წმინდა მართალი
ნიკოლოზ კავასილა

ღვთაებრივი ლიტურგიის განმარტება

10. იმის შესახებ, რაც უფლის მოხსენიების შემდეგ ძღვნის მირთმევისას წარმოითქმება; ასევე იმის შესახებ, რომ ეს მირთმევა სამადლობელი და სავედრებელია

ამასობაში ღვთისმსახური ჯერ ისევ მირთმევას ახორციელებს: თითოეული სეფისკვერიდან ნაწილების გამოკვეთისას მათ წმინდა ძღვნად აქცევს, მაგრამ უკვე ამბობს და აკეთებს არა იმას, რასაც თავიდან, რაც უფლის სიკვდილის ნიშანი იყო; ეს, მართალია, ერთხელ წარმოითქმება, მაგრამ მთელ ღვთისმსახურებას მიეკუთვნება, რადგან ზოგადად ძღვნის მირთმევა აღესრულება უფლის მოსახსენებლად და მასში მუდმივად იუწყება უფლის სიკვდილი.

ასე რომ, რა ითქმება შემდეგ? ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის დიდება, ამა თუ იმ წმინდანის მეოხება, ცოცხალ და მიცვალებულ სულთა ცოდვათა შენდობა.

რას ნიშნავს ეს? იმას, რომ სურვილი, რომლითაც ძღვენი მიირთმევა, ღვთის მადლიერებასა და ვედრებას ემსახურება.

ვინაიდან საგანთა არსი ამგვარია, არავითარი ძღვენი უმიზნოდ არ გაიცემა: საუბარი განა იმაზეა, რომ ძღვნით ღმერთი მოვიმადლიეროთ ან რომელიმე ადამიანს პატივი მოვაგოთ, არამედ ყოველთვის რაიმე სიკეთისთვის ან უკვე მიღებულზე, ანაც მოსალოდნელზე. ძღვენს კეთილისმყოფელს ან იმის სამადლობლად მივართმევთ, რაც მივიღეთ, ან მისით იმისგან ვეძებთ წყალობას, ვისაც ჩვენთვის ისეთი რამის გაკეთება შეუძლია, რაც ჯერ არ გვქონია.

ხოლო ეს ძღვენი გვევლინება ძღვნად, რომელიც ამა თუ იმ მიზეზითაა მირთმეული: იმისთვის, რაც მივიღეთ და იმისთვის, რომ მივიღოთ; ჩვენ ვმადლობთ უფალს და ვევედრებით მას: ვმადლობთ იმისთვის, რაც ჩვენთვის აღასრულა, ვთხოვთ იმისთვის, რათა მივიღოთ სიკეთე, ასე რომ, ერთი და იგივე ძღვენი არსობრივად სამადლობელიცაა და სავედრებელიც.

რა არის ის მადლი, რომელიც უკვე მოგვეცა და რომელსაც ველით? ერთიც და მეორეც სრულიად ერთია: ცოდვათა შენდობა და სასუფევლის მემკვიდრეობა. აი, უპირველესად რა უნდა ვითხოვოთ ჩვენთვის და მისი მცნებისამებრ (მათ. 6:33), რაც უკვე მიიღო ეკლესიამ და რასაც იგი ევედრება მაცხოვარს.

ამის შემდეგ როგორ უნდა გავიგოთ, რომ ეკლესიამ მიიღო ეს მადლი ან ის, რომ მას ჯერ არ მიუღია იგი და მის მომადლებას ევედრება უფალს? მან მადლი მიიღო, პირველ რიგში, იმ მნიშვნელობით, რომ ეკლესიას მისი მიღების უფლება აქვს, რადგან მან მიიღო ის ადგილი, რათა ჩვენ ღვთის შვილები ვიყოთ (იოან. 1:12) და ეს ყველა ქრისტიანისთვის საერთო წყალობაა, ქრისტეს სიკვდილით ჩვენთვის მონიჭებული: ამაშია ღვთაებრივი ნათლობის ძალა, ისევე როგორც სხვა საიდუმლოებებისა, რომელთა მეშვეობითაც ღვთის სათნონი და ზეციური სასუფევლის მემკვიდრენი ვხდებით.

ხოლო შემდეგ ეკლესია მემკვიდრე შეიქმნა თავად სასუფევლისა და მემკვიდრე შეიქმნა თავად საქმით - თავის ურიცხვ წევრთა სახით, რომელნიც ზეცაში გადაგზავნა, როგორც ახალ საცხოვრებელში, რომელთაც ნეტარი პავლე პირმშოთა ზეცაში დაწერილ ეკლესიას უწოდებს (ებრ. 12:23). ამ მნიშვნელობით ეკლესიამ უკვე მიიღო უდიდესი წყალობა.

მაგრამ მას ჯერ არ მიუღია სასუფეველი თავის იმ შვილთა სახით, რომელნიც ჯერ კიდევ სანახაობას მისდევენ ან, უფრო მარტივად რომ ვთქვათ, ვინც ჯერ კიდევ ამ ცხოვრებაშია და რომელთა აღსასრული უცნობია, ასევე მათი, ვინც გავიდა ამ ცხოვრებიდან სრული ნეტარებითა და უეჭველი იმედით. ამ მიზეზით, მოიხსენებს რა უფლის სიკვდილს, ეკლესია იხსენებს ამ ქვეყნიდან გასულ წმიდანებსაც; მაგრამ მოიხსენებს ჯერ კიდევ სრულყოფილებას მიუღწევლებსაც: იმათთვის მადლობს, ამათთვის შუამდგომლობს.

ამრიგად, მიძღვნის პირველი ნაწილი, მეორის მსგავსად, სამადლობელია, ხოლო ამის შემდეგი - სავედრებელი: უფლის მოხსენიება, მისი ნეტარი დედის განდიდება, წმიდანთა მეოხება; მადლობა შენ, ამბობს მღვდელმსახური, რომ შენი სიკვდილით სიცოცხლის კარი გაგვიღე, რომ ჩვენ შორის ამოერჩია დედა შენი, რომ ადამიანმა ამხელა დიდება მიიღო, რომ ჩვენნაირი ბუნების მქონე შუამდგომლები გვყავს, რომ ადამიანთა მოდგმას ამგვარი კადნიერება მიანიჭე.

სიტყვები "სადიდებლად", "პატივსადებად" ნიშნავს განსადიდებლად და საპატივდებულოდ, ზუსტად ისევე, როგორც სიტყვები "ცოდვათა შესანდობად" არსობრივად იგივეა, რაც "შესანდობელად", ეს კი ორგვარად მოიაზრება: ცოდვათა შესანდობად, რაც უკვე მიღებულ ან მომავალ შენდობას გულისხმობს. გარდა ამისა, ვინ არ იცის, რომ ნეტარი დედის დიდება, წმიდანების წინამძღოლობა და შუამდგომლობა უკვე მიღებული მადლის რიცხვს მიეკუთვნება? ხოლო მიღებული მადლის წილ ძღვნის მირთმევა, ცხადია, სხვა არაფერია, თუ არა მადლიერება. მას შემდეგ, რაც უკვე ითქვა, გასაგები ხდება, რომ სიტყვებიც: მოსახსენებლად უფლისა - მისი სიკვდილის გამო მიძღვნას აღნიშნავს, მადლიერებას მის მიმართ. ეს სიტყვები ძღვნის მირთმევისას უპირველესად იმიტომ წარმოითქმება, რომ უფლის სიკვდილი იყო ჩვენთვის ყოველგვარი წყალობის მიზეზი.

საბოლოოდ, ყოველივე ამის შემდეგ მღვდელმსახური ლოცვას აღასრულებს, გამოითხოვს ცოდვათა შენდობას, სულთა დამკვიდრებას და სხვა ამგვარს. კეთილგონიერების კანონია, რათა ჩვენ, მივმართავთ რა უფალს, თავიდანვე კი არ გამოვუთქვათ მას ჩვენი გასაჭირი და მოვითხოვოთ ის, რაც გვაკლია, არამედ აჯობებს, თუკი გავიხსენებთ იმას, რაც უკვე მივიღეთ და გვაქვს, და ამისთვის ღმერთს სამადლობელსა და ქება-დიდება აღვუვლენთ, რითაც უფლის დიდებას ჩვენს საჭიროებაზე მაღლა დავაყენებთ.