკენ სწრაფვა და ჩემი კანონების მიმართ მორჩილება – ამბობს უფალი.
„ხოლო რომელი იქმნ ჭეშმარიტებასა, ე. ი. რომელიც ცხოვრობს პატიოსნად და ღმერთისთვის სათნოდ, ის ისწრაფვის ქრისტიანობისკენ, როგორც ნათლისკენ, რათა უფრო მეტად წარემატოს სიკეთეში და მისი საქმეები გაცხადდეს ღმერთის სახელის სადიდებლად.
ისეთი ადამიანი, რომელსაც ჭეშმარიტი რწმენა აქვს და პატიოსნად ცხოვრობს, ყველა ადამიანს გზას უნათებს და მისი ცხოვრებით იდიდება ღმერთის სახელი. ამიტომ, წარმართების ურწმუნობის მიზეზი იყო მათი უწმინდური ცხოვრება. თუ ზოგიერთი ადამიანი ჩანდა კეთილისმოქმედად, ისინი უმეტესად ყველაფერს აკეთებდნენ საკუთარი თავის დიდებისთვის, ხოლო ვინც კეთილ საქმეებს აკეთებს არა უშუალოდ სიკეთისთვის, არამედ საკუთარი თავის დიდებისთვის, როცა მიეცემა საშუალება ბოროტი განზრახვის სისრულეში მოსაყვანად, უეჭველად გააკეთებს ბოროტ საქმეებსაც.
რამეთუ, თუ ჩვენ გვაქვს საშიშროება ჯოჯოხეთის გეენიაში არ ჩავვარდეთ; და ასევე მრავალი წმინდანის მისაბაძი მაგალითი გაგვაჩნია და ეს ყველაფერი მორწმუნე, კეთილ ადამიანს ძლივსღა აკავებს ქრისტიანულ სათნოებებში, მაშინ წარმართთა ბოდვა და სიბილწენი როგორღა შეაკავებს მათ სიკეთეში? ესეც უდიდესი საქმე იქნება, თუ სრულყოფილად ბოროტები არ გახდებიან.

22. ამისა შემდგომად მოვიდა იესუ და მოწაფენი მისნი ქუეყანად ჰურიასტანისა და მუნ იყოფოდა მათ თანა და ნათელ-სცემდა. 23. იყო იოვანეცა და ნათელ-სცემდა ენონს, მახლობელად სალიმსა, რამეთუ წყალნი ფრიად იყვნეს მუნ, და მოვიდოდეს და ნათელს-იღებდეს მისგან. 24. რამეთუ არღა შევრდომილ იყო იოვანე საპყრობილედ.

ამის შემდეგ იესო თავის მოწაფეებთან ერთად მივიდა იუდას ქვეყანაში, იქ დარჩა მათთან და ნათლავდა. იოანე კი ნათლავდა ენონში, სალიმის მახლობლად, ვინაიდან ბევრი წყალი იყო იქ და მოდიოდნენ და ინათლებოდნენ. ვინაიდან იოანე ჯერ კიდევ არ იყო საპყრობილეში ჩაგდებული.

სანამ პასექის დღესასწაული გრძელდებოდა, იესო იყო იერუსალიმში. როცა დღესასწაული დამთავრდა, იესო წამოვიდა იერუსალიმიდან და მოვიდა იუდეველთა ქვეყანაში და დასახლდა მდინარე იორდანეს მახლობლად, სადაც მრავალი ადამიანი მოდიოდა. უფალი ეძებდა ხალხმრავალ ადგილებს არა ფუჭი დიდების მოსახვეჭად, არამედ მას სურდა, რაც შეიძლება ბევრი ადამიანისთვის მიენიჭებინა სიკეთე და სარგებელი თავისი სწავლებით, ჭეშმარიტი სასწაულების მოხდენით: ამავე მიზნით დადიოდა იგი დღესასწაულებზე.
როცა გაიგებ, რომ იესო ხალხს ნათლავდა, არ გეგონოს, რომ თვითონ ნათლავდა, არა, მისი მოწაფეები ნათლავდნენ. მოწაფეების გაკეთებულ საქმეს მახარებელი უკავშირებს მასწავლებელს, ე.ი. ქრისტეს (იოანე 4.2).
თუ შემეკითხები: უფალი თვითონ რატომ არ ნათლავდა ხალხს? აბა, მიხვდი: იოანე ნათლისმცემელმა ადრე თქვა, რომ ქრისტე მონათლავდა ხალხს სული წმიდით (მათე 3:11), მაგრამ, რადგან ჯერ დრო არ იყო, რომ მიეცა (მიემადლებინა) სულიწმიდის მადლი, ამიტომ მისი მოწაფეები ნათლავდნენ; მაშასადამე, იმ დროს, იესოს რომ მოენათლა, ან სულიწმიდის გარეშე მონათლავდა (და მაშინ რა განსხვავება იქნებოდა იოანესგან?) ან სულიწმიდას გარდამოავლენდა დროზე ადრე, და ეს კი ღმერთისთვის არ იქნებოდა ღირსეული, რადგან იგი ყველაფერს თავის დროზე აკეთებს.
როდისღა იყო დრო სულიწმიდის მიცემისა? - ეს დრო იყო უფლის ამაღლების შემდეგ. რამეთუ ჩვენი ბუნება იესო ქრისტეში უნდა წარმდგარიყო მამა ღმერთის წინაშე უცოდველად და ამ სახით უნდა შევრიგებოდით ღმერთს, რომელიც შერიგების შემდგომ გამოგვიგზავნიდა სულს (ანუ სულიწმიდას), როგორც მის მდიდარ და გულუხვ წყალობას. მაშასადამე, იესოს მოწაფეები ნათლავდნენ ადამიანებს, და იოანე ნათლისმცემელიც კვლავ ნათლავდა, რითიც ორ საქმეს აკეთებდა: პირველი – მასთან ნათლობაზე მოსულ ადამიანებს ესაუბრებოდა ქრისტეს შესახებ და თან, მასთან მიჰყავდა ისინი, ხოლო მეორე – ისაა, რომ უფლის მოწაფეებს არ აძლევდა უფლებას, რომ ძალიან ეკამათათ.
ქრისტე ღმერთმა განსაკუთრებით მაშინ დაიწყო ქადაგება, როცა იოანე იყო საპყრობილეში მისივე მოწაფეების შურის გამო.
ვფიქრობ, რომ იოანეს სწრაფი აღსასრული დაშვებული იყო იმის გამო, რომ ერის განწყობა მთლიანად (სრულიად) გადასულიყო ქრისტეზე და მათ აზრებში არ ყოფილიყო განყოფა (გაორება) იოანეს და ქრისტეს მიმართ.
ქრისტეს მოწაფეები ნათლავენ ხალხს ისეთივე ნათლობით, რომელიც ბევრად არაფრით განსხვავდება იოანე ნათლისმცემლის ნათლობისგან, რამეთუ ორივე ნათლობა – არასრულყოფილია, რადგან უფლის სული იქ არ მონაწილეობს, თუმცა-ღა, ორივე ნათლობის მიზანი ერთი იყო – ნათელღებული ხალხის ქრისტესთან მიყვანა.

25. და იყო გამოძიებაჲ მოწაფეთაგან იოვანესთა ჰურიათა თანა განწმედისათჳს. 26. და მოვიდეს იოვანესა და ჰრქუეს მას: რაბი, რომელი-იგი იყო შენ თანა წიაღ იორდანესა, რომლისათჳს შენ სწამე, აჰა იგი ნათელ-სცემს, და ყოველნი მივლენან მისა. 27. მიუგო იოვანე და ჰრქუა მათ: ვერ ჴელ-ეწიფების კაცსა მოღებად თავით თჳსით არცა ერთი რაჲ, უკუეთუ არა არს მოცემულ მისა ზეცით.

მაშინ იოანეს მოწაფეებსა და იუდეველებს შორის დავა ჩამოვარდა განწმედის გამო. მივიდნენ იოანესთან და უთხრეს: „რაბი, ის, ვინც შენთან იყო იორდანეს გაღმა, და რომლის შესახებაც შენ მოწმობდი, აჰა, ის ნათლავს და ყველანი მასთან მიდიან.“ მიუგო იოანემ და უთხრა: „ადამიანს არაფრის მიღება არ შეუძლია, თუ ციდან არა აქვს მიცემული.

როცა იოანეს მოწაფეები კამათობდნენ ერთ ებრაელთან, ისინი შეეხნენ ნათლობის საკითხს. იუდეველი გაცილებით მაღლა აყენებდა ქრისტეს მოწაფეების ნათლობას, ხოლო ნათლისმცემლის მოწაფეები კი თვლიდნენ, რომ თავიანთი მასწავლებლის – იოანეს ნათლობა უმეტესი და უკეთესი იყო. ისინი ებრაელთან ძალიან კამათობდნენ ნათლობის თაობაზე, შემდეგ ადგნენ და მივიდნენ წმიდა იოანესთან და უთხრეს: მასწავლებელო! ის, რომელიც შენთან ერთად იყო, რომელსაც მოწაფის ხარისხი ჰქონდა, გამოგეყო შენ და ცალკე ნათლავს; ის, ვის შესახებაც შენ მოწმობდი, ე. ი. ვინც შენ მონათლე, რომელიც შენ სახელგანთქმული გახადე, ბედავს და აკეთებს იგივეს, რასაც შენ! უმეტესად იმასაც ვიტყვით, რომ ზოგიერთები შენ არც კი გისმენენ, ხოლო იმას – უსმენენ; ყველანი მასთან (ქრისტესთან) მიდიან, ხოლო შენ კი გტოვებენ.
იოანეს ამის მოსმენის შემდეგ სურდა, რომ მოწაფეები დაეშინებინა და მიენიშნებინა მათთვის, რომ ისინი ეწინააღმდეგებიან ქრისტეს, როგორც ღმერთს, მტრობენ მას და მისი განყენება სურთ დიდებისგან: იგი ეუბნება თავის მოწაფეებს: ადამიანს თვითონ არაფრის გაკეთება არ შეუძლია, თუ ზემოდან, ზეციდან არ მიეცა, ასე რომ არ ყოფილიყო მოცემული, ის. ვისიც თქვენ გშურთ, არ წარემატებოდა; ამიტომ თქვენ ორმაგად სცოდავთ: პირველად – იმით სცოდავთ, რომ ღმერთის განჩინებას ეწინააღმდეგებით, ხოლო მეორედ კი იმით, რომ შეუძლებელს განიზრახავთ. ამ სიტყვებთან ერთად იოანე მათ ამშვიდებს და უხსნის, რომ ეს ჩვეულებრივი ადამიანი კი არ არის, არამედ - ღმერთია!
ჩვენც, რაც გაგვაჩნია, ჩვენი არ არის, არამედ – ზეციდან (ღმერთისგან) მოგვეცა. თუკი, ქრისტეს საქმეები უფრო დიადია და უდიდესია, ე. ი. ღმერთს ასე ნებავს, და ეს ჩვენ არ უნდა გაგვიკვირდეს.

28. თქუენ თჳთ მეწამებით მე, რამეთუ ვთქუ: არა ვარ მე ქრისტე, არამედ მოვლინებულ ვარ წინაშე მისსა. 29. რომელსა აქუნდეს სძალი, იგი სიძე არს; ხოლო მეგობარი სიძისაჲ რომელი დგას და ესმის მისი, სიხარულით უხარის ჴმითა სიძისაჲთა. ესე უკუე სიხარული ჩემი აღსრულებულ არს. 30. მისა ჯერ-არს აღორძინებად, ხოლო ჩემდა მოკლებად.

თქვენ თვითონ დამემოწმებით, რომ ვთქვი: მე არა ვარ ქრისტე, არამედ მოვლენილი ვარ მის წინ. ვისაც პატარძალი ჰყავს, ის ნეფეა, ხოლო ნეფის მეგობარი, რომელიც დგას და უსმენს მას, სიხარულით ხარობს ნეფის ხმაზე. ეს ჩემი სიხარული უკვე აღსრულდა. ის უნდა იზრდებოდეს, მე კი ვმცირდებოდე.

თქვენ იცით, რომ მე მასზე ვამოწმებდი, რომ იგი ჩემზე მეტია. მაშ, თუ ნამდვილად (სრულად) იღებთ ჩემს მოწმობას, იცოდეთ, რომ ის – ქრისტე, ჩემზე მეტად ღირსეულია, და ჩემი სიხარული იმაში მდგომარებოს, რომ მე მსურს, რათა ყველანი მასთან მიხვიდეთ. თუკი ამ სიძესთან (ე. ი. ქრისტესთან) არ მივა პატარძალი, ანუ ხალხი, მაშინ, მე, როგორც პატარძლის ხელის მომკიდე, ძალიან დავმწუხრდები. ეხლა კი, როცა ეს მოხდა, მე ძალიან გახარებული ვარ, რამეთუ ვხედავ, რომ ქრისტე – სასიძო უხმობს თავისკენ პატარძალს – ხალხს და ასწავლის მას.
უმიზნოდ არ უთქვამს: „რომელი დგას”, ამ სიტყვებით უნდოდა ეთქვა, რომ მისი საქმე (მისი მისია) დამთავრებულია და იგი უმოქმედოდ დგას, მას ისღა დარჩენია, რომ უსმინოს, ქრისტე რას ასწავლის თავის საპატარძლოს. ჩემი საქმე, ამბობს იოანე, დამთავრებულია, მე ერი გადავეცი ქრისტეს. ამიტომაც, ჩემი დიდება უნდა შემცირდეს, ხოლო მისი დიდება კი აღორძინდეს. როგორ უნდა შემცირდეს წინამორბედის დიდება? როგორც ცისკრის ვარსკვლავს ჰფარავს მზე და ბევრს ჰგონია, რომ მისი ნათელი ჩაქვრა, თუმცა, სინამდვილეში კი არ ჩაქვრა, არამედ დაიფარა უფრო უმეტესი ნათლით, ასევე, უეჭველია, წინამორბედი იფარება აზრობრივი მზით, და ამიტომაც ნათქვამია, რომ იოანე მცირდება, ქრისტე კი, მცირე დროის განმავლობაში, სასწაულების გზით, ხდება სახელგანთქმული (ანუ ცნობილი). იგი იზრდება თვისი ღვთაებრიობის გამოვლინებით; რამეთუ, არა უცბად, არამედ ნელ-ნელა იგი აცხადებს, რომ იგი - ღმერთია! ჩემი სიხარული, ამბობს წმიდა იოანე, აღსრულდა – სიძესთან მიმართებით. ის საქმე, რომელიც მე ჩამაბარეს, როგორც პატარძლის ხელის მომკიდეს (ანუ მიმყვანებელს), ვხედავ, რომ წარმატებულია. მაშასადამე, უფალი არის ყოველი სულის სასიძო; საქორწინო ოთახი, სადაც ხდება სულის შეერთება ღმერთთან, არის ნათლობის ადგილი. ეს ადგილი არის ეკლესიაში; იგი სარძლოს აძლევს ნიშანს, წინდავს, ე. ი. მიუტევებს ცოდვებს, უერთდება წმიდა სულს, ხოლო დანარჩენი მომავალ საუკუნეში მიეცემა, როცა უფალი ღირსეულებს შეიყვანს საუკეთესო, უმაღლეს საიდუმლოებებში. შენ იმას დააკვირდი, რომ სიძე – სხვა ვინმე კი არ არის, არამედ მხოლოდ ერთადერთი ქრისტეა, ხოლო სხვა ყველა მასწავლებლები კი პატარძლების მომყვანებლები არიან, ისევე, როგორც უფლის წინამორბედი. რამეთუ სიკეთის, წყალობის მომცემი არის მხოლოდ უფალი და არავინ სხვა; ხოლო სხვები კი მხოლოდ შუამავლები, სიკეთის მსახურები არიან, რაც უფლისგან მიეცათ.

31. ზეგარდამომავალი იგი ყოველთა ზედა არს. და რომელი არს ქუეყანით, ქუეყანისაგანი არს და ქუეყანისასა იტყჳს, ხოლო ზეცით მომავალი ყოველთა ზედა არს. 32. და რომელი იხილა და ესმა, ამას წამებს, და წამებასა მისსა არავინ მიიღებს. 33. რომელმან მიიღო წამებაჲ მისი, დაჰბეჭდა, რამეთუ ღმერთი ჭეშმარიტ არს. 34. და რომელი მოავლინა ღმერთმან, სიტყუათა ღმრთისათა იტყჳს, რამეთუ არა ზომით მოსცა ღმერთმან სული.

მაღლიდან მომავალი ყველაზე მაღლაა, ხოლო ვინც მიწიდან არის, მიწიერია, და მიწის შესახებ ლაპარაკობს. ციდან მომავალი კი ყველაზე მაღლაა. რაც მან იხილა და მოისმინა, იმას მოწმობს და მის მოწმობას არავინ ღებულობს. ვინც მიიღო მისი მოწმობა, დაბეჭდა, რომ ღმერთი ჭეშმარიტია. რადგან ის, ვინც ღმერთმა მოავლინა, ღვთის სიტყვებს ლაპარაკობს.: ვინაიდან ღმერთი გამოზომით არ იძლევა სულს.

იოანე წინამორბედი თავის თავს ადრის ქრისტეს და ამბობს, რომ ქრისტე მოდის „ზემოდან“, მამა-ღმერთისგან და იგი არის „ყველაზე მაღლა“ და ყველაზე მეტად უპირატესია, ქრისტე ინარჩუნებს თავისი მამის უპირატესობას, ხოლო მე, ამბობს იოანე, მიწისგან ვარ, ვლაპარაკობ მიწიერს, არასრულყოფილს და დამცირებულს ქრისტეს სწავლებასთან შედარებით. თუმცა, წინამორბედის სწავლებაც ღვთაებრივი იყო, მაგრამ ქრისტეს სწავლებასთან შედარებით, მისი სწავლება შეიცავდა ბევრ მიწიერს. ქრისტე ამბობს იმას, რაც მამისგან მოისმინა და იხილა, ე. ი. რაც იცის ჭეშმარიტად; მაგრამ მის მოწმობას არავინ არ იღებს იმ ადამიანთაგან, ვინც ჭეშმარიტებას არ უსმენს! ხოლო, ვინც მიიღო მისი მოწმობა, ე. ი. ქრისტეს სწავლება, მან ამით აჩვენა, რომ ღმერთი – ჭეშმარიტია.
ის ადამიანები, ვისაც სწამს ღმერთისგან გამოგზავნილი პიროვნება, ე. ი. მას სწამს ღმერთის და ამით იგი ამტკიცებს, რომ მან მიიღო უფლის წარმოგზავნილი, ე. ი. ქრისტე, რომელიც ჭეშმარიტია. და პირიქით, ვისაც არ სწამს ღმერთის გამოგზავნილის, ე. ი. ადამიანი ფიქრობს, რომ ქრისტე მატყუარაა, ამიტომაც არ სჯერა მისი (რომ. 1: 25, I იოანე 5:10).
ამიტომაც, ვისაც ქრისტესი სწამს, ამ რწმენით ის ამტკიცებს, რომ ღმერთი ჭეშმარიტია, რადგან ადამიანმა დაუჯერა, ირწმუნა ღვთისგან გამოგზავნილის. რამეთუ ბუნებრივია, მან ქრისტეს იმიტომ დაუჯერა, რომ იგი ჭეშმარიტია; და ეს სამართლიანია, რადგან სხვებმა, სული ღვთისა მიიღეს ზომით, ხოლო თვითონ ქრისტეს ზომით კი არ მიეცა, არამედ უფალს გააჩნია არსებითად სრულად სული წმიდა. მაშ, ასე, წინასწარმეტყველებას უფალი აძლევს სულიწმიდას, და ამ სულს ზომით აძლევს; ხოლო ქრისტეს კი არც ზომით და არც უზომოდ არ აძლევს, რამეთუ ქრისტე ღმერთს გააჩნია ღმერთის სული მთლიანად, სრულად.
როცა გაიგებ, რომ ქრისტე „წარმოგზავნილია”, უნდა გაიგო ეს ისე, რომ იგი წარმოიგზავნა მამა ღმერთისგან, როგორც მზისგან – სხივი. ჩვენ ხომ ასე არ ვამბობთ: მზემ გამოგზავნა სხივები? ან ასე – მზემ გამოაგზავნა სინათლე დედამიწაზე? თუმცა ჩვენ არ ვამბობთ ასე: სხივი – სხვა არსის მქონეა, ან მზეზე უფრო მოგვიანებით არსებობს. ასევეა ძეც, რომელიც ქვეყნიერებაზე წარმოგზავნილია აზრობრივი მზისგან და მამისგან, როგორც სხივი, როგორც ანარეკლი, როგორც სინათლე. როგორი შესატყვისიც გსურს, ისეთი მოუძებნე.
მე მგონი, არ იქნება ურიგო, რომ აქვე ვთქვათ, რა აზრით იწოდება სულიწმიდა ძე ღვთისას სულად. მოციქული ამბობს: „გამოავლინა ღმერთმან სული ძისა თვისისა გულთა შინა ჩვენთა, რომლითა ვღაღადებთ: აბბა, მამაო!” (გალატ. მიმ. 4:6), და ასევე, სხვა ადგილას: „უკუეთუ ვისმე სული ქრისტესი არა აქვს, იგი არა არს მისი“ (რომაელთა 8:9).
ლათინებს ეს სიტყვები ცუდად და არასწორად ესმით, ისინი ამბობენ, თითქოს: სულიწმიდა გამომავალია ძისგან. ჩვენ ვეტყვით მათ, რომ პირველ რიგში, სხვაა, იყოს ვინმესგან, და სულ სხვაა იყოს ვინმესი...
წმინდა წერილში დამტკიცებულია და ეჭვს გარეშეა, რომ ღვთის სული ძის სულია, მაგრამ ის, რომ სული ღვთისა ძისგან გამოდის, ეს საღვთო წერილში არ წერია.
მხოლოდ ძე ღვთისას გააჩნია სულიწმიდა არსებითად, როგორც ქრისტეს ერთარსი, და არა მხოლოდ ისე, როგორც მოქმედებაში მისი მომყვანი, რამეთუ წინასწარმეტყველები მოდიან მოქმედებაში სულიწმიდის მიერ.
სულიწმიდას ძის სული იმიტომ ეწოდება, რომ ძე არის ჭეშმარიტება და ძალა, სიბრძნე, ხოლო სული წმიდა ესაიას მიერ აღწერილია, როგორც სული ჭეშმარიტებისა, ძალის და სიბრძნის მომცემი (ეს. 11: 2-3)
ძის სულად მოიხსენიება აგრეთვე სულიწმიდა სხვა აზრითაც: რამეთუ ადამიანებს ღვთის სული ეძლევათ ძის მეშვეობით (მისგან).
შენ გწამდეს, რომ სული წმიდა – გამომავალია მამისგან, ხოლო ღვთის ქმნილებას (ადამიანებს) ეძლევა ეს სული ძის მეშვეობით (ძისგან). და ეს იყოს შენთვის მართლმადიდებლობის კანონი!

35. მამასა უყუარს ძე და ყოველივე მოსცა ჴელთა მისთა. 36. რომელსა ჰრწმენეს ძე, აქუნდეს ცხორებაჲ საუკუნოჲ, ხოლო რომელი ურჩ იყოს ძისა, არა იხილოს ცხორებაჲ, არამედ რისხვაჲ ღმრთისაჲ დადგრომილ არს მის ზედა.

მამას უყვარს ძე და ყველაფერი მას მისცა ხელთ. ვისაც ძე სწამს, საუკუნო სიცოცხლე აქვს, ხოლო ურჩი ძისა ვერ იხილავს სიცოცხლეს, არამედ ღვთის რისხვა დარჩება მასზე.

იმისთვის, რომ მსმენელებისთვის ადვილად იყოს მოსასმენი, მახარებელი ჯერ ამაღლებულად ლაპარაკობს ქრისტეზე, ხოლო შემდეგ სიმდაბლით გვესაუბრება: ამიტომ ამბობს: მამას უყვარს ძე და ყველაფერი მისცა ძეს ბუნებითად, და არა მადლით. რადგან ძეს აქვს მყოფობა მამისგან, ამიტომაც ითქმის, რომ მას (ქრისტეს) ყველაფერი აქვს მამისგან მიღებული (მოცემული). მაშასადამე, ძეს აქვს ყველაფერი, რაც არის ზეცაში და რაც არის – მიწაზე. რამეთუ ყველაზე ბატონობს, თუმცა ეს ყველას არ სურს.
საბოლოოდ, ქრისტეს მეორედ მოსვლის დროს, მის წინაშე მოიდრიკება ყველა მუხლი და უფალი მიიღებს სრულ მეუფებას ყველაზე, როცა სიბოროტეს უკვე აღარ ექნება ძალა და იგი გახდება უსუსური, უმოქმედო და უფალი დაანახებს ყველას, რომ საწყისიდან ყველა ადამიანს და ყველაფერს სულიერ, კეთილი ბუნება აქვს და ეს ბუნება მოიცავს ყველაფერს.
„რომელსა ჰრწმენეს ძე, აქუნდეს ცხორებაი საუკუნოი«”, ე. ი. მასთან არის თვით ქრისტე, რომელიც ჭეშმარიტად არის ცხოვრება (იოანე 14:6), რამეთუ მის მიერ ვცოცხლობთ და ვმოძრაობთ (საქმე 17:28).
„ხოლო რომელი ურჩ იყოს ძისა, არა იხილოს ცხორებაი”; რამეთუ ვინც თვითნებურად (თავისი ნებით) უარყო (განუდგა) სიცოცხლე, მაშ, როგორღა ექნება მას ეს სიცოცხლე, როცა ქრისტე თვითონ არის – სიცოცხლე (ცხოვრება)? რამეთუ მოც. პავლე ამბობს: „რაჟამს ქრისტე გამოცხადნეს, ცხორებაი იგი ჩუენი, მაშინ თქუენცა მის თანა გამოსცხადნეთ დიდებითა” (კოლასელთა მიმართ. 3:4).
„არამედ რისხვაი ღმრთისაი დადგრომილ არს მის ზედა”. არა თქვა ნათლისმცემელმა, რომ ღმერთის რისხვა ურწმუნოს მოეხსნება (მოსცილდება), არამედ თქვა, რომ არასდროს მას არ მოსცილდება ეს რისხვა, რომელიც მასზე იქნება სამუდამოდ.
რამეთუ შენ, როცა გაიგონებ ურწმუნოს სიკვდილს, არ იფიქრო, რომ ღმერთის სასჯელი მასზე დროებითია, არა, ვინც ქრისტე სიცოცხლეში არ ირწმუნა, სასჯელი მასზე სამუდამოა, ანუ საუკუნოა.
ამ სიტყვებით, იოანე ნათლისმცემელი მსმენელებს მოუწოდებს ქრისტეს რწმენისკენ, რამეთუ უმიზნოდ არ ლაპარაკობს იგი ამ სიტყვებს (რაც ზემოთ ვთქვით), არამედ ისევე, როგორც თავის მოწაფეებს, ასევე სხვებსაც უხსნის (ჩააგონებს), რომ არ შეიძლება ქრისტეს მიმართ ჰქონდეთ შური, არამედ მას უნდა მოუსმინონ როგორც ღმერთს.