წმიდა ბასილი დიდი

კესარია-კაბადოკიის მთავარეპისკოპოსი

სულიწმიდის შესახებ

თავი XXVI

იმის შესახებ, რომ რამდენჯერაც მარცვალი –ში /-ით (εν) წარმოითქმება, იმდენჯერვე იგი სულიწმიდასთანაა დაკავშირებული.

61. ამგვარად, განვიხილავ რა ამ მარტივსა და მოკლე გამოთქმას, ვფიქრობ, რომ მას მრავალრიცხოვანი და მრავალფეროვანი მნიშვნელობა აქვს, რადგან რამდენჯერაც -ში/-ით წარმოითქმება, ვხედავთ, რომ იგი იმდენჯერვე სულიწმიდის შესახებ გაგებას ემსახურება.

ნათქვამია, რომ ფორმა მატერიაშია, ძალა იმაში, რომელიც მას მიიღებს, თვისება – რომელიც მის შესაფერის მდგომარეობაშია და ა. შ.

ამიტომ, რამდენადაც სულიწმიდა გონიერთათვის სრულმყოფელი ძალა და ყველაზე დიდ სიმაღლემდე აღმყვანებელია, ამდენად იგი სახის გაგებასაც შეიცავს. რადგან ვინც უკვე არა ხორციელად ცხოვრობს, არამედ ღმრთის სულის მიერ იმართება, ღმრთის ძედაა სახელდებული და ძე ღმრთისას ხატის თანახატი ხდება, მას სულიერი ეწოდება.

ვითარცა ძალა ხედვისა ჯანმრთელ თვალში, ასეთივეა მოქმედება სულისა წმიდისა განწმენდილ სულსა შინა. ამიტომაც უსურვებს პავლე მოციქული ეფესელებს, რომ თუალნი მათნი სულით სიბრძნისა ყოფილიყო განათლებულნი (ეფ. 1, 18). და ვითარცა ხელოვნება, ვინც მას დაეუფლება, ასევე მადლიც სულისა წმიდისა, მუდამ მასთან იმყოფება, ვინც მას მიიღებს, მაგრამ განუწყვეტლად არ მოქმედებს; ისევე როგორც ხელოვნებაც ხელოვანში ძალის სახითაა და მხოლოდ მაშინ ამოქმედდება, როცა ხელოვანი მოქმედებას მისი მიხედვით იწყებს, ასევე სულიწმიდაც, თუმცა მუდამ ღირსეულთა თანამყოფია, მაგრამ საჭიროებისდა მიხედვით მოქმედებს, ან წინასწარმეტყველებათა, ან კურნებათა, ან რაღაც სხვა ძალთა ამოქმედებისას.

როგორც სხეულთა შინა ან სიჯანსაღეა, ან სითბო, ან საერთოდ, მოძრავნი მდგომარეობანი, ასევე სულთანაც ხშირად თანაარსებობს სულიწმიდაც, მაგრამ მუდმივად მათთან, რომელნიც ნების მერყეობისა გამო,მიღებულ მადლს ადვილად კარგავენ, არ რჩება; ასეთი იყო, მაგალითად, საული და ისრაელის შვილთაგან სამოცდაათი უხუცესი, გარდა ელდადისა და მოლდადისა, რადგან, ჩანს, რომ სულმა მხოლოდ მათ ზედა განისუენა (რიცხ.XI, 25-26), და საერთოდ, ასეთია ყველა, ვინც მათ თვითნებობით ემსგავსება. ვითარცა სიტყვა სულსა შინა ოდესმე გულისმიერი ზრახვისაა, ოდესმე კი ენით წარმოითქმება, ასევე სულიწმიდაც, ხან სულთან ერთად ამოწმებს და ღაღადებს: აბბა, მამაო, ხან ჩვენ ნაცვლად მეტყველებს, როგორც ნათქვამია: არა თქუენ იყვნეთ მეტყუელნი, არამედ სული მამისა თქუენისაი, რომელი იტყოდის თქუენ შორის (მთ. X, 20).

ასევე, ნიჭთა განაწილების მიხედვით, სულიწმიდა, ვითარცა მთელი ნაწილებით, ისე მოიაზრება; რადგან ყველანი ერთმანეთის ასონი ვართ და ღმრთისაგან ბოძებული მადლის მიხედვით, სხვადასხვა ნიჭი გვაქვს (რომ. 12, 5-6), ამიტომაც ვერ ხელეწიფების თუალსა, ვითარმედ ჰქრუა ხელსა: არა მიხმ შენ; ანუ კუალად თავსა-ფერხთა, ვითარმედ: არა მიხმთ თქუენ (I კორ. XII, 21), არამედ როგორც ყველა ერთობლივად ქრისტეს სხეულს ქმნის სულიწმიდასთან ერთობით, ასევე თავიანთი ნიჭებით ერთმანეთისათვის აუცილებელი სარგებლობა მოაქვთ, რადგან ასონი სხეულსა შინა ღმერთმა მოათავსა და თანაც, თითოეული მათგანი ისეთი, როგორიც ინება. ასონი ერთმანეთზე, სულიერი ურთიერთობის მიხედვით წარმოშობილი თანალმობით, ერთი და იმავესათვის ზრუნავენ; რადგან: თუ ევნებინ რაი ერთსა ასოსა, მის თანა ელმინ ყოველთა ასოთა; და თუ იდიდებინ ერთი ასოი, მის თანა იდიდებიედ ყოველნი ასონი (I კორ. XII 26). და ვითარცა ნაწილნი მთელსა შინა, ასევე ჩვენც, ცალ-ცალკე აღებული, ვართ სულსა წმიდასა შინა, რადგან ყველანი ერთი სხეულით და ერთითა სულითა წმიდითა ვართ მონათლულნი.

62. თუმცა უცნაურია სათქმელად, ამის გამო ნაკლები ჭეშმარიტება არაა ის, რომ ხშირად სულიწმიდა განწმენდილთა ადგილ-სამყოფელად იწოდება. მაგრამ ვერც ეს სიტყვა, როგორც გამოჩნდება, არათუ ვერ ამცირებს სულიწმიდას, არამედ კიდევ უფრო მეტად განადიდებს მას, რადგან სიცხადისათვის წმიდა წერილს ხშირად სულიერ მცნებათა ზედა გადააქვს ის, რაც სახელთაგან გრძნობისმიერია. ამიტომაც მივაკვლიეთ, რას ამბობს ღმრთის შესახებ ფსალმუნთა მგალობელი: მეყავ მე ღმერთ მფარველ და სახლ (τοπον οχυρον) შესავედრებელ ცხორებად ჩემდა (ფს. 30,3); ხოლო სულიწმიდის შესახებ ნათქვამია: აჰა ესერა, ადგილი შენ წინაშე, და სდგე შენ კლდესა ზედა (გამს. 33,21). სხვა რა უნდა იწოდებოდეს აქ ადგილად, თუ არა სულისმიერი ჭვრეტა, რომელსა შინა მყოფ მოსეს მისთვის გამოცხადებული ღმრთის შეგნებულად ხილვა შეეძლო? ეს არის ის ადგილი, რომელიც ჭეშმარიტი ღმრთის თაყვანისცემისთვისაა განკუთვნილი, რადგან ნათქვამია: იგულე თავი შენი, ნუუკუე შე-სადამე-სწირვიდე შესაწირავთა შენსა ყოველსავე ადგილსა, რომელ იხილო, არამედ მას ადგილსა, რომელ გამოირჩიოს უფალმან ღმერთმან შენმან (2 სჯ. XII, 13-14), მაგრამ როგორია სულიერი შესაწირავი? მსხვერპლი ქებისაი (ფს. 49,14). და რომელ ადგილზე უნდა მივიტანოთ იგი; სულსა წმიდასა შინა და ეს საიდან ვისწავლეთ? თვითონ უფლისაგან, რომელიც ამბობს: ჭეშმარიტნი თაყუანისმცემელნი. თაყუანის-სცემდენ მამასა სულითა და ჭეშმარიტებითა (ინ. IV, 23). ეს ადგილი იხილა: იაკობმა, როცა თქვა: არს უფალი ადგილსა ამას (შესქ. 28,16).

ასე რომ, სულიწმიდა ჭეშმარიტადაა ადგილი წმინდანთა და წმინდაა საკუთარი ადგილი სულისა, რომელიც ღმერთთან ერთად სამკვიდრებელს სულისას წარმოადგენს და რომელიც მის ტაძრად იწოდება. ქრისტესმიერ მეტყველებს პავლე, რადგან ამბობს: წინაშე ღმრთისა ქრისტეს მიერ ვიტყვით (2 კორ. I, 17), და ქრისტე მეტყველებს პავლეში , როგორც ამას თვითონ მოციქული ამბობს: გამოცდასა ეძიებთ მისსა, რომელი-იგი ჩემ მიერ იტყვის ქრისტე (2 კორ. XIIL 3); ასევე სულითა იტყვის საიდუმლოდ (I კორ. XIV, 2), და სულიწმიდა მეტყველებს მის მიერ.

63. ამიტომაც ამბობენ სულიწმიდის შესახებ, რომ იგი ასე მრავალწილად და მრავალფეროვნად მყოფობს ქმნილებათა შორის (ενελναι). მამასა და ძესთან მისი მიმართების გამოსახატავად კი, უფრო ღმრთისმოსაური იქნება ვთქვათ, რომ იგი მათ თანა (συνελναι) მყოფობს და არა მათში. რადგან მისგან ბოძებული მადლი ღირსეულთა შინა მკვიდრობს და მოქმედებს, მშვენივრადაა ნათქვამი, რომ სულიწმიდა მადლის მიმღებელთა შინა იმყოფება (ενυπαρχειν). ხოლო როდესაც მამასა და ძესთან მისი წინასაუკუნო არსებობა და უწყვეტი მყოფობა განიხილება, საჭიროა სახელი, რომელიც მათ მარადიულ ერთობას გამოხატავს. თანამყოფობა, (συνυπαρχειν) – სამართლიანად და ჭეშმარიტად ეწოდება მათ ურთიერთობას, რომელნიც ერთმანეთისაგან განუყრელად თანაარსებობენ. სითბოზე ვამბობთ, რომ იგი გავარვარებულ რკინასა შინაა, ხოლო თვითონ ცეცხლთან თანაარსებობს. სიჯანსაღე სხეულშია, სიცოცხლე კი სულთან თანამყოფობს. მაშასადამე, როცა საკუთარი, ბუნებრივი და განუყრელი ურთიერთობაა, მას უფრო თანდებული –თან (συν) გამოხატავს, რომელიც განუყრელი ერთობის გაგებას გადმოსცემს, ხოლო ვისაც მადლი სულისა წმიდისა შეიძლება მიუახლოვდეს და მერე კვლავ გაშორდეს, მის შესახებ საკუთრივ და ჭეშმარიტად ამბობენ, რომ მასში მადლი მყოფობს, რადგან მიმღებთა შორის, სიკეთისადმი მათი მტკიცე დამოკიდებულების გამო, ხშირად ხანგრძლივად რჩება.

ამგვარად, როცა ჩვენ სულიწმიდის საკუთარ ღირსებას მოვიაზრებთ, მას მამასა და ძესთან ერთად ვჭვრეტთ; ხოლო, როცა მის თანაზიართა (მიმღებთა) შორის მოქმედ მადლს ვგულისხმობთ, მაშინ ვამბობთ, რომ სულიწმიდა ჩვენ შორისაა. სულისა წმიდისადმი ჩვენგან მიძღვნილი დიდებისმეტყველება არა მისი ღირსების აღმსარებლობას, არამედ ჩვენი უძლურების აღიარებას ემსახურება. მისით ვაჩვენებთ, რომ: არა თავით თვისით შემძლებელ ვართ რასმე, არამედ შეძლებაი ჩუენი (2 კორ. 2,5) სულისაგან წმიდისა არს, მისგან ვიღებთ ძალას ჩვენთვის ბოძებულ კეთილთათვის ღმრთისა ჩვენისათვის სამადლობელოს აღსასრულებლად; ამასთან, შესაბამისად იმისა, რამდენად ვართ განწმენდილნი ცოდვათაგან და რამდენად ვიღებთ სულიწმიდისაგან შემწეობას, ერთმანეთთან შედარებით მეტად ან ნაკლებად, რათა ღმერთს მსხვერპლი ქებისა შევწიროთ. მგვარად, სულიწმიდის მიერ სამადლობელოს ღმრთისმოსაობით ერთი სახით აღვასრულებთ. თუმცა ადვილი არაა, ვინმემ თავის თავზე დაამოწმოს და თქვას, რომ სულიწმიდაა მასში და ღმერთს დიდებას მისი მადლით განბრძნობილი აღუვლენს, მაგრამ პავლე მოციქულს შეეფერება თქვას: ვჰგონებ, ვითარმედ სული ღმრთისაი მაქუს მე (I კორ. 7, 40), და კიდევ: კეთილი ვედრი დაიმარხე სულითა წმიდითა, რომელმან დაიმკვიდრა ჩუენ თანა (2 ტიმ. 1, 14). და დანიელსაც შეეძლო ეთქვა, რომ: სული ღმრთისაი წმიდაი იყო მის თანა (დან. V, 11) და ყველას შეუძლია იგივე თქვას, – ვინც სათნოებით მათ ემსგავსება.

64. არ შეიძლება არც მეორე აზრის უარყოფა, რომ ვითარცა მამა ძის მიერ (εν) იხილვება, ასევე – ძე სულისა წმიდისა მიერ. ამიტომ სულიწმიდით (εν) თაყვანისცემა იმაზე მიუთითებს, რომ ჩვენი გონება თითქოსდა ნათელში მოქმედებს, რასაც სამარიტელი ქალის ნათქვამიდანაც ვსწავლობთ. ადგილობრივი ადათის მიხედვით, შემცდარს ჰგონია რა, რომ თაყვანისცემა ადგილით განისაზღვრება, უფალი ჩვენი ასწავლის და ეუბნება, რომ თაყვანისცემა სულითა და ჭეშმარიტებითაა εν πνεωματι και αληθεια) საჭირო; და: ცხადია, ჭეშმარიტებაში თავისთავს გულისხმობს (ინ. IV, 23). ვამბობთ, რომ თაყვანს ვცემთ ძით, ვითარცა ხატით ღმრთისა და მამისა, ასევე თაყვანს ვცემთ სულითაც, რომელიც თავისთავში ღმრთეებრიობას უფლისას წარმოაჩენს. ამიტომ სულიწმიდა მამისა და ძისაგან თაყვანისცემის დროსაც განუშორებელია, თაყვანისცემას ხომ, თუ არა სულით, საერთოდ ვერ შეძლებ, ხოლო უკეთუ თაყვანს მისით სცემ, ვერც ერთი საშუალებით ღმერთს ვერ განაშორებ. ისევე როგორც ხილული საგნებისაგან ნათელს ვერ გამოყოფ, ასევე შეუძლებელია ხილვა ხატისა უხილავისა ღმრთისა, თუ არა ნათელით სულისა წმიდისა. ისიც კი, ვინც დაძაბულად უყურებს ხატს, ვერ შეძლებს მისგან ნათელი გამოყოს, რადგან მიზეზი ხედვისა უცილობლად იხილვება ხილულ საგნებთან ერთად. ამიტომ ნათელით (δια) სულისა წმიდისა სიამოვნებით და შესაფერისად ვჭვრეტთ ბრწყინვალებას ღმრთის დიდებისა, ხოლო ხატის მიერ (δια) იმის დიდებამდე ვმაღლდებით, ვის ხატსაც და ზუსტ ბეჭედსაც ის წარმოადგენს

წინა თავი < < < სარჩევი > > > შემდეგი თავი