პროფ. დიმიტრი ოგიცკი
დოც. მღვდელი მაქსიმე კოზლოვი

რომაული კათოლიციზმი

დაახლოებით 873 წ. იმპერატორმა ფოტიოსი გადასახლებიდან დააბრუნა, დაიახლოვა და თავისი შვილები აღსაზრდელად მიაბარა. ფოტიოსს ესმოდა, რომ ეკლესიის ინტერესები არა ეგნატესთან ბრძოლას, არამედ ორივე პარტიის დაახლოებას მოითხოგდა და ამიტომ ამ პრობლემის მოგვარებას შეუდგა. მას შემდეგ, რაც საიმპერატორო ხელისუფლების მიერ ეკლესიის მართვის შესაძლებლობა წაერთვა, ფოტიოსი საპატრიარქო საყდარზე ეგნატეს დაბრუნების წინააღმდეგი არასოდეს ყოფილა. სასახლეში ამ ორი მღვდელმთავრის შეხვედრას სრული შერიგება მოჰყვა. „ჩვენ ერთმანეთს ფეხებში ჩავუვარდით, - იხსენებს ფოტიოსი, - და ერთმანეთს შენდობა ვთხოვეთ“. შემდგომ, ეგნატეს გარდაცვალებამდე, ორივე წმიდა იერარქი მართლმადიდებლობის კეთილდღეობისათვის შეთანხმებით იღვწოდა.

მომდევნო ეტაპი რომისა და კონსტანტინეპოლის ურთიერთობისა ფოტიოსელთა და ეგნატელთა კონფლიქტის სრული ლიკვიდაციით აღინიშნა. ამ საქმეში პაპი იოანე VII მონაწილეობდა, რომელიც პაპი ადრიანე მეორეს შემდეგ 872 წ. რომის კათედრის მემკვიდრე გახდა. იგი, ისევე როგორც მისი წინამორბედი, ბულგარეთის იურისდიქციის მოპოვებას ცდილობდა და პატრიარქი ეგნატეს მიმართ მტრული დამოკიდებულება ადრიანესაგან მემკვიდრეობით ჰქონდა მიღებული, რადგან ბულგარეთის საკითხში ეგნატე რომის მოთხოვნებს არ ემორჩილებოდა. ასევე ძნელად თუ შეიძლება დავიჯეროთ, რომ იოანე VIII სრულიად თავისუფალი იყო იმ იდეათა გავლენისაგან, რომლითაც „ცრუისიდორეს“ დოკუმენტები იყო განმსჭვალული. მაგრამ ახალი პაპი სხვაგვარადაც აზროვნებდა, რაც მას უახლოესი ორი წინამორბედისაგან მკვეთრად განასხვავებდა. მას იმ შეცდომების დანახვის უნარი აღმოაჩნდა, რომელიც პატრიარქ ფოტიოსის მიმართ იყო დაშვებული და ეკლესიის კეთილდღეობისა და ერთობისათვის შეცდომათა შედეგების სალიკვიდაციოდ გადამწყვეტი ზომები მიიღო.

877 წ. პატრიარქი ეგნატე აღესრულა და საპატრიარქო საყდარზე ფოტიოსი დაბრუნდა. პაპი იოანე VIII ამ ცნობას სიხარულით შეხვდა და ფოტიოსთან კავშირის დამყარება სასწრაფოდ გადაწყვიტა. პაპებისთვის ასე არასასურველი და მათ მიერ არაერთხელ შეჩვენებული ფოტიოსი კონსტანტინეპოლის ეკლესიის ნებით ისევ საპატრიარქო საყდარზე ავიდა. პაპმა იოანემ კონსტანტინეპოლიდან შეტყობინების მიღების შემდეგ განაცხადა, რომ ფოტიოსს ანათემას უხსნიდა. თუმცა, ამავე დროს მან ფოტიოსისაგან პირობა მოითხოვა, რომ ბულგარეთის იურისდიქციაზე უარს იტყოდა.

ეკლესიაში შემორჩენილი შფოთის ლიკვიდაცია სოფიის დიდ კრებაზე (879-880) აღესრულა, რომელიც კონსტანტინემ წმ. სოფიის ტაძარში გაიმართა. კრებაზე მოსული იოანე მერვეს ლეგატები უფლებამოსილნი იყვნენ, რომ პაპი ადრიანე მეორის ფოტიოსის წინააღმდეგ ჩატარებული კრება წმიდა კრებათაგან ამორიცხულად გამოეცხადებინათ. კრებაზე პაპი იოანეს ლეგატების გარდა აღმოსავლეთის პატრიარქთა წარმომადგენლებიც ჩავიდნენ. ეპისკოპოსთა საერთო რიცხვმა 383 მიაღწია, ასე, რომ წმიდა სოფიის „383 მამის“ კრება რაოდენობით ქალკედონის გარდა ყველა მსოფლიო კრებას აღემატებოდა. „ფოტიოსის მოწვეული კრება, - ამბობს XIX ს-ის დასასრულის ცნობილი ლათინი ისტორიკოსი კარდინალი გერგენრეტერი, - ჭეშმარიტად შთამბეჭდავ სანახაობას წარმოადგენდა, რომლის მსგავსიც ქალკედონის კრების შემდეგ არავის ენახა“.

პირველივე სხდომაზე კარდინალმა პეტრემ განაცხადა, რომ პაპი იოანე ფოტიოსს თავის ძმად მიიჩნევდა და ლეგატები იმისთვის ჩამოვიდნენ, რათა მშვიდობა აღედგინათ და ფოტიოსის მოწინააღმდეგეებში ერთობის სურვილი აღეძრათ. ამ განცხადებამ რომის მხარდაჭერის მოსურნეთ ყოველგვარი იმედი მოუსპო. ამავე დროს კარდინალმა ფოტიოსს პაპი იოანეს საჩუქრები - სტიქარი, ფილონი, ომოფორი და სანდლები გადასცა. კრებაზე პაპის წერილები წაიკითხეს. ყურადღებას იქცევდა პაპის წერილის მკვეთრი ტონი იმათი მისამართით, ვინც ფოტიოსის პატრიარქად აღიარებას ჯერ კიდევ ჯიუტად ეწინააღმდეგებოდა. უწოდებდა რა უკიდურეს ეგნატელებს „სქიზმატიკოსებს“, „დამნაშავეებს, რომლებმაც ქრისტეს უკერველი კვართის დაფლეთა გაბედეს“, პაპი იოანე მათ ფოტიოსის მორჩილებას და ეკლესიასთან შეერთებისაკენ მოუწოდებდა, წინააღმდეგ შემთხვევაში საეკლესიო სასჯელით ემუქრებოდა.

დიდი კრების პირველ სხდომაზე ქალკედონის მიტროპოლიტი ზაქარია ვრცელი სიტყვით გამოვიდა. მან ილაპარაკა იმაზე, თუ საეკლესიო საქმეს როგორი ზიანი ადგებოდა, როცა ეკლესიის წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულის გასამართლებლად რომის ბრძანებებს ეყრდნობოდნენ. კრების მონაწილეებმა ენთუზიაზმით მიიღეს ცნობა იმის შესახებ, რომ პაპმა იოანემ ადრიანე მეორის მითითებით შედგენილი კონსტანტინეპოლის კრების (869-870) დადგენილებები არამართებულად ცნო. ასევე ეს კრებაც განსაჯეს.

დამატებით სხდომაზე მიიღეს დადგენილება სარწმუნეობის სიმბოლოში „ფილიოკვეს“ შეტანის მცდელობის წინააღმდეგ, რომლის შედგენაში ლეგატებიც მონაწილეობდნენ. ძნელია მნიშვნელობის შეფასება წმ. სოფიის დიდი კრებისა, რომელსაც უწინ ფრიად ავტორიტეტული მართლმადიდებელი კანონისტები მსოფლიო კრებათა რიგს მიაკუთვნებდნენ. ამ კრებაზე ერთობა აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის მართლმადიდებლურ საწყისებზე იქნა მიღწეული: კრებამ კონსტანტინეპოლის („მცირე სოფიის“) კრების (869-870) დადგენილებები გააუქმა, „ფილიოკვეს“ დამატება დაგმო და ფოტიოსის რეაბილიტაცია მოახდინა. კრებაზე პაპი იოანესა და პატრიარქი ფოტიოსის პატივსაცემად ერთსულოვნად წარმოთქმული მისასალმებელი შეძახილები საერთო მართლმადიდებლური დიდებისმეტყველებისა და საეკლესიო ერთობის აღდგენით გამოწვეულ ეკლესიის სიხარულს ნათლად გამოხატავდა.

პაპის ლეგატმა, ანკონის ეპისკოპოსმა პავლემ, პირველმა მოაწერა რა ხელი კრების ოქმს, ფოტიოსის პატრიარქობის კანონიერება კიდევ ერთხელ დაადასტურა. მან ამავე დროს ჩაწერა, „მე უარვყოფ და შევაჩვენებ კრებას, რომელიც კონსტანტინეპოლის ამ წმიდა ეკლესიაში მის წინაააღმდეგ იქნა მოწვეული“.

დასავლეთი წმ. სოფიის დიდი კრების (879-880) ერთგული რომ დარჩენილიყო, ეკლესიათა გაყოფა არც მოხდებოდა.

გასაკვირი არაფერია იმაში, რომ შემდგომ რომაულ-კათოლიკური ეკლესია დიდი კრების მნიშვნელობის დამცირებას ყველანაირად ცდილობდა და ფოტიოსის მიმართ შემრიგებლური პოზიციის დაჭერასა და მის აღიარებაზე უარის თქმას პაპ იოანე მერვეს მიაწერდა.

ბოლო დრომდე ეკლესიის ისტორიკოსთა შორის (არა მხოლოდ დასავლეთში) გავრცელებული იყო ვერსია იმის შესახებ, რომ თვით პაპმა იოანემ მოვლენებში დაწვრილებით გარკვევის შემდეგ კრება გადაჭრით უარყო და 881 წელს ფოტიოსი საქვეყნოდ ახალ ანათემაზე გადასცა (კარდინალი გერგენრეტერი და სხვ.). ამ თვალსაზრისმა ევგრაფი სმირნოვის ეკლესიის ისტორიის ცნობილ სახელმძღვანელოშიც შეაღწია: „პაპმა ცხადად დაინახა, რომ ფოტიოსი მას არაფერს დაუთმობდა და მის გავლენას არ დაემორჩილებოდა, ამიტომ იგი ხელახლა დაწყევლა. კონსტანტინეპოლსა და რომს შორის პოლემიკა ისევ გაჩაღდა და შუღლი ჩამოვარდა. ფოტიოსს შემდეგი პაპებიც წყევლიდნენ. ასე რომ, პაპების ყველა წყევა, რომელმაც მასზე მოაწია, სულ თორმეტია. ეკლესიათა შორის განხეთქილება დაიწყო“. ვერსიას იოანე მერვის მიერ „წმ. პეტრეს ტაძარში, სახარებით ხელში, მრავალრიცხოვანი ხალხის თანდასწრებით“ ფოტიოსზე წარმოთქმული ანათემის შესახებ ბიზანტოლოგი ა.ვასილიევიც იმეორებს თავის წიგნში „ლექციები ბიზანტიის ისტორიაში“.

მოთხრობები იოანე მერვის მიერ კრების (879-880) დადგენილებათა გაუქმებისა და ფოტიოსზე გამოცხადებული ახალ ანათემის შესახებ, რომლებიც გარკვეულ მიზანს ემსახურებოდნენ, უკვე თვით კათოლიციზმის თანამედროვე ისტორიკოსებთანაც კი უარყოფითადაა შეფასებული. ასე, მაგალითად, თანამედროვე რომაულ-კათოლიკური ეკლესიის ისტორიკოსი პროფ. ე.ამანი, მონუმენტური საღმრთისმეტყველო ენციკლოპედიის „Dictionnaire de Theologie Catholique“ მთავარი რედაქტორი, მათ „ნამდვილ რომანს“, ხოლო პროფ. თ.დვორნიკი „ისტორიულ მისტიფიკაციას“ უწოდებს.

ამ ეპოქის ერთ-ერთი ყველაზე უფრო ყურადღებიანი მკვლევარი, ჩეხი კათოლიკე მღვდელი თ.დვორნიკი თავის დასკვნებს ასე აყალიბებს: „რაც უფრო მეტად ვსწავლობთ ამ პერიოდის ისტორიას, მით უფრო ვრწმუნდებით, რომ აღმოსავლეთთან დამოკიდებულებაში პაპებს იოანე მერვიდან იოანე მეცხრემე თავიანთი პოლიტიკური ხაზი პირადი გრძნობების მიხედვთ არ შეუცვლიათ. პაპები დიდი იოანე მერვის დაწყებული პოლიტიკის სწორ ხაზს აგრძელებდნენ, რომელიც აღიარებული შეცდომების გასწორებისა და მთელი ეკლესიის ერთობის დაცვის იდეებით იყო შთაგონებული“.

დასავლეთში XII ს-მდე წმ. სოფიის „383 მამათა“ დიდი კრება მსოფლიო კრებათა დარად ითვლებოდა; ხოლო რაც შეეხება კონსტანტინეპოლის (869-870, „მცირე სოფიის“) ანტიფოტიოსურ კრებას, რომელსაც ახლა ლათინები VIII მსოფლიო კრებად მიიჩნევენ, იგი დიდი ხნის განმავლობაში დასავლეთში აღიარებული არ ყოფილა. პროფ. თ.დვორნიკი ამბობსა: „XI ს. შუა წლებამდე არც ერთი დოკუმენტი იმათგან, რომელთა მიხედვითაც ცნობებს ვკრეფდით, VIII კრების მსოფლიო ხასიათს არ ადასტურებს“. ამ კრების მიმართ დამოკიდებულება დასავლეთში XI ს. ბოლოს, ანუ უკვე ეკლესიის გაყოფის შემდეგ შეიცვალა.

რომისა და კონსტანტინეპოლის ადგილობრივ ეკლესიათა სწორი ურთიერთობა, რომელიც 879 წ. იქნა მიღწეული, მიუხედავად ზოგიერთი სიძნელისა, X ს. დასაწყისამდე შენარჩუნებული იყო. ამ დროს რომის პირველსაყდარსაც მრავალი საცდური აღელვებდა, მაგრამ იგი უფრო თვით რომის ეკლესიის შინაგან ცხოვრებაზე ახდენდა ზეგავლენას და ეკლესიათაშორისი ურთირთობა ახალ არსებით გამწვავებამდე არ მიუყვანია.

ამ დროს პაპის სახელმწიფოს მმართველები (ხშირად ისინი არა თვით პაპები, არამედ მათი მფარველი რომაელი არისტოკრატები იყვნენ) გერმანიის იმპერატორთან დაძაბულ პოლიტიკურ ბრძოლას აწარმოებდნენ. ამ გარემოებამ რომი ბიზანტიასთან დააახლოვა, ზოგჯერ ეს სიახლოვე ეკლესიისათვის არასასურველ ფორმას იღებდა. ასე მაგალითად, 907 წ. პაპმა სერგი მესამემ ბიზანტიას იმპერატორს ლეონ VI ბრძენს კონსტანტინეპოლის პატრიარქთან, ნიკოლოზ მისტიკოსთან ბრძოლაში მხარი დაუჭირა და პატრიარქის განდევნაში შეუწყო ხელი. მაგრამ საერთოდ რომისა და კონსტანტინეპოლას მაშინდელი პოლიტიკური დაახლოება ეკლესიათაშორის მშვიდობის შენარჩუნებას ემსახურებოდა. სამწუხაროდ, ამავე დროს, ამ პერიოდს რომის საყდრის დიდი მორალური დაცემაც უკავშირდება.

X ს. რომში გამეფებული მდგომარეობის დასახატად მოვიყვანთ ამონაწერს ზემოთ ნახსენები კათოლიკური საღმრთასმეტყველო ენციკლოპედიიდან: „სამოციქულო საყდრისათვის ბრძოლაში მეტოქე პარტიათა მეთაურები მკრეხელური მიზნების განსახორციელებლად ყველა საშუალებას დასაშვებად მიიჩნევდნენ. თავიანთ მომხრეთა რაოდენობის გასაზრდელად და წარმატებისთვის მეტი შანსის მისაღებად სიწმინდეებით ვაჭროაასაც არ ერიდებოთნ. უნამუსო გარიგებებით კარდინალთა წოდებებს, სააბატოებსა და საეპისკოპოსოებს ოქროზე ყიდდნენ და სამხედრო დახმარებას პირდებოდნენ მათ, ვინც სიმონიის გზით ყოველივე ამას იღებდა. მათი უტიფრობა ამით არ მთავრდებოდა. ისინი განხეთქილების პერსპექტივაზეც არ იხევდნენ უკან და მღვდელმთავრად იმ ანტიპაპებს აღიარებდნენ, რომელთაც საკუთარი ჟინის, ინტერესებისა და ანგარებისმოყვარეობის გამო თვითონვე აწინაურებდნენ. მიუხედავად იმისა, ვინ იყო კანდიდატი - საერო თუ სასულიერო, და როგორი იყო მისი განათლება და ზნეობა - მღვდელმთავრად ირჩევდნენ მას, ვინც მეტს გადაიხდიდა. ზოგჯერ კაცი, რომელსაც დილით ტონზურაც* კი არ ჰქონდა, საღამოს უმაღლეს მღვდელმთავრად ცხადდებოდა. ადვილი წარმოსადგენია, თუ როგორი იქნებოდა ასეთ სამღვდელოთა, ეპისკოპოსთა ან თუნდაც მღვდელმთავართა პირადი ცხოვრება. აქ შობილი სიმონია და თავაშვებულობა მთელ დასავლეთს წამლავდა, რადგან თუ თავი დაავადდა, ყველა ასო სნეული ხდება. ეს პირქუში სურათი გადაჭარბებულად არ მოგვეჩვენება, თუ გავიხსენებთ, რომ ამ ჟამს წმ. პეტრეს საყდარზე მეძავის ვაჟი თვით საკუთარი დედის მიერ იქნა აყვანილი. გარყვნილ პატრიციას და უმაღლესი რანგის კურტიზანს, ურცხვ მაროზიას, რომელიც მთელი რიგი სისხლისაღმრევი სასიძვო კავშირებით, თავდაუჭერლობითა და დანაშაულებით იყო ცნობილი, იტალიელმა პრინცებმა გარყვნილების საფასურად წმ. ანგელოზის ციხე-პალატი და ქალაქი რომის ხელისუფლება გადასცეს. მიაღწია რა უმაღლეს მდგომარცობას domna senatrix-მა, როგორც მას უწოდებდნენ, თავს სამოციქულო საყდრის მართვა-გამგეობის უფლება მისცა და აღსაყდრებასა და ჩამოგდებას საკუთარი შეხედულებებისდა მიხედვით წყვეტდა. მან ჩაატარა არჩევნები სერგი III - 904 წ., ანასტასი III - 911 წ., ლანდონისა - 913 წ. მართალია, შემდეგ წელს მაროზიას დისა და მეტოქის, თეოდორას გავლენით ტუსკულანელ გრაფთაგან იოანე იქნა არჩეული, მაგრამ domna senatrix-მა 928 წ. მისი ჩამოგდება მოახერხა, საპყრობილეში ჩააგდო და თავისი მეორე ქმრის, ტოსკანის ჰერცოგის, ვილჰელმის მცველებს დაახრჩობინა. ამის შემდეგ მაროზია პაპის ტახტზე ერთი მისი ნათესავის, უბრალო ერისკაცის, აყვანას შეეცადა, მაგრამ, როგორც უზურპატორი, ხალხმა იგი მაშინვე გააძევა. კანონიერად იქნა არჩეული ლეონ VI (928), მაგრამ საყდარზე მხოლოდ შვიდი თვე იჯდა და მოულოდნელად, როგორც ფიქრობენ, მაროზიას მიერ მოწამლული გარდაიცვალა. მის მემკვიდრეს, სტეფანე მერვეს, საყდარი ორი წელი (929-931) ეპყრა და ისიც უეცრად გარდაიცვალა. ეს მოულოდნელი სიკვდილი მაროზიას სიმდიდრის გაზრდას დაემთხვა, რომელიც, ვილჰელმ ტოსკანელის სიკვდილისთანავე იტალიის მეფის, გუგის ცოლი გახდა. ამ გახრწნილი ქალის ქმრები დიდ ხანს ვერ ცოცხლობდნენ. ისინი, ისევე როგორც პაპები, ერთმანეთს საშინელი სისწრაფით ცვლიდნენ, რაც ყოველგვარ ეჭვს ამართლებდა. შეიძლება ითქვას, რომ ამ ახალი მესალინასათვის ეს დანაშაულებიც ცოტა იყო. მისი ნებით მისივე შვილი პაპი გახდა (იოანე XI)... ეს წმინდა ადგილის ნამდვილი იავარყოფა იყო. მაროზიას ავბედითი როლი მისი ვაჟის იოანე XI სიკვდილით არ დასრულებულა. მისი ოთხი მემკვიდრე: ლეონ XI (936-939), სტეფანე IX (939-942), მარინ II (942-946), აგაპიტ II (946-955) მისი ან მისი დის, თეოდორას გავლენით იყვნენ არჩეულნი. ორივე ქალი, ერთმანეთის მეტოქეობის მიუხედავად, იტალიის ნაციონალური ანტიგერმანული პარტიის სულს წარმოადგენდა. იოანე მეთერთმეტის მეხუთე მემკვიდრე მისი ძმის, ალბერიხის შვილი გახდა, მაშასადამე, შვილიშვილი მაროზიასი, 19 წლის ახალგაზრდა ერისაგანი, რომელმაც წმ. პეტრეს საყდარზე ასვლისას იოანე XII (955-964) სახელი მიიღო... ალბერიხისა და მისი ხასის ნაშიერი საძაგელი, სისხლიანი, გარყვნილი, თავხედი და დამნაშავე პაპი იყო“. იგი 963 წ. კრებაზე საზარელი გარყვნილებისათვის დასაჯეს.

XI ს. დასაწყისში პროგერმანულმა პარტიამ რომში გაიმარჯვა და და პაპის საყდარი გერმანელი იმპერატორების - ჰენრიხII, ხოლო შემდეგ ჰენრიხ III სრულ დაქვემდებარებაში აღმოჩნდა. ამ გარემოებამ აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის პოლიტიკური და საეკლესიო ურთიერთობის შემდგომ ისტორიაში საბედისწერო როლი შეასრულა. გერმანიის იმპერატორები პაპებს თავიანთი შეხედულებებით ადგენდნგნ. თავიდან პაპის საყდარზე რომის არისტოკრატიის პროგერმანული მიმართულების წარმომადგენლები აჰყავდათ: ბენედიქტე VIII (ტუსკულანის გრაფის ძე), ბენედიქტე IX (ტუსკულანის სხვა გრაფის ძე, რომელიც 12 წლისაც არ იყო, როცა პაპი გახდა), შემდეგ კი გერმანელები თვით იმპერატორის წრიდან: კლიმენტ II სვიდგერი და ლეონ IX ბრუნო დ'ეგიზჰაიმი. ამ დროს საეკლესიო ფორუმზე გერმანელთა ანტიბიზანტიური განწყობილება ადრე აკრძალული „ფილიოკვეს“ დამატების აღდგენით გამოვლინდა. იმპერატორმა ჰენრიხ მეორემ მიაღწია, რომ პაპ ბენედიქტე მერვეს სარწმუნოების სიმბოლოში „ფილიოკვე“ ჩაერთო. თვით ჰენრიხის კორონაციაზე სიმბოლო ამ დანამატით იგალობეს (1014).

აღმოსავლეთთან ახალი საეკლესიო განხეთქილება გერმანიის იმპერატორთა ანტიბიზანტიური პოზიციის რეზულტატი იყო. მალე აშკარა გახდა, რომ რომი ამ განხეთქილების ლიკვიდაციას მხოლოდ პაპის საყდრისადმი აღმოსავლეთის სრული დამორჩილების შედეგად დათანხმდებოდა.

[1] ხატმებრძოლობა - მწვალებლობა ხატების თაყვანისცემის წინააღმდეგ, ბიზანტიაში წარმოიშვა VIII ს-ის პირველ ნახევარში და თითქმის IX ს-ის შუა ხანებამდე არსებობდა.

[2] ბიზანტიაში ორი პარტიის - „შეურიგებლებისა“ და „იკონომისტების“ ბრძოლას ღრმა ისტორიული ფესვები ჰქონდა. თითოეულ ამ პარტიას საიმპერატორო ტახტსა და საპატრიარქო საყდარზე თავისი მომხრის ხილვა სურდა. ამ დროს ერთ-ერთი საკითხი, რაც მათ შორის შეუთანხმებლობას იწვევდა, მონანიებულ ხატმებრძოლებთან იყო დაკავშირებული. „იკონომისტები“ მათი შეწყალების მომხრენი იყვნენ, „შეურიგებელნი“ კი არავითარ შეწყალებას არ უშვებდნენ. „იკონომისტებს“ მიეკუთვნებოდნენ: პატრიარქი ტარასი, პატრიარქი მეთოდი, რომელსაც „შეურიგებელი“ სტუდიელები ღმრთისმსახურებისას არც კი იხსენიებდნენ, სარაკუზელი ეპისკოპოსი გრიგოლ ასბეტა (იმ დროის გამოჩენილი საეკლესიო მოღვაწე) და პატრიარქი ფოტიოსი. კეისარი ბარდა პატრიარქებს - მეთოდისა და ფოტიოსს ემხრობოდა. „შეურიგებლებს“ მხარს უჭერდნენ: „წინანდელი იმპერატორი მიხეილ I, პატრიარქი ეგნატეს მამა, დედოფალი თეოდორა, რომელიც მისმა ძმამ ბარდამ ჩამოაგდო, და თვით პატრიარქი ეგნატე. „შეურიგებლები“ ბერ-მონაზონთა, განსაკუთრებით სტუდიელთა შორის, ცოტანი არ იყვნენ.

[3] 861 წლის კრებამ „ორგზისი“ სახელწოდება შესაძლოა იმიტომ მიიღო, რომ უკვე გადაწყვეტილი საქმე მეორედ განიხილა. სხვაგვარად მას პირველმეორეს (ან მეორეპირველს) იმიტომ უწოდებენ, რომ სხდომა ხატმებრძოლთა თავდასხმის გამო შეწყდა, შემდეგ კი განახლდა, ე.ი. ის ორ - მეორე და პირველ ეტაპად ჩატარდა.

* შემდგომში ამ კრებამ სოფიის მცირე კრების სახელწოდება მიიღო, ხოლო ამჟამად ლათინები მას VIII მსოფლიო კრებად მიიჩნევენ.

** სიმონია - სიმონ მოგვის სახელს უკავშირდება და სიწმინდეთმტაცებლობას, ეკლესიაში მკრეხელობას ნიშნავს, როცა ანგარების მიზნით ერთი მხრივ სამღვდელო ხარისხის გაცემა, ხოლო მეორე მხრივ მიტაცება ხდება (მთგ.).

*** ტონზურა - მოპარსული კეფა. ეკლესიის სასულიერო პირები იუდეველების მსგავსად კეფას იპარსავენ (მთგ.).

ეკლესიათა გაყოფის საბოლოო აქტი

სრული განხეთქილების მომენტი უფრო და უფრო ახლოვდებოდა. თორმეტი წლის ბენედიქტე IX და მისი მემკვიდრე, ეროვნებით გერმანელი პაპი, კანონიკურ კავშირს აღმოსავლეთის ეკლესიებთან უკვე აღარ ამყარებდნენ. შექმნილი მდგომარეობის გამო ეკლესიურად მოაზროვნე ადამიანები წუხდნენ.

ამ წლებში პაპის საყდრის გარშემო ძალიან რთული სიტუაცია შეიქმნა, რაც ეკლესიათა ურთიერთობას კიდევ უფრო ამძიმებდა. 1045-1047 წლებში პრეტენზიას რომის საყდარზე ბენედიქტე მეცხრესთან ერთად „ცრუპაპები“ სილვესტრ III და გრიგოლ IX აცხადებდნენ. 1046 წ. სუტრიის კრებაზე იმპერატპრი ჰენრიხ III სურვილით სამივე პაპი გადაყენებულად გამოაცხადეს. 1049 წ. მისივე მხარდაჭერით რომის კათედრაზე მისი ნათესავი ლეონ IX დაამტკიცეს. იგი შესანიშნავი ორგანიზატორული ნიჭის ადამიანი და პაპიზმის იდეოლოგიის მტკიცე აპოლოგეტი იყო.

მსოფლიო ეკლესიის ერთობის შენარჩუნებას აღმოსავლელი იერარქები არაერთხელ შეეცადნენ. მართალია, ისინი სარწმუნოებრივი სწავლების დოგმატურ საფუძვლებს ბოლომდე ურყევად იცავდნენ, მაგრამ ამავე დროს მზად იყვნენ კანონიკური და წეს-ჩვეულებითი განსხვავებისათვის დიდი მნიშვნელობა არ მიენიჭებინათ.

1062 წ. ანტიოქიის პატრიარქი პეტრე პაპ ლეონ IX წერდა: „დღედაღამ ჩემს თავს ვეკითხები, რატომ მოხდა საეკლესიო განხეთქილება და როგორ შეიძლებოდა, რომ დიდი პეტრეს დიდი მემკვიდრე, ძველი რომის მწყემსი ღმრთეებრივი ეკლესიების ღმრთეებრივ სხეულს განეშორა და განეკვეთა და ამ წინამძღვართა ღმრთეებრივ კრებულში არ მონაწილეობს, საეკლესიო საზრუნავში არც თავისი წვლილი შეაქვს და ძმურ და მოციქულებრივ ხელმძღვანელობას ვერც სხვებისგან ჰგუობს“. პატრიარქ პეტრეს ერთობის აღდგენა გულწრფელად სურდა, მაგრამ დიპტიქში პაპის სახელის შეტანამდე მის მართლმადიდებლობას იძიებდა. პატრიარქი პაპის პრინციპულ შეუცდომლობას უარყოფდა და მის მიერ სარწმუნოების სიწმინდისა და კანონიკური წესრიგის შესაძლო a priori დარღვევას არ გამორიცხავდა. ამასთან დაკავშირებით პატრიარქმა პაპს სარწმუნოების თავისი აღმსარებლობა გაუგზავნა და მისგანაც იგივე მოითხოვა. არი წლის შემდეგ მოსულ საპასუხო წერილში პაპი საკუთარი სრწმუნოებით რომის საყდრის უპირატესობას აღიარებდა, როპელზეც პეტრე მოციქულის სარწმუნოება „უკუნითი უკუნისამდე არ დაკნინდება“; ასევე აღიარებული იყო სულიწმიდის გამომაგლობა მამისაგან და ძისაგან, მიუხედავად ამისა, მსოფლიო კრებების ჩამონათვალში მაინც შვიდი კრება მოიხსენია; ასე რომ 869 წ. კრება მერვედ არ მიუჩნევია. ლეონ IX პასუხს რომაელ-კათოლიკები ახლა სარწმუნობის სიმბოლოებთან ათანაბრებდნენ.

საჭიროა აღინიშნოს, რომ განხეთქილების ბოლო მომენტში დავისა და პოლემიკის საკითხები არა ეკლესიათა გაყოფის ნამდვილ მიზეზებს - პაპიზმისა და სულიწმიდის გამომავლობას, არამედ დასავლეთისა და აღმოსავლეთის ეკლესიების წეს-ჩვეულებათა შორის არსებულ განსხვავებებს უკავშირდებოდა:  ხმიადები, შაბათის მარხვა, პასექზე ალილუიას გალობა და ა.შ. აქ ეკლესიის მსოფლიო თვალსაწიერის დავიწროებამ იჩინა თავი: ჭეშმარიტებას მეორეხარისხოვანი, გარეგნული და წესჩვეულებითი ჩამოეფარა.

ამის დამადასტდრებელია იმპერატორი კონსტანტინე მონომახის დავალებით ლათინთა წეს-ჩვეულებების წინააღმდეგ ერთ-ერთი გამოჩენილი ბიზანტიელი იერარქის ლეონ ოხრიდელის მიერ დაწერილი თხზულება. მასში დასავლეთის ეკლესიის ყველა წარმომადგენლის ყურადღება ქრისტიანებისათვის შეუფერებელი იუდეური ადათ-წესების შემოღებაზეა მიქცეული. უპირატესად საუბარი ევქარისტიაში ხმიადების გამოყენებას ეხება და მთავრდება მოწოდებით - იუდეველებს თავიანთი ჩვეულებები დაუტოვონ, „დაე ვიყოთ წმინდა მართალსა და უბიწო სარწმუნოებაში და ერთი სამწყსო ერთი მწყემსისა - იესო ქრისტესი“. როგორც ჩანს, ეს წერილიც ერთობის აღდგენის საზრუნავითაა გამსჭვალული. ანტიოქიის პატრიარქი პეტრე, სამართლიანად გამიჯნავდა რა დოგმატებს წეს-ჩვეულებებისაგან, არც ხმიადებით ლიტურგიის შესრულებასა და არც სხვა განსხვავებულ წესებს რაიმე არსებით მნიშვნელობას არ ანიჭებდა, თუმცა კი ევქარისტიაში ჩვეულებრივი პურის გამოყენების პრაქტიკას უპირატესად მიიჩნევდა. „რაც შემეხება მე, გულახდილად რომ გითხრათ, ლათინებმა რომ წმ. სიმბოლოს დამატება გაასწორონ, მათგან მეტს აღარაფერს მოვითხოვდი და ხმიადების საკითხსაც კი ყველა სხვასთან ერთად წვრილმანად ჩავთვლიდი“, - ასე წერდა იგი კონსტანტინეპოლის ეკლესიის პატრიარქს მიქაელ კერულიარს.

ლეონ ორხიდელის წერილი ხელში ჩაუვარდა პაპ ლეონ IX და იგი თავის სასარგებლოდ გამოიყენა. 1053 წ. შემოდგომაზე პაპმა ამ წერილს 41 თავისგან შედგენილი ტრაქტატით უპასუხა, რომლის ტონი ძალიან მკვეთრი იყო. პაპი არა იმდენად ლეონ ოხრიდელს, რამდენადაც კონსტანტინეპოლის ეკლესიას ესხმოდა თავს, მას ჭირის წყაროდ მოიხსენიებდა და იმაში ადანაშაულებდა, რომ თავის საყდარზე საჭურისები და, როგორც „საქვეყნოდ გავარდნილი ხმები დაჟინებით ამტკიცებდნენ“, დედაკაცებიც კი აჰყავდა. ვრცელი ეპისტოლეს ერთ ადგილას პაპი ბერძნების მიერ ლათინთა ტაძრების დახურვის შესახებ მის ყურამდე მიღწეულ ამბავსაც ახსენებს. იგი აღმოსავლელ ქრისტიანებს „ნათლისა და ჭეშმარიტების მტრებს“, „ბნელეთის მედროშეებს“, მათ პატრიარქს კი - „უმეცარს“, „ნეოფიტსა“ და „ბრმა ქოფაკს“ უწოდებს. ეპისტოლე „კონსტანტინეს საბოძვარიდან“ ვრცელ ციტატებს შეიცავს. პაპი რამდენჯერმე ახსენებს რომ „უმაღლესი კათედრა არავის მიერ არ განისჯება“ (prima sedes a nemine judicatur), იგი რომის ეკლესიის უმაღლესი ავტორიტეტის, „ყველა სხვა ეკლესიის“ ერთადერთი დედის, „მსოფლიო თავისა და ხალხთა მბრძანებლის“ აღიარებას ითხოვს და აღმოსავლელთ ანათემითა და „განკვეთით“ ემუქრება.

რამდენიმე თვის შემდეგ რომში კონსტანტინეპოლის პატრიარქის მიქაელ კერულიარის ეპისტოლე მიიღეს. ისევე როგორც ანტიოქიის პატრიარქი პეტრე, კონსტანტინეპოლის პატრიარქიც წუხილს გამოხატავდა იმ ფაქტის გამო, რომ რომის ეკლესია სხვა ადგილობრივი ეკლესიებისგან განკერძოვდა. პატრიარქი აცხადებდა, რომ მზად იყო პაპის სახელი აღმოსავლურ დიპტიქებში ისევ ჩაეწერა, თუკი ისიც მზად იქნებოდა აღმოსავლეთთან ერთობის აღსადგენად.

პატრიარქის ამ მშვიდობიანი წინადადების პასუხად პაპმა ლეონ IX 1054 წ. ზაფხულში კონსტანტინეპოლში კარდინალი ჰუმბერტის მეთაურობით ელჩები გაგზავნა და „არქიეპისკოპოსი მიქაელის“ სახელზე დაწერილი მეორე წერილი გაატანა. პაპი ადასტურებდა, რომ კონსტანტინეპოლიდან მიიღო წერილი, რომელშიც პატრიარქი, მისი სიტყვებით „თანხმობისა და ერთობის საქმისათვის იურვოდა“, მაგრამ ამის შემდეგ პაპის ეპისტოლე სავსე იყო პატრიარქი მიქაელის მიმართ საწინააღმდეგო გამოხდომებით. იგი მიქაელს ისევ უწოდებდა „ნეოფიტს, რომელიც საეპისკოპოსო სიმაღლეზე ხარისხების დარღვევით გაძვრა“, ადანაშაულებდა მას ისეთ „საზიზღარსა და სავალალო მკრეხელობაში“, როგორიცაა მითვისება ტიტულისა „მსოფლიო“, ხმიადის გამომყენებელთა დევნაში, რასაც პაპამდე მიღწეული „ხმები“ ადასტურებდნენ. თვით პაპი გადაჭრით ეწინააღმდეგებოდა ევქარისტიაში საფუარიანი პურის გამოყენებას, როგორც „ხრწნადის“, „შერყვნილ ბუნებისა“ და „წახდენის“ შემცველს. იგი პატრიარქის წინადადებას სხვა ადგილობრივ ეკლესიებთან რომის ეკლესიის კავშირის აღდგენაზე დაცინვით იხსენიებს. განა შეიძლება რომის ეკლესია - „თავი და დედა ეკლესიათა“, განკერძოებული აღმოჩნდეს? მას სხვების თანხმობა არ სჭირდება. პირიქით, „თუკი დედამიწისზურგზე რომელიმე ხალხი სიამაყის გამო არ ეთანხმება მას, მაშინ ეს ხალხი ეკლესიად არც უნდა იწოდებოდეს და არც უნდა ითვლებოდეს, იგი - სრული არარაობა, ან უკეთ რომ ვთქვათ, ერეტიკოსთა საკრებულო, სქიზმატიკოსთა ბრბო, სატანების სინაგოგაა“...

პაპი შეცდომილებთან კავშირზე უარს ამბობდა. მისი ეს წერილი პირველზე მოკლეა, მაგრამ სამაგიეროდ ტონია უფრო მძაფრი. სწავლება იმის შესახებ, რომ ყველა ქრისტიანი ხალხისათვის რელიგიურ საკითხებში რომის თვალსაზრისის გაზიარება აუცილებელია, აქ არა მხოლოდ სრულადაა ჩამოყალიბული, არამედ კათოლიკე ეკლესიის კონცეფცია, რომელიც ჭეშმარიტებასთან მიმართებაში ყველა ხალხის თანაბარ უფლებას აღიარებს, დაგმობილია. პაპი ლეონისთვის ეკლესია, რომელიც ასეთ პრინციპს ეფუძნება და რომთან შეუთანხმებლობას დასაშვებად მიიჩნევს, - ეკლესია კი არა, „სატანის სინაგოგოგაა“. მისი ორივე „ფრიად მჭევრმეტყველური“ ეპისტოლეს როლი შემდგომ 1054 წ. მოვლენებში გაირკვა. მათ ეკლესიათა სრული გაყოფა წინასწარ გადაწყვიტეს.

ასეთი წერილით აღჭურვილი ლეგატების ქცევა ყოველგვარი გაკიცხვის ღირსი იცო, მიქაელი ანტიოქიის პატრიარქი წერდა: „ისინი მე ჩვეულებრივადაც არ მომესალმნენ, სულ უბრალოდ თავის დაკვრაც არ ინებეს. პატივისცემის მცირე ნიშანიც არ დატყობიათ... ყველაზე საკვირველი კი ისაა, რომ ყველას უმტკიცებენ: ჩვენ აქ ჩამოვედით არა იმისთვის, რომ თქვენგან ვისწავლოთ, არამედ რათა თქვენ გასწავლოთ და ჩვენი დოგმატების მიღება გაიძულოთო“.

იმპერატორი ჰენრიხ მესამისადმი მიწერილ წერილში პაპი წერდა: „ჩვენმა თანამოძმემ, არქიეპისკოპოსმა მიქაელმა, წერილი გამოგვიგზავნა თანხმობისა და ერთობის მოწოდებით... მაგრამ დაე შენმა ბრწყინვალებამ იცოდეს. რომ ჩვენს სასმენელამდე მისი აუტანილი საქციელის მრავალმა ამბავმა მოაღწია.

პაპის ორივე წერილის შინაარსი არავითარ ეჭვს არ ტოვებს, რომ მას კონსტანტინეპოლის, ხოლო მისი მეშვეობით აღმოსავლეთის სხვა ეკლესიებიც უნდოდა აეძულებინა, რომ რომის ეკლესია ყველა ეკლესიის „თავად და დედად“ მიეჩნიათ, რაშიც არა მხოლოდ ყველა ეკლესიის უმაღლესი ადმინისტრაციული ხელისუფლების უფლება, არამედ სარწმუნოებრივ საკითხებში უცდომელი ხელმძღვანელის პრივილეგიაც იგულისხმებოდა. ამასთან, პაპს არ სურდა, რომ ასეთი მეთაურობის აღიარებას რაიმე სიახლის სახე ჰქონოდა. იგი საქმეს ისე წარმოადგენდა, რომ თითქოს ასეთი მდგომარეობა ყოველთვის და ყველგან არსებობდა და ამას მხოლოდ რომის ეკლესია არ ასწავლიდა, ხოლო გამონაკლისს საერთო მდგომარეობიდან სწორედ მიქაელ კერულიარი და მისი მომხრეები წარმოადგენდნენ.

მიქაელი რომის ეკლესიის უპირობო ავტორიტეტის აღიარებას ნამდვილად არ უჭერდა მხარს და, როგორც მისი მოქმედებიდან ჩანს, მასთან ნორმალური კანონიკური ურთიერთობების დასამყარებლად ისწრაფოდა. ამიტომაც პაპის გაღიზიანება ოხრიდელი არქიეპისკოპოსის კრიტიკულ შენიშვნებზე უფრო მეტად პატრიარქი მიქაელის სამშვიდობო წინადადებებმა გამოიწვიეს. პაპი მიქაელ კერულიარის კომპრომეტირებას მთელი ძალებით ცდილობდა და უნდოდა, რომ როგორმე რაიმეს დამრღვევად წარმოედგინა. იგი მიქაელის პიროვნებაში საკუთარი საეკლესიო გეგმების განხორციელების მოწინააღმდეგეს ხედავდა და საჭიროდ მიაჩნდა, რადაც არ უნდა დაჯდომოდა, ჩამოეცილებინა. მაგრამ მას მხედველობიდან გამორჩა, რომ ეკლესიურობის რომაული კონცეფცია კათოლიკე (საყოველთაო) კონცეფციას ეწინააღმდეგებოდა, რომლის მხარეზეც ეკლესიის წარსული და ახალი აღთქმის სული იყო.

ლეგატებმა პაპის წერილების გარდა კონსტანტინეპოლში ჩაიტანეს და გაავრცელეს პოლემიკური თხზულება სახელწოდებით „ბერძნული ცილისწამების წინააღმდეგ“. მთელი თხზულება მშფოთვარე და გამომწვევი ტონითაა დაწერილი „თქვენ გონება დაკარგეთ“, „ჩერჩეტი, ჩუმად ყოფნა რომ შეეძლოს, გონიერად ჩაითვლებოდა“, „თქვენი სისულელე ყველასთვის ცნობილია“, - ასეთი და ამის მსგავსი უკმეხი გამონათქვამები აქ ხშირად გვხვდება. თხზულება, რომელიც სხვადასხვა წეს-ჩვეულებით საკითხს ეხება, ანათემის მუქარით მთავრდება.

„ამ თხზულებასთან დაკავშირებით გამართულ საღმრთისმეტყველო დისპუტზე სვიმეონ ახალი ღმრთისმეტყველის მოწაფემ, სტუდიის მონასტრის ხუცესმა ნიკიტა სტიფატმა ლეგატებს ძალიან მშვიდი ტონით გასცა პასუხი. მისი სიტყვა სიყვარულის გახსენებით იწყება, რომელიც „ყოველსავე თავს-იდებნ, არა მაღლოინ, არა ეძიებნ თავისასა“ და ა.შ. შემდეგ ნიკიტა წერს, ხმიადთა მომხრეები ჯერ კიდევ „სჯულის აჩრდილში“ იმყოფებიან. ნიკიტას მეორე შენიშვნა მარხვასა და დიდმარხვის შაბათებს ეხება, რომელიც მოციქულთა 64-ე კანონის საწინააღმდეგოდ ლათინებმა დაარღვიეს. როგორც ცნობილია, ეს კანონი კვირაობითა და შაბათობით (დიდი შაბათის გარდა) მარხვას კრძალავს. ლათინები მარხვის დროს ამ წესს არღვევდნენ, როცა მოციქულთა 64-ე კანონს მხოლოდ კვირა დღეების მიმართ იცავდნენ, ხოლო დიდმარხვის შაბათებს სამარხვო დღეებს ათვლიდნენ. ნიკიტა სტიფატმა VI მსოფლიო კრების 55-ე კანონიც დაიმოწმა, რომელშიც ლათინთა ამ გადახრის შესახებაა საუბარი. ნიკიტას მესამე შენიშვნა ლათინთა მიერ ლაოდიკიის კრების 49-ე კანონისა და VI მსოფლიო კრების 62-ე კანონის წინააღმდეგ დიდმარხვის სამარხვო დღეებში და ამავე დროს ჩვეულებრივ დილის საათებში სრული ლიტურგიის აღსრულებას ეხება. ბოლო, მეოთხე, შენიშვნა სამღვდელოების სავალდებულო უქორწინებლობასთანაა დაკავშირებული. ამ ოთხი კანონიკური დარღვევის აღნიშვნის შემდეგ, ნიკიტა რომაელებს მათგან თავის არიდებას ურჩევს, რათა „მთელი მსოფლიოს ნათელნი თვალნი“ იყვნენ და ბერძნებთან, როგორც ძმებთან, ერთობა ჰქონდეთ. ნიკიტა თავის მსჯელობას შემდეგი სიტყვებით ამთავრებს: „მოგესალმებით სახელითა უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესითა, რომლისა არს ძალი და დიდება მამისა და სულისა წმიდისა თანა აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე“

კარდინალი ჰუმბერტი საპასუხო თხზულებაში ნიკიტა სტიფატს ლანძღვა-გინებით დაატყდა თავს: „შენ ვირზე მეტად უგუნური ხარ... შენი ადგილი სტუდიის მონასტერში კი არა, ცირკშია... შენ იმდენი რამ გადმოანთხიე, რომ საღმრთო სწავლების შერყვნით ბილწ და ცოფიან ძაღლებს - იულიანესა და პორფირისაც არ ჩამორჩი...“ ნიკიტას საწინააღმდეგო თვალსაზრისი სავალდებულო ცელიბატის შესახებ ჰუმბერტმა თავის პასუხში როგორც ნიკოლაელთა ერესი და როგორც მისწრაფება „ღმრთის ეკლესიის სატანის სინაგოგად და იეზაბელელ მეძავად გადაქცევისათვის“ ისე შეაფასა. ეს თხზულება ასეთი სიტყვებით მთავრდება: „ხოლო შენზე, საცოდავო ნიკიტა, სანამ არ მოიქცევი, ქრისტეს მთელი ეკლესიის ანათემა იყოს ყველა იმასთანერთად, ვინც შენს დამახინჯებულ სწავლებას ყურს უგდებს“.

ურთიერთგაგების მიღწევის გზაზე მთავარი წინააღმდეგობა იმაში მდგომარეობდა, რომ აღმოსავლეთი და დასავლეთი დავის გადასაწყვეტი მეთოდის მიხედვით პრინციპულად განსხვავებულ პოზიციებზე იდგნენ. თანამედროვე ლათინმა ბიზანტიოლოგმა ა.ვაგნერმა ამ განსხვავების არსს ძალიან კარგი რეზიუმე გაუკეთა: „კონსტანტინეპოლში ამბობდნენ: თუკი არის აზრთა სხვადასხვაობა, მოდით შეთანხმებით გავარკვიოთ. არა, პასუხობდა რომი, უნდა დაგვემორჩილოთ, რადგან ჩვენ პრიმატი გვაქვს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ მართლები ვართ“.

ლეგატებმა პატრიარქისაგან განცხადების მიღებას პაპის მორჩილების თაობაზე იმ თეზისების სულით, რომელიც პაპმა თავის ორ ეპისტოლეში წამოაყენა, მაინც ვერ მიაღწიეს. მათ ვერ შეძლეს ასევე კონსტანტინეპოლში პატრიარქის წინააღმდეგ ოპოზიციის შექმნაც. მაშინ 1054 წლის 16 ივლისს ლეგატებმა წმიდა სოფიის ტრაპეზზე სიგელი დადეს, რომლის მიხედვითაც კონსტანტინეპოლის პატრიარქი და ყველა მისი თანამოაზრე ეკლესიისაგან განკვეთილად იყო გამოცხადებული. მასში „მიქაელს, რომელიც პატრიარქად უსამართლოდ იწოდებოდა, და მისი უგუნურების დამცველთ“ ცხრა ერესთან (სიმონიანელთა, ვალეზიანელთა, არიოზელთა, დონატელთა, ნიკოლაელთა, სევეროზიანელთა, სულიწმიდის მგმობელთა, მანიქეველთა და ნაზარეველთა) ზიარებაში ედებოდათ ბრალი და „ეშმაკთან და მის ანგელოზებთან ერთად“ ანათემაზე იყვნენ გადაცემულნი - ანათემაზე, რომელიც მათზე პაპმა პირობითად წინასწარ წარმოთქვა.

სანამ კონსტანტინეპოლს დატოვებდნენ, ლეგატებმა, როგორც თავიანთ ანგარიშგებაში ამბობენ, „ამ ქალაქში ლათინთა ეკლესიის საქმეები წესრიგში მოიყვანეს“: მათ კიდევ ერთი ანათემის გამოქვეყნება მოასწრეს - ყველა იმათზე, ვინც „ბერძნისგან“ (ე.ი. ბერძენი ღმრთისმსახურისგან) ზიარებას მიიღებდა და ამით რომაულ ევქარისტიას დაგმობდა.

მომხდარი ამბის უაზრობამ ყველა განაცვიფრა. იმპერატორმა ბრძანება გასცა, რომ განკვეთის აქტი დაეწვათ. მაგრამ კონსტანტინეპოლის სინოდმა „ჩვენი ღმერთის მაგინებელთა მარად შერცხვენისა და სასჯელისათვის“ ამ დოკუმენტის შენახვა გადაწყვიტა.

სინოდმა „ბიწიერი წერილი“ და ლეგატები შეაჩვენა. ამ საკითხთან დაკავშირებით თავის განჩინებაში კონსტანტინეპოლის სინოდი თვით პაპს პირდაპირ მაინც არ შეხებია.

20 ივლისს მიქაელ კერულიარის თავმჯდომარეობით და ორი არქიეპისკოპოსის, თორმეტი მიტროპოლიტისა და შვიდი ეპისკოპოსის მონაწილეობით შემდგარმა კრებამ პაპის ლეგატთა ანათემების საპასუხოდ 16 ივლისის ქმედებაში დამნაშავენი საქვეყნოდ განკვეთა. კრების გადაწყვეტილება პატრიარქის საზოგადო ეპისტოლეს მეშვეობით აღმოსავლეთის ყველა იერარქს შეატყობინეს. ორი ეკლესიის გაყოფის საბოლოო აქტი ასე დასრულდა.

✞ გაგრძელება...