მწყემსი კეთილი

სიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი

სამოღვაწეო, შემეცნებითი და საღვთისმეტყველო თავნი

წიგნი I

სამოღვაწეო და საღვთისმეტყველო თავნი

1. ადამიანი, რომელიც ცდილობს საკუთარი თვალით იხილოს ღმერთი, ვერსად იპოვის, რამეთუ ღმერთი უხილავია. ხოლო, ვისაც სულიერი თვალი ახელილი აქვს, იმისთვის ღმერთი ყოველგან არს, თანამყოფობს ყოველივეში და იმავდროულად ყველაფრის მიღმა. ღვთისმოსავ ადამიანებთან ახლოსაა უფალი (ფსალმ. 84.10). ცოდვილთაგან კი შორს არის სულის ცხოვნება. (ფსალმ. 118,155).

2. იესო ქრისტეს გახსენება განანათლებს გონებას, განდევნის ეშმაკებს, წმინდა სამების გამონაშუქი უმანკო გულს გააცისკროვნებს, ზეაიტაცებს და ღმერთთან თანაზიარქმნილს უკვე აქვე აგემებს მომავალ დიდებას, რამდენადაც ეს მისაწვდომია ზეგარდმო მადლილთ ცხებულ, ოღონდ წარმავლობის ბადეში გახლართული ადამიანისთვის (შდრ.ებრ.10, 20).

3. ადამიანო, თვალს ნუ მოგჭრის ამა სოფლის ბრწყინვალება, იგი ამაოა და ფუჭი. მხოლოდ უფალი სუფევდა, სუფევს და იქნება მარადის დედამიწის შემმოსველი მშვენიერებით. მართალია, დედამიწაზე დავაბიჯებთ, მაგრამ მომავალი საუკუნო სუფევის ნათელი გვბურავს, თუნდაც მძიმე კირთებქვეშ ვგოდებდეთ.

4. ადამიანები, რომლებიც მხოლოდ მცნებათა გაზუთხვით კმაყოფილდებიან (მათ. 5,19), ღმრთივკურთხეულნი არ არიან. მცნებების ზედმიწევნით აღმსრულებელნი, სულიწმიდის ღვთაებრივი გამონაშუქის ბრწყნივალებისა და სიკაშკაშის მხილველნი და მჭვრეტელნი - აი ვინ არიან ღმრთივკურთხეულნი. მათ სულიწმიდის მეოხებით ხედვასა, შემეცნებასა და ქმედებაში ჭეშმარიტებას მიაკვლიეს და ძალუძთ სხვებსაც უქადაგონ და დამოძღვრონ. ასე რომ, არაერთხელ ვთქვით და ახლაც ვიმეორებთ: ჯერ მოძღვარნი უნდა აღიზარდონ, რათა მრევლს სიცრუე არ უქადაგონ და არ წარწყმიდონ მათზე მინდობილი ადამიანები.

5. ვინც ღვთისმოსავი არ არის, უგუნურს, ღმერთის არსებობაშიც ეჭვი შეაქვს (ფსალმ. 13,1). მორწნუნე ღმრთსმოშიშია და კრძალვით აღასრულებს მცნებებს. ცრუობს(1იოანე 2,4), ვინც აცხადებს, ღმერთი მწამსო, მაგრამ მცნებებს არ მისდევს, რამეთუ, ვითარცა წერილ არს; „იქ,სადაც არა არს შიში, არცა მცნებათა აღსრულება არს“. თუ ღმთსმოშიშნი არ ვართ და არც მცნებებს აღვასრულებთ, მაში, რით განვსხვავდებით წარმართთა და უშჯულოთაგან?

6. რწმენა, ღვთისმოშიშება და მცნებათა აღსრულება სიწმინდის შესაბამისად დაგვამწყალობებს. განწმენდილნი ღვთისმოსაობიდან ღვთის სიყვარულამდე ვმაღლდებით. ოდეს ღვთისმოშიშება ღვთს სიყვარულში გადაიზრდება, აი, მაშინ ჩაგვესმის საღმრთო ხმა:“რომელსა აქუნდნენ მცნებანი ჩემნი, და დაიმარხნეს იგინი, იგი არს, რომელსა უყუარ მე“ (იოანე 14,21). მაშ, გავიორკეცოთ ძალისხმევა, დაე, საქმეებშიც განგვიცხადდეს სიყვარული. თუკი ასე მოვიქცევით, ქრისტე, ვითარცა დაგვპირდა, შეგვიყვარებს. ოდეს ძეს ვეყვარებით, ვეყვარებით მამასაც. (შდრ. იოანე. 14,23). ცხადია, მათ წინაუძღვის სულიწმინდა და სართულსა ქუეშე სახლისა ჩუენისა შემოვა და დამკვიდრდება მამა, ძე და სულიწმიდა - ერთარსი სამება.

7. სამსახოვანი ღმერთის სრულქმნილ არსებებში დამკვიდრება შემეცნებისა და აღქმის მეოხებით ვერ აღავსებს საწყაულს, მხოლოდ ცხოველსმყოფელი და უდიდესი სურვილის აღძვრის დასაბამი და საბაბი ხდება. იგი დღენიადაგ აფორიაქებს და აწვალებს სულს, თითქოსდა ცეცხლში შთანთქმული და ჩაფერფლილი მიელტვოდეს ღვთაებრივ ალად გადაქცევას. ადამიანის სულს არ ხელეწიფება მოთოკოს სურვილები, ან საბოლოოდ აღკვეთოს. არც ზომიერების დაცვა ძალუძს სურვილებსა თუ სიყვარულში. მაგრამ ძალისხმევა, რომელსაც იჩენს უსასრულობისაკენ ლტოლვაში, მას მარადუშრეტი სურვილილთა და უსაზღვრო სიყვარულით აღავსებს.

8. ვინც ამ ზღვარს მიაღწია, არ არკვევს თუ საიდან გაუჩნდა სურვილი და სიყვარული ღვთისა. არამედ ეჩვენება, თითქოს ღმერთი არ უყვარს, არ ძალუძს ძალუმად აღევსოს გული სიყვარულით, ჰგონია, რომ ღვთისმოშიშთა შორის შერაცხულია უკანასკნელად, ხოლო მორწმუნეებში საკუთარ თავს სულის გადარჩენის ღირსადაც არ თვლის.

9. „ყოველივე შესაძლებელ- არს მორწმუნისა“ (მარკ. 9,23). რწმენა შერაცხულია სიმართლედ (შდრ. რომ. 4,9), რამეთუ „დასასრული ჰსჯულისა ქრისტე არს“ (რომ. 10,4) და მორწმუნეებს იესო ქრისტეს რწმენა ამართლებს და სრულყოფს. სწორედ ქრისტეს რწმენა, მიჩნეული კანონიერების საფუძვლად, სახარებისეულ მცნებებში ჩამოყალიბებული და დადასტურებული, ღირსქმნის ადამიანებს მარადიული ცხოვრების თანაზიარად, რაც თავად იესო ქრისტეში ცხოვრებაა.

10. რწმენა გულისხმობს სიკვდილს ქრისტესთვის მისი მცნებების აღსრულების გზით. ამგვარი სიკვდილი კი, დასაბამია სიცოცხლისა, რამეთუ გვწამს, რომ სიღარიბე იქცევა სიმდიდრედ, უმნიშვნელო და არაარსებითი საქმენი - საქებად და გამოსაჩინებლად, არასმქონები - ყოვლისმფლობელად (შდრ. 2 კორ. 6,9-10); ყველაზე მეტად კი, ვისაც მიეცა „გამოუკულეველი იგი სიმდიდრე ქრისტესი“ (ეფეს. 3,8) როგორც ფერფლსა და კვამლს, ისე უჭვრეტს ყოველივე ხილულს.

11. ქრისტეს რწმენა გულისხმობს არა მარტო განდგომას ამქვეყნიურ სიამეთაგან, არამედ მოთმინებითა და დიდსულოვნებით ყოველგვარი საცთუნებლის ატანას ტანჯვასა, გაჭირვებასა და უბედურებაში, ვიდრე უფალი არ ინებებს შეწყალებას, როგორც უთქვამს დავითს: „თმენით დაუთმე უფალსა და მომხედნა მე“ (ფსალმ. 39,1).

12. მათ, ვინც რაღაცით უპირატესობას მშობლებს ანიჭებენ, ქრისტეს რწმენა არა აქვთ. რასაკვერველია, მხოლოდღა საკუთარი სინდისი თუ გაამართლებთ ამგვარ ურწმუნოებაში, თუკი სინდისი საერთოდ გააჩნიათ, ცხადია, ჭეშმარიტ მორწმუნეთა განსაკუთრებული ნიშანია არ გადაუხვიონ დიდი მეუფისა და „მაცხოვრისა ჩუენისა იესო ქრისტეს გზიდან (ტიტ. 2,13).

13. ქრისტეს, ჭეშმარიტი ღმერთის რწმენა მადლის ქმნის სურვილსა და ტანჯვის შიშს ნერგავს. მადლის ქმნის სურვილი მცნებათა ზედმიწევნით აღსრულებას მოითხოვს. მცნებათა ზედმოწევნით აღსრულება ადამიანებს ღრმად არწმუნებს უძლურებაში. საკუთარი უსუსურობის შეგრძნება ფიქრებს აღძრავს სიკვდილზე. ვის სხეულშიც ჩაბუდებულა ხსოვნა სიკვდილისა, იგი ცდილობს გაარკვიოს, თუ რა დაემართება მას, როდესაც სულს განუტევებს და ამ ქვეყნიდან წავა. ხოლო, ვინც დაბეჯითებით ითხოვს მომავლის შეცნობას, იგი უწინარეს ყოვლისა, ისწრაფვის დაუტევოს სიამენი ამა სოფლისანი. რამეთუ, ვისაც ამოძრავებს დაუოკებელი წყურვილი თუნდაც უმნიშვნელო რაიმეს მიმართაც კი, ამ სიამეთაგან, ის ვერ შემძლებელ არს იქონიოს სრული წარმოდგენა იმ უპირველესზე. თვით იმ შემთხვევაშიაც კი, როდესაც ღმერთის შეწევნით მან ზოგიერთი რამ უკვე იგემა, თუკი მაშინვე არ დაუტევებს იმას, რასაც ეგზომ მიელტვის, კვლავ იმ ერთადერთს შემეცნებით არ განიმსჭვალება და სხვაზე ფიქრის უფლებას არამც და არამც არ მისცემს საკუთარ თავს, ისიც წაერთმევა, რაიც ებოძა (ლუკ. 19, 26).

14. ამქვეყნიური ცხოვრების უარყოფა და სრული განდგომა მისგან, რაც მოიცავს ყოველგვარ ცხოვრებისეულ ამაოებას, სიცრუეს, ზნე-ჩვეულებას, შეხედულებას, პიროვნებას, უგულვებელყოფა სხეულისა და სურვილებისა სულ მალე უდიდეს სიამოვნებას მოჰგვრის იმას, ვინც ასეთი რუდუნებით ცდილობდა ცხოვრებისაგან განზე მდგარიყო.

15. თუკი ამქვეყნიური ცხოვრებისაგან განდგომა განგიზრახავს, გაითვალისწინე, რომ სული არ მიეცეს ხორციელ ნუგეშისცემას თავდაპირველად, რამეთუ ჯერ კიდევ ამ სამყაროში იმყოფები და ნათესავ-მეგობრებით ხარ გარემოცული. მათ ეშმაკები აიძულებენ შენი გულის სითბო გაანელონ და თუ ვერ შეძლებენ შენი გადაწყვეტილების განხორციელებაში დაგაბრკოლონ, იმას მაინც მოახერხებენ, რომ ყოველმხრივ გააბათილონ და გააქარწყლონ.

16. როდესაც ყოველგვარ ცხოვერბისეულ სიამოვნებას წინ აღუდგები ვაჟკაცურად და უცხო იქნება შენთვის მრავალთა ნუგეშისცემა, მაშინ ეშმაკები შენს ახლობლებში აღძრავენ თანალმობას, აიძულებენ მათ შენს თვალწინ იქვითინონ და გამოგიგლოვონ. ეს რომ სრული ჭეშმარიტებაა, ამაში თავად დარწმუნდები მტკიცედ მდგარი შენს გადაწყვეტილებაზე და ამავე დროს საცთუნებლის წინაშეც. მაშინ შეამჩნევ, თუ როგორ გაშმაგდებიან შენი ახლობლები, შეგიზიზღებენ, ზურგს შეგაქცევeნ, ვითარცა მტერს და შენი დანახვის სურვილიც აღარასოდეს ექნებათ.

17. ოდეს შეატყობ მშობლებს, ძმებს და ახლობლებს ჭმუნვას, სხვადასხვა ხერხით შენს წინააღმდეგ ამხედრებულ ეშმაკს დასცინე; ესწრაფე, შიშს განრიდებულმა გულმხურვალე ლოცვა აღავლინო ღმერთის მიმართ, რომელსაც ძალუძს მყისვე მოგცეს კეთილი მამის თავშესაფარი, დაგიმშვიდოს აფორიაქებული და განაწამები სული. ცხოვრების მორევი კი, გითრევს განსაცდელისკენ და დაღუპვას გიქადის.

18. ამქვეყნიური ცხოვრებიდან განდგომის მსურველი სული სიღრმემდე უნდა შეგძრას ღმერთის სიყვარულმა, ელტვოდე დაუსაბამოს, რამეთუ სხვას არავის, როგორც მას, ხელეწიფება სიხარულით დაგათმენინოს ყოველივე და გარე-მიგაქცევინოს პირი მათგან ვითარცა მწვირეთაგან.

19. ნურც მოისურვებ ამაო ფუსფუსში დროის მოკვლასა და დიდი ხნით ამქვეყნად დარჩენას, არამედ, როგორც კი, გიხმობს უფალი, მყისვე მიაპყარ სასმენელნი შენნი. რამეთუ, ისე არაფერი ახარებს ღმერთს, როგორც ჩვენი სისწრაფე მისი სურვილის აღსრულებაში.ასე რომ, უმჯობესია იჩქარო მოსასმენად სიბადრუკეში მყოფმა, ვიდრე დაყოვნდე ფუფუნებაში.

20. თუკი ეს ქვეყანა და ამქვეყნიური ცხოვრებაც წარმავალია, ხოლო ღმერთი მარადიული და უკვდავი, ამიტომ უნდა გიხაროდეს ღმერთის გამო თუ დასთმე ყოველივე წარმავალი.წარმავალი არაა მარტო სიმდიდრე და ფული, არამედ სიამენი ამა სოფლისანი და ცთუნებანი განცხრომითნი. მხოლოდ ღმერთის მცნებებია ნათელი და ცხოვნება და ასეც არის სახელდებული ყოველი სულიერისაგან.

21. ძმაო, ერიდე მუდამ ნაყროვანებას, უკიდურეს თვითგვემასა და განდგომას. შეიძლება ღვთის შემწეობით შენმს სულიერმა მოძღვარმა დაგრთოს ნება, რათა აღისრულო გულისწადილი. აი, მაშინ მიაპყარ ყურნი და უარყავ პირადი ნება. თუკი ამასგაითვალისწინებ, ყოველთვის და ყველაფერში ნამარხულევი იქნები, თავშეკავებული და შენს ნება-სურვილს უარყოფ. და არა მარტო ამას მიაღწევ, არამედ, ოდეს გულში დანთებული ცეცხლიც მიინავლება, დაღუპვას რომ გიქადდა, ყველაფერი დაიმსხვრევა, რასაც ეჭვის თვალით უმზერდი.

22. ოდეს დემონები ყველაფერს თავიანთ სასარგებლოდ დაიმჯობინებენ, ვერ მოასწრებენ ოღონდ, ღმერთზე ჩვენი შეხედულების შებღალვას ან დაბრკოლებას მცნებათა აღსრულებაში, მაშინ მიმართავენ მოჩვენიბითად ღვთისმოსავთ და მათი საშუალებით ექნებათ მცდელობა დააბრკოლონ ახლადდამწყებთა მოღვაწეობა სათნოებაში. უპირველეს ყოვლისა, თითქოსდა სიყვარული და თანაგრძნობა ამოძრავებდეთ, ურჩევენ მათ არ იუცხოონ ხორციელი სიტკბოებანი, რათა სხეული, როგორც ამბობენ, არ დაძაბუნდეს და ერთობ არ აღმოჩნდეს დაღრეჯილობაში. შემდეგ აბამენ უსარგებლო საუბრებში, მთელი დღეების განმავლობაში აიძულებენ, რომ მხოლოდ ილაყბონ, არც ამას აკმარებენ; თუ ვინმე ეჭვიანი მოისმენს მათ რჩევებს და შესაბამისად მოიქცევა, მაშინ ისეთ სიცილს დააყრიან, თითქოდა უხაროდეთ მისი დაღუპვა. ხოლო, მათ ნათქვამს თუ ყურად არ იღებს მავანი და გარეშე პირის ჩაურევლად იმოქმედებს, მაშინ აღივსებიან შურით და ამხედრდებიან მის წინააღმდეგ, მიმართავენ ყველანაირ ხრიკს, რათა გააძევონ იგი მონასტრიდან. რამეთუ პატივმოყვარისთვის აუტანელია თავმომწინედ ცქერა იმისა, თუ როგორ უქებენ თვალწინ ჭეშმარიტ მორჩილებას.

23. ავადმყოფურად იტანჯება პატივმოყვარე, რომელიც ხედავს, თუ როგორ ღვრის ცრებლებს მორჩილი, ღმერთს შეწყალებას შესთხოვს და ხალხსაც აქეზებს უნებლიედ ღვთის სადიდებლად.

24. ოდეს მოანდობ შენს სულიერ მამას ყველაფერს, იცოდე, რომ მსგავსად უცხოელისა, უცხო ხარ ყველაფრის მიმართ, რასაც იგი დააპატრონე, როგორც ამბობენ, ადამიანების, ნივთებისა და ფულის მიმართაც. ნურაფერს იღონებ და უნებართვოდ ნუ ეცდები რაიმე აიღო იქიდან, თუნდ სრულიად უმნიშვნელო იყოს. არც მოძღვარის სურვილზეა დამოკიდებული ბევრს მისცემ თუ ცოტას და ნურც შენ მოელი, რომ თავის ხელით დაგიბრუნოს რაიმე.

25. შენი ღვთისმიერი სულიერი მამის ნებართვის გარეშე არ იფიქრო მოწყალების გაღება შენს მიერ დაგროვილი ქონებიდან. არც ვინმე შუამავლის საშუალებით შეეცადო რაიმეს აღებას იქიდან. რადგან უმჯობესია იყო ღარიბ-ღატაკი და უცნაურადაც ითვლებოდე, ვიდრე გაფლანგო და მისცე გლახაკთა საჭურჭლე, როდესაც თავად ახლადფეხადგმული ხარ ჯერ კიდევ. უხინჯო რწმენა შენი სულიერი მამის სრუვილით, როგორც უფლის ხელიდან, ყოველივეს გაგაცემინებს.

26. ყლუპი წყლის დადლევაც არ ითხოვო თუნდაც წყურვილით იხრჩობოდე, ისე, რომ შენმა სულიერმა მამამ თავად არ განჭვრიტოს და ნება არ დაგრთოს ასე მოიქცე. მოიზღუდე თავი და განეკრძალე ამ სიტყვებით შთაგონებული: იყავნ ნება შენი ღმერთო, და ღირსიქმნები შესმად წყლისა, ანუ იგი ჩააგონებს შენს სულიერ მამას და ის გეტყვის შენ: შესვი. და მყისვე დაეწაფები წყალს სუფთა სინდისით, თუმცაღა შესაძლოა შენთვის არ იყოს ეს ხელსაყრელი და არც დროული.

27. ვისაც გამოცდილებით შეუცვნია სიკეთე სულიერებისა, მოუპოვებია უტყუარი რწმენა, დაუსახავს ღმერთი მოწმედ ჭეშმარიტებისა, უთქვამს: მე განზრახული მაქვს არასოდეს მოვიწადინო არც ჭამა, არც სმა, არც ვთხოვო რაიმე ჩემს სულიერ მამას, და საერთოდ, არაფერი ვაკეთო ისე, რომ ღმერთი არ შთააგონებდეს მას დამავალოს ესა თუ ის საქმე. და მეც, ასერიგად მოქმედს, არც არასოდეს, - ამობს, - გამცრუებია იმედი.

28. ნამდვილი რწმენის მომხვეჭელი, როდესაც ხედავს თავის ღვთისმიერ სულიერ მამას, თავად ქრისტეს ხედავს ჰგონია და მის გვერდითაა თუ მას მისდევს, უეჭველად სწამს ქრისტესთან თანაზიარობა და სვლა მისი გზით. ასეთი ადამიანი არასოდეს ისურვებს საუბარს ვინმე სხვასთან და უპირატესობასაც არასოდეს მიანიჭებს რაიმეს საერო ნივთებიდან ნიშნად მისი ხსოვნისა და სიყვარულისა. განა იქნება რაიმე იმაზე კარგი და და სასარგებლო, აწმყო ან მომავალ ცხოვრებაში, ვიდრე ქრისტესთან თანაზიარობაა? რაა იმაზე ულამაზესი და უტკბესი, ვიდრე მისი ჭვრეტაა. თუკი ღირსებია მისმე მაინც მასთან საუბრები, უცილობლად მიუღია მისგან საუკუნო ცხოვნება.

29. შემწყალებლურად მოყვარული მაძაგებელთა, მოძულეთა, მაჭირვებელთა და მლოცველი მათთვის (შდრ. მათ. 5,44), უმოკლეს დროში მიაღწევს უდიდეს ნეტარებას. რამეთუ, ოდეს ამგვარი გრძნობა დაისადგურებს გულში, იგი ამ გზით უბიძგებს კეთილად განწყობილს მორჩილების უფსკრულისაკენ და იქიდან ცრემლთა ნაკადულებში ჩაძირული სულის სამივე ნაწილი გამოაქვს, ასტყორცნის გონს უვნებობის ცაში და გადააქცევს ჭვრეტითად - იქაური მადლის გემება კი, განაწყობს მას არად შერაცხოს ყველა სიკეთე აწმყო ცხოვრებისა და აღარც სასმელ-საჭმელი მიიღოს ისე დაგემოვნებითა და ხშირ-ხშირად.

30. ცხოველ რწმენაზე ისიც მიუთითებს, რომ ადგილს, სადაც მამა და მოძღვარი მდგარა შევრაცხავთ წმინდა ალაგად, მის ფერხთა მტვერს ხელისგულებში მოვიქცევთ, თავზე გადავიფრქვევთ და გულზე დავიყრით, ვითარცა ვნებათა სალბუნსა და ცოდვათაგან განმასპეტაკებელს, როცა ვერ გაგვიბედნია ნებართვის გარეშე მიახლება, ხელის შევლება მისი კვართისა თუ შესამოსელისთვის, ხელისკანკალით აგვიღია ხელში მისი პირადი ნივთები, შიში და კრძალვა გვეუფლება მისი ხილვისას, კურთხევის აღებისას, თუ სენაკში შესვლისას.

31. მრავალნი ამ ცხოვრებისა და ამა სოფლის სიამეთა უარმყოფელია, მცირედნი - პირადი ნება-სურვილისა. სწორედ, მათ მიესადაგებათ უხინჯოდ თქმული საღვთო სიტყვა:“მრავალ არიან ჩინებულნი, და მცირედ რჩეულნი“ (მათ. 22.14).

32. ოდეს ძველ საძმოსთან ტრაპეზს უზიხარ და იგრძნობ, თუ როგორ გებინდება გონება, გელიბრება მზერა, საჭმლის გემოსაც ვეღარ იგებ, სულს საკვირველი აღმაფრენა დაუფლებია და თვალთაგან ცრემლები წამოგცვივიან, მაშინ მიხვდები, რომ ღვთის წყალობამ, ძრწოლვით ნაშობმა, ერთბაშად დაგიმორჩილა და მიგანიშნა: გრძნობადი საგნების სიუხეშით გამოწვეული შიშის განცდა ზეგრძნობადის სიყვარულამდე აღამაღლეო.სწორედ ამას გულისხმობს სულიერი ცოდნა და ალბათ, გაგეგონება, რომ შიშიდან სიყვარულში ადამიანი შეუმჩნევლად და ყოველგვარი განსაცდელის გარეშე გადაჰყავს.

33. საღმრთო სიყვარულში სრულქმნილების მიღწევა და მისი შენარჩუნება მხოლოდ სულიერი გაწაფულობის ხარისხისდა შესაბამისად არის შესაძლებელი, სულიერი ცოდნის შეძენა მოითხოვს სულის წვრთნას ასკეტური რუდუნებით. მოციქულმა იცის ესდა ამბობს:“ ქმნულთა სიდიდითა და სიმშვენიერით ღმრთაება საცნაურად იხილვების“ (შდრ. რომ. 1,20).

34. ადამიანი თვალს როგორ მიაწვდენს ცის დაუსაბამობას, ან დედამიწის უკიდეგანობას, ვითარ ჩასწვდება საღმრთო საიდუმლოებებს, რამეთუ არ ძალუძს ძე ხორციელის თვალს ჭკუა-გონებისათვის მიუწვდომელი გაისიგრძეგანოს. მხოლოდ უდიდესი რუდუნებისწყალობით ბილწ გულისთქმათაგან განწმენდილი და ცრურწმენათა ტყვეობიდან დახსნილი გონება ღვთის შეწევნითა და მადლით გასხივოსნებული, ამ გასხივოსნებისდა შესატყვისად, ღირს-იქმნება საგანა ჭვრეტისა.

35. ღამით ის ადგილი, სადაც კვარი ბჟუტავს, განათებულია და თვალიც ამჩნევს და ხედავს ამა თუ იმ საგანს. ამ დროს მთელს სამყაროში წყვდიადი მეფობს. ასევე, ცოდვის წყვდიადში გზააბნეულ ადამიანებს კეთილი მეუფე მოციმციმე ნათლის სვეტად მოევლინება, უფალი დაუტევნელი, მას უსუსურობის გამო ეცხადება. მაშინ მეყვსეულად აეხილება თვალი, განჭვრეტს ამა თუ იმ საგნის ბუნებას და სიახლეების შემჩნევით აფორიაქებული უნებლილედ აქვითინდება. მას ეს ცრებლები განწმენდენ და ხელმეორედ ნათლავენ იმ ნათლობით, რომლის შესახებ უფალი სახარებაში გვეუბნება: „უკეთუ ვინმე არა იშუას წყლისაგან და სულისა, ვერ ხელეწიფებეს შესლუად სასუფეველსა ღმრთისასა“ (იოანე 3,5) და კვალად: „ჯერ -არს თქუენდა მეორედ შობა“ (იოანე 3,7). მეორედ შობაში უფალი სწორედ სულიწმიდისაგან შობას გულისხმობს.

36. პირველ ნათლობაში წყალი ცრემლების სიმბოლოა, მირონის ზეთის ცხება ნიშნავს სულიწმიდით შინაგან მირონცხებას. მეორედ ნათლობა ჭეშმარიტის სახეცვლილება როდია, რაამედ თავად არის ჭეშმარიტება.

37. მოღვაწე მხოლოდ ბოროტ საქმეებს როდი უნდა განეროდოს, არამედ მართებს ავ ზრახვათაგან და საწინააღმდეგო აზრთაგან განთავისუფლებაც, იგი მუდამჟამ მოცული უნდა იყოს სულის აღმაფრენი და ჰაეროვანი წარმოდგენებით, რათა არ გაერთოს ყოფითი ნივთების მოვლა-მზრუნველობაში.

38. იმ ადამიანის მსგავსად, რომელმაც მთლიანად გაიშიშვლა ტანი, თვალებზე კი საბურველი აიფარა და არ მოისურვა მისი თავიდან მოცილება და გადაგდება, ვერ შეძლო სინათლე დაენახვებინა გაშიშვლებული სხეულის მხოლიდ ამ ერთი ნაწილისათვის, ასევე დამტევებელი მთელი თავისი ქონებისა, ფულისა და ამასთან დაკავშირებული ყოველგვარი ვნებისაგან თავისუფალი, თუ ყოფით წარმოდგენებსა და ავ ზრახვებს არ ჩამიოცილებს და სულის თვალს არ აიხელს, ვერ დაინახავს ვერასოდეს გონით ნათელს მეუფისა ჩვენისა იესო ქრისტესა და ღმერთს.

39. რასაც წარმოადგენს აფარებული საბურველი თვალებისათვის, იგივეა საერო ზრახვანი და ყოფითი წარმოდგენები გონებისათვის და სულის თვალისათვის. ვიდრე მათ არ ჩამოვიცილებთ, ვერაფერს დავინახავთ. როდესაც მათ აღვხოცავთ, მხოლოდ მაშინ შევამჩნევთ ჭეშმარიტ ნათელს, „რომელიც განანათლებს ყოველსა კაცსა, მომავალსა სოფლად“ (იოანე 1,9).

40. ვინც უსინათლოა დაბადებიდანვე, იგი ვერც შეიცნობს და ვერც ირწმუნებს დაწერილის ძალას. მაგრამ თუკი ოდესმე ეღირსა თვალისახელა, ზემოთ ნათქვამის სრულ ჭეშმარიტებაში დაგვემოწმება.

41. ვისაც მხედველობა აქვს, თვალებით შეიგრძნობს და უწყის, როდის დღეა და როდის ღამე. უსინათლომ არც ერთი იცის და არც მეორე. სულიერად თვალახელილი და გონების თვალით მხედველი, თუკი ჭეშმარიტსა და დაუსაბამო ნათელს იხილავს და დაუდევრობასა და გაუფრთხილებლობას გამოიჩენს, კვლავ თავდაპირველ სიბრმავეს დაუბრუნდება და ნათელს დაჰკარგავს. გვიან შეიცნობს ამ დანაკარგის ფასს და მიხვდება რა გასაჭირშიც ჩავარდა. ხოლო დაბადებიდანვე უსინათლომ არაფერი უწყის არც გამოცდილებით, არც მოქმედებით. ნუთუ მონაჭორის ყურისმოკვრით და იმის ცოდნით, რაც თვალითაც არ უხილავს არასოდეს, დაიწყებს იგი მოყოლას სხვებთან ამის თაობაზე? მათ ხომ არ ეცოდინებათ დანამდვილებით არაფერი იმ ამბებზე, რაზეც საუბრობენ.

42. შეუძლებელია, მუცელი ამოიყორო მაძღრისად სასმელ-საჭმელით და ასევე, სულიერადაც ნეტარებდე გონებრივი და ღვთაებრივი მადლის მფლობელი. რამეთუ, რაოდენცა იღწვის მავანი მუცლისათვის, იმდენადვე განეშორება სულიერ მადლს და, პირიქით, რაოდენცა სხეულს გვემს, იმდენადვე აღივსება სულიერი საზრდოთი და სიმშვიდით.

43. დავუტეოთ ყოველივე მიწიერი, მხოლოდ სიმდიდრე, ოქრო, ყოველდღიური სახმარი კი არა, ჩვენი სულებიდან მათდამი ავხორცული მისწრაფებებიც განვდევნოთ. შევიძაგოთ არა მარტო ხორციელი სიტკბოებანი, არამედ მათი გამოუთქმელი მოძრაობებიც და ვეცადოთ, ჩავკლათ ისინი შრომითა და გარჯით. რამეთუ, ეს არის თავი და თავი ავხორცობისა და საქმეებშიც განცხადდება. ვიდრემდე იგი არსებობს. გასაჭირში მყოფი ჩვენი სულიც ძალაუნებურად მკვდარია და ძნელად ემორჩილება, ანდა სრულიად უძრავია ღვთის მცნებათა მიმართ.

44. როგორც ცეცხლის ალი ყოველთვის მიილტვის ზევით, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საწვავს ამობრუნებ, რომელშიც ცეცხლი ღვივის და ანთია, ასევე პატივმოყვარე გულსაც არ ძალუძს დაშოშმინება. როგორც კი ეტყვი, თუ რა არის მისთვის სასარგებლო, მაშინ უფრო აღენთება. საკმარისია ამხილო ან ჭკუა დაარიგო, რომ გაზულუქდეს, ხოლო ქების ან მოფერების შემთხვევაში გაებღინძოს ბოროტს.

45. შეკამათებას დაჩვეული ადამიანი თავის თავისთვის ბასრი ორლესული ცულია: სულს ანადგურებს შეუცნობლობით და ამასთანავე, შეუძლებელს ხდის საკუთარ საუკუნო ცხოვნებას.

46. მოკამათე ჰგავს საკუთარი მეფის მოწინააღმდეგე მტრებს დანებებულ ადამიანს თავის ნებით. კამათი არის ანკესი, რომელსაც ფალიად მართალი სიტყვა აქვს და რომლის გამოისობით მოხიბლულნი ცოდვების ანკესს შევცქერით. ასევეა ჩვეულებრივ მიტაცებული ბოროტი სულებისაგან ენით და ხორხით ციდვილი სული და ხან იფეთქებს ვაება, ხანაც ცოდვების ქაოტურ უფსკრულსი ჩაინთქმება და გასამართლდება ციდან ჩამოცვენილთა მსგავსად.

47. ვინც პატივაყრილი და განაწყენებული ყოფილა, ძლიერი გულისტკივილი უგრძვნია და აქედან გამომდინარე, იცის, რომ გულ-გვამში გველი ჰყოლია ჩაბუდებული. თუკი შეეცდება მდუმარედ აიტანოს ის, რაც მის თავს ტრიალებს, ანდა დიდი მოთმნიების შემდეგ ამოიღებს ხმას, მაშინ გველი არაქათგაცლილი და უძლური ხდება. ხოლო თუკი გაცხარდება და მოურიდებელ კამათს ასტეხს, მაშინ გველს გადასცემს სიძლიერეს. გულში შხამს ჩაიღვრის და გულ-გვამს უწყალოდ გამოიჭამს. ასე, რომ, ეს გველი, ამგვარად მომძლავრებული დღენიადაგ შთანთქავს მას, დაბოლოს, როდესაც უბადრუკი სული თავად გადაწყვეტს მდგომარეობის გამოსწორებას და შეეცდება წესისამებრ მიჰყვეს ცხოვერბისეულ კეთილ საქმეებს, ძალა გველს უნდა გამოგლიჯოს. ასეთი გახდება მას შემდეგ, რაც ცოდვიან ცხოვრებას დაიწყებს და მკვდარი იქნება მისთვის სამართლიანობა.

48. თუკი ამქვეყნიდან განდგომას მოისურვებ და მიეჩვევი სახარებით ცხოვრებას, ნუ დაემოწაფები გამოუცდელ და ნურც ისეთ მასწავლებელს, ვისთვისაც უცხოა ვნებები, რადგან ნაცვლად სახარებისმიერისა, ეშმაკეულ ცხოვრებას არ მიჰყო ხელი. რადგან კარგ მასწავლებლებს გაკვეთილებიც კარგი აქვთ, ხოლო ცუდებს - ცუდი. ბოროტი თესლიდან აღმონაცენი კი ყოველთვის ბოროტია.

49. ლოცვითა და ცრებლებით ევედრე ღმერთს უვნებო და წმინდა მოძღვარი მოგივლინოს. მიჰყევ, თავად საღვთო წერილს, განსაკუთრებით, წმინდა მამათა სამოღვაწეო წიგნებს, რათა შეადარო იმას, რასაც მასწავლებელი და მოძღვარი გასწავლის და შესძლო, როგორც სარკეში, ისე დაინახო რამდენად მისაღებია იგი შენთვის. შემდგომ, როცა წმიდა წერილთანაც შეაჯერებ, ეცადე, სწავლება გაითავისო და განამტკიცო რწმენა. ხოლო რაშიც არ ეთანხმები, ჯერ ჯეროვნად განსაჯე და მერე უარჰყავ, რათა არ შეცდე. რამეთუ, იცოდე, რომ დასაბამითგანვე უთვალავი მჩხიბავი და ცრუმასწავლებელნი გამოჩნდნენ.

50. სულით ბრმა თუკი სხვების განსწავლას დაიწყებს, მჩხიბავია და მისი მიმდევარნიც დასაღუპავად არიან განწირულნი. უფლის თქმით:“ბრმაი ბრმასა თუ წინაუძღვინ, ორნივე მთხრებლსა შთაცვივიან“ (მათ. 15, 14).

51. ვინც ბრმაა ღმერთთან მიმართებაში, მთლიანად ბრმაა ყველასთან და ყველაფერთან ურთიერთობაში და პირიქით, ვინც ხედავს იმ ერთს, ჭვრეტს ყველაფერს.ვისაც მჭვრეტელობის უნარი არ გააჩნია, ვერაფერს ჭვრეტს და უძლურია. ვინც იმყოფება ღმერთში, ხედავს ყველაფერს და ვინც ღმერთის მიღმაა დარჩენილი, ვერაფერს ხედავს ყველაფერში.

52. ვინც იმ ერთადერთს ხედავს და თანამყოფობს მასთან, ყველაფერს ხედავს და თავის თავსაც. ღმერთში დაფარული არაფრიდან ხედავს ყველაფერს.

53. ვინც უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტეს, ზეციური ადამიანისა და ღმერთის ხატებას (1კორ. 15,49) გონებასა და სულში ვერ გაიშინაგნებს შეგრძნებითა და ცნობიერებით, იგი მხოლოდ სისხლია და მძორი (შდრ. 1კორ. 15,50). და არ ძალუძს სულიერი დიდების შეგრძნება სიტყვის მეშვეობით, მსგავსად დაბადებიდანვე ბრმებისა, რომლებიც მზის სინათლეს ვერ შეიცნობენ მარტოოდენ სიტყვების მეშვეობით.

54. ვისაც ამგვარად ესმის, ხედავს და გრძნობს, მან უწყის მისი ძალა „ძისა ღმრთისასა მამაკაად სრულად, საზომად ჰასაკისა სავსებისა მის ქრისტისისა“ (ეფეს. 4,13) - როგორც ნათქვამია, ასეთი ადამიანი კარგად მომწყემსავს ღმრთის მცნებების გზით შემდგართ და ქრისტეს ფარას. ხოლო ვინც ეს არ იცის და არც ასეთია, ცხადია, გოძნობა სულისა სინათლესაა მოკლებული და არაჯანსაღია.გაცილებით უმჯობესია მისთვის თავად მოიმწყემსოს, ვიდრე უწინამძღვროს და საფრთხეში ჩააგდოს თავისი თავიცა და სხვებიც.

55. ვინც გულმოდგინედ უსმენს თავის მოძღვარსა და წინამძღვარს, როგორც ღმერთს, მასთან შეპასუხება არ შეუძლია. ვინც ფიქრობს, რომ ერთიც შეუძლლია და მეორეც, ე.ი. რომ იგი უსმენს თავის მოძღვარს, როგორც ღმერთს და ეპასუხება კიდეც, თუ ხვდება, რომ გზას არის აცდენილი, ანდა არ სმენია ღვთისნიერ ადამიანთა მოწიწება ღვთისადმი.

56. ვისაც სწამს, რომ მოძღვრის ხელშია მისი სიკვდილ-სიცოცხლე, ის არასოდეს გაუწევს წინააღმდეგობას მოძღვარს. სწორედ უმეცრება ბადებს სიტყვის შებრუნების სურვილს, რაც ხდება მიზეზი სულიერი და საუკუნო სიკვდილისა.

57. ვიდრე დამნაშავეს განაჩენს გამოუტანდნენ, მას ეძლევა თავის გასამართლებელი სიტყვის თქმის უფლება: აღიაროს სასამართლოს წინაშე, რაც ჩაიდინა. მისი საქმის გამომჟღავნებისა და სასამართლოს განაჩენის წაკითხვის შემდეგ, იგი წინ ვერ აღუდგება განაჩენის სისრულეში მოყვანას.

58. ასეთი სამსჯავროს წინაში წარდგომამდე და თავისი გულისნადების გამომჟღავნებამდე ბერი იქნებ საწინააღმდეგოს ლაპარაკობდეს, ნაწილს - უმეცრების გამო, ნაწილს კი, საკუთარი აზრისა და საქმეების სხვათათვის დამალვის მოზნით. მაგრამ, გულისგახსნისა და გულისთქმათა გულწრფელი აღიარების შემდეგ, უკვე შეუძლებელია ოდესმე წინაღუდგეს თავის ღვთისმიერ მსაჯულსა და მეუფეს სიკვდილამდეც კი. რადგან, ბერი ამგვარი სამსჯავროს წინაშე წარმდგარი, როდესაც გააშიშვლებს თავის გულისნადებს, იმთავითვე ირწმუნებს, თუკი გააჩნია ჯანსაღი აზრი, რომ იგი მრავალგზის სიკვდილს იმსახურებს, მაგრამ, მორჩილებისა და თვინიერების გზით ყოველგვარი სატანჯველიდან და სასჯლიდან თავისდაღწევასაც იწამებს, თუკი, რასაკვირველია, ჭეშმარიტად იცის ამ საიდუმლოს ძალა.

59. ვინც გონებაში წარუშლელად აღიბეჭდა ყოველივე ეს, დამოძღვრილს, გაფრთხილებულსა და მხილებულს არაფრის მიმართ გულისთქმანი აღარ აღეძვრის. რადგან მომაკვდინებელ ცოდვაში ჩავარდნილი თავის სულიერ მამასთან და მოძღვართან შესიტყვებისა და დაუჯერებლობოს გამოისობით ცოცხლადვე იძირება საცოდავად ჯოჯოხეთის სიღრმეში(იგავ. 9.18) და ხდება სატანისა და არაწმიდა სულთა სამყოფელი, როგორც ურჩი და დასაღუპად განწირული შვილი. (იოანე 17,12).

60. შენ გევედრები, მორჩილო, ოდეს მორჩილების უღელს დაიდგამ, მუდამჟამ მისი გავლენის ქვეშ იყავი და გულმოდგინედ ეცადე არ ჩაიგდო თავი, როგორც ნათქვამია, ჯოჯოხეთის საუკუნო სატანჯველში; დღენიადაგ გულმხურვალედ ევედრე ღმერთს და თქვი: ღმერთო და მეუფეო ყოველთაო, რომელი ყოველ საფშვინველსა და სულსა განაგებ, შენ, მხოლოო, განმკურნებელო ჩემო, შეისმინე ვედრება ჩემი, და გველი, ჩაბუდებული ჩემს წიაღში, სულიწმიდის მიერ მიკვლეული, მოაკვდინე და დათრგუნე, და მე, უბადრუკსა და განძარცვულს ყოველგვარი სათნოებისგან, მასწავე, რათა ვიდოდე ჩემი სულიერი მამის წმიდა ნაკვალევზე და გარდამოავლინე ჩემზედა სული შენი, შემბარალებელი და შემწყნარებელი ჩემი. მიწყალე, მეუფეო, რომ მორჩილგექმნე გულითა და გონებითა მე, მუხლმოყრილი მონანული ცოდვილი წინაშე შენსა. და ნუ განმაგდებ სულით ხორცამდე ერთგზის შენთან შერწყმულსა და აღმსარებელს, ამქვეყნად ყველასგან გამორჩეულო და თაყვანისცემულო.

61. მათ, რომელთაც უმშვენიერესი ქვაკუთხედი რწმენისა და იმედისა ღვთისმოსაობის კართან დადვეს შიშითა და ძრწოლით, მტკიცედ დააყრდნეს ფეხნი სულიერ მამათა მორჩილების ქვაზე (შდრ. იგავ. 3,26), შეისმინეს მათი შეგონებები, როგორც ღმერთის ბაგეებიდან წარმოთქმული და დამშვიდებულ სულში უყოყმანოდ იწყეს აღსრულება მორჩილების საჯილდაო ქვაზე დაყრდნობილებმა, მალეც მიაღწიეს წარმატებას - მათში საფუძველი ჩაეყარა უდიდესსა და უპირველეს საქმეს - საკუთარი თავის უარყოფას. რამეთუ, აღსრულება სხვათა და არა პირადი ნებისა, არამარტო სულიერ თავგანწირვას ნერგავს, არამედ მთელს ქვეყნიერებაზეც დამანგრეველად მოქმედებს.

62. ის, ვინც სიტყვას შეუბრუნებს თავის სულიერ მამას, ეშმაკებს ახარებს, ხოლო ის, ვინც სიკვდილამდე მორჩილებს მას, თვით ანგელოსებს განაცვიფრებს. რამეთუ, ასეთი ადამიანი ღვთის საქმეს სჩადის ძე ღვთისას მსგავსად (შდრ. იოანე 6,28), რომელიც თავისი მამისადმი მორჩილებას სიკვდილამდე, ჯვარცმამდეც კი აღასრულებდა. (ფილიპ. 2.8).

63. წრეგადასული და უადგილი გულისწუხილი რაიმე ვნების აღმძვრელის მიმართ გონებას ამღვრევს და აბნელებს, სულიდან წრფელ ლოცვასა და გულაჩვილებას სდევნის და სანაცვლოდ გულს ავადმყოფური წუხილით მსჭვალავს. ამას მოსდევსუზომო სიმკაცრე და გულქვაობა. მათი წყალობითაა სწორედ, რომ ეშმაკები სასოწარკვეთილებაში აგდებენ სულიერი ცხოვრების მიმდევართ.

64. თუკი ასეთი რამ დაგემართება, მონაზონო, ეცადე, მიაგნო სულში ჩაბუდებულ ეჭვსა და სრულყოფილების უდიდეს სურვილსაც, აღასრულე ღვთის ყოველი მცნება, არ შესცოდო ფუჭსიტყვაობით (შდრ. მათ. 12,36), არ ჩამორჩე ძველ წმინდანებს არც მოღვაწეობით, არც გონიერებით და ჭვრეტით. მაგრამ, თუ შეამჩნევ, რომ გაბრკოლებს ბოროტი, სულმოკლეობის ღვარძლით აღვსილი გზას გიღობავს სიწმინდის ასეთი სიმაღლისაკენ, (მათ. 13,25), გასუსტებს და გაუძლურებს, შთაგაგონებს უსაშინლეს აზრებსა და ამგვარად მოგმართავს: შეუძლებელია ამქვეყნად შენი სულის ხსნა, და ვერც ზედმიწევნით შეძლებ ღვთის ყოველი მცნების აღსრულებასო, მაშინ , შენ, მჯდომი განმარტოებით, დაფიქრდი და გონება მოიკრიბე, კეთილი რჩევით სულს მიეც შვება და უთხარ: „რად მწუხარე ხარ სულო ჩემო ანუ რად შემაძრწუნებ მე? ესევდ ღმერთსა, რამეთუ მე ავუარო მას მაცხოვარსა პირისა ჩემისასა და ღმერთსა ჩემსა“(ფსალმ. 41,6). ვინ გამართლებულა საქმეთაგან სჯულისა?(შდრ.გალ. 2,16).მეფე-წინასწარმეტყველიც ხომ ამბობს; არა განმართლდეს წინაშე შენსა ყოველი ცხოველი“(ფსალმ. 142,2). მაგრამ ვსასოებ, რომ სარწმუნოება, რომელი მაქუს ღმრთისა ჩემისა მიმართ, დამიფარავს და მიხსნის ღმრთისაგან ნაწყალობევ გამოუთქმელ ნიჭთა მეოხებით. წარვედ ჩემგან მართლუკუნ სატანა! უფალსა ღმერთსა ჩემსა თაყუანისვჰსცე (მათ. 4,10) და მას მხოლოსა სიჩჩოითგანვე ვმსახურო, რომელი შემძლებელ არს ხსნად ჩემდა წყალობით თვისით. განვედ ჩემგან და ღმერთმან, შემქმნელმან ხატად და მსგავსად თვისად (შდრ. დაბ. 1,26), შეგმუსროს შენ!“

65. ჩვენგან, ადამიანებისაგან ღმერთი სხვას არაფერს ითხოვს, გარდა ერთისა, რომ არ შევცოდოთ. მაგრამ ეს არ ნიშნავს სჯულის აღსრულებას, არამედ მხოლოდ შეუბღალავად შენახვას ხატისას და ღირსეულად თავისდაჭერას. ამგვარად აღჭურვილნი და სულის ღია ვერხვისფერ სამოსელით შემოსილნი თანავიმყოფებით ღმერთში, იგი კი, ჩვენშია (1იოანე. 4, 13). ღმრთისა და ძე ღვთისას მადლით მოსილნი ნიშანდებულნი ვართ ღმერთის შეცნობის ნათლით, როგორც ნათქვამია: „გამოჩნდა ჩუენ ზედა ნათელი პირისა შენისა, უფალო, მოეც სიხარული გულსა ჩემსა“ (ფსალმ.4,7).

66. უძლურება და სიზარმაცე სხეულისა სულსაც გადასდებს სიზანტესა და დაუდევრობას. ამას განდევნის ყოველდღიური განაწესი, რომ არ გადაიზარდოს გონებრივ სიჩლუნგესა და სიმხდალეში. ამგვარი მდგომარეობა ხშირად საფუძველია იმისა, რომ შიშნეული და ბილწი განსჯა გულსაც შეეპაროს. შემდგომ, ეშმაკისაგან ცთუნებულ, მისუსტებულსა და გულგატიხილ სულს, სიზარმაცე სძლევს და ადამიანი ვეღარ ახერხებს ხეირიანად ლოცვასაც კი, რადგან თვით ყოვლის შემომქმედზე ფიქრის დროსაც, შეუფერებელი ზრახვები აწუხებს. ასე რომ, თუკი შეიცნობ მიზეზს შენი ტანჯვისას, ბეჯითად ეცადე შესაფერისი ადგილი დაიკავო ლოცვისას და მუხლმოდრეკილი ევედრე კაცთმოყვარე ღმერთს გოდებით, ვაებითა და ცრებლებით, რომ განაგდოს შენგან უძლურების, დარდის და ავ ზრახვათა ტვირთი. თუკი ძლიერად და დაჟინებით რეკ ღვთისკარზე, გაგეღება და მყისვე იგრძნობ შვებას.

67. ვინც განიწმინდა გული, სულმოკლეობასაც სძლია, ხოლო ვისაც ჯერ კიდევ არ მიუღწევია სრულყოფილი განწმენდისათვის, იგი ხან სძლევს მას, ხანაც მარცხს განიცდის. ამგვარ ჭიდილში ვინც არასოდეს ჩაბმულა, ანუ სავსებით გულგრილია, დაძმობილებულია ვნებებთან და ეშმაკებთან, პატივმოყვარეობის ჭია ღრღნის და თავდაჯერებულია. ასეთზე ნათქვამია: „რამეთუ უკუეთუ ვისმე ეგონოს,ვითარმედ არს რაიმე, და იგი არა იყოს, თავსა თვისსა აცთუნებს“(გალ.6,3). იგი დამორჩილებულია სულმოკლეობის მარწუხებში მოქცეული, თრთის ბალღივით გონებრივად სუსტი და დამფრთხალს იქ ეშინია, სადაც ღვთისმოშიშთათვის არ არსებობს არც შიში და არც სიმხდალე (შდრ. ფსალმ. 13,5).

68. ვინც ღვთისმოშიშია, მას არ აკრთობს არც ეშმაკების მიერ დაგებული მახე, არც მათი უსუსური შემოტევები, აგრეთვე არც გულბოროტ ადამიანთა რისხვა. რამეთუ, იგი ისევეა, როგორც რაღაც ალი ან მცხუნვარე ცეცხლი ერთობ ბნელსა და მივარდნილ ადგილებში ღამით და დღისით რომ აფრთხობს ეშმაკებს, რომლებიც უფრო მეტად გაურბიან მას, ვიდრე ცეცხლის ენები ეშმაკებს, რამეთუ ღვთაებრივი ცეცხლის გამონაშუქში არ დაიფერფლონ.

69. ვინც ღვთის შიშითაა განმსჭვალული, ბოროტ ადამიანთა შორის ყოფნა როდი აშინებს. გაშინაგნებული აქვს ღვთის შიში, ფლობს რწმენის უძლეველ იარაღს, და მას, ყველაზე ძლიერს, ძალუძს გააკეთოს ის, რაც ბევრს შეუძლებლად და წარმოუდგენლად ეჩვენება. იგი მათ გვერდით დააბიჯებს, როგორც ბუმბერაზი მაიმუნებში, ანდა მბრდღვინავი ლომი ძაღლთა და მელიათა შორის. სასოება აქვს ღმრთისა, გამჭრიახობით ანცვიფრებს, აზრებით აძრწუნებს (შდრ. ფსალმ. 2,9) და ბრძნული სიტყვებით, როგორც რკინის კვერთხით ამარცხებს მათ.

70. ნუ გაგიკვირდება ზოგჯერ მჭმუნვარებით გამოწვეული შიში და კანკალი თუ აგიტანს. ჯერ ხომ არასრულყოფილი ხარ, უსუსური და ბალღივით გაკრთობს საფრთხობელები. სილაჩრე ამპარტავან სულს ბავშვივით სასაცილოს ხდის და ამ დემონის წინააღმდეგ უძლურია შეგონებები, თვით საღმრთო სიტყვის მოშველიებაც. რადგნ აფორიაქებულსა და განაწამებ სულს ოდნავადაც არ აძლევს შვებას. უმჯობესია, ავ ზრახვებს არ მიაყურადო, ისინი თავად მართლუკუნიქცევიან, თუკი ამას მოახერხებ, მყისვე გულისხმაჰყოფ, თუ ვითარ უჩინარქმნილა სილაჩრე.

71. ერთხელ ერთი ბერი საშინელმა მჭმუნვარებამ შეიპყრო. გონებამიხდილმა და სასოწარკვეთილმა სინანული უგულვებელყო. სულში სულიწმიდის ცეცხლიც მიენავლა და კვამლიღა ხრჩოლავდა სხეულში. უხალისობამ მოუდუნა ხელ-ფეხი, ძილ-ქუში მოერია და აეწეწა უწმინდური ცხოვრება. ამგვარ ყოფას მან სიფხიზლე და მღვიძარება დაუპირისპირა. როგორც იქნა ძილს თავი წაართვა, მაგრამ საოცარი თავმომწონება შეეპარა გულს, შემდეგ სინანული მოეძალა, და ბოლოს, სილაჩრე დაეუფლა. მაშინ დაუტევა სენაკი, ბნელი და მიყრუებული ადგილი მოძებნა, დაეყუდა, პირჯვარი გარდაისახა და ხელაღპყრობილმა სულიერი თვალნიც ღვთისკენ აღაპყრო. გულისთქმებს სძლია თუ არა, მყისვე სილაჩრის დემონიც გაუჩინარდა. მაგრამ ახლა ამაზე გაცილებით ძლიერმა მტერმა - ამპარტავნებამ შემოუტია, გულისთქმებს წაეპოტნია, ჩაითრია დაკვლავ სილაჩრის დემონისკენ უბიძგა. ამ ორომტრიალში თავგზააბნეული ბერი ღმერთს ევედრებოდა მისი სული ეშმაკთა მარწუხებისაგან დაეხსნა.

72. ავ სულებს უთვალავი და მრავალგვარი მზაკვრობა თუ ბოროტება ხელეწიფებათ, რასაც, მე ვფიქრობ, ყველა ვერ ამჩნევს. თავად ვიწვნიე სილაჩრის დემონის შეკავშრება და დაძმობილება მჭმუნვარების დემონთან. ეს უკანასკნელი თავის მხრივ, ხელიხელჩაკიდებულია სხვა დემონთან. მათ ეზრახვის და აგულიანებს. სილაჩრის დემონი ადამიანს აძრწუნებს და სულს უფორიაქებს. ხოლო მჭმუნვარებისა - აუძლურებს და ადუნებს. ერთი სიტყვით, ბინდავენ სულსა და გონებას, შემდეგ კი, სასოწარკვეთილებაში აგდებენ ადამიანს. მაგრამ მჭმუნვარება განდეგილთათვის ერთის მხრივ, სასინჯ ქვასაც კი წარმოადგნს და საბოლოოდ მორჩილებას ბადებს.

73. მჭმუნვარების დემონი ლოცვაში წარმატებულ და ბეჯით ადამიანებს ემტერება. ყველა სხვა დემონი ამ ადამიანთა წინაშე უღონო და ფარხმალდაყრილია. და თუ მჭმუნვარების დემონს აქვს რაიმე ძალა დაუპირისპირდეს ადამიანებს ან მათი ბუნებიდან გამომდინარეობს ანდა ჩვენივე დაუძლურებული სხეული აქეზებს და ძალას მატებს. მე, უფრო ეს მეორე მგონია. დავაზუსტებ რისი თქმაც მსურს: როცა მადიანად შევექცევი საჭმელს, მუცელს ამოვიყორავ და გულიანად გამოვიძინებ, მაშინ გონებაზე მეუფებს გრძნობა და ვმარცხდები, თუკი ხორცს ზომაზე მეტად მოვაკვდინებ, გონება დამიბნელდება, გონი წამერთმის და კვლავ გრძნობას ვემორჩილები. განდეგილებზე, არ ვიცი როგორ გამოვთქვა და ზოგჯერ ჰაერის შემადგენლობაც, მაგალითად, სამხრეთის თბილი ქარების ძლიერი მონაბერი მსგავს ზემოქმედებას ახდენს.

74. მჭმუნვარება გულისხმობს სულისა და გონების სიკვდილს. უფალმა რომ ინებოს და მთელი ძალით შემოგვიტიოს ამ გამძვინვარებულმა დემონმა, დამერწმუნეთ, ვერცერთი განდეგილი მათ შემოტევებს ვერ მოიგერიებდა. ჩვენ გვმართებს, შეძლებისდაგვარად წინაღვუდგეთ დემონებს, ღმერთი კი, ფარულად წამოგვეშველოს, რომ აშკარად დავამარცხოთ მტერი. მკვდარს რა გააცოცხლებს და ფეხზე წამოაყენებს, თუ იგი არ დაეხმარა,ვინც მკვდრეთით აღსდგა.

75. ოდეს გონებაში მზვაობრობა გაიდგამს ფესვს და ქედმაღლობა იმძლავრებს, მყისვე უხილავად მოელვარე მადლიც მიინავლება და ჩაქრება. უმალ, გონებას უძლურების დასტურად, როგორც აღრენილი ძაღლები, ისე წაესევიან ვნებები, ნაწილ-ნაწილ დაგლეჯას დაუპირებენ. ისიც თავგზააბნეული ხან აქეთ მიაწყდება, ხან - იქით და ეცდება როგორმე დაუსხლტეს მათ ბასრ კბილებს. გადარჩენის მთხოვნელს მყისვე შეეწევა და მეოხექმნება უფალი.

76. ვინც დაუტევა ეს სოფელი და ყოველივე ამქვეყნიური, გამძვინვარებული მხეცებით სავსე და ურწყული უდაბნოს მკვიდრად არის შერაცხული (შდრ. ფსალმ. 62,1). იგი შეძრწუნებული და აცახცახებული, ამა ცხოვრების ზღვაში დანთქმული, უფალს შეჰღაღადებს ვითარცა იონა ვეშაპის მუცლიდან (იონა 2,1), ანდა დანიელი მბრდღვინავი ლომის ხახიდან (დან. 6, 18), ვაებს და მოსთქვამს, ვითარცა აგიზგიზებულ კოცონში ჩაყრილი სამი ყრმა (დან. 3,24) და ვითარცა მანასე, ლაფდამსხმელი და სხეულის წამბილწველი ბრინჯაოს ქანდაკებების გამომქანდაკებელი (2 ნეშტ. 33,12). უფალი შეიწყნარებს უმეცრებისა და ამა სოფლის სიყვარულის მორევში დანთქმულთ, შეეწევა როგორც ვეშაპის მუცლიდან აღმოყვანებულ წინასწარმეტყველს, რათა აღარასოდეს შთაინთქას კვლავ, იხსნის ლომის ხახიდან - ავ ზრახვათა და ბილწ გულისთქმათა სამყოფელიდან, რომელიც ადამიანთა სულების საცთური და წარსაწყმედელია, დაიფარავს ვნებათა ალმურით გათანგულ სულებს და სულიწმიდის ცვარს დააპკურებს სამი ისრაელელი ყრმის მსგავსად, და ბოლოს, ხორციელ ვნებათაგან დამძიმებულ სხეულებსაც შემოაძარცვავს, დაცემას განარინებს, რათა სინათლისა და დღის უმანკო შვილნი (1 თესალონ. 5,5), აქვე თანაზიარექმნან უკვდავებას.

77. შემწიკვლებული სული გემოთმოყვარე და მომაკვდინებელი ვნებებით დამძიმებულ სხეულში მკვიდრდება, რამეთუ ხიბლავს განცხრობა და დიდება კაცთა. ზოგჯერ, შესაძლოა, სული ვნებათაღელვის ქარიშხალმა ვერ გაიტაცოს, მაგრამ საკმარისია, მსუბუქი სიო მოესალბუნოს, რომ სათნოებები უგულვებელჰყოს, საღმრთო მცნებებსაც გარდახდეს და ზემოთ ხსენებულ უსჯულოებათა და ბოროტებათაგან დამაშვრალ და ტვირთმძიმე სულის მსგავსად იგვემოს. მას ჭირთათმენა და სინანულის ცრემლები თუ გამოაფხიზლებს, შეუმსუბუქებს უბადრუკ ხორცთა სიმძიმეს. ცრემლთა ნაკადულებში ბიწიან გულისთქმათაგან განბანილი კი, თვალხილულ საგანთა სიმდაბლეზე მაღლდება, განმსპეტაკებელი ნათელი გარემოიცავს, ღირს-იქმნება ვნებათა ტყვეობიდან განთავისუფლებისა და მეყვსეულად უფალს შეჰღაღადებს წინასწარმეტყველის პირით: „განხეთქე ძაძა ჩემი და გარეშემარტყ მე სიხარული, რათა გიგალობდეს შენ დიდებაი ჩემი და არა შევინანო“ (ფსალმ. 29,12-13).

78. საღმრთო წერილი სამ ადგილს ასახელებს, სადაც გონება არჩევს ყოფნას. მე კი, უფრო ორს ვიტყოდი, იმიტომ კი არა, რომ საღმრთო წერილის საწინააღმდეგო ვიქადაგო, ღმერთმა დამიფაროს! არამედ, დასაბამსა და დასასრულს შორის შუალედურს არ ვცნობ. დავუშვათ, კაცი ერთი ქალაქიდან მეორეში, ან ერთი მხარიდან მეორე მხარეში გაემგზავრა. იგი ხომ არ მოჰყვება ყველა შემხვედრი ქალაქისა თუ მხარის ჩამოთვლას, თუნდაც გზად უამრავი საოცრება და მომხიბლავი სანახაობა ენახოს, არამედ იტყვის, რომ ამა და ამ ქალაქიდან გაემგზავრა და იმ ქალაქშაი ჩავიდა. კაცი, რომელიც ეგვიპტიდან აღთქმული მიწისკენ დაიძრა და იქ დაემკვიდრა, დაწვრილებით მოუთხრობს ყველას თავის თავგადასავალს, მაგრამ როდი იტყვის, რომ იხეტიალა ერთი ქალაქიდან თუ მხარიდან მეორეში, შემდეგ მეორედან - მესამეში, არამედ ზოგადად აღნიშნავს, რომ გაიარა გზა მონობიდან თავისუფლებისაკენ, სიბნელიდან სინათლისაკენ და ტყვედქმნილი მშობლიურ კერას დაუბრუნდა (ფსალმ. 64, 2; 125,1). ასევე მონაცვლეობენ ვნებათაღელვა თუ ვნებათუქმნელობა, ვნებებს დამონება თუ სულიწმინდიდეული სილაღე, ცრურწმენა ბუნების მოვლენებზე, რაც სულიერი კანონისდა შესაბამისად სახელდებულია ტყვეობად და ამავე ბუნების დამორჩილება, აბობოქრებული ცხოვრების ზღვა თუ დამშვიდებული განდეგილური ყოფა, ამსოფლიური ამაო გარჯა და წუხილი თუ ენით გამოუთქმელი სიმშვიდე და უზრუნველობა, გაურკვეველ და უთვალავ სურვილთა სანაცვლოდ ერთისადმი ერთგულება და სიყვარული. აი, ადამიანთა გონება საიდან სად რბის!

79. ოდეს გონება ხილული სამყაროდან უხილავში გადაინაცვლებს და გრძნობადიდან ზეგრძნობადში დამკვიდრდება, ყოველივეს დაივიწყებს, რაც ადრე მოხდა. ამ მდგომარეობას მე ვუწოდებ დაყუდებას, სულიერი სიმშვიდის სამყოფელსა და ადგილს.ვინც ღირსქმნილა იქ შესვლად, აღარც მოუწევს გული უკან დასაბრუნებლად. ვითარცა მოსე მთაზე გატარებული ორმოცი დღე-ღამის შემდეგ დაასკვნის: „კეთილ არს ჩუენდა აქა ყოფა“ (მათ. 17,4) და აღარც სურს ქვემოთ დაშვება, ასევე, ვინც სამების სავანეს მიაგნო, სამებაშივე დაემკვიდრა, ვითარცა ცათა სასუფევლის მკვიდრი და ღვთის სიყვარულით ფრთაშესხმული მიწას არასოდეს დაენარცხება.

80. არა მარტო განდეგილსა და მორჩილს, არამედ იღუმენსაც, მრავალთა წანამძღვარსა და დიაკვანს ჰმართებს უჭირველობა, ყოველდღიურ ცხოვრებისეულ ფუსფუსზე ამაღლება, რამეთუ თუკი ვშფოთავთ და ვდრტვინავთ, აღმოჩნდება, რომ ვსცოდავთ ღვთის მცნებათა წინაშე, რომელიც ამბობს: „ეკრძალენით თავთა თქუენთა, ნუ უკუე დამძიმდენ გულნი თქუენნი შუებითა და მთრვალობითა და ზრუნვითა ამის სოფლისაითა და მეყსეულად მოიწიოს თქუენ ზედა დღე იგი (ლუკ. 21,34; მათ. 6,25,32).

81. ის ადამიანი თავისუფალი არ არის, რომლის გონებაც გართულია დღენიადაგ ყოველდღიურ სახმარზე ფიქრში. რამეთუ მათზე ზრუნვა, განურჩევლად იმისა, პირადია თუ სხვისი ეს საზრუნავი, ადამიანს ზღუდავს და იმონებს. მხოლოდ ეპისკოპოსს, დიაკვანსა და იღუმენს აქვთ ბედნიერება თავისუფალი იყვნენ თავიანთი თუ სხვისი საყოფაცხოვრებო საგნების მოვლა-პატრონობისგან. თუმცა, არასოდეს დამსხდარან უქმად და არც გაუფრთხილებლობა გამოუჩენიათ თუნდაც უმნიშვნელო და არაფრისმაქნისი ნივთების მიმართაც კი (შდრ. მათ. 18.10). არამედ ყველაფერს ღვთისნიერად აღასრულებენ და ამას აკეთებენ უჭირველად მთელი სიცოცხლის მანძილზე.

82. არსებობს ამაო გარჯა ანუ საზრუნავს მოკლებული ფუსფუსი და უზრუნველობა ანუ უშფოთველობა, რაც განცხადდა უფლის სიტყვებში, ოდეს მან თქვა: „მამა ჩემი მოაქამომდე იქმს, და მეცა ვიქმ“ (იოანე. 5,17). ამით უფალი შრომას როდი უარყოფს, არამედ გვასწავლის თუ რომელ საქმიანობას უნდა დავეშუროთ, რომელია საშური საქმე. უფალი იქვე დასძენს: „ნუ ვინმე თქუენგანი ჰზრუნვიდეს და შუძლოს შეძინებად ჰასაკსა თვისსა წყრთა ერთ?“ (მათ. 6,27) და ჰგმობს ამაო გარჯას. ხოლო უზრუნველობას შემდეგნაირად ახასიათებს: „სამოსლისათვის და საზრდელისთვის რასა ჰზრუნავთ? შეხედეთ, როგორ იზრდებიან ველის შროშნები და ციხ ფრინველები რით საზრდოობენ?“(შდრ. მათ. 6,25-28). მაშასადამე, ერთის უარყოფით და მეორის მიღებით უფალი გვმოძრვრავს თუ როდის გვარგებს უშფოთველი და საზრუნავს მოკლებულნი როდის უნდა მოვერიდოთ შეუფერებელ საქმიანობას.

83. საკუთარი სახლ-კარი არ გააპარტახო ახლობლილსათვის სახლის აშენების მსურველმა. დაუკვირდი, ეს ხომ მძიმე შრომას მოითხოვს და ძნელი შესასრულებელია. მოხდება ისე, რომ საკუთარ სახლს დაანგრევ და ვერც სხვას აუშენებ.

84. ყოველდღიურ სახმართა და ფულის მოხვეჭის სურვილი რომ არ დაგეუფლოს, ნუ ეცდები მოგანდონ ეკონომოსიბა - ამ საგნების მეთვალყურეობა და მათი განაწილება მონასტერში, რათა ნივთს არ დაემონო და იმის სანაცვლოდ, რომ მონასტერზე გაწეული შრომის საზღაური მოგაგონ, არ გახდე განქიქების საბაბი ქურდობისა და მკრეხელობისათვის. მაგრამ თუ წინამძღვარი მაინც გაიძულებს ხელი მოჰკიდო ამ საქმეს, ისე წარმართე, თითქოს მხურვალე ცეცხლის წინაშე იდგე. გულში გავლებული ავი ზრახვისაგან კი, უვნებელი იქნები მონანიების, აღსარებისა და წინამძღვრის ლოცვა-კურთხევის შეწევნით.

85. ვნებათუქმნელმა არ იცის რას წარმოადგენს უვნებობა და არც დაიჯერებს, რომ არსებობს ასეთი ადამიანი დედამიწის ზურგზე. რადგან, ვისაც არ უარუყოფია თავი თვისი (შდრ. მათ. 16,24), სისხლი არ დაუთხევია ამის გამო საუკუნო ნეტარებისა და ცხოვნებისათვის, აზრადაც არ მოუვა, რომ ვისმეს ძალუძს ასე მოქცევა, რათა უვნებობოსათვის მიეღწია.

86. სხვაა უვნებობა სულისა და სულ სხვაა უვნებობა სხეულისა. სული და სხეული ნაკურთხია სულიწმიდის გამონაშუქითა და ნათლის გარდამოსვლით და არაფერია იმაზე უფრო სასარგებლო, ვიდრე ამ ერთადერთისა და თავისთავადის მოხვეჭა.

87. ერთია სულიერი და ხორციელი უმოძრაობა, ხოლო მეორე - სათნოებათა მოხვეჭა. პირველი ბუნების ძალას ემორჩილება, მეორე კი, ყოველგვარ ბუნებრივ მიდრეკილებებს ლაგმავს.

88. მავანი და მავანი თუ არ მიელტვის ამა სოფლის სიამესა და განცხრომას, ეს როდი ნიშნავს სათნოებებს იხვეჭდეს. ფრიად განირჩევა პირველი მეორისგან. ადამიანთა უმრავლესობას შეუძლია პირველის უგულვებელყოფა, მაგრამ ძალზე ცოტაა მეორის მიმდევარი.

89. თუ გაურიხარ და ეკრძალვი დიდებას კაცთა, ეს უკვე რაღაცას ნიშნავს, მაგრამ არამც და არამც ღმერთთან შერთვას საღმრთო დიდებით. მათ შორის უდიდესი სხვაობაა. ბევრს ძალუძს პირველის უარყოფა, მცირედნი არიან, რომლებიც უმძიმესი ტანჯვისა და ძალისხმევის საფასურად ამ უკანასკნელს მოიხვეჭენ.

90. უხეშ ტანსაცმელს დასჯერდე, არ იოცნებო ბრწყინვალე სამოსელზე და გარემოირტყა ნათელი ღვთისა ფრიად განსხვავდება ერთმანეთისგან. ნაირნაირი სურვილის ტყვეობაში მოქცეული ადამიანი ტანსაცმელზე ფიქრს, რასაკვირველია, შეელევა, საღმრთო ნათელით კი შეიმოსებიან მხოლოდ გამუდმებულ სინანულში მყოფნი, „შვილნი ნათლისანი და დღისანი“(1 თეს. 5,5), მცნებათა უხინჯოდ აღმსრულებელნი.

91. სხვა ძალა აქვს თავმდაბალ სიტყვას, სხვა - თავმდაბალ მოქცევას, სულ სხვა - მორჩილებას. არც მორჩილების ყვავილი და ნაყოფი ჰგავს ერთმანეთს. ვერც ნაყოფის სილამაზით ვიმსჯელებთ მის გემოზე. აქედან ზოგი რამ ჩვენს ნებაზეა დამოკიდებული, ზოგი - არა. ჩვენს შესაძლებლობებშია ყოველივეს შეცნობა, გაგება, შეფასება, თქმა და კეთება, რაც კი მორჩილებასთან მიგვაახლოვებს. წმინდა მორჩილება, მორჩილების სახეცვლილებები და ქარიზმები ჩვენს ძალღონეს აღემატება და ღვთის ნიჭია. ეს ისეთი რამაა, რაც ჩვენზე არ არის დამოკიდებული და არცერთ ძეხორციელს არ ენიჭება, თუ ხნულში მარცვალი დროულად არ ჩააგდო.

92. ერთია არ აგაღელვოს შეურაცხყოფამ და ლანძღვა-გინებამ, განსაცდელმა და მწუხარებამ, მეორე - ყველაფერი მადლიერებით მიიღო, მესამე - ილოცო მათთვის, რომელნი გმძლავრობენ და გდევნიან (შდრ. მათ. 5,44), გიყვარდეს ისინი მთელი სულით და გულით, წარმოსახვაში გააცოცხლო თითოეული მათგანის სახე, როგორც ერთგულ მეგობრებს, ისე გადაეხვიო და გულწრფელი სიყვარულით გულაჩუყებულს თვალზე ცრემლები მოგადგეს. ცხადია, მაშინ სიძულვილის არავითარი ნიშანკვალი არ დამჩნევია შენს სულს. უფრო მეტიც, გაცილებით უკეთ წარიმართებოდა ყოველივე, თუკი გამოცდის ჟამს წარბს ვერ შეგახრევინებდნენ, წონასწორობას ვერ დაგირღვვდნენ და მოთმინებიდან ვერ გამოგიყვანდნენ მაძაგებელნი, მბრალმდებელნი, მდევნელნი, მგმობელნი, შეურაცხმყოფელნი, სახეში მაფურთხებელნი, ისინიც კი, პირში რომ გელაქუცებიან და ზურგს უკან სამარეს გითხრიან, ვერაფერს დაგაკლებენ. საუკეთესოდ მოიქცევი, ჩემი აზრით, თუკი რაც დაგითმენია, დაივიწყებ, აღარ იფიქრებ იმაზე, რაც ამ ადამიანებმა შეგამთხვიეს და რამაც ეგზომ გაგანაწყენა, მეგობრებივით მიიღებ მათ შეკრებებზე თუ წვეულებებზე და წარსულისაკენ აღარ გაიხედავ.

93. გახსოვდეს უფალი - არამც და არამც არ ნიშნავს ღმერთის სიყვარულს. არც ღმრთისმოშიშება და ღვთის მცნებათა აღსრულებაა ერთი და იგივე. თუმცა მათ შორის სხვაობა დიდია, სრულქმნილ და მშვიდ ადამიანებს ორივე ერთდროულად ახასიათებთ.

94. ცოდვებისაგან თავშეკავება განსხვავდება მცნებების აღსრულებისაგან. მცნებების ზედმიწევნით აღმსრულებელნი სახარებისმიერი ცხოვრებით მცხოვრები ბერები არიან. ცოდვებისაგან თავშეკავება კი, მხოლოდ მათ როდი მართებთ, რომლებმაც პირადად იგემეს სიმშვიდის მადლი.

95. უმოქმედობა არ არის სიმშვიდე და არც სიმშვიდეა დაყუდება. უმოქმედობა, სიმშვიდე და დაყუდება ერთმანეთისგან საკმაოდ განსხვავებული სამგვარი მდგომარეობაა. პირველ მდგომარეობაში ისინი იმყოფებიან, რომლებსაც სურთ საღმრთო სიკეთეებს თანაზიარექმნან და ქველმოქმედებებს ესწრაფვიან, მეორეში - ღმრთის შემმეცნებელნი, რომლებიც მუდამჟამ მზად არიან საღმრთო სიტყვაში განცხადებული ღვთის სიბრძნის მოსასმენად, სულიწმიდით „გამოიძიებენ სიღრმესაცა ღმრთისასა“(შდრ. 1კორ. 2,10) და საღმრთო საიდუმლოებებს. მესამე სახეობა კი, იმათ მოიხვეჭეს, რომლებიც შინაგან ხმას აყურადებენ გამუდმებით და საკუთარ გულისთქმებს მონდომებით განაქიქებენ.

96. განდეგილობა და ადგილსამყოფელის გამოცვლა ერთი და იგივე როდია. მართალია, ერთიც და მეორეც გადასახლებაა, მაგრამ ორივე ხსვადახსვანაირი. პირველი იმათ ემარჯვებათ, რომლებიც გულისთქმას ებრძვიან, მათ ამგვარად განაწყობს ზანტი და ორჭოფი გონება, ანდა ფიცხელი აღტყინება ახალ-ახალ ბრძოლებზე ოცნებაში. მეორე ხელეწიფებათ ამა სოფლისთვის ჯვარცმულთ (შდრ. გალატ. 6,14), რომლებიც გამუდმებით იმის ცდაში არიან, რომ ღმერთთან და ანგელოსებთან თანამყოფობდნენ და არასოდეს დაუბრუნდნენ ადამიანურ ყოფას.

97. ერთია წინ აღუდგე და შეება მტერს, მეორე - აღგავო პირისაგან მიწისა და საბოლოოდ იძლიო მათზე. პირველი განდეგილთა, კეთილშობილთა და ასკეტთა საქმეა, მეორე კი, მშვიდთა და სრულქმნილთა.

98. ამგვარი საქმიანობა მხოლოდ სიმშვიდის ნათელში ფეხშედგმულ წმინდანებს ძალუძთ. ისინი კი, რომლებიც მიხვდნენ თუ რაოდენ შორს არიან წმინდანებისაგან, ვალდებულნი არიან თვალი გაუსწორონ სიმართლეს და დაინახონ, რომ უფსკრულისაკენ მიექანებიან.

99. ბევრი ადამიანი მთელი ძალისხმევით ცდილობდა ამ სათნოებათა მოხვეჭას, ამა თუ იმ გზითა და ხერხით. მაგრამ მხოლოდ თითიოროლამ შეძლო ღმრთისმოშიშებითა და სიყვარულით მოღვაწეობა და ზეგარდმო მადლცხებულების წყალობით გაძლიერება და წარმატების მიღწევა. სხვები კი, როგორც საღმრთო წერილი ამბობს, ღმერთმა „შეაცთუნნა იგინი უვალსა და არა გზახა“(ფსალმ. 10,40) „და განვავლინენ იგინი საქმეთაებრ გულთა მათთასა, რათა ვიდოდიან საქმეთა შინა მათთა“ (ფსალმ. 80.13).

100. ვინც ყოველივე პირადად იწვინა სიბეჯითისა და გულმოდგინების მეოხებით, ბრწყინვალედ ჩასწვდება ჩემი ნათქვამის არსს. გამოუცდელთათვის ეს ყველაფერი მარტოოდენ სიტყვათა რახა-რუხია. იგი თავისებურად გადახარშავს იმას, რაც ვთქვი, საკუთარი სულიერი და გონებრივი შესაძლებლობებისდა შესაბამისად და შეეცდება გონებრივ ჭვრეტას მიეცეს. უფრო მეტიც, ადვილი შესაძლებელია ამ სიტყვებმა მის გონებაში ცრუ სახე მიიღოს, ძალზე დაშორდეს ჩემი ნათქვამი და ჭეშმარიტება ერთმანეთს და ადამიანი ხიბლში ჩავარდეს.

101. უდიდესი შეჭირვების, ტანჯვისა და წამების საფასურად ოდეს სძლევ სხეულის სიმდაბლეს, მისი ტყვეობიდან დახსნილი აღმსუბუქდები ვითარცა სული და აღარც დაღლას იგრძნობ, აღარც შიმშილს და აღარც წყურვილს, პირისპირ იხილავ, როგორც სარკეში (შდრ. 1კორ. 13,22) გონებაზეც ზეაღმატებულს. ფართოდ გახელილ თვალებში ჩამდგარი ცრემლის კურცხალში გაკრთება იგი, ვინც „არავინ სადა იხილა“ (იოანე 1,18) და ღმერთის სიყვარულით დაჭრილი სულიდან გადმოხეთქავს ცრემლნარევი სიხარული. მაშინ მომოხსენე, ლოცვა ჰყავ ჩემთვის, საწყალობელისთვის, ღმერთთან შეკრულო ურღვევი და მტკიცე კავშირით.