წმიდა იოანე ოქროპირი

სიტყვა მეორე

1. კეთილი მიზნით ხერხიც უნდა მოიშველიოს კაცმა. ასეთ შემთხვევაში მას ხერხი კი არა, სანაქებო წინდახედულება უნდა ეწოდოს. ამის დასტურად, ბევრი მაგალითის მოყვანა შეიძლება, მაგრამ რაც ვთქვი, ისიც საკმარისია სარწმუნებლად, ამიტომ სწორედ რომ მოსაწყენი იქნებოდა მაგის თაობაზე სიტყვის გაგრძელება. ისღა რჩება, თავად დამერწმუნო, ნამდვილად გარგო თუ არა ჩემმა საქციელმა?

თქვა ბასილიმ: “როგორ მარგებს შენი წინდახედულება, კეთილგონიერება თუ რაც გსურს ის უწოდე, თუკი მართლაც დამარწმუნებს, რომ არ ვარ შენგან მოტყებული?”

ოქროპირი: გეგულება შენ, ქრისტეს სიტყვების მიხედვით აღსრულებული, ქრისტეს სიყვარულის დამადასტურებელ საქმეზე უფრო მნიშვნელოვანი სხვა საქმე? მაცხოვარი, თავთა მოციქულს, პეტრეს, რომ მიმართავდა, უთხრა: “პეტრე, გიყუარ მეა?” (იოანე 21, 15-16) და როცა მან აღიარა მისი სიყვარული, უთხრა მაცხოვარმა: თუ გიყვარვარ, “დამწყსენ ცხოვარნი ჩემნი” (იოანე 21, 17). იმიტომ კი არ ჰკითხა მოძღვარმა ეს მოწაფეს, რომ არ იცოდა, უყვარდა თუ არა იგი ნამდვილად პეტრეს (განა შეიძლება ეს არ ცოდნოდა ყოველთა გულთამხილველს?), არამედ იმიტომ, რომ ეჩვენებინა ჩვენთვის, თუ როგორ ზრუნავს იგი თავის სამწყსოსა ზედა. თუ ეს გასაგებია, ისიც ნათელი უნდა იყოს, თუ რა დიდსა და გადმოუთარგმანებელ ჯილდოს განიმზადებს მტვირთველი იმ შრომისა, რომელიც თავად ქრისტემ, ასე ძვირად შეაფასა. ჩვენი და იმ ხალხის ურთიერთობა, რომელიც ჩვენს ფარებსა და მსახურებზე ზრუნავს, ფულზეა აგებული და მიუხედავად ამისა, მაინც ის გვგონია, რომ ისინი ასეთ ზრუნვას ჩვენი სიყვარულის გამო იჩენენ. მაცხოვარმა სამწყსო თვისი, ფულითა და სხვა რამეთი კი არა, საკუთარი სიკვდილის ფასად გამოიხსნა, საფასურად საკუთარი სისხლი გაიღო, მაშ როგორი უნდა იყოს ის ჯილდო, რომელსაც ქრისტე ამ სამწყსოს მწყემსმთავართ მიაგებს? ამიტომ იყო, როცა მოწაფემ უპასუხა: “უფალო, შენ ყოველი უწყი და ყოველი იცი, რამეთუ მიყუარ შენ” (იოანე 21, 17) და მან თავად უფალი, სიყვარული თვისი დაიმოწმა. მაცხოვარი ამაზე არ შეჩერებულა, არამედ სიყვარულის ნიშანზე მიუთითა მას. ასე რომ, იმის ჩვენება კი არ სურდა, თუ როგორ უყვარდა იგი პეტრეს – ეს მისთვის უამრავი რამით იყო ცნობილი – არამედ იმისა, თუ როგორ უყვარს ეკლესია თვისი და ამიტომ კეთილად მიაჩნია განსწავლა პეტრესი და ყოველი ჩვენთაგანისაც, რათა ვჰყოთ ზრუნვაი დიდი მისსა ეკლესიასა ზედა.

რატომ იყო, რომ არ დაინდო უფალმა ძე თვისი მხოლოდშობილი? იმიტომ, რომ მტრად ქცეული საკუთარი ერი მოეკრიბა თავისაკენ და ექცია იგი “ერად მოგებულად” (ტიტ. 2,14). რატომ დასთხია მან სისხლი თვისი? იმიტომ, რომ შემოეკრიბა ის საცხოვარი, რომელიც მიანდო პეტრესა და მემკვიდრეებს მისას. უმიზეზოდ როდი უთქვამს ქრისტეს: “ვინმე არს სარწმუნოი იგი მონაი და ბრძენი, რომელი დაადგინოს უფალმან თვისმან მონათა თვისთა ზედა?” (მათე 24,25). თითქოს ამ სიტყვებსაც გაუგებრობის იერი დაჰკრავს, მაგრამ არა არის რა მიუწვდომელი მისთვის, ვინაც წარმოსთქვა ისინი. სამწყსოსადმი თავისი განუსაზღვრელი სიყვარულის ჩვენება სურდა უფალს, ამიტომ ჰკითხა პეტრეს, გიყვარვარ თუ არაო და არა იმიტომ, თითქოს არ ცოდნოდა, უყვარდა თუ არა იგი მოწაფეს თვისას. ხოდა სიტყვებიც “ვინმე არს სარწმუნოი იგი მონაი და ბრძენი”, იმიტომ როდი უთქვამს, თითქოს არ ცოდნოდეს, ვინ იყო მისი ერთგული და ბრძენი მონა. ამით მან გვიჩვენა, თუ რა იშვიათია ასეთი მონა და რა მნიშვნელოვანი – საქმე, მასზე მინდობილი. და ჯილდოც, ნახე, როგორია: “ყოველთა ზედა მონაგებთა დააადგინოს იგი” (მათე 24,27).

2. კიდევ თუ გეპარება ეჭვი შენი მისამართით ნახმარი ფანდის სიკეთეში, რომელსაც მოჰყვება ზედამხედველობა უფლის ყოველსა სამკვიდრებელსა ზედა და ქმნა იმისა, რისი აღსრულებითაც, როგორც ქრისტემ თქვა, პეტრე უნდა გამხდარიყო უფროისი სხვათა მოციქულთა შორის. პეტრე – “გიყუარ მე უფროის ამათსა? – აძოვენ კრავნი ჩემნი” (იოანე 21,15). არადა, ხომ შეეძლო ეთქვა: “თუ გიყვარვარ, შეუდექი მარხვას, იძინე შიშველ მიწაზე, იფხიზლე მარადჟამს, დაიცავ შეჭირვებულნი, ეყავ ობოლთ მაგიერი მამისა და დედისა; მაგრამ რას ამბობს, ყოველივე ამის ნაცვლად? “აძოვენ კრავნი ჩემნი”. ამის აღსრულებას, რაც ახლა ვთქვი, ბევრი კაცი და ქალიც კი, თვით სამწყსოდანაც, ადვილად შეიძლებდა. მაგრამ როცა საქმე ეკლესიის წინამძღოლობასა და უამრავ სულზე ზრუნვას ეხება, ყოველნი დედანი და მამათა უმეტესობაც, ასეთ დიდ საქმეს, უნდა მოერიდონ. ეს უნდა იტვირთონ იმათ, რომელნიც მრავალთ ისევე აღემატებიან სათნოებით, როგორც საული აღემატებოდა თავისი სხეულის სიდიდით ებრაელთ (I მეფეთა 10,23), და უფრო მეტადაც. ამასთან, ასეთ დროს, სხეულის სიდიდეს კი არ უნდა მიექცეს იმდენად ყურადღება; მწყემსი ისევე უნდა განსხვავდებოდეს სამწყსოსაგან, როგორაც გონიერი პირუტყვისაგან.

მავანს, შეიძლება მგლებმა, ავაზაკებმა, ან რაიმე სხვა უბედურებამ მოუსრას ფარა. ეს ამბავი ბატონმა იქნება კიდეც შეუნდოს მწყემსს. პასუხი რომც აგებინონ ამის გამო, დანაკლისი ფულით უნდა ზღოს. მაგრამ თუკი კაცი, მასზე მინდობილ, გონიერ ქრისტეანთა სამწყსოს განაბნევს, იგი ქონებას როდი ვნებს, არამედ სულს თვისას. ასე რომ, მას ფრიად მნიშველოვანი და უძნელესი მოღვაწეობა ელის. იგი არც მგლებს ებრძვის, არც ავაზაკებისა ეშინია და არც იმის ფიქრი აქვს, სენმა არ მომისრასო ფარა. მაშინ, ვისთან აქვს ომი და ვის ებრძვის? მოუსმინე, რას ამბობს ნეტარი პავლე: “რამეთუ არა არს ბრძოლად ჩუენი სისხლთა მათ მიმართ და ხორცთა... არამედ სოფლის მპყრობელთა მათ მიმართ ამის ბნელისათა” (ეფ. 6,12). ხედავ, საშინელს, მძვინვარე ლაშქარს მტრისას, რკინის საჭურველი მას არ სჭირდება; საკუთარ არსებაშივე უდევს ყველანაირ იარაღზე უფრო მეტი ძალა. სამწყსოს სხვა, კიდევ უფრო მეტად კადნიერი და დაუნდობელი ჯარიც მოუხდება ხოლმე, მისი ნახვაც გინდა? მაგის დანახვაც იმ სიმაღლიდან (წმინდა წერილიდან) თუა შესაძლებელი. პირველ ლაშქარზე, რომ გვიამბობდა, მანვე გვამცნო სხვების შესახებაც: “რამეთუ ცხად არიან საქმენი ხორცთანი, რომელი არიან: სიძვანი, მრუშებანი, არა-წმიდებანი, ბილწებანი, კერპთ-მსახურებანი, წამლობანი, მტერობანი, ხდომანი, შურობანი, გულის წყრომანი, წვალებანი, შფოთებანი” (გალ. 5,19; II კორ. 12,20) და სხვანი მრავალნი. ყველა არ ჩამოუთვლია, დანარჩენების ცნობა ჩამოთვლილის მიხედვით მოგვანდო. ამასთან, თუ ნახა სამწყსოს დარბევის მსურველმა, მწყემსნი უტყვნი და ბრძოლის ჟამს გაქცეულნი, აღარ ეომება მათ, სამწყსოს დატაცებას ჯერდება. მაგრამ თუ მწყემსს ვერ სძლია მტერმა, მთელი სამწყსო რომ მიიტაცოს, მაინც არ დაოკდება. ან უნდა სძლიოს მწყემსს ან თავად უნდა დარჩეს მისგან ძლეული, ისე არ შეწყვეტს ბრძოლას.

გარდა ამისა, ცხვარს ადვილად შეატყობს კაცი გასაჭირს. შიმშილი იქნება ეს, სენი, ჭრილობა, თუ სხვა რაიმე ზიანის მომტანი. ეს ამბავი განკურნებას ძალინ უწყობს ხელს. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი გარემოება აჩქარებს განკურნებას, დაავადების ძლევის საქმეს. სახელდობრ, რა? ცხვარმა თავის ნებით არ ისურვა წამლის მიღება, მწყემსთ უფლება აქვთ, რომ დააძალონ წამალი. თუ საჭირო გახდა მოწვა (რაიმე ნაწილისა), ან მოკვეთა, ადვილად შეკრავენ ცხვარს და არ გაუშვებენ გარეთ, თუ არგებთ, ერთ საკვებს – მეორეთი შეუცვლიან, წყალზეც არ მიუშვებენ, და მოკლედ, ყველაფერს რაც განკურნებისთვის იქნება საჭირო, ადვილად გააკეთებენ და მოახერხებენ.

3. მაგრამ ადმაიანში სწორედ სენია მიჩქმალული და ძნელად დასანახი. რამეთუ “ვინმე უკუე იცის კაცმან კაცისაი, გარნა სულმანვე კაცისამან, რომელი არს მის თანა” (I კორ. 2,11). ჰოდა, როგორ იხმარ წამალს იმ სენის მიმართ, რომლის თავისებურების შესახებაც არაფერი იცი, ის კი არა, ხშირად იმასაც ვერ მიმხვდარხარ, კაცი ავადაა თუ არა? თუ სნეულებას აღმოაჩენენ, მკურნალებს კიდევ უფრო მეტი სირთულეები ელით. განა ექიმის უფლებები ისე ვრცელდება ადამაინებზე, როგორც მწყემსისა – ცხვრებზე?! აქაც საჭირო ხდება ხოლმე შეკვრა, საზრდელის აკრძალვა, მოწვა და მოკვეთა. მაგრამ ამ შემთხვევაში, მკურნალობა უნდა წარიმართოს უშუალოდ სნეულის, და არა მკურნალის ნებით. ეს ყველაფერი კარგად იცოდა კაცმა გასაოცარმა (პავლემ), და ამიტომ უთხრა კორინთელთ: “არა თუ უფლებით რას სარწმუნოებასა მაგას თქუენსა ზედა, არამედ თანაშემწენი ვართ სიხარულისა (II კორ. 1,24). ქრისტიანთ, ყველასაგან განსხვავებით, უფრო ძლიერად ეკრძალებათ ცოდვილთა ძალით გამოსწორება, გარეშენი და წარმართთა მოსამართლეები დამნაშავეთ კანონების მიხედვით ასამართლებენ, უფლებამოსილნი არიან მათზე და ამიტომ; ამ კანონის ძალით, დამნაშავეთაგან ძველი ჩვეულებების უკუგდებას იძულების წესით ითხოვენ. აქ კი, ცოდვილი ძალით კი არა, შეგონებით უნდა მოიყვანო გამოსწორების გზამდე. რჯულის მიხედვით, ჩვენ არ გვეძლევა ცოდვილთა გამოსწორების სხვაგვარი უფლება. რომც გვქონდეს, ამ უფლებას მაინც ვერ გამოვიყენებთ, რადგან ღმერთი მხოლოდ მას აჯილდოებს, ვინც თავისი ნებით განუდგება საქმესა საძრახსა და არა იძულებით. სწორედ დიდი ხელოვნებაა საჭირო, სნეული ისე დაარწმუნო მკურნალობის აუცილებლობაში, მოძღვართან თავისი ნებით მივიდეს და მადლობელიც დაგირჩეს. სამკურნალოდ იძულებით მიყვანილმა, საკვრელთაგან თავის დაღწევა თუ მოინდომა (და მას აქვს ამის უფლება), თუ შეიძულა სიტყვები განმკვეთელი უფროის რკინისა, უფრო მეტადაც გაიუბედურებს თავს, რადგან ეს უარყოფა მას ახალ ჭრილობას შესძენს და სამკურნალო საშუალება უმძიმესი დაავადების მიზეზად ექცევა. ასე რომ, ძალით, სნეულის ნების წინააღმდეგ, არავის ძალუძს მისი განკურნება.

4. თუკი იოლი საშუალებებით მიუდექი მას, ვისაც ძლიერი მკურნალობა სჭირდება, ან არ ჩაუჭერი ჭრილობა ისე ღრმად, როგორც საჭირო იყო, რა გამოვა? ჭრილობის ნაწილს უწამლებ, ნაწილს – ვერა. თუკი არ დაზოგავ და ისე მოახდენ სათანადო გაკვეთას, ავადმყოფმა შეიძლება ვერ გაუძლოს წამებას და უარი თქვას ყველაფერზე: წამალზე, გადახვევაზე. შეიძლება სულაც შემოიგლიჯოს ყველაფერი და თავი უფსკრულს მისცეს. მე შემიძლია გიჩვენო შენ ხალხი, უკიდურესად გაბოროტებული, ამ ზომამდე ისინი სწორედ სასჯელმა მიიყვანა, რომელიც მათ ცოდვების შესაბამისად დაედოთ. ადვილი არ უნდა იყოს ცოდვათა მიხედვით სასჯელის განსაზღვრა, ცოდვილთა ამტანობის გათვალისიწინება, არც ის, რომ ჭრილობა შეკერვისას უფრო მეტად არ დაზიანდეს ან ცოდვილს, აღდგენის მცდელობაში, უფრო მეტად არ ავნო რაიმე და არ დასცე იგი. თუ სუსტებსა და უძლურებს, რომელნიც უფრო მეტად არიან მიცემულნი ამ სოფლიურ სიტკბოებას, და თავიც კი მოაქვს საკუთარი წარმომავლობითა და უფლებებით, თანდათან და ნელ-ნელა განვაყენებთ ცოდვათაგან, ისინი სრულებით თუ არა, ნაწილობრივ მაინც შეიძლებენ საკუთარ ბიწიერებათაგან განთავისუფლებას. მაგრამ თუ ვინმე ერთბაშად მოინდომებს მათ გამოსწორებას, შეიძლება მცირედი გამოსწორების საშუელბაც კი მოუსპოს ამით.

სულს, თუნდაც ერთხელ ძალით სირცხვილეულს დაეუფლება უგრძნობელობა და აღარ ისმენს სიტყვებს უწყინარს, არც რისხვას შეეპუება, სათნოებასაც კი არ მიიკარებს და ემსგავსება ქალაქს, რომელზედაც თქვა წინასწარმეტყველმა: “შესახედავი მეძავისა იქმნა შენდა უსირცხვილოებად ყოველთა მიმართ” (იერემია 3,3), ამიტომაა, რომ მწყემსს მოეთხოვება კეთილგონიერება დიდი, თვალი – ყოვლისმხედველი, რათა სრულყოფილად შეიძლოს სულის დაკვირვება. ბევრს არ ძალუძს რაკი მკაცრი მკურნალობის ატანა, განფიცხდება და კარგავს სასოებას ხსნისას, ბევრია ისეთიც, რომელთაც არ დაედოთ ცოდვათა შესაბამისი სასჯელი და ეს გახდა მიზეზი მათი უფრო მეტი უზრუნველობისა, უკეთურებისა და ცოდვისა. ასე რომ, მოძღვარის ვალიც ისაა, კარგად გამოსცადოს ცხოვარნი მისნი, სრულყოფილად გამოიძიოს საქმენი მათნი და მიიღოს ყველა შესაბამისი ზომა, რათა გულმოდგინება მისი არ იყოს ფუჭი და ამაო. და მარტო ეს როდია მისი მოღვაწეობის სიძნელე, ეკლესიისაგან განდგომილი წევრების კვლავ დაბრუნება ურთულესი საქმეა. ფარა, თავისი მწყემსის კვალს მისდევს, მას მიჰყვება. რომელიმე მათგანი სწორ გზასა და კარგ საძოვარს თუ ჩამორჩა, იყიალებს ერთ ხანს ფლატესა და უნაყოფო მიწაზე. საკმარისია, ერთხელ, ხმამაღლა დაიყვიროს მწყემსმა, რომ მყისვე შეიყარონ ცხოვარნი განბნეულნი. მაგრამ თუ ადამიანი განუდგება რწმენის სწორ გზას, მოძღვარს დიდი შრომა, გულმოდგინება და მოთმინება მართებს.

ადამიანის არც ძალით მოქცევა შეიძლება, არც დაშინებით იძულება. იმ ჭეშმარიტებამდე, რომელსაც განუდგა, მისი მიყვანა შეგონების გზით უნდა მოხდეს. რა მხნეობა და ძლიერი სულია საჭირო, რომ არ მოუძლურდე და არ წარგეკვეთოს სასოება გზააბნეულთა ცხოვრებისა, სულ რომ გახსოვდეს: “მო-ხოლო თუ-სცეს მათ ღმერთმან სინანული მეცნიერებად ჭეშმარიტებისა და განიფრთხონ საფრთხისაგან ეშმაკისა” (II ტიმ. 2, 25-26). ამიტომ იყო, მოწაფეებთან საუბრისას რომ თქვა უფალმა: “ვინმე არს სარწმუნოი იგი მონაი და ბრძენი?” (მათე 24,57) მოქალაქობის* მტვირთველს თავისი თავისათვის მოაქვს სიკეთე, ხოლო ღვაწლი მწყემსისა მთელ ერს სწვდება. როცა განმკითხველი შეჭირვებულთა და არაფრის მქონეთ ფულით ან სხვა რამით უმართავს ხელს, იგი ამით ერთგვარად ეხმარება ახლობელთ. მაგრამ მისი ქმედება იმდენად მცირეა მოძღვრის ღვაწლთან შედარებით, რამდენადაც სულია სხეულზე მაღალი. სწორედ, რომ სამართლიანად ამბობს უფალი, რომ ზრუნვა მისსა სამწყსოსა ზედა სხვა არაფერია, თუ არა მისდამი სიყვარულის გამოვლინება.

ბასილი: და შენ განა არ გიყვარს ქრისტე?

ოქროპირი: მიყვარს და მუდამაც მეყვარება, მაგრამ მეშინია არ შევურაცხყო სიყვარული ჩემი.

თქვა ბასილიმ: განა იქნება გამოცანა და ამაზე უფრო ძნელი? ქრისტემ უბრძანა მოყვარულთა მისთა მწყემსვა ცხოვართა თვისთა. და შენ, იმიტომ ამბობ მწყემსვაზე უარს, რომ თურმე უფალი გიყვარს.

ოქროპირი: ვუთხარი, არაფერია ჩემს სიტყვებში გამოსაცნობი. პირიქით, ძალიან მარტივია და ნათელი. რომ შემეძლოს ამ საქმის მაცხოვრის ნებისაებრ აღსრულება და მაინც თავს ვარიდებდე მას, ჩემი სიტყვები მართლაც გაუგებარი იქნებოდა. მაგრამ თუკი ვამბობ, რომ ამ საქმისათვის საკუთარი უძლურება მხდის-მეთქი ურგებს, მაშინ რაღაა ჩემს სიტყვებში გაუგებარი? მეშინია, ჩემზე მონდობილ ძლიერსა და ჯანმრთელ ქრისტიანულ სამწყსოს, ჩემი უყურადღებობით არ ევნოს რაიმე და არ განმირისხდეს უფალი, რომელმაც თვისთა ცხოვართა გამოხსნისა და ცხოვნებისათვის დასდვა თავი თვისი.

თქვა ბასილიმ: არ ამბობ მართალს. და თუ ამბობ, ეგ სიტყვები, რომელთა მეშვეობითაც ჩემი ურვის გაქარწყლებას ცდილობდი, სწორედ რომ ჩინებული დადასტურებაა იმისა, რომ წუხილი ჩემი ჯეროვანია და სამართლიანი. ადრეც ვხვდებოდი, ფანდს ადვილად რომ აგნებდი, არც ჩემი გაცრუება გიჭირდა; მაგრამ ახლა, რომ გიყურებ რა ძლიერად ცდილობ ბრალდების აცილებას, უფრო ნათლად ვხედავ, რა უბედურებასაც მწიე. თუკი შენ მსახურებას იმ აზრით განერიდე, რომ სული შენი უძლურ არს და ვერმტვირთველ ამ უღელისა, მაშინ მე შენზე უწინ, თავად რომ ძლიერადაც მდომოდა, მაინც უნდა გაგერიდებინე ამ საქმისაგან, მით უმეტეს, რომ იცოდი ჩემი აზრი მაგის თაობაზე. ახლა კი რა გამოვიდა, შენს თავზე იზრუნე, მე – დაგავიწყდი. ო, ფრიად სასურველი კი იქნებოდა, მართლაც რომ დაგვიწყებოდი, მაგრამ შენ ხომ განგებ წარმართე ყველაფერი ისე, რომ ჩემს მძებნელთ ხელიც კი შეეწყოთ. იმას ვერ ვიტყვი, თითქოსდა ხალხის ლაპარაკს ემოქმედოს შენზე და ჩემში რაღაც დიდსა და საოცარს ხედავდე. მე არ ვეკუთვნი იმ ხალხს, ქებასა და გაკვირვებას რომ იმსახურებენ, მაგრამ ასეც რომ იყოს, განა შეიძლება ხალხის ნათქვამის დაჯერება?! მე და შენ რომ ერთად, გვერდიგვერდ არ ვიყოთ ნაცხოვრები, ხალხის ნათქვამის ყურადღება, გარკვეულად, საპატიო მიზეზადაც ჩაგვეთველებოდა. მაგრამ თუკი შენზე უფრო ახლოს არავინ მიცნობს, თუკი ჩემი სულისა ყველაზე მეტად, ვიდრე მშობელთა და აღმზრდელთა ჩემთა, შენ გაგეგება, მაშინ რით გინდა დამარწმუნო, რომ ამ სახიფათო საქმეს განგებ არ შემყარე? მაგრამ, გავანებოთ ეხლა მაგას თავი. არ მინდა თავის მართლება გაიძულო. ის მითხარი, რა ვუპასუხოთ მბრალდებელთა ჩვენთა?

ოქროპირი: თუნდაც ათასჯერ მომიტევო, სანამ ჩემით არ გავიმართლებ თავს შენს წინაშე, მანამ მაგის შესახებ არაფერს ვიტყვი. როგორც შენ ამბობ, რომ არ მცნობდი და ისე მიმეყვანე მაგ მდგომარეობამდე, მაშინ ჩემი უცოდინრობა გამამართლებდა კიდეც, მაგრამ რაკი გიცნობდი და თანაც ძალიან კარგად, ამიტომ აღარ რჩება არანაირი საპატიო მიზეზი ჩემი გამართლებისა. მაგრამ მე სულ სხვას გეტყვი: რადგანაც ამ საქმეში დიდი გამოცდილების ქონაა საჭირო, ის ვინც მავანის მღვდელმთავრად წარდგინებას განიზრახავს, არ უნდა დაკმაყოფილდეს მხოლოდ ხალხის ნათქვამით, არამედ ამასთან ერთად და ყველაზე მეტად და პირველ რიგშიაც, ხალხზე უწინ, თავად უნდა იყოს დარწმუნებული მავანისბშესაძლებლობებში.

ნეტარი პავლეს სიტყვები: “არამედ ჯერ არს, რაითა წამებაიცა კეთილი აქუნდეს გარეშეთაგან...” (I ტიმ. 3,7) არ უგულებელყოფს მკაცრი და სარწმუნო გამოცდილების საჭიროებას, მაგრამ ამასთან ხსენებული მოწმობა როდი მიაჩნია ასეთი პირების ღირსების უმთავრეს ნიშნად. ამაზე უწინ, მან ბევრი რამ თქვა და მერე დასძინა, რომ ამორჩევისას, ამ ერთი ნიშნით კი არ უნდა დავკმაყოფილდეთ, არამედ იგი უნდა გავითვალისწინოთ დანარჩენებთან ერთად. ხალხის ნალაპარაკევით ადვილად მოტყუვდება კაცი. მაგრამ წინასწარი და მკაცრი გამოცდილების შემდეგ აღარ რჩება არანაირი საფრთხე. ამიტომ იყო, დანარჩენების მერე, რომ ახსენა მან მოწმობა “გარეშეთაგან”. ამაოდ როდი უთქვამს: “სარწმუნო არს სიტყუაი... კეთილსა საქმისა გული ეტყვის” (I ტიმ. 3,1), მაგრამ დაუმატა “და გარეშეთაგან”. მას სურდა განემარტა ჩვენთვის, რომ მოწმობას გარეშეთაგან მკაცრი გამოცდილება უნდა უძღოდეს წინ. და რადგანაც მე საკუთარ მშობლებზე უკეთ გიცნობდი, რაზედაც თავად დამემოწმე, საცა სამართალია, ყველანაირი ბრალი უნდა მომეხსნას.

თქვა ბასილიმ: ვინმემ რომ შენი გასამართლება მოინდომოს, სწორედ მაგ მიზეზით ვერ გაგამართლებს. განა არ გახსოვს, უამრავჯერ მითქვამს და შენი თვალითაც გინახავს უძლურება ჩემი სულისა, მცირედი დაბრკოლებისას რომ უმალ სულიერად ვეცემოდი? მაგაზე არ იყო განა, მუდამ რომ დამცინოდი?

ოქროპირი: მახსოვს და არ უარვყოფ, რომ მსგავსი სიტყვები შენგან გამიგონია. მაგრამ მართლა კი არ ვიცინოდი, არამედ ხუმრობით. ისე კი, მაგის შესახებ კამათს არ ვაპირებ. გულწრფელობას არც მაშინ მოვითხოვ შენგან, როცა იმ სათნოებათა გახსენებას მოვყვები, რომელიც უკვე მოიპოვე. მაგრამ თუკი ჩემს შეწინააღმდეგებას იმ აზრით დააპირებ, თითქოს მე ვტყუოდე რაიმეს, მაშინ მართლა აღარ დაგინდობ და დაგიმტკიცებ, რომ ეგ უარყოფა სამართლიანობით კი არა, თავმდაბლობით მოგდის და ამის დასატკიცებლად სხვა რამეს კი არა, ისევ შენ საქმეებსა და სიტყვებს მივმართავ. პირველ რიგში, გკითხო მინდა: იცი, რა ძალა აქვს სიყვარულს? ქრისტეს არ უხსენებია არცერთი იმ სასწაულთაგანი, რომელიც მოციქულთ უნდა აღესრულებინათ, მაგრამ ის კი თქვა: “ამით ცნან ყოველთა, ვითარმედ ჩემნი მოწაფენი ხართ, უკუეთუ იყუარებოდით ურთიერთას” (იოანე 13,35), პავლე კი ამბობს: “აღმსარებელი შჯულისაი არს სიყუარული” (რომ. 13,10) და თვინიერ მისსა, ყველანაირ ტალანტი ურგებიაო (I კორ. 13,12). აი, ეს განძი პირველი, თვისება, ქრისტეს მოწაფეთა სხვათაგან გამომარჩეველი, წყალობა გარდამეტებელი, შენ სულში ვნახე მტკიცედ დანერგილი, ვიხილე ნაყოფიცა მისი უხვი.

თქვა ბასილიმ: არ უარვყოფ, მართლაც ბევრს ვზრუნავ და ძალიან ვცდილობ, რომ აღვასრულო ეგ მცნება. მაგრამ ნახევრადაც რომ არ დამიმარხავს იგი, ამაზე თავად უნდა დამერწმუნო, თუკი ტყუილს არ იკადრებ.

ოქროპირი: რაკი ასეა, საბუთებს მოვიშველიებ მეთქი, ვუთხარი, და რითაც ადრე გემუქრებოდი, ახლა აგისრულებ და სწორედაც რომ დაგიმტკიცებ, რომ შენ უფრო თავმდაბლობისაკენ იხრები, ვიდრე სამართლიანობისაკენ. ერთ ამბავს, ახლა რომ მოხდა, იმას მოვყვები, ძველს არ შევეხები, ვინმეს რომ არ ეგონოს, უწინდელი ამბებით ვცდილობდე ჭეშმარიტების დაბინდვას. ამ შემთხვევაში კი დროის სიახლოვე არ მომცემს ნებას, რაიმე ტყუილით გადავფარო.

6. როცა ერთ-ერთ ჩვენს მეგობარს სიამაყესა და კადნიერებაში დასწამეს ცილი და ამით უკიდურესი საფრთხის წინაშე დააყენეს, მაშინ არავის დაუძახია შენთვის საშველად, ბრალდებულსაც არ უთხოვნია შეწევნა, შენით ჩაიგდე თავი საფრთხეში. ასე იყო ეგ საქმე.

შენივე სიტყვებით რომ გამხილო, შენსავე ნათქვამს მოვიგონებ. როცა მაგ საქციელისათვის ნაწილი გკიცხავდა, ნაწილი კი გაქებდა და გადიდებდა, შენ ასე უპასუხე გამკიცხავთ: “რა ვქნა? თუ ჩემი მეგობარი გასაჭირშია, მისთვის სულიც კი უნდა გავწირო, სხვანაირი სიყვარული არ შემიძლიაო”. სრულყოფილი სიყვარული ასე განუმარტა მაცხოვარმა მოწაფეებს: “უფროისი ამისა სიყუარული არავის აქუს, რაითა სული თვისი დადვას მეგობართა თვისთათვის”. შენ სწორედ იგივე აზრი გაიმეორე, ოღონდ სხვა სიტყვებით. ასე რომ, თუკი არ არის ამაზე მაღალი საფეხური სიყვარულისა, შენ უკვე მისულხარ მის უკიდურეს, უმაღლეს წერტილამდე. ახლა მაინც თუ დაგარწმუნე, რომ ბოროტი ნდომით და ზრახვით არ ჩამიგდიხარ საფრთხეში, არამედ წინასწარ ვიცი სარგებელი მაგ საქმისა, ამიტომაც მიგიჩინე ეგ სარბიელი.

ბასილიმ თქვა: ე.ი. შენ ამბობ, რომ ახლობლების დამოძღვრისათვის სიყვარულია საკმარისი?

ოქროპირი: მაგ მიზნის მიღწევისათვის სიყვარული სწორედ რომ უმნიშვნელოვანესი პირობაა, მაგრამ თუ გსურს, რომ შენი კეთილგონიერების დამამტკიცებელი საბუთებიც მოვიყვანო, არ დავაყოვნებ და დაგიმტკიცებ, რომ შენი კეთილგონიერება აღემატება კიდეც შენს სიყვარულს.

ამის გაგონებაზე ალმური მოედო ბასილის და თქვა: ჩემზე საუბარს თავი გავანებოთ. ეგ არც ადრე მითხოვია შენთვის; თუ რაიმე მართებულის თქმა შეგიძლია გარეშეთა შესახებ, სიამოვნებით მოგისმენ. გავანებოთ ამ ამაო კამათს თავი. მითხარი, რა პასუხი გავცეთ შენთვის ესოდენ დიდი პატივის მონიჭების მსურველთ; ან იმ ხალხს რა ვუთხრათ, შენს პატივმდებელთ, ამ ამბის მერე აგდებით რომ გიყურებენ, რითი ვიმართლოთ მათ წინაშე თავი?”

ოქროპირი: თვითონაც ვჩქარობ მაგაზე საუაბრის დაწყებას. რადგანაც შენთან მოვრჩი ლაპარაკს, მაშინ თავდაცვის მაგ ნაწილს მივუბრუნდები. როგორია მათი ბრალდებები, რაში მედება ბრალი? ამბობენ, ამომრჩევლები იმას შეურაცხყო და დაამცირა, რომ მე უარი ვთქვი იმ პატივზე, რომლის მოგებაც მათ ჩემთვის სურდათ. ჯერ ერთი, ის მინდა გითხრა, რომ ხალხი არ დარჩესო შეურაცხყოფილი, ამაზე დარდი უჯეროა მაშინ, თუკი მათ პატივისცემაზე ზრუნვას ღვთის გარდაუვალ გმობამდე მივყავართ. ვინც ამის გამო თავს შეურაცხყოფილად გრძნობს, თუნდაც ძალიან გამწარებული, ჩემი აზრით, საკუთარ თავს ამით დიდად ვნებს.

ის ხალხი, რომელმაც თავისი სიცოცხლე მიუძღვნა ღმერთს და მხოლოდ მას შეჰყურებს, ისეთი კეთილგონიერების საზომს კი უნდა იყოს, ათასჯერაც რომ გამწარდეს, მაინც არ იგრძნოს თავი შეურაცხყოფილად. რაც სხვადასხვა სახის კადნიერებებს შეეხება, არანაირი კადნიერება ფიქრადაც კი არ მომსვლია და ამის დასტურად ესეც გამოდგება: თუკი მე ეს ყველაფერი კადნიერებისა და სიამაყის გამო ჩავიდინე, როგორც ზოგიერთები ამბობენ და რაც შენც არაერთხელ გითქვამს, - რაღაზე უარვყავი ხალხის დიდებული და ფრიად საპატივცემულო და ჩემთვის კეთილის მსურველნი? განა ამართლებს ჩემი საქციელი ჩემთა მბრალმდებელთა სიტყვებს? თუკი უდანაშაულო ხალხის შეურაცხმყოფელი სასჯელის ღირსია, კეთილი ხალხის პატივისმცემელი რატომ არ უნდა იყოს შექების ღირსი? იმას ვერავინ იტყვის, რომ მათთვის მცირე ან დიდი საფასე მქონდეს მიცემული და ამომრჩეველთ თითქოს სამაგიეროს გადახდის სურვილით მიეღოთ ასეთი გადაწყვეტილება. მაგრამ, თუ მაინც თქვეს, მაშინ როგორ სასჯელს იმსახურებენ ისინი ამისთვის? თუკი ასეთი რამ აზრადაც არ მომსვლია და სულ სხვა რამის გამო ავაცილე ეს მძიმე უღელი, თუ არ გამამართლებენ, რაღაზე არ უნდა შემინდონ მაინც საკუთარი სულის გაფრთხილება? ოდანავადაც არ მიფიქრია ამომრჩევლების შეურაცხყოფა. ჩემი უარის თქმაც სხვა არაფერია, თუ არა პატივისცემა მათი. ჩემი სიტყვები შეიძლება უცნაურიც გეჩვენოს, არ გაგიკვირდეს, ახლავე განგიმარტავ მათ. ჩემი ხელდასხმა რომ მომხდარიყო, ყველა თუ არა, ისინი, ვისაც დიდ სიამოვნებას ანიჭებს ჩემზე აუგის ლაპარაკი, ადვილად დაეჭვდებოდნენ და ბევრ რამეს იტყოდნენ ჩემზეც და ამომრჩევლებზედაც.

მაგალითად, შეეძლოთ ეთქვათ, რომ ამომრჩევლები სიმდიდრეს აქცევენ ყურადღებას და უპირატესობას გვარიშვილობას ანიჭებენო, ან ასეთი პატივი პირფერობით მოიპოვაო და რა ვიცი, იქნებ ისიც ეფიქრათ, რომ ამომრჩევლები ფულით მოვისყიდე. იტყოდნენ, ქრისტე ამ სამსახურს მეთევზეებს, ბადეებისა და კარების მკეთებელთ განუმზადებდა, ესენი კი უგულებელყოფენო ხალხს – დღენიადაგ მშრომელთ და უპირატესობას ამსოფლიურ მეცნიერებათა და ამაო ცხოვრებას ადევნებულთ ანიჭებენო. რატომ უარყვესო კაცნი ეკლესიასა შინა მშრომელნი და მათ, რომელნიც არც კი მიკარებიან ამ საქმეს და მთელი ცხოვრება ფუჭი მეცნიერებების დაუფლებას რომ მოანდომეს, უცებ, ასეთი პატივი რატომ დადესო? ამას კი არა, ამაზე უარესებსაც იტყოდნენ, მე რომ ეგ თანამდებობა მიმეღო. ახლა კი ძვირისმეტყველების აღარ ექნებათ საბაბი. მე ლაქუცს ვერ დამწამებენ და ამომრჩეველთ ქრთამის აღებას, რასაკვირველია, თუკი ვინმემ განგებ არ მოისულელა თავი. მაგრამ განა ლაქუცითა და ფულის გაღებით მოპოვებულ თანამდებობას სხვას დაუთმობს მავანი, თუკი თვითონ მისი მოპოვებისათვის იხარჯება? ეს ამბავი იმას ემგვანება სწორედ, ვინმეს, უხვი მოსავლისა და გადავსებული ქვევრების ქონის სურვილით, მიწაზე რომ ბევრი ეშრომა და უცებ, ეს ყველაფერი, ამდენი შრომისა და გაჭირვების შედეგი, სხვისთვის მიეცა, რათა იმ სხვას ესარგებლა მოსავლით. იცი, შეიძლება ისიც კი ეთქვათ, რომ ჩემი არჩევა ამომრჩეველთა არაჯანსაღი მოსაზრებების შედეგია, თუმცა ასეთი რამ შორსაა ჭეშმარიტებისაგან, მაგრამ მსურველთ არც ასეთი ცილისწამება გაუჭირდებათ. ახლა კი ჩვენ დავუყოფთ მათ პირს და არ მივცემთ სიტყვის თქმის უფლებას.

ასეთებს, და ამაზე უარესსაც, თავში იტყოდნენ, მაგრამ მერე, როგორც კი სამსახურს შევუდგებოდი, ყველა ჩემი საქციელის გამო, გარდა იმ შეცდომებისა, რაც გამოუცდელობითა და ასაკის გამო შეიძლებოდა მომსვლოდა, მბრალდებელთა წინაშე ყოველდღე თავის მართლებაში უნდა ვყოფილიყავი და ძალა არ მეყოფოდა. ახლა ამომრჩევლებსაც აცილდებათ ბრალდება, თორემ რა დაულევდათ მათ ნიშნის მგებელთ, რას აღარ იტყოდნენ? გამოუცდელ ბავშვებს მიანდესო ასეთი საპატიო და დიდი საქმეები, დაღუპესო სამწყსო ქრისტესი, გასართობად და სახუმარო საქმედ აქციესო ქრისტიანობა. ახლა კი “ყოველმან უშჯულოებამან დაიყოს პირი თვისი” (ფს. 10,6,42), თუმცა შენზედაც შეუძლიათ იგივეს თქმა, მაგრამ შენ საქმით დაამტკიცებ, რომ ჭაღარა არაა სიბრძნის ნიშანი და მსახურებიდანაც ყველა ახალგაზრდა კი არ უნდა იყოს განყენებული, არამედ მხოლოდ სარწმუნოებით ყმაწვილი (ახლად ნათელეღებული), მათ შორის – სხვაობაა დიდი.

* ქართულ სასულიერო მწერლობაში ეს სიტყვა ნიშნავს სულიერ მოღვაწეობას.

წინა თავი < < < სარჩევი > > > შემდეგი თავი