მწყემსი კეთილი

† წმიდა კირილე ალექსანდრიელი

საუბარი უფლის ფერისცვალებაზე

ქრისტე არის მიზანი და სრულყოფა სჯულის კანონის და წინასწარმეტყველთა

კარგ სპორტსმენებს სიამოვნებას მაყურებელთა ტაში ჰგვრის, ისინი ჯილდოს მოლოდინში ვარჯიშობენ და ემზადებიან იმ გამარჯვებისთვის, რომელიც მათ ეკუთვნით. იგივე შეიძლება ითქვას მათზე, რომელნიც იმ სიამოვნების მიღებისკენ ისწრაფვიან, რაც ღმრთიური წყალობის მიღებითაა შესაძლებელი, რომლებიც იმისათვის იღვწიან, რომ წმიდანებისათვის განკუთვნილი მარადიული ცხოვრების ღირსნი გახდნენ, რომელნიც დიდი თავგამოდებით თავის თავზე დაითმენენ იმ ბრძოლებს, რაც ქრისტიანულ ღმრთისმოშიშებას თან ზდევს ხოლმე და სათნოების სიმაღლემდე მიღწევას ახერხებენ, რადგან უარყოფენ სრულიად ადვილ, სიზარმაცისა და არავაჟკაცური სიმხდალის გზას. ამის საწინააღმდეგოდ, ისინი უშიშრად ებრძვიან ყოველგვარ ცდუნებას, გულგრილად ხვდებიან მათ მიმართ განხორციელებულ ყოველგვარ დევნას, ბედნიერებად და სიმდიდრედ მიიჩნევენ ქრისტეს გამო დათმენილ ტანჯვა-წამებას. და ამ ყოველივეს იმის გამო სჩადიან, რომ არასდროს ივიწყებენ პავლე მოციქულის მიერ დაწერილს: „ვითარმედ ვერ ღირს არიან ვნებანი იგი ამის ჟამისანი მერმისა მის თანა დიდებისა, რომელ გამოჩინებად არს ჩუენდა მომართ“ (რომაელთა მიმართ 8, 18).

თავად ჩვენმა უფალმა იესო ქრისტემ საჭიროებას მორგებული საოცარი მეთოდი გამოიყენა იმისათვის, რომ დახმარებოდა წმიდა მოციქულებს, რათა ისინი ამ საკითხს ჩასწვდომოდნენ. მათ უთხრა: „რომელსა ჰნებავს შემოდგომად ჩემდა, უარყავნ თავი თჳსი და აღიღენ ჯუარი თჳსი და შემომიდეგინ მე. რამეთუ უკუეთუ ვისმე უნდეს სული თჳსი განრინებად, წარიწყმიდოს იგი; და რომელმან წარიწყმიდოს სული თჳსი ჩემთჳს, მან პოოს იგი.“ (მათე 16, 24-25). ქრისტეს სწორედ ეს რჩევა-დარიგება არის ხსნა. იგი ერგება რჩეულებს, უზრუნველყოფს მარადიულ დიდებას და ამა თუ იმ ადამიანს აიძულებს მოუთმენლად დაელოდოს სიცოცხლის დასასრულს. რადგანაც მისი არჩევანი – ქრისტეს წყალობისათვის ტანჯვა, არ დარჩება საზღაურის გარეშე. არამედ პირიქით, მას შედეგად მარადიული სიცოცხლისა და დიდების სიტკბოება მოჰყვება.

რამდენადაც, იმ ეპოქაში, როდესაც მოწაფეებს ჯერ კიდევ არ ჰქონდათ სული წმიდისაგან შთაგონებული ძალა, ბუნებრივია, რომ ისინი შეპყრობილნი იყვნენ ადამიანური უძლურებით. ამგვარად, ჭოჭმანის გარეშე გაიელვა მათ გონებაში შემდეგმა კითხვებმა: მაგრამ როგორ არის შესაძლებელი, რომ ვინმემ უარყოს თავი თჳსი? ან როგორ ხდება ეს, როცა ვინმე კვლავ მოიპოვებს თავის სიცოცხლეს ან დაკარგავს მას? ან რომელ თანაბარ ჯილდოს უნდა დაელოდოს ის, ვინც საკუთარ სიცოცხლეს გაიღებს? ან რომელ წყალობას უნდა მოელოდნენ? მაშასადამე იმისათვის, რომ ქრისტემ მათი ფიქრები ეჭვებისგან გაათავისუფლოს, დაიცვას ისინი, რომ მათ თავი ამგვარი ეჭვების მახეში არ ამოყონ, რაიმე ხერხის მეშვეობით შთააგონოს გაბედული რწმენა იმისათვის, რომ მათში დაიბადოს გულმოდგინება იმ დიდებისთვის, რომელიც მათ შესთავაზა, ეუბნება: „ამენ გეტყჳ თქუენ, რამეთუ: არიან ვინმე აქა მდგომარეთაგანნი, რომელთა არა იხილონ გემოჲ სიკუდილისაჲ, ვიდრემდე იხილონ ძე კაცისაჲ, მომავალი სუფევითა თჳსითა“ (მათე 16, 28; მარკოზი 9,1; ლუკა 9,27). საინტერესოა, განა შესაძლებელი იქნებოდა, რომ გაგრძელებულიყო მათი ცხოვრების პერიოდი ისე, რომ მათ მიეღწიათ იმ დრომდე, როდესაც დასრულდებოდა სამყაროს განსაზღვრული სვლა, ზეციდან ჩამოვიდოდა უფალი იმისათვის, რომ რჩეულთათვის აღქმული სამეფო მიეჩინა? რა თქმა უნდა, ნებისმიერ შემთხვევაში, ღმრთის მიერ ამგვარი რაიმეს განხორციელებაც შესაძლებელი იყო. უფალს ხომ ყოველივე ძალუძს, არაფერი არსებობს მიუღწეველი ან განუკურნებელი მისი ყოვლისშემძლე მარჯვენასათვის. და მაინც, მეუფებას უწოდებს დიდების სახეს, რომელშიც მაშინ აღმოჩნდება, როდესაც დედამიწა მისი მყოფობით გაბრწყინდება. მაშინ რატომ მოვა მამა ღმერთის დიდებით გარშემორტყმული და არა ადამიანური უმნიშვნელობებით მოსილი.

მაშ, როგორ სთავაზობს ამ სასწაულის სახეს მათ, ვისაც დაპირება მისცა? ადის მთაზე და თან მიჰყავს ყველაზე რჩეულთაგან სამი. ფერს იცვლის გამოსცემს რა ყველაზე გამორჩეულ სიკაშკაშეს, რომელიც მხოლოდ ღმრთისთვის არის შესაფერისი, ისე, რომ სინათლის ანარეკლისგან მისი სამოსი გამჭვირვალე ხდება. იგი მოსესა და ელიას მიერაა გარშემორტყმული, რომლებიც ერთმანეთში საუბრობენ: „და იტყოდეს განსლვასა მას მისსა, რომელი ეგულებოდა აღსრულებად იერუსალჱმს“ (ლუკა 9, 31), ანუ უფლის განკაცების ჩანაფიქრის საიდუმლოზე, მის ტანჯვაზე, ვგულისხმობ, გადამრჩენელ პატიოსან ჯვარზე. გარდა ამისა, ჭეშმარიტებაა, რომ მოსეს სჯულის კანონსა და წმიდა წინასწარმეტყველთა გამოცხადებებს ქრისტეს საიდუმლოზე წინასწარ ნაუწყები ჰქონდათ. განსაკუთრებულად სჯულის კანონი იუწყებოდა ქრისტეს მოსვლაზე სიმბოლოებითა და დიაგრამებით, რომლებიც, თითქოსდა, დაფაზე იყო გადმოწერილი, ასევე – წინასწარმეტყველნი სხვადასხვა კონკრეტული ფრაზებით, როგორც მაგალითად ის, რომ უფალი ოდესმე გამოგვეცხადებოდა ჩვენი საკუთარი ადამიანური სახით, და რომ ყველა ჩვენთაგანის ხსნისა და გადარჩენისათვის უარს დამცირებასა და ჯვარზე სიკვდილზეც კი არ იტყოდა. ამგვარად, მოსესა და ელიას გამოჩენა, და მათ შორის საუბარი იყო მხოლოდ და მხოლოდ ფილანთროპული ზრუნვა, რაც მიზნად ისახავდა ჩვენი უფლის – იესო ქრისტეს – სჯულის კანონისა და წინასწარმეტყველთა მიერ, როგორც მათი უდაო ბრძანებლის, წარდგენას, რაც მათ მიერ ორმხრივი ურთიერთშეთანხმებით წინასწარ იყო ნაუწყები. იმიტომ, რომ სრულიადაც არ ეწინააღმდეგება სჯულის კანონის შინაარსი წინასწარმეტყველთა მიერ ნაუწყებს. იმისათვის, რომ სწორედ ეს ყოფილიყო გამჟღავნებული, გამოჩნდნენ ერთმანეთში მოსაუბრე წმიდა მოსე და წინასწარმეტყველებს შორის ყველაზე გამორჩეული – ელია.

თუმცა, ჩვენი ყურადღება სხვა რამეზეც უნდა გავამახვილოთ. გვმართებს გავიხსენოთ, რომ ის ხალხი, რომელიც უფლის ქადაგებას ეზიარებოდა, ამბობდა, რომ იგი ელია იყო, ზოგიერთი მას იერემიად ან რომელიმე სხვა წინასწარმეტყველად თვლიდა. ქრისტემ იმ მთის მწვერვალზე, სადაც მოხდა მისი ფერისცვალება კორიფეები იხმო, იმისათვის, რომ გამოაშკარავებულიყო თვალსაჩინო განსხვავება მონებსა და ბატონს შორის.

გარდა ამისა, კიდევ ერთ განმარტებაზე გვმართებს ყურადღების გამახვილება. ებრაელები გამუდმებით კიცხავდნენ უფალს იმის გამო, რომ იგი არღვევდა სჯულის კანონს. იესოს ასევე ღმერთის შეურაცხყოფაში და იმ დიდების მითვისებაში ადანაშაულებდნენ, რომელიც მას არ ეკუთვნოდა, არამედ – მამა ღმერთს. ისინი ამგვარად ამბობდნენ: „ესე კაცი არა არს ღმრთისაგან, რამეთუ შაბათსა არა იმარხავს“ (იოვანე 9,16) ან – „კეთილისა საქმისათჳის ქვასა არა დაგკრებთ შენ, არამედ გმობისათჳს, და რამეთუ კაცი ხარ შენ და გიყოფიეს თავი შენი ღმერთ“ (იოვანე 10, 33). მაშასადამე, იესო თავისთან იხმობს მოსესა და ელიას, ორ კაცს, რომელნიც სხვათაგან უფლის ნების დაცვით გამოირჩეოდნენ, სწორედ იმისათვის, რათა ცხადყოს, რომ ორივე დანაშაულის გამო წამოყენებული ბრალდება სათავეს მხოლოდ და მხოლოდ ბოროტი საბაბიდან იღებს. და მიუხედავად იმისა, რომ იესო ორივეგან უდანაშაულოა, რადგან მას ბრალს ვერც სჯულის კანონის დარღვევაში სდებენ და ვერც შეუფერებელი დიდების მითვისებაში, მათ წინაშე ამტკიცებს, რომ იგი მამის თანასწორია. სწორედ ხომ მოსე იყო ის კაცი, ვინც ამ ხალხს სჯულის კანონი მისცა, ხოლო იუდეველები კი ფიქრობდნენ, რომ იესო თითქოსდა არ იცავდა და არღვევდა კანონს. თავად ელიაც, რომელიც ღმრთის დიდების გამარჯვებისთვის იღვწოდა, განა კი დაემორჩილებოდა ან წინააღმდეგობას არ გამოხატავდა იმის გამო, რომ იესო თავს ღმრთის თანაბრად აცხადებდა? მართლაც რომ არ ყოფილიყო იგი ღმრთის თანასწორი, ანდა მას რომ გაეკეთებინა ის, რაც არ შეჰფეროდა?

არსებობს ამ კონტაქტის კიდევ ერთი მიზეზი, რაზეც ყურადღების გამახვილება აუცილებელია. ქრისტემ ფერი იცვალა იმის გამო, რათა ყველასთვის ეუწყებინა, რომ იგი თანაბრად მეუფებს, როგორც სიცოცხლეზე, ისე – სიკვდილზე. ამიტომაც გამოჰყავს მას ცოცხალი ელია, რომელიც ვიცით რომ ცოცლად იქნა აღტაცებული ზეცად, და მიცვალებული მოსე. გარდა ამისა, მთის მწვერვალზე მყოფი მოსე და ელია მოჩვენებების მსგავსად მდუმარენი კი არ არიან, არამედ ერთმანეთში ქრისტეს იერუსალიმში სახელოვან შესვლაზე, ანუ მის წამებაზე, ჯვარზე სიკვდილზე და აღგომაზე საუბრობენ.

როგორც სახარება გადმოგვცემს, იმ დროს, როდესაც ქრისტე ლოცვაში იყო ჩაფლული, ნეტარი მოწაფენი ძილს თავს ვერ ართმევდნენ, ბოლოს კი ჩაეძინათ – ადამიანური მოთხოვნილების მიმართ რაოდენი შეწყნარებაა. თუმცა, მოგვიანებით გამოეღვიძათ და უფლის სათაყვანებელი და სასწაული ფერისცვალება იხილეს. მაშინ ყველასაგან გამორჩეულმა პეტრემ გაიფიქრა, იქნებ დადგაო ღმრთის ბატონობის ზეიმობის ჟამი. და როდესაც იგი აცხადებს თავის წინადადებას, სთავაზობს, რომ დადგან სამი კარავი, ისე რომ თავადაც ვერ აცნობიერებს, თუ რა შედეგი შეიძლება მოჰყვეს ამას. მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო დამდგარი საუკუნეთა ციკლის დასრულების ჟამი, და არც შესაბამისი დრო იყო იმისათვის, რომ დამტკბარიყვნენ რჩეულნი აღთქმულ იმედში მონაწილეობით. პავლე ხომ ამგვარად ამბობს: „რომელმან გარდაცვალნეს ჴორცნი ესე სიმდაბლისა ჩუენისანი, რაჲთა იყვნენ იგინი თანა-ჴატ ხორცთა მათ დიდებისა მისისათა შეწევნისაებრ ძლიერებისა მისისა, დამორჩილებად მისა ყოველი“ (ფილიპელთა მიმართ 3, 21), ანუ ქრისტესი. ადამიანთა გამოხსნის მიზნით განხორციელებული ღმრთის კიდევ ერთი ჩანაფიქრი ჯერ კიდევ საწყისს პროცესში იმყოფებოდა და სრულიადაც არ იყო ის დასრულებული. განა კი შესაძლებელი იყო, რომ ქრისტეს, რომელიც დედამიწაზე სამყაროსადმი თავისი სიყვარულის გამო მოვიდა, შეეწყვიტა მისი გულისთვის თავის გაწირვა? სწორედ ამგვარად იხსნა მან კაცთა მთლიანი მოდგმა, რომელიც სხეულებრივ სიკვდილს დაითმენდა და ამასთან ერთად, არც მისი მკვდრეთით აღდგომა ხდებოდა. სრულიად ნათელია, რომ პეტრეს ზუსტად არ ჰქონდა გაცნობიერებული თავისი ნათქვამი.

ამასთანავე, ქრისტეს სასწაული და ენით აღუწერელი დიდების გამოაშკარავებასთან ერთად განხორციელდა ასევე სხვა რამ, რაც როგორც მის მოწაფეებში, ისე ჩვეულებრივ ქრისტიანთა რიგებშიც ქრისტესადმი რწმენის გამყარებისთვის საჭირო და აუცილებელი იყო. ზეციდან მამა ღმერთის ხმა გაისმა, რომელმაც თქვა: „ესე არს ძე ჩემი საყუარელი, რომელი მე სათნო-ვიყავ; მაგისი ისმინეთ“ (მათე, 17,5). და როგორც კი გაისმა ხმა, ამბობს მახარებელი, მათ ვერავინ იხილეს, გარდა მხოლოდ ქრისტესი. რას იტყოდა ამაზე ჯიუტი იუდეველი, რომელიც ძნელად იგებს და რომელსაც კიდევ უფრო ძნელად სწამს, რადგან მისი გულიდან გამოსული სიმკაცრე ფარავს ჭკუის სწავლების ზღვარს? აი! მაშინ როდესაც იქ იმყოფება მოსე, მამა ღმერთი რჩევას აძლევს წმიდა მოციქულებს, რომ ისინი დაემორჩილონ მას. მაგრამ თუკი, მამა ღმერთის სურვილი იქნებოდა მოსეს მცნებების დაცვა, მაშინ მათ ეტყოდა დამორჩილებოდნენ მოსეს და რჯულის კანონის ერთგულნი დარჩენილიყვნენ. ახლა კი მამა ღმერთი მოსესა და ელია წინასწარმეტყველის წინაშე ამბობს ასეთ რამეს და მათ უბრძანებს, რომ პირიქით, ისინი დაემორჩილონ ქრისტეს. რა თქმა უნდა, იმისათვის, რომ არ წამოჭრილიყო გაუგებრობა ვინმეს მხრიდან, ვინც კი იფიქრებდა, რომ მათ მამა ღმერთმა უბრძანა, რომ დამორჩილებოდნენ მოსეს და არა ჩვენ მხსნელს – ქრისტეს, მოციქული გარკვევით აღნიშნავს, რომ როდესაც გაისმა ღმრთის ხმა, იესო მთის მწვერვალზე მარტოდმარტო იმყოფებოდა. მართლაც, როდესაც მამა ღმერთმა თითქოსდა ღრუბლებიდან უბრძანა წმიდა მოციქულებს, თქვა რა, რომ „მაგისი ისმინეთ“, მოსე უკვე წასული იყო და არც ელია წინასწარმეტყველი იმყოფებოდა იქ. მხოლოდ ქრისტე იყო მათ წინაშე. ამგვარად არ არსებობს არანაირი ეჭვი იმის შესახებ, რომ მათ ქრისტესადმი მორჩილება უბრძანა. ამგვარად, ქრისტეა კანონისა და მოციქულების მიზანი და განსრულება. და ზუსტად ამის გამო, იესო ხმამაღლა იუწყებოდა იუდეველი ხალხის მისამართით: „უკუეთუმცა გრწმენა მოსესი, გრწმენამცა ჩემიცა, რამეთუ მან ჩემთჳს დაწერა“ (იოვანე 5, 46).

ხოლო რადგანაც იუდეველებმა, უგულებელყვეს ყოვლად ბრძენი მოსეს მცნება, ყურადღება არ მიაქციეს ღმრთის სიტყვას, რომელიც მათ წმიდა წინასწარმეტყველების მიერ გადაეცათ, ბოლომდე დარჩნენ მიჯაჭვულნი თავიანთ შეცდომაზე და სამუდამოდ დაცილდნენ იმ მადლს, რომელიც მათ უფალმა მათი შვილებისათვის აღუთქვა. „რამეთუ ფრიად უმჯობეს არს მსხუერპლთა დამორჩილება და სმენად ბრძანება უფლისა უფროს ცმელისა ვერძთასა!” (I მეფეთა 15,22), როგორც ეს არის დაწერილი.

თუმცა, იუდეველებისაგან განსხვავებით, ჩვენ, ვინც ეჭვს გარეშე ვაღიარეთ ღმრთის გაცხადება, ნეტავ ყოველმხრივ დავტკბეთ ყველა იმ მადლით, რაც ამქვეყნად ქრისტეს მოსვლამ გამოიწვია, რომლის გამო და რომელთან ერთადაც დაე იდიდოს და იბატონოს მამა ღმერთმა და სული წმიდამ დაუსრულებელი საუკუნეების მანძილზე. ამინ!