წმიდა იოანე ოქროპირი

სიტყვა მეოთხე

1. ბასილიმ მოუსმინა, მცირე ხანს შეყოვნდა და მერე თქვა: თავად რომ ცდილიყავ ამ ხელმწიფების მოპოვებას, მაშინ შენი შიში გამართლებული იქნებოდა. ვინც თვითონ ესწრაფვის მსახურების მიღებას, ამით საკუთარ თავს ამ საქმის შემძლედ აღიარებს და მერე ვეღარ იტყვის, ესა თუ ის შეცდომა გამოუცდელობით მომივიდაო. ასეთი კაცი თავიდანვე ისპობს გამართლების საშუალებას იმით, რომ ესწრაფვოდა და მიიტაცა კიდეც ეს მსახურება, და რადგან საკუთარი ნებით შეუდგა მას, ვეღარ იტყვის, უნებლიეთ შევცოდე ამა და ამ საქმეში, უნებლიეთ დავღუპე ესა და ეს კაციო. მისი მსჯავრდებელი მიუგებს: “რატომღა ესწრაფვოდი და თავსიდე საქმე, რომელიც შენს ძალებს აღემატებოდა, თუკი გრძნობდი საკუთარ გამოუცდელობას, თუ არც გონი გაგწვდებოდა ამ საქმეზე და არც საკმარისი ჭკუა გქონდა, ვინ გაიძულა? იქნებ გაურბოდი და თავს არიდებდი ამ მსახურებას და ვიღაცამ ძალა დაგატანა?” მაგრამ შენ ამას ვერავინ გეტყვის, იგივეს ვერც საკუთარ თავს უსაყვედურებ, ყველამ იცის, რომ თავად არ ცდილხარ ამ პატივის მიღებას, ყველაფერი სხვებმა მოაწყვეს, და ის, რაც სხვებს ცოდვების მიტევებას უსპობს, შენ გამართლების მიზეზად გექცევა.

ოქროპირი: ღიმილით გადავაქნიე თავი და ჩემი მეგობრის გულუბრყვილობით გაოცებულმა ვთქვი: თავადაც ვინატრებდი, ჩემო კეთილო, ისე იყოს საქმე, როგორც შენ ამბობ, თუმცა იმისთვის კი არა, რასაც გავექცევი, იმის მიღება მინდოდეს. არავითარი სასჯელიც რომ არ მეოლოდეს ქრისტეს სამწყსოზე ურგები და დაუდევარი მზრუნველობისთვის, რაკი ასეთი დიდებული საქმეები დამაკისრეს, ჩემთვის ყველა სასჯელზე მძიმე მაინც ის იქნებოდა, რომ უღირსი გამოვდექი ღმერთის წინაშე, ვინც ეს საქმეები მომანდო. მაშ რატომღა ვინატრებდი, რომ ყველაფერი მართლა ისე იყოს, როგორც შენა თქვი? მხოლოდ იმისთვის, რომ ეს საბრალო და უბედური ადამიანები (ასე ვუწოდებ მათ, ვინც კარგად ვერ გაართვა თავი ამ საქმეს, შენ ათასჯერ რომ თქვა, ძალით მიაღებინეს ეს პატივი და უმეცრებით სცოდესო) გაექცნენ უშრეტ ცეცხლს, მარადიულ მატლს, განკვეთას და ორგულთა თანა დაღუპვას. აბა რა გითხრა? ეგრე არ არის. და თუ გინდა, დაგარწმუნო ჩემი სიტყვების სიმართლეში, დავიწყებ მეფობიდან, რომლის გამოც ისეთ პასუხს არ აგებს კაცი ღმერთის წინაშე, როგორც მღვდლობისთვის. საული, კისის ძე, საკუთარი მცდელობით როდი გახდა მეფე, თავისი სახედრების საძებრად წამოვიდა და მათ შესახებ ეკითხებოდა წინასწარმეტყველს, იმან კი მეფობაზე ჩამოუგდო სიტყვა. მიუხედავად იმისა, რომ ამას წინასწარმეტყველი ეუბნებოდა, საული არ ესწრაფვოდა მეფობას, პირიქით, უარყოფდა და თავს არიდებდა: “ვინა ვარ მე, უფალო, და რაჲ არს სახელი მამისა ჩემისაჲ” (I მეფეთა 9,21). რა მერე? როცა ღვთივ ბოძებული პატივი ბოროტად გამოიყენა, განა ამ სიტყვებმა იხსნა იგი ღმერთის რისხვისაგან? არადა, იმასაც შეეძლო ეთქვა სამოელისათვის, რომელიც ბრალდებებს უყენებდა: “განა მე ვესწრაფვოდი მეფობას? განა ვეძიებდი ამ ხელმწიფებას? მსურდა უბრალო ხალხის ცხოვრებით მეცხოვრა, მშვიდად და უშფოთველად, შენ კი ამ ღირსებისკენ მომიზიდე. შეურაცხ მდგომარეობაში რომ დავრჩენილიყავ, საცთურს ავერიდებოდი, უბრალო და მდაბიო კაცთა შორის მყოფს ამნაირ საქმეს არავინ დამაკისრებდა, ღმერთი არ მომანდობდა ამალეკთა წინააღმდეგ ბრძოლას, ეს რომ არა, ასეთ ცოდვასაც არ ჩავიდენდი”. მაგრამ ეს ერთობ უმწეო თავის მართლება იქნება და არა მარტო უმწეო, არამედ სახიფათოც, რადგან იგი კიდევ უფრო გააძლიერებს ღვთის რისხვას. ის, ვისაც თავის ღირსებაზე მეტი პატივი მიანიჭეს, საკუთარ შეცოდებათა გამართლებას ამ პატივის სიდიდით კი არ უნდა ცდილობდეს, არამედ პირიქით, ღმერთის დიდი მზრუნველობა სასიკეთოდ უნდა წარმართოს. და როცა კაცი იმით ცდილობს თავის მართლებას, რომ ღვთისგან დიდი პატივი მიენიჭა, ეს სხვა არაფერია, თუ არა ღვთის მოწყალების ცოდვათა მიზეზად წარმოდგენა. ეს უსჯულო კაცთა წესია, უზრუნველად რომ ატარებენ ცხოვრებას. ჩვენ კი ნუ ვიფიქრებთ ასე და ნუ გავიზიარებთ იგივე უგუნურებას, ყველაფერი ჩვენი ძალებისამებრ უნდა შევასრულოთ, თანაც ენა და გონება კეთილკრძალულად დავიცვათ.

ელისაც (მეფობიდან გადავინაცვლოთ მღვდლობაზე, სიტყვა ხომ ამაზე ჩამოვაგდეთ) არ უცდია ამ ხელმწიფების მოხვეჭა, მაგრამ განა ამან შეამსუბუქა მისი ცოდვა? თუმცა რატომ ვამბობ, არ უცდია მეთქი? რომც მოენდომებინა, მაინც ვერ გაექცეოდა მღვდლობას სჯულის მოთხოვნის გამო, რადგან ის ლევის ტომისაგანი იყო და უნდა მიეღო ეს მსახურება, რომელიც შთამომავლობით გადაეცემოდა. მაგრამ იმანაც დიდი სასჯელი დაითმინა თავის შვილთა თავნებობისთვის (I მეფეთა 4). იუდეველთა პირველმა მღვდელმაც, ვის შესახებაც ბევრი რამ უთხრა ღმერთმა მოსეს, აკი ვერ შეძლო უამრავი ხალხის უგუნურების წინააღდგომა და დაღუპვის საფრთხის წინაშე იდგა, ძმის შუამდგომლობას რომ არ ეხსნა ღვთის რისხვისაგან (გამოს. 32).

მოსე რაკი ვახსენე, ჩემი სიტყვების სიმართლეს იმითაც დავადასტურებ, რაც მას შეემთხვა. თვით ნეტარ მოსეს არც უფიქრია იუდეველთა ერისთმთავრობის მოპოვება, როდესაც ეს შესთავაზეს, მაშინაც უარზე იდგა, არ დაჰყვა უფლის მოწოდებას და განარისხა მბრძანებელი (გამოსვ. 4,13). და არა მარტო მაშინ – ამ ხელმწიფების მიღების მერეც მისგან გათავისუფლებასა და სიკვდილს ნატრობდა: “უკეთუ ესრეთ მიყოფ მე, მომკლა მე მოკლვით” (რიცხვთა 11,15). რა მერე? წყლის გამოყვანისას რომ სცოდა (რიცხვთა 20,12), განა ამ უარმა მოუტანეს მას ღვთისგან შენდობა? ანდა სხვა რისთვის დაკარგა აღთქმული მიწა? ყველამ კარგად ვიცით, რომ სწორედ ამის გამო ვერ მიაღწია ამ საოცარმა კაცმა იმას, რასაც მისი ხელმწიფების ქვეშ მყოფთ მიაღწიეს. მრავალი ღვაწლისა და მომქანცველი მსხემობის შემდეგ, ასეთი არაჩვეულებრივი მოგზაურობის შემდეგ მოკვდა იმ მიწის გარეთ, რომლისთვისაც ამდენი შრომა აღიღო, ზღვაოსნობის განსაცდელი დაითმინა და ნავსაყუდელის სიკეთით კი ვერ დატკბა. ხედავ, მხოლოდ მღვდლობის მიმტაცებელიც კი არა, ისინიც, ვინც მას სხვების ძალდატანებით ღებულობენ, თავს ვერაფრით იმართლებენ საკუთარ შეცოდებათა გამო.

თუკი თვით ღმერთის რჩეულთაც, ვინც მრავალგზის უარს ამბობდა პატივის მიღებაზე, ასეთი სასჯელი დაიმსახურეს, თუ ვერაფერმა იხსნა ამ საფრთხისაგან ვერც აარონი, ვერც ელი, და ვერც ის ნეტარი კაცი, წმინდანი, წინასწარმეტყველი, საოცარი, “მშჳდ ფრიად უფროს ყოველთა კაცთა, რომელნი არიან ქუეყანასა ზედა.” (რიცხვთა 12,3), ვინაც ღმერთს მეგობარივით ესაუბრებოდა (გამოსვ. 33,11), მაშინ ჩვენ, ვინც ასე შორსა ვართ სრულქმნილებისაგან, განა საკმაო გამართლება გვექნება იმის გამო, რომ სულაც არ ვეძიებდით ამ ხელმწიფებას, მით უმეტეს, ეს გამორჩევა ხშირად საღვთო მადლით კი არა, კაცთა მცდელობით ხდება. უფალმა გამოირჩია იუდა, იგი ქრისტეს მოწაფეთა წმიდა დასს შერთო და სხვებთან ერთად მიანიჭა ღირსება. სხვებზე მეტიც კი მიანდო – ფულის გამგებლობა. რა მერე? როდესაც მან ბოროტად ისარგებლა ერთითაც და მეორითაც – იგი, ვის შესახებაც უნდა ექადაგა, გასცა, და ის, რაც სიკეთეში უნდა მოეხმარა, ბოროტად გამოიყენა, განა ამით გადაურჩა სასჯელს? პირიქით, ამით კიდევ უფრო გაზარდა თავისი სასჯელი, და ფრიად სამართლიანადაც, რადგან ღვთისგან მონიჭებული უპირატესობა უფლის შეურაცხყოფისათვის კი არა, მის სათნოდ უნდა გამოვიყენოთ.

ვინც ფიქრობს, დამსახურებულ სასჯელს იმის წყალობით გაექცეს, რომ სხვებზე მეტი პატივი აქვს მინიჭებული, იმის საქციელი აი რას მაგონებს: წარმოიდგინეთ, ქრისტეს სიტყვების გაგონებაზე: “უკუეთუმცა არა მოვედ და ვეტყოდე მათ, ცოდვაჲმცა არა აქუნდა” (იოანე 15,22), ურწმუნო იუდეველთაგან ვინმეს რომ ეთქვა: “რისთვის მოხვედი და იუბნე? რისთვის ჰქმენ სასწაულები? ნუთუ იმისთვის, რომ უფრო მეტად დავსჯილიყავით? მაგრამ ეს ხომ სიშმაგისა და უკიდურესი უგუნურების სიტყვებია. მკურნალი შენს განსარინებლად მოვიდა და არა დასასჯელად, მას შენი შეურაცხყოფა კი არა, სრული განთავისუფლება სურს სალმობისაგან, შენ კი შენი ნებით გაურბიხარ მას, ამიტომ იგემე უმკაცრესი სასჯელი.

მკურნალობა რომ მიგეღო, ადრინდელი სნეულებისაგან განიწმინდებოდი, რაკი ვეღარ განიწმინდები, დაისჯები შენს შეცოდებათა გამოც და იმისთვისაც, რომ ამაო ჰქმენ მისი მზრუნველობა შენდამი. ამიტომაც ღმერთი ერთნაირად კი არ დაგსჯის პატივის მიღებამდე და მიღების შემდეგ, არამედ მეორე შემთხვევაში ბევრად უფრო მკაცრადაც. ის, ვისაც წყალობა არ გამოასწორებს, უფრო მეტი სასჯელის ღირსია. მაშასადამე, თუკი ასეთი თავის მართლება უძლურია, როგორც დავამტკიცეთ, და თუკი არ შველის მის მოიმედეებს, არამედ უფრო დიდ საფრთხესაც უქადის, მაშ სხვა საშველი უნდა ვეძებოთ.

ბასილიმ თქვა: რა საშველი? ისეთი შიში და ძრწოლა მომგვარე მაგ სიტყვებით, თავგზა სულ ამებნა.

ოქროპირი: არა-მეთქი, ვუთხარი, გთხოვ და გევედრები, ნუ შეშინდები ასე ძლიერ, არის საშველი: ჩვენ, უძლურთ, არასოდეს უნდა ვიტვირთოთ ეს ხელმწიფება, თქვენ კი, ძლიერთ, ღვთის მადლის მიღების შემდეგ ხსნის იმედი ერთადერთ რამეზე უნდა დაამყაროთ: არაფერი ჩაიდინოთ უღირსი ამ მადლისა და მისი მომნიჭებელი ღვთისა. უდიდეს სასჯელს მიიღებენ ისინი, ვინც საკუთარი მცდელობით მოიპოვა ეს ხელმწიფება და ცუდად აღასრულა ეს მსახურება ან დაუდევრობის, ან უსჯულოების, ან გამოუცდელობის გამო. მაგრამ იგივე არც იმათ მიეტევებათ, ვინც არ ეძიებდა ამ ხელმწიფებას, მათაც არანაირი გამართლება არა აქვთ. ჩემი აზრით, ათასი კაციც რომ მოგიწოდებდეს და გაიძულებდეს მსახურების შესრულებისაკენ, მათ კი არ უნდა დაუჯერო, არამედ წინასწარ უნდა გამოსცადო საკუთარი სული და ყოველივე გულმოდგინედ გამოიკვლიო, და მხოლოდ ამის მერე დაემორჩილო მათ. არავინ ითავებს სახლის აშენებას, სამშენებლო საქმე თუ არ იცის, და არც ავადმყოფის განკურნებას იტვირთავს კაცი, თუ ექიმობისა არაფერი გაეგება, და როგორც არ უნდა დაატანონ ძალა, ისინი უარს იტყვიან და არც შერცხვებათ თავიანთი უმეცრებისა. მაშ ნუთუ ის, ვისაც ამდენ სულზე მზრუნველობა უნდა მიენდოს, დროზე არ გამოსცდის თავის თავს და ყველაზე გამოუცდელიც რომ გამოდგეს, მაინც მიიღებს ამ სამხურებას მხოლოდ იმიტომ, რომ მავანი უბრძანებას, მავანი აიძულებს და მავანის განაწყენება არ სურს? განა ამით თავის თავსაც და მათაც აშკარა უბედურებას არ უმზადებს? არადა, მას შეეძლო ეხსნა საკუთარი თავი, ასე კი სხვებსაც ღუპავს. ვისგან უნდა მოველოდეთ შველას? ვინ მოგვიტევებს? ვინ დაგვიცავს მომავალ სამსჯავროზე? იქნებ ისინი, დღეს რომ ძალას გვატანენ? მაგრამ თავად მათ ვიღა იხსნის იმ დროს? მათ ხომ თვითონ დასჭირდებათ მშველელი, ჯოჯოხეთს რომ გადაურჩნენ. იმის დასტურად, რომ ამ სიტყვებს შენს დასაშინებლად კი არა, საქმის ნამდვილი ვითარების საჩვენებლად ვამბობ, ისმინე, რას ეუბნება ნეტარი პავლე თავის მოწაფეს, ტიმოთეს, ჭეშმარიტ და საყვარელ შვილს: “ხელთა ადრე-ადრე ნუვის დაასხამ, ნუცა ეზიარები სხვისა ცოდვათა” (I ტიმ. 5,22). ხომ ხედავ, ჩემთვის ამ პატივის მონიჭების მსურველნი არა მარტო გაკიცხვისაგან, არამედ დიდი სასჯელისაგანაც რომ გადავარჩინე?

2. როგორც არჩეულნი ვერ იმართლებენ თავს ამ სიტყვებით: მე თვითონ არაფერი მომინდომებია, არ მეგონა, ასე თუ მოხდებოდა და იმიტომ არ ავირიდე მღვდლობაო, ისე ვერც მათ ამომრჩევლებს უშველის იმის მომიზეზება, არჩეულს არ ვიცნობდითო. პირიქით, მათი დანაშაული მატულობს კიდევაც იმის გამო, რომ უცნობი კაცი მიიღეს, და ის, რითაც თავის მართლებას ცდილობდნენ, გაკიცხვის მიზეზად ექცევათ. კაცი მონის ყიდვას რომ აპირებს, ჯერ ექიმებს უჩვენებს, მერე თავდებს თხოულობს, მეზობლებსაც გამოჰკითხავს მის ამბებს, და მაინც ვერ ბედავს ყიდვას – კიდევ დროს თხოულობს გამოსაცდელად. როცა კაცს ამ უზენაეს ხელისუფლებას დაუფიქრებლად, ყოველგვარი გამოცდის გარეშე მიანიჭებენ, ან იმიტომ რომ უბრალოდ თვალში მოსდით ეს კაცი, ან ვინმეს გულის მოგება სურთ, ან სულაც მავანის მტრობა უდევთ გულში, რაა ეს, თუ არა დიდი უგუნურება? ვინ დაგვიცავს მაშინ, როცა იმათ, ვინც ვითომ ჩვენ უნდა დაგვიცვას, თვითონ დასჭირდებათ დამცველები? ამგვარად, ამომრჩეველმაც დიდი გამოცდა უნდა მოაწყოს, მაგრამ კაცმა, რომელსაც ირჩევენ – გაცილებით მეტი. თუმცა კი ამომრჩევლები მასთან ერთად დაისჯებიან მის ცოდვათა გამო, მაგრამ არჩეული კი არ თავისუფლდება სასჯელისაგან, არამედ უფრო დიდ სასჯელს ღებულობს, ეს მაშინ, თუ ამომრჩეველნი რაიმე ადამიანური მიზეზით სამართლიანობის საწინააღმდეგოდ არ მოიქცნენ. თუკი მათ ამხელენ იმაში, რომ რაიმე საბაბით მიიღეს აშკარად უღირსი, მაშინ არჩეულის თანაბარ სასჯელს მიიღებენ, ხოლო თუ ურგები აირჩიეს, ისინი შეიძლება მეტადაც კი დაისაჯნონ.

ვინც ეკლესიისთვის მავნე კაცს მიანიჭებს ძალაუფლებას, ის პასუხს აგებს ამ კაცის კადნიერი საქციელისთვის. თუ ამაში უბრალოა და იტყვის, ხალხის აზრმა შემაცდინაო, მაშინ არ დარჩება დაუსჯელი, თუმცა არჩეულზე ცოტა უფრო ნაკლები სასჯელი კი ელის. რატომ? იმიტომ, რომ ამომრჩეველს მართლა შეიძლება ასეთი რამ დაემართოს, შეიძლება მოტყუვდეს კიდეც, არჩეული კი ხომ ვერ იტყვის, ჩემი თავისა სხვებივით მეც არაფერი გამეგებაო. რაკი მას ამომრჩეველზე მეტი სასჯელი ელის, ამიტომ უფრო მეტადაც უნდა გამოსცადოს თავისი თავი. და თუ ისინი თავიანთი უცოდინარობის გამო აიძულებენ მას ამ საქმეს, უნდა განუმარტოს ყველა მიზეზი, ცნოს თავი ამ გამოცდისათვის უღირსად, ამით შეაჩეროს შემცდარნი და გაექცეს ესოდენ მძიმე საქმეს.

რატომაა, რომ როცა სამხედრო საქმეზე, ვაჭრობასა და სხვა ყოფით ამბებზეა ლაპარაკი, ათასი სიკვდილითაც რომ დაემუქრონ, არც მიწის მუშას მოუვა აზრად ზღვაოსნობა, არც მოლაშქრეს – ხნა-თესვა, და არც მესაჭეს – მეომრობა? ალბათ იმიტომ, რომ თითოეულმა მათგანმა იცის, რა საფრთხეც მოელის გამოუცდელობის გამო. და თუ იქ ვიქცევით ასეთი სიფრთხილით, სადაც ზიანი ნაკლებად მნიშვნელოვანია, და ძალის დამატანებელთა მოთხოვნებს არად ვაგდებთ, მაშინ იქ, სადაც უმეცართათვის მღვდლობის მინიჭების გამო სამუდამო ტანჯვაა მოსალოდნელი, როგორ ვიგდებთ თავს ასეთ ხიფათში განუსჯელად, და თანაც იმას ვიმიზეზებთ, სხვები გვაიძულებენო? მაგრამ მსაჯული ჩვენი არ მიიღებს ამგვარ თავის მართლებას. სულიერ ცხოვრებაში ბევრად მეტი სიფრთხილე გვამართებს, ვიდრე ხორციელში, ჩვენ კი მცირე სიფრთხილესაც არ ვიჩენთ.

მითხარი, ვთქვათ ვინმე სამშენებლო ხელოვნებაში გაწაფულად მიგვაჩნია, იმან კი სინამდვილეში არ იცის საქმე, და ეს კაცი მოვიწვიეთ სამუშაოდ, ისიც დაგვყაბულდა, წინასწარ მომზადებული სამშენებლო მასალა მიიღო და დახარჯა ქვა და ხე, აშენებით კი ისეთი სახლი ააშენა, რომელიც მყისვე ჩამოინგრა. განა მას გაამართლებს ის ამბავი, რომ სხვებმა აიძულეს ეს საქმე და თვითონ არ წამოუწყია მშენებლობა? არა, და სრულიად სამართლიანად და საფუძვლიანად. მას მაშინაც უარი უნდა ეთქვა, როცა სხვებმა შესთავაზეს ეს საქმე. და თუკი ქვისა და ხის გამფლანგველი ვერანაირად ვერ ასცდება სასჯელს, მაშინ უამრავ სულთა დამღუპველს განა უშველის სხვების ძალდატანების მომიზეზება სასჯელის აცილებაში? განა ეს მეტისმეტად უგუნურება არ არის? იმას აღარ ვამბობ, რომ ვერავინ ვერავის დაატანს ძალას, თუ კაცის ნება არ არის. მაგრამ დავუშვათ, რომ ვიღაც ათასგვარმა ძალადობამ და სხვადასხვა ხერხმა აიძულა დათმობა, იხსნის კი ეს სასჯელისაგან? არა. გმოძღვრავთ, ნუ მოვტყუვდებით ასე მწარედ და ნურავის მოვაჩვენებთ თავს იმის არმცოდნედ, რაც ჩვილისთვისაც კი გასაგებია. მით უმეტეს, რომ ჩვენს საქმეებზე პასუხისგების ჟამს ასეთი მოჩვენებითი უცოდინრობა არას გვარგებს. შენ თვითონ არ გიძებნია ეს ხელმწიფება, რადგანაც გრძნობდი საკუთარ სისუსტეს? კეთილი და პატიოსანი, იგივე შეგნებით უნდა გეთქვა უარი მაშინაც, როცა სხვები გთავაზობდნენ ამ პატივს. თუ მარტო მაშინ იყავი უმწეო, როცა არავინ გიწვევდა, და როცა გამოჩნდა ხალხი, ვინც შენთვის ასეთი პატივის მონიჭება განიზრახა, უეცრად გაძლიერდი? ეს სასაცილოცაა, ტყუილიც, და უდიდეს სასჯელს იმსახურებს. ამიტომაც მოძღვრავს უფალი გოდოლის აგების მსურველს, არ ჩაყაროს საფუძველი მანამ, სანამ გაარკვევდეს, შეუძლია თუ არა ამ საქმის აღსრულება, რათა იქ მყოფი სასაცილოდ არ აიგდონ (ლუკა 14, 28-29). მაგრამ მისი უბედურება მხოლოდ დაცინვით შემოისაზღვრება, აქ კი სასჯელი იქნება უშრეტი ცეცხლი, კბილთა ღრჭენა, უკუნი სიბნელე, განკვეთა და ორგულთა თანა დაღუპვა.

ჩემს ბრალმდებლებს არ სურთ ამის გაგება, ასე რომ არ იყოს, შეწყვეტდნენ იმის გაკიცხვას, ვინც არ ინდომა ამაოდ დაღუპვა. ჩვენი ამჟამინდელი მსჯელობა პურისა და ქერის დარიგებას, ცხვრებისა და ხარების მწყემსვას ანდა რაიმე ამდაგვარს კი არა, თვით ქრისტეს სხეულს ეხება, რამეთუ ნეტარი პავლეს სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეკლესია თავად ქრისტეს სხეულია (კოლ. 1,18); და ვისაც ის მიანდვეს, მან უნდა იზურნოს ამ სხეულის კეთილდღეობისა და აღმატებულ სრულქმნილებაზე, ყოველმხრივ თვალყურს უნდა ადევნებდეს, რომ რაიმე “მწინკულევანებაჲ არცა ნაოჭ ბრძჳლისა, არცა სხუაჲ რაჲ ესე-ვითარი” არ შეეხოს მის სიკეთესა და მშვენეირებას (ეფ.5,27). განა რამდენადაც შესწევს ადამიანს ამის ძალა, ეს სხეული მისი უხრწნელი და ნეტარი თავის ღირსად არ უნდა შეინახოს? თუკი მოლაშქრეთა კეთილდღეობაზე მზრუნველებს ჭირდებათ ექიმებიც, ხელმძღვანელებიც, ცხოვრების მკაცრი წესიც, მუდმივი წვრთნაც, და მრავალი სხვა სიფრთხილე (რადგან სულ მცირე წვრილმანი, უყურადღებოდ დარჩენილი, ყველაფერს არღვევს და ანგრევს), მაშ რაღა ითქმის იმათზე, ვინც თავს იდო მზრუნველობა ქრისტეს სხეულზე, და ებრძვის არა ხორცშესხმულ არსებებს, არამედ უხილავ ძალებს? მათ ხომ კაცობრივზე ბევრად აღმატებული სათნოება უნდა ჰქონდეთ და უნდა იცოდნენ სულისთვის სარგო ყოველგვარი მკურნალობა.

3. განა არ იცი, რომ ეკლესიის სხეულს სენი და განსაცდელი მეტად ემუქრება, ვიდრე ჩვენს კაცობრივ სხეულს, უფრო ადვილად ზიანდება და უფრო ნელაც მრთელდება? სხეულის მკურნალებს აქვთ სხვადასხვა წამლები, იარაღები, მრავალფეროვანი საკვები, რაც უხდება ავადმყოფს; ხშირად მხოლოდ თავისებურ ჰავას ანდა დროულ ძილსაც კი განუკურნავს სნეული, ჩვენს შემთხვევაში კი ასეთი საშუალებები უხმარია, და არსებობს ერთადერთი სახე მკურნალობისა – სიტყვით დამოძღვრა. ესაა იარაღი, ესაა საზრდო, ესაა ცეცხლისა და რკინის მაგიერი, რაიმეს მიწვა და მოკვეთა თუ იქნა საჭირო, ისევ სიტყვის ძალამ უნდა გაჭრას, და ამანაც თუ ვერ უშველა, ყველაფერი ამაოა. სიტყვა აღადგენს სულს დაცემულს და მშფოთვარეს, მისი ძალით ეძლევა ნაკლულ სულს სისრულე, იგი ათავისუფლებს სულს ზედმეტისაგან, ასე რომ ყველაფერი, სულის სიმრთელისათვის საჭირო, სიტყვას ძალუძს. სხვისი ცხოვრების მაგალითი დიდად უწყობს კაცს ხელს საკუთარი ცხოვრების კეთილად წარმართვაში, ამ მაგალითის შემხედვარე იგი რაღაცნაირად შეჯიბრისთვის განეწყობა. მაგრამ როცა სული არასწორი დოგმატებითაა დასნეულებული, ამ შემთხვევაში სიტყვა დიდი იარაღია, არა მარტო საკუთარი სამწყსოს დასაცავად, არამედ გარეშეებთან საბრძოლველადაც. ვინმეს რომ ისეთი სულის მახვილი და რწმენის ფარი გააჩნდეს, რომ შეეძლოს სასწაულით დაუყოს პირი ურცხვებს, მას სიტყვა აღარ დაჭირდებოდა. თუმცა, სიტყვა არც მაშინ იქნებოდა უსარგებლო, პირიქით, ფრიად საჭიროც გამოდგებოდა. აკი ნეტარი პავლეც სიტყვით მოქმედებდა, თუმცა განთქმული იყო როგორც სასწაულმოქმედი. სხვანიც მოციქულთა დასიდან გვმოძღვრიან, სიტყვის ძალაზე იზრუნეთო: “განმზადებულ იყვენით მარადის სიტყვის მიგებად ყოვლისა, რომელი ეძიებდეს თქვენგან სიტყუასა თქუენ შორის სასოებისა მისთვის” (I პეტ. 3,15).

ყველა მოციქულმა რაიმე სხვა მიზეზით კი არ მიანდო სტეფანეს და მის თანამოსაგრეებს ქვრივებზე ზრუნვა, არამედ იმისთვის, რომ თვითონ დაუბრკოლებრივ შესძლებოდათ სიტყვის მსახურება (საქმე 6,4). ჩვენ რომ სასწაულების მოხდენის ძალა შეგვწევდეს, სიტყვაზე ამდენს არ ვიზრუნებდით, მაგრამ რაკი იმ ძალის ანარეკლიც აღარ შემოგვრჩა და ამავე დროს ყოველი მხრიდან მტრებითა ვართ გარემოცულნი, აუცილებელია, რომ სიტყვით მოვიზღუდოთ თავი, რათა მტრის ისრებმა კი არ მოგვწყლან, არამედ თვითონ ვძლიოთ მას.

4. ამიტომ გულმოდგინედ უნდა ვცდილობდეთ, რათა “სიტყუაჲ იგი ქრისტესი დამკჳდრებულ იყავნ თქუენ თანა მდიდრად” (კოლ. 3.16). ჩვენ ერთფეროვანი ბრძოლისთვის როდი ვემზადებით, ეს ომი მრავალფეროვანია და არც მტრები გვანან ერთმანეთს. ისინი ერთნაირ იარაღს როდი ხმარობენ, არც ერთნაირად გვესხმიან თავს. ამიტომ ის, ვინც მათთან აპირებს ბრძოლას, ყოველი მათგანის საომარ ხერხსაც უნდა იცნობდეს. მშვილდოსანიც უნდა იყოს და მეშურდულეც, ჯარის სარდალიც და რაზმის მეთაურიც, მოლაშქრეც და მხედართმთავარიც, ქვეითიცა და ცხენოსანიც, ზღვაზე ბრძოლაც უნდა შეეძლოს და კედლების აღებაც. ბრძოლებში ყველას თავისი წინასწარ განსაზღვრული საქმე აკისრია, ასე ებრძვიან ისინი მომხდურთ. აქ კი სულ სხვაა. თუ გამარჯვების მოწადინე საომარი ხელოვნების ყველა სფეროში არ იქნა გაწაფული, მაშინ ეშმაკი რომელიმე უყურადღებოდ დარჩენილ ადგილას შეუშვებს მპარავს და ცხვრებს მოიტაცებს, მაგრამ თუ დაინახავს, რომ მწყემსი ყოვლისმცოდნეა და კარგად ერკვევა მის ხრიკებში, ამას ვეღარ გაბედავს. ამგვარად, ყოველმხრივაა საჭირო თავის მოზღუდვა. სანამ ქალაქი ყველა მხრიდანაა დაცული, მანამ საფრთხე არსაიდან ემუქრება და სასაცილოდ იგდებს გარშემორტყმულებს. მაგრამ თუ ვინმემ კედელი მოანგრია, ან თუნდაც ჭიშკარი იყოს, მაშინ გალავანი აღარაფეში არგია, ყველა სხვა კედელი მთელიც რომ დარჩეს. ასევეა უფლის ქალაქიც. როდესაც მას ყოველი მხრიდან კედლების ნაცვლად მწყემსის შორსმჭვრეტელობა და კეთილგონიერება იცავს, ყოველი თავდასხმა სირცხვილად და დაცინვად ურჩება მტერსაც, ქალაქის მკვიდრნი კი უვნებლად რჩებიან, მაგრამ თუ ვინმემ გალავნის მცირე ნაწილი მაინც მოარღვია, აქედან იღებს სათავეს სრული დაცემა. რა ხეირია, თუ მწყემსი კარგად ებრძვის წარმართებს, ქალაქს კი ამასობაში იუდეველები ანადგურებენ? ანდა ორივე მათგანს სძლევს, მაგრამ მანიქეველნი ძარცვავენ? ანდა თუ ამათაც დაამარცხებს, ბედის შესახებ სწავლების გამავრცელებელნი კი ქალაქს ააოხრებენ?

თუმცაღა რა საჭიროა ეშმაკური წვალების ჩამოთვლა? თუკი მწყემსს კარგად არ ძალუძს ყველა მათგანის მოგერიება, მგელი ერთი ასეთი წვალების მეშვეობით მრავალ ცხვარს შთანთქავს. სამხედრო საქმეში მოწინააღმდეგისგან ყოველთვის შეიძლება ელოდე გამარჯვებასაც და დამარცხებასაც, აქ კი სულ სხვანაირადაა საქმე. ხშირად ბრძოლაში ისეთი მტერი იმარჯვებს, რომელიც თავიდან არ ემზადებოდა საბრძოლველად და დიდად არ იწუხებდა თავს, წყნარად იჯდა და იცდიდა. კაცი, რომელსაც ასეთ საქმეში ნაკლები გამოცდილება აქვს, საკუთარ თავს თავისივე მახვილით სწყლავს და სასაცილო ხდება მეგობრების თვალშიც და მტრების წინაშეც. მაგალითად (შევეცდები ნათქვამი მაგალითით დაგიდასტურო), ვალენტინისა და მარკიონის მიმდევრები და მათივე მსგავსი სნეულებით შეპყრობილნი საღვთო წერილის წიგნებიდან გამორიცხავენ ღმერთისგან მოსესთვის მიცემულ სჯულს, იუდეველნი კი მას ისეთ პატივს სცემენ, რომ ახლაც, როცა უკვე აღარ არის ამის დრო, უფლის ნების საწინააღმდეგოდ ცდილობენ ზედმიწევნით დაიცვან იგი. ღვთის ეკლესია კი გაურბის ორივე უკიდურესობას და საშუალო გზას ადგას – არც სჯულის უღელქვეშ ყოფნას ეთანხმება და არც მის გმობას. ეკლესია ქებას უძღვნის სჯულს მისი განქარვების შემდეგაც, რადგანაც იგი თავის დროზე სასარგებლო იყო. და ის, ვინც ორივე წვალებასთან აპირებს ბრძოლას, ამ წინასწორობას უნდა იცავდეს. თუ კაცი იუდეველთა დამოძღვრას დაეპირება და იტყვის, დრო აღარ არის ძველი სჯულისმდებლობის დაცვისაო, და ამის თვის უმოწყალოდ გალანძღავს სჯულს, მწვალებლებს სჯულის დაგმობის საბაბს მისცემს, თუ მათ გაჩუმებას მოინდომებს და უზომოდ დაუწყებს ქება-დიდებას სჯულს, როგორც ამჟამად აუცილებელს, მაშინ იუდეველები აუწევენ ხმას. საბელიოსისა და არიოზის საცთურით შეპყრობილნიც ხომ ზომიერების დაკარგვის გამო განუდგნენ ჭეშმარიტი რწმენის გზას. და თუმცა ერთნიცა და მეორენიც ქრისტიანების სახელს ინარჩუნებენ, მაგრამ თუ ვინმე კარგად გამოიკვლევს მათ სწავლებას, მიხვდება, რომ პირველნი სახელის გარდა სხვა არაფრით განსხვავდებიან იუდეველთაგან, არიოზის სწავლება კი ძალიან ჰგავს პავლე სამოსატელის წვალებას, და ორივენი შორს არიან ჭეშმარიტებისაგან. აქ დიდი საფრთხეა, ვიწრო და საჭირველი გზაა, ორივე მხრიდან კლდეები რომ აკრავს, და კიდევ შიში იმისა, რომ ვინმე ერთ მტერთან ბრძოლაში მეორემ არ მოწყლას. მაგალითად, თუ კაცი იტყვის, ღმერთი ერთიაო, საბელიოსი ამ სიტყვებს მყისვე თავისი უგუნური სწავლების სასარგებლოდ აქცევს, თუ განსხვავებას წარმოაჩენს და ერთს მამას უწოდებს, მეორეს – ძეს, მესამეს კი სული წმიდას, მაშინ არიოზი გამოცხადდება და სახეთა სხვადასხვაობას არსის სხვადასხვაობაზე გადაიტანს. გაქცევა გვმართებს საბელიოსის უსჯულო აღრევისა და არიოზის უგუნური განყოფისგანაც, აღვიაროთ ერთარსი და სამ პირად ცნობილი ღმერთი: მამა, ძე და სული წმიდა, ამნაირად მოვუჭრით გზას ერთსაც და მეორესაც. აქ შეიძლებოდა ბევრი სხვა სიძნელის ჩამოთვლა, რომელთაც თუ კაცი მხნედ და გულმოდგინედ არ შეებრძოლა, თვითონვე დარჩება მრავალგან მოწყლული.*

5. მოყვასთა შორის განხეთქილებებზე რაღა ვთქვა? ისინი გარეშე თავდასხმებზე ნაკლებად საშიშნი კი არა, პირიქით, წინამძღვრისთვის უფრო ძნელად მოსაგვარებელიც არიან. ერთნი, ცნობისწადილით შეპყრობილნი, ამაოდ ცდილობენ ისეთი საგნების გამოკვლევას, რისი ცოდნაც უსარგებლოა და თან გაგებაც შეუძლებელი. სხვანი ღმერთისგან მისი განგების ახსნას მოითხოვენ და ამ დიდი უფსკრულის გაზომვას ლამობენ; რამეთუ “განკითხვანი შენნი”, ამბობს საღვთო წერილი, “უფსკრულ მრავალ” (ფს. 35.7). ცოტაა ისეთი, რწმენასა და ცხონებაზე რომ ფიქრობდეს, სამაგიეროდ მრავალნი არიან, ვინც ეძიებს და იკვლევს იმას, რისი პოვნაც შეუძლებელია და რისი ძებნაც შეურაცხყოფს ღმერთს. როცა ძალით ვცდილობთ იმის გაგებას, რისი გამოცხადებაც უფალს არ სურს, იგი მაინც არ მოგვეცემა (როგორ შეიძლება იმის გაგება, რაც არაა ღვთის ნება?), ამგვარი ცნობისმოყვარეობით კი საფრთხეში ვაგდებთ თავს. და მაინც, ასეთ ვითარებაშიც კი, ის ვინც ძალით გააჩუმებს მიუღწეველის მჩხრეკელთ, საყვედურს მიიღებს სიამაყისა და უმეცრებისათვის. ამიტომ წინამძღვარს დიდი კეთილგონიერების გამოჩენა მართებს, რომ სხვებსაც აარიდოს ფუჭი შეკითხვები და თავადაც გაექცეს ზემოთქმულ ბრალდებებს. ამას ყველაფერს სიტყვა შველის, სხვა შემწეობა არ არსებობს. და ვინმეს არ გააჩნია ეს ძალა, მის ხელში მყოფ ადამიანთა სულები მუდამ ღელვატეხილი ხომალდის მდგომარეობაში იქნებიან, მე ვგულისხმობ ყველაზე სუსტსა და ცნობისმოყვარე ადამიანებს. ამიტომ მღვდელი ყოველ ღონეს უნდა ხმარობდეს სიტყვის ძალის მოსაპოვებლად.

ბასილიმ თქვა: მაშ რატომ არ ცდილობდა ამ ძალის მოპოვებას პავლე და არც რცხვენოდა თავისი სიტყვის სიმწირისა, ის ხომ აშკარად აღიარებს თავის თავს უმეცრად და თანაც ამას წერს ეპისტოლეში კორინთელთა მიმართ, რომლებიც განთქმულნი იყვნენ მჭევრმეტყველებით და ამით ძალიანაც მოჰქონდათ თავი? (II კორ. 11,6).

ოქროპირი: სწორედ მაგიტომ, აკი ვთქვი, რომ მრავალი კიდეც დაიღუპა და ნაკლებად მოშურნე გახდა ჭეშმარიტი სწავლების მიმართ. რადგან ისინი სწორედ ვერ წვდებოდნენ მოციქულის აზრის სიღრმეს და კარგად ვერ იგებდნენ მისი სიტყვის არსს, ამიტომაც მთელ თავიანთ დროს ძილსა და თვლემაში ატარებდნენ, ხოტბას იმ უმეცრებას კი არ ასხამდნენ, რომელსაც პავლე თავის თავს მიაწერდა, არამედ იმას, რომლისგანაც პავლე უფრო შორს იყო, ვიდრე რომელიმე ადამიანი ამ ქვეყანაზე. თუმცა მოდი ეს საკითხი სხვა დროისთვის გადავდოთ, ახლა კი აი რას გეტყვი: ვთქვათ, პავლე მართლაც იმ აზრით იყო უვიცი, რასაც ისინი გულისხმობდნენ. როგორ ეხება ეს ახლანდელ ადამიანებს? პავლეს სიტყვაზე გაცილებით უფრო დიდი ძალა ჰქონდა, და ამ ძალას ბევრად მეტი შეეძლო, მხოლოდ გამოჩენა პავლესი, როცა ხმას არც კი იღებდა, შიშის ზარს სცემდა ბოროტ სულებს, და ყველა ახლანდელი მოღვაწე ერთად რომ შეიკრიბოს, ურიცხვი ლოცვებითა და ცრემლებით ვერ იქმოდნენ იმას, რაც ოდესღაც პავლეს პირსახოცმა შეძლო (საქმე 19,12). პავლე თავისი ლოცვით მკვდრებს აღადგენდა და სხვა ისეთ სასწაულებს იქმოდა, რომ წარმართებს ღმერთი ეგონათ (საქმე 14,11). და ჯერ კიდევ ამ სოფლის დატოვებამდე მესამე ცაზე იქნა აყვანილი და ისეთი სიტყვები მოისმინა, რომელთა დატევნაც კაცობრივ ბუნებას არ ძალუძს (II კორ. 12, 2-4).

ახლანდელ ადამიანებს კი (მე არ ვაპირებ რაიმე ცუდის ან უსიამოს თქმას, ამასაც მათ დასაგმობად როდი ვამბობ, უბრალოდ თავად ვარ გაოცებული) ნუთუ არ ეშინიათ საკუთარი თავის ასეთ კაცთან გატოლებისსას? სასწაულებს თავი დავანებოთ და ამ ნეტარის ცხოვრებას მივუბრუნდეთ, გადავხედოთ მის ანგელოზებრივ მოღვაწეობას, და იქ უფრო მეტი აღმატებულება გამოჩნდება ქრისტეს მეომრისა, ვიდრე მისივე სასწაულებში. ვის შეუძლია აღწეროს მისი გულმოდგინება, სიმშვიდე, მუდმივი ხიფათი, განუწყვეტელი ზრუნვა, მოუკლებელი ფიქრი ეკლესიებზე, თანალმობა უძლურთა მიმართ, მრავალი მწუხარება, ხშირი დევნა, ყოველდღიური სიკვდილი? (II კორ. 11, 24-28; I კორ. 9,22).

რომელმა კუთხემ ქვეყნისა, რომელმა მიწამ, რომელმა ზღვამ არ უწყის ამ მართალი კაცის საქმენი? პავლეს უდაბნოც იცნობდა, და ხშირადაც ღებულობდა თავის სავანეში მისი ხიფათიანი ცხოვრების დროს. მას დაუთმენია ყველა სახის მანქანება და ყველანაირი ძლევაც მოუპოვებია, არასოდეს შეუწყვეტია მოღვაწეობა და გვირგვინების მოხვეჭა. არ ვიცი როგორ გავერთე ისე, რომ ამ დიდი კაცის შეურაცხყოფა ვიწყე, მისი მხნეობა აღემატება ყოველგვარ სიტყვას, მით უფრო ჩემსას, იმდენად აღემატება, რამდენადაც მჭერმეტყველებაში დახელოვნებულნი მჯობნიან მე. მაგრამ ამის მიუხედავად (ნეტარი საქმის შესრულებისთვის კი არა, განზრახვისთვის განმსჯის), არ დავდუმდები, ვიდრე არ ვიტყვი იმას, რაც ჩემს მიერ ზემოთ თქმულს იმდენადვე აღემატება, რამდენადაც პავლე – სხვა ადამიანებს. რა არის ეს? ამდენი საგმირო საქმის ჩადენისა და ურიცხვი გვირგვინის მიღების შემდეგ პავლე ნატრობდა გეენიაში ჩასვლას და მარადი ტანჯვის დამკვიდრებას, რათა იუდეველთათვის, რომლებსაც ხშირად ქვებით ჩაუქოლავთ და მზად იყვნენ მოეკლათ კიდეც იგი, ხსნა მოეპოვებინა და ისინი ქრისტეს შედგომოდნენ (რომ. 9,3). ვის ყვარებია ასე ძლიერ ქრისტე, თუ შეიძლება ამას სიყვარული ეწოდოს და არა რაღაც სხვა, სიყვარულზე უფრო დიდი? და მას, ზეგარდმო ამდენი მადლის მიმღებელს, მას, ვისაც თავის მხრივაც უამრავი სიქველე გააჩნდა, როგორღა უნდა გავუტოლდეთ? განა არსებობს ქვეყნად ამაზე უფრო კადნიერი საქციელი? და რომ იგი მართლაც არ ყოფილა უმეცარი არანაირი აზრით, ვეცდები ეგეც ახლავე დაგიმტკიცო.

მათ მიაჩნიათ, რომ უმეცარი მხოლოდ იგი როდია, ვინც საერთო მჭერმეტყველებაში არ არის განსწავლული, არამედ ისიც, ვისაც არ ძალუძს ჭეშმარიტი სწავლების დაცვა. მართალსაც ამბობენ. პავლემ თავის თავს უემცარი უწოდა მხოლოდ ერთი აზრით, და ამის დასტურად ზუსტი გამიჯვნაც გააკეთა, თქვა რომ “დაღათუ უცებ ვარ სიტყვით, არამედ არა ცნობითაცა” (II კორ. 11,6). მე რომ ეკლესიის მწყემსისაგან მოვითხოვდე სოკრატეს სიტყვაკაზმულობას, დემოსთენეს ძალას, თუკიდიდეს მნიშვნელოვნებასა და პლატონის სიღრმეს, მაშინ პავლეს ამ ნათქვამზე მითითება მართებული იქნებოდა, მაგრამ ამჯერად ყოველივე ამასა და ნატიფ გარეგნულ მოკაზმულობას თავს ვანებებ და არც სიტყვების წარმოთქმას და გადმოცემაზე ვფიქრობ. დაე იყოს ვინმე სიტყვაძუნწი, ჰქონდეს გაუწაფავი, უბრალო საუბარი, ოღონდ უმეცარი ნუ იქნება დოგმატების შეცნობასა და მათ სწორედ გულისხმისყოფაში, და საკუთარი დაუდევრობის დასაფარავად ამ ნეტარ კაცს ნუ წაართმევს მის უდიდეს ღირსებას და უმთავრეს დამსახურებას.

7. ერთი მითხარი, როგორ შეჰქონდა პავლეს არეულობა დამასკოში მცხოვრებ იუდეველთა შორის, როცა ჯერ კიდევ არ იქმოდა სასწაულებს? როგორ დასძლია ელინისტები? რისთვის წარგზავნეს ტარსუსში? იმისთვის ხომ არა, რომ სიტყვით მძლავრობდა და იქამდე მიიყვანა ისინი, რომ დამარცხება ვერ აიტანეს, გამძვინვარდნენ და გადაწყვიტეს მოეკლათ იგი? (საქმე 9). მაშინ იგი ჯერ კიდევ არ იქმოდა სასწაულებს, ამიტომ ვერავინ იტყვის, ხალხს მისი საკვირველმოქმედების ამბავი სმენოდა და მასთან მებრძოლები მხოლოდ იმიტომ მარცხდებოდნენო; ამ დრომდე იგი მარტოოდენ სიტყვით იმარჯვებდა. გაიხსენე, როგორ ებრძოდა მათ, ვინც ანტიოქიაში იუდეველთა მსგავსად ცხოვრებას აპირებდა? (გალ. 2) და არეოპაგის წევრი, ყველაზე ცრუმორწმუნე ქალაქის მკვიდრი, განა სწორედ ქადაგების შემდეგ არ გახდა მისი მიმდევარი თავის ცოლთან ერთად? (საქმე 17,34) ევტიხი რატომღა ჩამოვარდა ფანჯარიდან? იმიტომ ხომ არა, რომ გვიან ღამემდე პავლეს სწავლებას ისმენდა? (საქმე 20,9) თესალონიკსა და კორინთოში როგორღა იყო? ანდა ეფესოსა და თვით რომში? განა მთელ დღეებსა და ღამეებს წმიდა წერილის ახსნა-განმარტებაში არ ატარებდა? სტოიკოსებსა და ეპიკურელებთან მის ბრძოლებზე რაღა ვთქვათ? (საქმე 17,18) ყველაფრის ჩამოთვლა რომ მოვინდომოთ, სიტყვა მეტისმეტად გაგვიგრძელდება. ამგვარად, რაკი გაირკვა, რომ სასწაულებამდეც და სასწაულების ჩადენის დროსაც პავლე ხშირად ხმარობდა სიტყვას, როგორღა გაბედავენ უმეცარი უწოდონ იმას, ვისი საუბარი და მეტადრე ქადაგება ყველას აოცებდა? რატომ მიიღეს ლიკაონელებმა მერკურიუსად? ისინი (პავლე და ბარნაბა) ღმერთებად რომ მიიღეს, ეს სასწაულების გამო იყო, მაგრამ პავლე რომ მერკურიუსად მიიჩნიეს, ამის მიზეზი უკვე სასწაულები კი არა, სიტყვა იყო (საქმე 14,12). რითი აღემატება ნეტარი პავლე სხვა მოციქულებს? მის სახელს რატომ ახსენებენ მთელ მსოფლიოში განსაკუთრებულად? რატომ ვადიდებთ მას ყველაზე მეტად არა მარტო ჩვენ, არამედ იუდეველნი და წარმართნიც კი? იქნებ მისი ეპისტოლეებისთვის, რომლებითაც მან არგო არა მხოლოდ მაშინდელ მორწმუნეებს, არამედ იმ დროიდან აქამომდე მცხოვრებ ყველა ქრისტიანს, ასევე არგებს ყველას, ვინც ქრისტეს მეორედ მოსვლამდე იცხოვრებს, და ასე იქნება, ვიდრე კაცთა მოდგმა იარსებებს? მისი ნაწერები ეკლესიებს ანდამატისგან ნაგები კედელივით იცავს; პავლე დღესაც ჩვენს შორის დგას, როგორც უმამაცესი მეომარი, “და წარმოვსტყუენავთ ყოველსავე ცნობასა მორჩილებად ქრისტესა, და განმზადებულად გუაქუს შურის-გებად ყოვლისა ურჩებისა” (II კორ. 10, 5-6). ყოველივე ამას იქმს პავლე ჩვენთვის დატოვებული საოცარი, საღვთო სიბრძნით სავსე ეპისტოლეების მეოხებით. მისი ნაწერები მხოლოდ ცრუ სწავლებათა დასახმობად და ჭეშმარიტის დასაცავად კი არ გვჭირდება, ღვთისმსახურებით ცხოვრებაშიც დიდად გვარგებს. ეკლესიის წინამძღვარნი მათი მეოხებით დღესაც განაგებენ, სრულყოფენ და სულიერად ამშვენიერებენ წმინდა ქალწულს, რომელიც პავლემ ქრისტესთან დაწინდა (II კორ. 11,2). ამ ეპისტოლეებით იგერიებენ ისინი ეკლესიაზე მოწეულ ვნებებს და იცავენ მის ჩვეულ სიმართლეს. ასეთი საკურნებელი წამლები დაგვიტოვა “უმეცარმა” კაცმა, ამ წამლების ძალას კარგად იცნობს ის, ვინც მათ ჭეშმარიტი რწმენით მიმართავს. აქედანაც ჩანს, რომ პავლემ დიდი გულმოდგინება გამოიჩინა ამ საქმეში.

8. ისიც მოისმინე, რას ამბობს მოწაფისადმი მიწერილ ეპისტოლეში: “ეკრძალე საკითხავსა, ნუგეშინის-ცემასა, მოძღურებასა” (I ტიმ. 4,13). მერე ამის ნაყოფზეც ლაპარაკობს: “ამას რაჲ ჰყოფდე, თავიცა შენი აცხოვნო და მორჩილნიცა შენნი.” (I ტიმ. 4,16). და კვალად: “ხოლო მონისა უფლისა არა ჯერ-არს ლალვაჲ, არამედ რაჲთა იყოს მყუდრო და სახიერ ყოველთა მიმართ, მასწავლელ, უმანკო,” (II ტიმ. 2,24). და კვალად: “ხოლო შენ დაადგერ მას ზედა, რომელიცა გისწავიეს და გრწმენა, უწყი, ვისგან გისწავიეს; და რამეთუ სიყრმითგან საღმრთონი წიგნნი იცნი, რომელნი შემძლებელ არიან განბრძნობად შენდა ცხორებისათჳს სარწმუნოებითა ქრისტე იესუჲსითა.” და იქვე: “ყოველი წიგნი ღმრთივ სულიერი და სარგებელი სამოძღურებელად არს და სამხილებელად და განსამართლებელად და სასწავლელად სიმართლისა, რაჲთა აწვე იყოს ღმრთისა იგი კაცი, ყოვლისა მიმართ საქმისა კეთილისა განმტკიცებულ.” (II ტიმ. 3, 14-17). ისმინე, რას წერს პავლე ტიტეს, ეპისკოპოსად დადგინების შესახებ რომ ესაუბრება: “ჯერ-არს ეპისკოპოსისა თავს-მდებელ მსგავსად მოძღურებისა მის, სარწმუნეობისა სიტყჳსა, რაჲთა შემძლებელ იყოს ნუგეშინის-ცემადცა მოძღურებასა მას შინა სიცოცხლისასა და სიტყჳს-მგებელთა მათ მამხილებელ.” (ტიმ. 1, 7-9).

განა შეუძლია უმეცარ კაცს, როგორადაც მას ვიღაცეები მიიჩნევენ, ამხილოს და დაადუმოს მოწინააღმდეგენი? ანდა თუ კაცი უმეცრად უნდა დარჩეს, რაღა საჭიროა წერა-კითხვის ცოდნა? ეს ყველაფერი ტყუილი და მომიზეზებაა, უზრუნველობისა და სიზარმაცის შესანიღბად მოგონილი. მაგრამ ეს ხომ მღვდლებს ეხებათ, გვეტყვიან, რადგან ჩვენ ახლა მღვდლებზე ვლაპარაკობთ. ეს რომ სამწყსოსაც ეხება, ამის დასტურად მოისმინე, რას ამბობს პავლე სხვა ეპისტოლეში: “და სიტყუაჲ იგი ქრისტესი დამკჳდრებულ იყავნ თქუენ თანა მდიდრად ყოვლითა სიბრძნითა;” (კოლ. 3,16). და კვალად: “სიტყუაჲ თქუენი მარადის მადლითა ვითარცა მარილითა შეზავებულ იყავნ, რაჲთა უწყოდით, ვითარ-იგი შეჰგავს თქუენდა თჳთოეულისა სიტყჳს-მიგებაჲ.” (კოლ. 4,6). და სიტყვები: “განმზადებულ იყვენით მარადის სიტყჳს მიგებად ყოვლისა” (I პეტ. 3,15). და თესალონიკელთა მიმართ ეპისტოლეში პავლე ამბობს: “ამისთჳსა აღაშენებდით ურთიერთსა, ვითარცა-ეგე ჰყოფთცა.” (I თეს. 5,11). ხოლო როცა მღვდლებზე საუბრობს, ამბობს: “რომელნი კეთილად ძღოდიან ხუცესნი, ორის ნაწილის პატივის ღირს იყვნედ, უფროჲს ხოლო რომელნი შურებოდიან სიტყჳთა და მოძღურებითა.” (I ტიმ. 5,17). ესაა სწავლების ყველაზე სრულყოფილი ხერხი, როცა განსწავლულნი საქმეებითაც და სიტყვებითაც იმ ნეტარი ცხოვრებისკენ მიჰყავთ, რომლისკენაც ქრისტემ მოგვიწოდა, იმიტომ რომ მხოლოდ საქმენი არ კმარა სწავლებისათვის. ეს ჩემი კი არა, თვით მაცხოვრის სიტყვებია: “ხოლო რომელმან ყოს და ასწავლოს, ამას დიდი ერქუას სასუფეველსა ცათასა” (მათე 5,19). “ქმნა” რომ “სწავლებას” ნიშნავდეს, ეს მეორე სიტყვა ტყუილად ყოფილა, საკმარისი იქნებოდა “რომელმან ყოს”, მაგრამ ერთისა და მეორის გამიჯვნით უფალი გვიჩვენებს, რომ ერთია დამოკიდებული საქმეზე და მეორე – სიტყვაზე, და ამ ორ ნაწილს სჭირდება ერთმანეთი, რათა შენობა სრულყოფილი იყოს. ხომ გესმის, რას ეუბნება ეფსელ ხუცესებს ქრისტეს რჩეული ჭურჭელი: “ამისთჳს იღჳძებდით და მოიჴსენეთ, რამეთუ სამსა წელსა ღამით და დღით არა დავსცხრებოდე ცრემლით სწავლასა კაცად-კაცადისა თქუენისასა.” (საქმე 20,31). რაღა საჭირო იყო ცრემლი ანდა სიტყვიერი სწავლება, როცა მოციქულის ცხოვრება ასე ანათებდა? ეს ცხოვრება დიდ შემწეობას გამოგვიჩენდა მცნებათა შესრულებაში, მაგრამ ვერ ვიტყვი, რომ ამ შემთხვევაშიც მხოლოდ მისი ცხოვრების მაგალითმა ქნა ყველაფერი.

9. როცა დოგმატების შესახებ ატყდება დავა და ყველა ერთი და იგივე ნაწერის საფუძველზე იკამათებს, მაშინ რაღა ძალა ექნება ცხოვრებას? რა ხეირია მრავალი ღვაწლისგან, თუ ვინმე ამ ღვაწლის შემდეგ თავისი გამოუცდელობის გამო წვალებას შეუდგება და ქრისტეს სხეულს განშორდება? ბევრი ვიცი, ვისაც ასე დაემართა. რას არგებს მაშინ კაცს მოთმინება? არაფერს, სწორედ ისე, როგორც უსარგებლოა მრთელი რწმენა გარყვნილი ცხოვრებისას. ამიტომ ის, ვინც სხვების მასწავლებლად არის დადგინებული, თავად ყველაზე უფრო გამოცდილი უნდა იყოს ასეთ კამათებში. თუნდაც თვითონ არავითარი საფრთხე არ ემუქრებოდეს და წინააღმდგომთაგან არა ევნოს რა, მისი გამგებლობის ქვეშ მყოფმა უბრალო ადამიანებმა თუ დაინახეს, რომ მათი წინამძღვარი დამარცხდა და ვერაფერს უპასუხებს მოწინააღმდეგეს, ამაში ამ კაცის სისუსტეს კი არა, თვით მოძღვრების უძლურებას დაინახავენ. ამგვარად, ერთი კაცის გამოუცდელობის გამო მრავალი ადამიანი დაიღუპება. თუ მთლიანად მოწინააღმდეგის მხარეზე არ გადავლენ, ეჭვი მაინც შეეპარებათ იმაში, რაშიც ადრე დარწმუნებულნი იყვნენ. მოძღვრის დამარცხება მათ სულებში ისეთ ქარიშხალს იწვევს, რომ უბედურება ხომალდის დაღუპვით მთავრდება. თუ როგორი წარწყმედა და ცეცხლი დაატყდება თვით უბედურ მოძღვარს თითოეული დაღუპული სულისთვის, ამაზე აღარაფერს ვიტყვი – შენც კარგად იცი. მაშ სიამაყის ბრალია თუ ცუდმედიდობის, ამდენი ხალხის დაღუპვის მიზეზად გახდომა რომ არ მსურს და არც ის მინდა, საკუთარ თავს იმაზე მეტი სასჯელი დავატეხო, რაც იქ მომელის? ვინ გამამტყუნებს? არავინ, თუკი რა თქმა უნდა, ვინმემ განზრახ არ ისურვა ჩემი ამაოდ გაკიცხვა და სხვისი უბედურების ჟამს მსჯელობებით გართობა.

* ვალენტინე და მარკიონი – წვალებათა მოთავეები, მათ მიმდევრებს ვალენტინელები და მარკიონელები ეწოდათ (II ს.);

საბელიოსი და პავლე სამოსატელიც – წვალებათა ფუძემდებლები არიან (III ს.); არიოზი – არიოზელთა წვალების მოთავე (IV ს.).

წინა თავი < < < სარჩევი > > > შემდეგი თავი