ცოცხზე ამხედრებული „ბიჭუნა“ ჰარი პოტერი

ანუ ჰოპლა... ჯოჯოხეთში

„ეშმაკთ და მისთა მსახურთა წილი არ უდევთ არც ამ სოფელში და არც შემდგომად მისსა“
იოანე ბოლნელი

„ახმაურდა „ბაბა-იაგა“, დაიყვირა, ჩაჯდა როდინში და გოგონასაკენ გაქროლდა. ილთაქვით მიერეკება, ცოცხით ნაკვალევს შლის...“
ხალხური ზღაპარი

როულინგის ეს ნაწარმოები სრულიად სამართლიანად არის მიკუთვნებული პოპ-კულტურის სფეროს. სწორედ ამიტომ გახდა იგი მისაღები ასეთი ფართო მასშტაბის მკითხველისათვის. 1997 წელს გამოსული წიგნის საერთო ტირაჟმა 135 მილიონ ეგზემპლიარს მიაღწია. ამას ემატება ნაწარმოების ეკრანიზაცია, ნაწარმოების გმირების თოჯინებისა თუ ნახატების რეალიზაცია. ყოველივე ამან ზღაპრული მოგება მოიტანა. „ჰარი პოტერის“ ლიტერატურულ რაობაზე თავად წიგნის ქართულენოვანი ვარიანტის გამომცემელიც არ დაობს და აღიარებს, რომ: „ეს არ არის მოვლენა ლიტერატურულ სამყაროში“. ჯ.ქ. როულინგის ნაშრომი სამართლიანად მიეკუთვნება პოპ-კულტურის სფეროს, პოპ-კულტურა კი თავის არსებობას გვაწვდის, როგორც ნორმას, რომელსაც ალტერნატივა არ გააჩნია. სწორედ ეს არის ის საშიში პოსტულატი, რამაც მოზარდის ფსიქიკას უმძიმესი კვალი შეიძლება დაამჩნიოს. ერთ-ერთ ინტერნეტ-საიტზე რომან ვერშილო წერს: „-ლიტერატურა მზერას მიმართავს განსაკუთრებულზე, არაჩვეულებრივზე, პოპ-კულტურა კი არის ცხოვრების წესი და კატეგორიულად არაა ხელოვნება. „პოტერი“ იძულებითი თავსმოხვევაა მკითხველისათვის, კონკრეტულ შემთხვევაში, ადრესატი ბავშვი და მისი მშობელია“. როულინგი მკითხველს ასეთ დილემას უქმნის: ან უინტერესო, უღიმღამო „გამოქლიავებული“ ხვედრი „მაგლური“ არსებობისა, ანდა ჯადოქრობის შესწავლა, სადაც უშრომელად, ოფლდაუღვრელად მოიპოვებ გასტრონომიულ სიკეთეებს. მთავარია, ეს ძირითადი მიმართულება გაირკვეს, შემდეგ პატარა არჩევანი იქნება გასაკეთებელი რომელი სფეროსკენ გაგიწევს გული: შავი მაგიისა თუ თეთრი მაგიისაკენ: ბოროტი, დამანგრეველი ძალმოსილების გამოყენებისა თუ „უბოროტო“, „ყოფისდამამშვენებელ“ ჯადოქრობას შორის. ვარდისფერი ქოლგის დახმარებით ნიჩბისმოუსმელად აღელვებულ ზღვაში გაცურვა ერთიშეხედვით ღიმილმომგვრელ ეპიზოდად შეიძლება ჩაითვალოს, მაგრამ როცა ეს ცხოვრების წესად მკვიდრდება, თვითგვემისა და სასჯელის ერთადერთ ფორმად შრომა და „მაგლთა შორის ცხოვრება“ ითვლება, როცა მთელი წიგნის ქვეტექსტი და აზრობრივი ლაიტმოტივია: „არ მესმის, როგორ ახერხებენ მაგლები მაგიის გარეშე არსებობას!“ /გვ.65/ მხვრეტავი წვეთი მხოლოდ ერთადერთ წერტილში ვარდება: გახდით ჯადოქრები! ესაა გამოსავალი! იქ ყველაფერია!

იქ მართლაც ყველაფერია, სინათლისა და სიწმიდის გარდა. სანაცვლოდ ხდება საგანგებო, მიზანმიმართული შეგუება მოკვდინებასთან, სისხლთან, სინესტესთან, სიბნელესთან. ერთიანად კი ხრწნასთან, სიმყრალესთან და სიბინძურესთან:

„აფთიაქში შევიდნენ. იქაურობა ისეთი მომაჯადოებელი იყო, იმდენი საინტერესო რამ აღმოჩნდა, ვინღა აქცევდა ყურადღებას საზიზღარ სიმყრალეს - თითქოს ლაყე კვერცხისა და დამპალი კომბოსტოს სუნი ერთმანეთში ირეოდა. იატაკზე ლორწოვანი სითხეებით სავსე კასრები იდგა... ჭერზე კი რა არ ეკიდა: შეკრული ფრთები, ბუმბულები, თოკზე ასხმული ეშვები, მოკაუჭებული ბრჭყალები“/გვ.77/.

პირველი წიგნის ბოლოს ითქმება ახალი „პოსტულატიც“: - „შენ ჯერ ძალიან ახალგაზრდა ხარ და სხვაგვარად ფიქრობ... კარგად მოწყობილი ტვინისათვის სიკვდილი მორიგი დიადი თავგადასავალია“- ასე იწყება სიკვდილთან შეჩვევის, მისი ათამაშებისა და საბურთაოდ გამოტანის ეტაპი „პოტეროლოგიაში“. ქვეტექსტი დაახლოებით ასე ჟღერს: ვისაც კარგად მოწყობილი ტვინი არ აქვს საკუთარ თავს დააბრალოს! ვისაც იგი აქვს: გზა მშვიდობისა! ვიღაცაზე ხომ უნდა მიიმართოს, გამოიცადოს და მოქმედებაში მოვიდეს ჯადოქრობის სკოლის - ჰოგვორტსის გამოცდებისათვის გაწეული შრომა და უძილო ღამეები?

შურისძიება ამ წიგნში განსაკუთრებულად არის წახალისებული: „ჰაგრიდმა ლამის ძალით მოგლიჯა ჰარი პროფესორ ვინდიქტუს ვირიდიანის წიგნს, „წყევლა და საპასუხო წყევლა“ (მოხიბლეთ თქვენი მეგობრები და თავგზა აუბნიეთ მტრებს უთანამედროვესი შურისძიებით: გამელოტება, მუხლებში მოთენთვა, ენის ბორძიკი და უამრავი სხვა რამ).

- ვფიქრობდი, დადლის /ჰარის დეიდაშვილია ნ.ბ./ ვაჩვენებ-მეთქი სეირს.“- დაიწუწუნა ჰარიმ.

„-ვერ ვიტყოდი, რომ ცუდი აზრია, მაგრამ საქმე ის არის, რომ მაგლებისათვის აკრძალულია მაგიის გამოყენება, გარდა გამონაკლისი შემთხვევებისა. თანაც, შენ ჯერ არ გამოგივა. ბევრი უნდა ისწავლო, რომ შეძლო“ /გვ.76- 77/.

„-რონი გაბრაზებული მიუბრუნდა ჰერმიონს: იცოდეთ, ვისწავლი ჭინკების იმ წყევლას და თქვენზე გამოვცდი /გვ.144/.

შხამების პირველივე გაკვეთილზე ბავშვებს „ცოცხალი სიკვდილის წამალი“ უსახელდებათ /გვ.127/ - ასფოდელო და აბზინდა.

სპეციალურ ლიტერატურაში აბზინდას გამოყენება რეალურად იწვევს პირღებინებასა და მოწამვლას /იხ. ს.ა. ჩაგელიშვილი, მ.კ. გოგორიშვილი საქართველოს სამკურნალო მცენარეები და მათი გამოყენება“ თბ. 1991 გამომცემლობა „მეცნიერება“/.

ამგვარად, შურისძიებით ავსებულ ბავშვს წყევლის ფართო სპექტრის გარდა, ბრაზის გასანელებელი კონკრეტული რეცეპტები მიეწოდება, თავი მხოლოდ იმით შეგვიძლია ვინუგეშოთ, რომ „ცოცხალი სიკვდილის წამლის“ მეორე კომპონენტი ასფოდელო საქართველოში გავრცელებული არ არის.

(გაგრძელება)

ნანა ბოკუჩავა

გაზეთი „საპატრიარქოს უწყებანი“ № 50 (258), 2003 წ.