ცოცხზე ამხედრებული „ბიჭუნა“ ჰარი პოტერიანუ ჰოპლა... ჯოჯოხეთში„ეშმაკთ და მისთა მსახურთა წილი არ უდევთ არც ამ სოფელში და არც შემდგომად მისსა“
„ახმაურდა „ბაბა-იაგა“, დაიყვირა, ჩაჯდა როდინში და გოგონასაკენ გაქროლდა. ილთაქვით
მიერეკება, ცოცხით ნაკვალევს შლის...“ როგორ აჯობა როულინგმა მარქსს!„ჰარი პოტერი და ფილოსოფიური ქვა“ ინგლისურად 1997 წელს გამოვიდა. ქართულად ეს წიგნი შარშან, 2002 წლის საშობაო „საჩუქრად“ მოგვევლინა და როგორც წიგნის გაოცებული გამომცემლები აღნიშნავენ ქართული სინამდვილისთვის სრულიად არანი- შანდობლივი სისწრაფითა და ტირაჟით გავრცელდა. ჟურნალ „სარკეში“ (2003 წ. №2) გამოქვეყნებულ ინტერვიუში წიგნის გამომცემელი ბაკურ სულაკაური ხაზგასმით გამოკვეთს ავტორის განსაკუთრებულ მიდგომას: „გავმართეთ მოლაპარაკებები ავტორის აგენტთან... გავაფორმეთ კონტრაქტი. თარგმნამ დიდი დრო წაიღო. მათ მხოლოდ ის არ აინტერესებთ, რომ ლიცენზია გაყიდონ და ამაში ფული აიღონ. მათთვის მთავარია ნებისმიერ ენაზე კარგად თარგმნილი იყოს. ამ მიზნით აქვთ შედგენილი სპეციალური 50 გვერდიანი ინსტრუქცია, სადაც ჩამოთვლილია ყველა სახელი, სიტყვათა თამაში თუ რაიმე სირთულე, რომელიც შეიძლება მთარგმნელს შეხვდეს. 346 ტერმინია და თითოეულს თავისი ინსტრუქცია აქვს, როგორ უნდა ითარგმნოს, - პირდაპირ უნდა გადმოვიდეს, ადექვატი უნდა მოეძებნოს თუ სხვა რამ. სანამ თარგმანი დაიწყება, პირველ რიგში ითხოვენ, რომ ეს ყველაფერი დაზუსტდეს...“ ჯ. ქ. როულინგის ეს დამოკიდებულება სრულიად გასაგები ხდება თუ გავითვალისწინებთ მის მიერ პირველ წიგნში „ჰარი პოტერი და ფილოსოფიური ქვა“ მრავლად გამოყენებულ გაურკვეველ სიტყვებსა და გამოთქმებს, რომლებიც ბავშვებს სხვადასხვა ჯადოსა თუ წყევლის დატვირთვით მოეწოდებათ. სიტყვა ტერმინი უკვე გულისხმობს რაღაც დარგის ან წიაღის სფეროში შეყვანას. ჩვეულებრივი ზღაპარი, მსოფლიოს ნებისმიერი ხალხის რომელ ენასაც არ უნდა განეკუთვნებოდეს, ასეთ დაძაბვას არ საჭიროებს. აგრამ აქ, თითქმის „რელიგიურ“ სიფრთხილესთან გვაქვს საქმე. მიზანი კი მეტად შორსმიმავალია - მთელი თაობებისათვის მისაღები, ნაცნობი და „მშობლიური“ უნდა გახდეს ჯადოქრობა, მაგია, „სამკალი კი ფრიად არს!“ და ყურნი კი სმენად - მეტად ცოტას ასხია! ზემოთმოყვანილ ინტერვიუშივე ვკითხულობთ: „ბევრი გვეკითხება საბავშვო წიგნია და შიგნით რატომ არ არის ილუსტრაციებიო. საქმე ისაა, რომ არცერთ ენაზე ილუსტრირებული არ გამოსულა. ავტორი კრძალავს... ეს მისი ნებაა და ვისაც ამ წიგნის გამოცემა სურს, ავტორის მოთხოვნას უნდა დაემორჩილოს“. არც აქ არის ჯ. ქ. როულინგი უმიზნოდ კატეგორიული. მან იცის, რომ მსოფლიოს ბავშვთა ცნობიერებაში ღრმად შეღწევა და დამკვიდრება ამ გზით უფრო მისაღწევია, რათა მათი წარმოსახვა კონკრეტულ, დასაზღვრულ ჩარჩოებში არ მოექცეს და ისინი თავად გახდნენ საკუთარი ასოციაციური და კონტაქტური სურათხატების ავტორები. „...ამ წიგნმა მთელს მსოფლიოში პოტერომანიის ტალღა გამოიწვია. ჩვენთან არავინ იცოდა, რომ ასეთი რაღაცეები, რაც თბილისში ხდება, ხდებოდა ყველა ქვეყანაში... ამ წიგნს აქვს ისეთი ხიბლი, რომელიც საყოველთაო ეიფორიას ქმნის. ფაქტობრივად წიგნები ერთ დღეში გაიყიდა. ასეთი რამ საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ არ მომხდარა... ამ წიგნით არა მარტო თბილისის, არამედ რაიონის მოსახლეობაც დაინტერესდა, რაც ასევე პირველი შემთხვევაა.“ ახალგაზრდა მწერლის ბიოგრაფიაში არის აფრიკაში ყოფნის ეპიზოდი. იგი ჰუმანიტარულ ორგანიზაცია „Amnesty International“-ში მუშაობდა, რომელიც აფრიკის ქვეყნებში ადამიანის უფლებათა დარღვევის ფაქტებს სწავლობდა, მსგავსი შემთხვევები იქ ან არ მომხდარა ანდა ინგლისელი ქალი ამას არ აუღელვებია. როგორც ის თავის ინტერვიუებში აღნიშნავს, მას ამ ორგანიზაციაში მუშაობა ყველაზე მეტად იმით დაამახსოვრდა, რომ: „ხანდახან კომპიუტერზე საკუთარი მოთხრობის აკრეფას ახერხებდა“. ინგლისური, იმპერიული მედიდურობა-შერჩენილი ქალბატონი აფრიკაში საკუთარმა მატერიალურმა შეჭირვებამ ჩაიყვანა, თორემ რომ არა საკუთარი შემოქმედება, იქ ყოფნა დიდ თეთრ თუ შავ ბიოგრაფიულ ლაქად დარჩებოდა. აქედან გამომდინარე, ნიშანდობლივია და გასაკვირი არ უნდა იყოს, რომ ქართულენოვანი გამოცემის მესვეურებს არც წიგნის ყდის, დიზაინის გაკეთების უფლება ჰქონდათ: ზემოთქმულ ინტერვიუში ბაკურ სულაკაური აღნიშნავს: „- რატომღაც ამერიკული გამოცემის დიზაინია აღებული და არა - ინგლისური. ერთადერთი ქვეყანაა ინგლისი, სადაც განსხვავებული დიზაინით გამოვიდა წიგნი. დანარჩენ 60 ქვეყანაში ყველგან ზუსტად ასეთი გაფორმებაა.“ საკუთარი წარმომავლობისადმი მცირე თავმოდრეკის უფლება მწერალ ქალს ნამდვილად აქვს და თუ გავითვალისწინებთ ჯ.ქ. როულინგის მსოფლხედვისათვის ეს სრულიად კანონზომიერია, აფრიკელთ მსგავსად, დანარჩენი ხალხებიც მის ერთნაირ გულისხმიერებაში ვექცევით და კეთილი უნდა ვინებოთ და ჰარი პოტერის იმ გამოსახულებას დავჯერდეთ, რასაც იმეტებს ავტორი. მაგრამ ინგლისელი მწერალი ქალის დამოკიდებულებები ოკულტისტებისათვის ნიშანდობლივი რელიგიური რასიზმითაა გაჯერებული. ამგვარად, მისი პიროვნული ხედვის კონტურები ასეთ ჩარჩოში ექცევა:
1. ინგლისელი და ყველა დანარჩენი; ისტორიული მეხსიერება შეშფოთების უფლებას ნამდვილად გვიტოვებს, რადგან ამ ხედვის გამოკვეთილი პირმშო იყო ფაშიზმი. მან მსოფლიოს ერთი, მკაფიო გაკვეთილი უკვე ჩაუტარა, რომ აღარაფერი ვთქვათ კომუნიზმზე, რომლის სათავეები პოსტსაბჭოთა სივრცის მკითხველისათვის ისევ ბუნდოვანი რჩება. სხვათ შორის, მარქსის ქალიშვილი ელეონორა თავის წიგნში: „მავრი და გენერალი“ - იხსენებს: „ბავშვობაში მამა მე და ჩემს დას უამრავ საინტერესო ისტორიებს გვიყვებოდა. მათ შორის ერთი, რომელიც ყველაზე მეტად მოსწონდა ელეონორას, იყო ვინმე ჰანს რეკლეს ამბავი. რეკლეს ამბავი მთელი თვეების მანძილზე გრძელდებოდა და არასოდეს ბოლოვდებოდა. სათამაშოების მეპატრონე რეკლე, მართალია, ჯადოქარი იყო, მაგრამ უამრავი ვალი ჰქონდა და არასოდეს ჰყოფნიდა ფული. ამიტომ თავისი სურვილის წინააღმდეგ, იძულებული გახდა მისთვის ძვირფასი სათამაშოები ნელნელა ეშმაკისათვის მიეყიდა. რეკლე უკანასკნელ წუთამდე ცდილობდა შეენარჩუნებინა სათამაშოები, მაგრამ ამაოდ, რადგან ეშმაკთან დადებული ხელშეკრულების გამო, თავს ვეღარ აღწევდა მას“. „ - ზოგიერთი თავგადასავალი იმდენად საშინელი იყო, რომ მე და ჩემს დას თმები ყალყზე გვიდგებოდა“ - წერს ელეონორა მარქსი. მარქსის ბიოგრაფი რობერტ პეინი ელეონორას ამ მოგონებას ასეთ კომენტარს უკეთებს: „ეჭვს გარეშეა ეს დაუსრულებელი ისტორიები რეკლეს შესახებ ავტობიოგრაფიულია... სამყაროს მარქსი დემონური თვალით უმზერდა და ასეთივე დემონური ბოროტებით მოქმედებდა. ზოგჯერ ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, რომ მარქსმა შესანიშნავად იცოდა, ეშმაკის საქმეს რომ ასრულებდა.“ გიორგი მარჩენკოს შეძახილი: „განა ნორმალურია მამა შვილებს მსგავს ისტორიებს უყვებოდეს?“ დღეს განსაკუთრებული აქტუალობით ჟღერს. ჯ.ქ. როულინგიც თავის ეპიგრაფში ამ წიგნს უძღვნის: „ჯესიკას, რომელსაც უყვარს საინტერესო ამბები; ანას, რომელსაც აგრეთვე უყვარდა მათი მოსმენა...“ და ინტერვიუებში იმასაც ამხელს, რომ პოტერის პროტოტიპად საკუთარ თავს იგულვებს. არც მარქსი ითაკილებდა რეკლეს დაუსრულებელი ისტორიები XXI საუკუნის ინფორმაციული გავრცელების სისწრაფის მასშტაბებში მოექცია და როულინგიც თუ თავისი პატარების შეშინებას არად აგდებს, სხვისი შვილების გულისცემას რატომ დააყურადებს? მით უმეტეს, რომ აქ ადამიანთა მოდგმის „მაგლთა“ დიდი ნაწილია მსმენელი. ჯადოქრები და მაგლები„ - მაგლი!“ ასე ვეძახით ყველას, ვინც ჯადოქარი არ არის“, - განუმარტავს წიგნის „დადებითი“ გმირი პატარა ჰარის... „მე ბებიამ გამზარდა. ბებია ჯადოქარია, მაგრამ ოჯახს ეგონა, რომ მე მაგლი ვიქნებოდი. ბებიაჩემის ძმა ელჯი სულ ცდილობდა, ჩემში ჯადოქრობის მონაცემები გაეღვივებინა. ამისთვის რას აღარ აკეთებდა. ერთხელ ხელი მკრა ბლექფულის პირსიდან ღრმა წყალში ჩამაგდო, კინაღამ დავიხრჩე. რვა წლამდე ჩვეულებრივი ბავშვი ვიყავი. ერთხელაც, ბებიაჩემის ძმა, ელჯი გვესტუმრა ჩაიზე. ზედა სართულზე ვიყავით. ფანჯარაში გამსვა და ფეხებით დამკიდა თავქვე. ამ დროს ცოლმა მას ბეზე შესთავაზა. ელჯიმ შემთხვევით ხელი გამიშვა. მე არ დავიმტვერი - დავეშვი ბაღის ბილიკზე და გზაზე გავედი. უნდა გენახათ რა სიხარული იყო. ბებია ტიროდა ბედნიერებისაგან. ოთახში რომ შევედი, შეწუხებულები დამხვდნენ. შიშობდნენ, ვაითუ ვერ გადარჩეს, ჯადოქრობა არ ეყოსო. ბებიაჩემის ძმას ისე გაუხარდა, გომბეშო მიყიდა“ - რა თქმა უნდა, დიდია სიხარული, როცა ბავშვი ფიზიკურ სიკვდილს გადაურჩება, მიამიტი, „მაგლი“ მშობლისათვის პატარა პერსონაჟის ეს ტიტინი ცრუ ილუზიის შექმნისა და ბავშვის „მადლითმოცულობის“ სტიმულადაც შეიძლება იქცეს, თითქოს ჯადოქრობას ადამიანის დაცვა-დაფარვა შეეძლოს. მაგრამ, გორის ციხიდან გადმომხტარი სექტანტებისა არ იყოს, ასეთ შემთხვევაში გარანტიები მეტად სათუოა, ხოლო სულიერი სიკვდილი - გარდაუვალი. მწერალი ყველა შესაძლო შემთხვევაში „მაგლ“ ადამიანთა ნაწილს: ჩლუნგებად, უფერულებად, უსუსურებად ამკვიდრებს მკითხველის ცნობიერებაში: „-გაჩუმდი, შე გამოქლიავებულო!“ - ეუბნება ჰაგრიდი ჰარის ბიძას და ეს მიმართვა კაცობრიობის მთელ იმ ნაწილს წვდება, ვინც ჯადოქრობას არ მიმართავს. ისევე, როგორც რეალობაში, ასევე ამ წიგნშიც ჯადოქრებს სძულთ მაგლები - უეშმაკონი და მდაბიოთა კატეგორიას მიაკუთვნებენ მათ. სხვათა შორის ამგვარი „კლასიფიკაცია“ უძველესი დროიდან ჰქონდათ ძველ ერეტიკოს-გნოსტიკოსებს. ისინი ყველაზე დაბალ საფეხურზე მყოფებად მიიჩნევდნენ „გილიკებს“, იმდენად რომ მათ ცხოველებთან აიგივებდნენ და მათი გადარჩენის ყოველგვარ შანსს გამორიცხავდნენ. გნოსტიციზმი რელიგიურ რასიზმად არის შეფასებული, აქ ადამიანები სულიერი წარმომავლობით ნაწილდება. როულინგის „პოტერის“ ვერცერთ გვერდზე ვერ იპოვით დადებით პერსონაჟს „მაგლთა“ მოდგმიდან, ასეთთა მოძიებას მწერალი მხოლოდ უკვე პროფესიონალ ჯადოქართა და ჯადოქართა სკოლის „ჰოგვორსტსის“ მოწაფეთა შორის ახილვინებს დაინტერესებულ მკითხველს. ეფექტი და ზემოქმედება კი მეტისმეტად შთამბეჭდავია. რეალიზებულ წიგნთა რაოდენობა კი რამდენიმე მილიონს აღწევს. ამ ციფრების უკან კი ადამიანები და მათი მოქმედებებია საგულვებელი. „ - მაგლები როგორი ხალხია? - საშინელი. რა, ალბათ ყველა არა“./გვ.93/ წიგნის მკითხველ მოზარდთა აბსოლიტურ უმრავლესობაში, რომლებიც რა თქმა უნდა მაგლების ოჯახიდან არიან, აღმოაჩენენ, რომ თავიანთი არაჯადოქრული წარმომავლობის გამო საშინელნი (თუმცა ყველა არა) ყოფილან. თუმცა, ამგვარად „დაკომპლექსებულთათვის“ როულინგს 76-ე გვ.-ზე სანუგეშო სიტყვები დაუწერია: „რამდენი საუკეთესო ჯადოქარია მაგლების ოჯახიდან!“ ასე რომ ჰარის პატარა თაყვანისმცემლებმა გული არ უნდა გაიტეხონ, ვინაიდან მაგლების ოჯახებიდანაც გამოდიან ჯადოქრები, თანაც საუკეთესონი, ასე რომ ყველაფერი წინაა! ვერაფერს იტყვი, შესაშური დიდაქტიკაა! ნანა ბოკუჩავა გაზეთი „საპატრიარქოს უწყებანი“ № 49 (257), 2003 წ. |