მწყემსი კეთილი

სიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი

სამოღვაწეო, შემეცნებითი და საღვთისმეტყველო თავნი

წიგნი II

შემეცნებითი და საღვთისმეტყველო თავნი

1. არც ღვთისმეტყველნი არიან მონანულნი და ვერც მონანულნი გახდებიან ღვთისმეტყველნი. არამედ, რამდენადაც ვერ მისწვდება დასავლეთს აღმოსავლეთი, ეგზომ აღემატება თვთისმეტყველება სინანულს. ავადმყოფს, თითოეულ დღეს ავადმყოფთა შორის რომ ატარებს, ანდა ღარიბ-ღატაკს, ძონძებში გამოხვეულს, მოწყალებისათვის ხელგაწვდილ მათხოვარს ჰგავს სინსნულში მყოფი და ჭეშმარიტად სამონანიებო საქმიანობის აღმსრულებელი ადამიანი. ხოლო ღვთისმეტყველნი ემსგავსებიან მეფეთა პალატებში განცხრომაში მყოფ ბრწყინვალე მეფურ შესამოსელში მორთულ-მოკაზმულ, მარადჟამს მეფის თანმხლებ და მასთან მოსაუბრე პირთ, რომლებიც გარკვევით ისმენენ მეფეთ-მეფის ნაბრძანებსა თუ პირად ნება-სურვილებს.

2. ღვთის შემეცნებაში ჩაღრმავება ხდება მიზეზი ყველა დანარჩენ საკითხებში უმეცარქმნადობისა თუ ზერელობისა. უფრო მეტიც, ადამიანი თანდათანობით არკვევს, რომ თურმე ღმერთი ვერ შეუცვნია, და რომ სულში მოჭარბებული გაბრწყინვება ღვთის უჩინარქმნადობით დასრულებულა, ხოლო ზეაღმაფრენა უგრძნობელობად შთენილა. როდესაც არ უწყის თუ რას წარმოადგენს, როგორ, სად ან რაში იმყოფება, ვერც ვერაფერი შეუცვნია და არც არაფერი გაუგია საერთოდ, აბა, ეს რაღა გრძნობაა? ვითარ შეიძლება გრძნობებს დაექვემდებაროს ის, რაც „თუალმან არა იხილა,და ყურსა არა ესმა, და გულსა კაცისასა არა მოუხდა“ (1კორ. 2,9). მაშ რომელ გრძნობებზე ვლაპარაკობთ?

3. ზეგრძნობადით ჩვენ უფალი გვამწყალობლებს ოდეს გვიბოძებს სულიწმიდის მადლს, რათა ამგვარი დასაჩუქრებით ის წყალობანი გვაგემოს, სიწმიდითა და სინათლით ყოველგვარ გრძნობადს რომ აღემატება.

4. ვისაც უფალი ან განუცდია ვერაფერს შეიგრძნობს, ხოლო ვინც განიცადა უფალი, ყოველივეს გრძნობს და თვით გრძნობადზეც მაღლდება. ზემოდან დასცქერის მათ და არასოდეს მოექცევა შეგრძნებათა ტყვეობაში.

5. ვინც ყრუა ღვთის მიმართ, ყრუა საღვთო სიტყვის მიმართ და ვისაც ესმის ღვთისა, ესმის ყველაფერი. ის არავის უსმენს გარდა საღვთო სიტყვის მქადაგებელთა და იმდენად არ ისმენს მქადაგებელთა სიტყვებს, რამდენადაც მათ სიტყვებში განცხადებულ საღმრთო სიტყვის დუმილს აყურადებს.

6. ვინც უსმენს, ხედავს, განიცდის უფალს, ჩემი ნათქვამის მნიშვნელობასაც გაიგებს. თუ არ განუცდია უფალი,მისი სული სინათლესა და სიმრთელეს აშკარად მოკლებულია. არც ის უწყის, რომ „არის მხედველი ხილულისა დაბადებულილსა“, მესაიდუმლე ცნობადისა. კაცი პატივსა შინა იყო და არა გულისხმაყო და ჰბაძვიდა პირუტყუთა უგუნურთა და მიემსგავსა მათ“ (ფსალმ. 48.13). იგი პირუტყვადვე დარჩება, თუკი არ აღიდგენს თავდაპირველ ღირსებას წყალობითა მეუფისა და უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესითა ძისა ღმრთისაითა (შდრ. ეფეს. 3.2,7).

7. ოდეს დაბლობზე დგახარ, მწვერვალისაკენ ნუ გაგირბის მზერა, ხოლო მწვერვალზე ასული ქვემოთ ნუ გადმოიხედავ, რომ ფეხი არ დაგისხლტეს და მთაც გვერდზე არ დაგრჩეს და ბარიც.

8. მსგავსად იმ ადამიანისა, რომელმაც სიგლახაკიდან სიმდიდრე მიიღო, ეკურთხა მეფედ, დაბრძანდა ტახტზე,ბრწყინვალე შესამოსელით შეიმოსა დადაუწესდა მის წინაშე მდგარიყო, იგი მეუფის გულისთქმასწვდება, ვითარცა კეთილისმყოფელს უზომო სიყვარულს მიაგებს, სამოსელი, რომლითაც შემოსილია, სიხარულით აღავსებს მის გულს, ტახტიც შეფერებული აქვს და ბოძებული სიმდიდრისფასიც უწყის. ასევე მონაზონიც, რომელმაც გულწრფელად დაუტევა ეს სოფელი და ყოველივე ამქვეყნიური, ქრისტეს შეუდგა და კეთილი გრძნობებით განისმჭვალა, მან სულიერების უმაღლეს საფეხურს მიაღწია მცნებათა აღსრულების გზით, თავად ღმერთის ჭვრეტა შეძლო უხინჯოდ და მომხდარი ცვლილებების აშკარად შემჩნევაც. რამთუ დღენიადაგ გადმოდის სულიწმიდის მადლი მასზე, ნიშანდებული სამოსლითა და მეფურ პორფირით. ასე რომ, მორწმუნეთათვის ქრისტე ღმერთია ყოველივე, რამეთუ სწამთ ქრისტე, ნიშნავს, იმოსებიან მისით. (შდრ. რომ. 13,15).

9. ვინც დაიუნჯა ზეციური საგანძური, ვგულისხმობ საკუთარ თავში ქრისტეს თანამყოფობასა და დამკვიდრებას, რომელმან თქვა: „მოვიდეთ მისსა და მისთანა დავადგრეთ“, (იოანე 14,23),მან შემეცნებადი სულით უწყის თუ რაოდენი სიხარულის მიმღებელია მისი გულის საუფლო საგანძურიდან აღურაცხელი სიმდიდრის მფლობელი. ვითარცა მეგობარი მეგობარს, ისე საუბრობს ღმერთთან, თამამად უდგას პირისპირ და „ნათელსა მყოფ არს მიუწვდომელსა“ (ტიმ. 6,16).

10. ნეტარ არს იგი, ვინც იწამა ჩემი ნათქვამი. ხოლო სამგზის ნეტარი, ვინც წმინდა ღვაწლით იღვაწა და წმინდა საქმიანობით შეეცადა ღმერთი შეეცნო. ის კი ანგელოსია, მეტი რომ აღარა ვთქვათ რა, ვინც ჭვრეტითა და შემეცნებით ამგვარ სიმაღლეს შესწვდა და ღვთით აღივსო ძე ღვთისად ქმნილი.

11. ადამიანი, რომელიც თვალუწვდენელი ზღვის ნაპირიდან წყლის უნაპირობას გასცქერის, დასალიერს ვერა და ვერ მიაწვდენს მზერას და ჰორიზონტთან უშტერდება თვალი. ასევე, ისიც, ვინცცდილობდა ღვთის დიდების უნაპირობა განეჭვრიტა, იგი გონებით ხედავს ღმერთს, აზრიანი თვალებით შეჰყურებს და მისი დიდების სიღრმეშიაც ლამობს ჩახედვას, თუმცა ბოლობდე კი არა, მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც ხელეწიფება.

12. ადამიანი, რომელიც ზღვის შორიახლო დაბორიალობს, ზღვას როდი უყურებს მხოლოდ, არამედ თუ მოიწადინებს, წყალშიაც შევა, რამდენჯერაც სურს. ასევე მონდომებულნი ღვთიურ ნათელშიაც დაივანებენ, უჭვრეტენ ღმერთს და მას თანაზიარექმნებიან შესაბამისად გარჯისა, ძალისხმევისა და მიზანდასახული სწრაფვისა.

13. ზღვის ნაპირას მდგარი ადამიანი, რომელიც ჯერ კიდევ არ შესულა წყლის სიღრმეში, მაგრამ ირგვლივ ყველაფერს აღიქვამს და ზღვის უკიდეგანობასაც შეჰყურებს, საკმარისია დაიწყოს ზღვაში შესვლა და ჩაძირვა, რომ ვეღარაფერი დაინახოს, გარდა წყლისა. ასევე ისინი, რომლებიც ღვთაებრივ ნათელს თანაზიარექმნენ და ღვთის შემეცნებას დაეწაფნენ, შესაბამისად აიცრუეს გული ყველაფრის მიმართ.

14. ზღვაში მუხლებამდე ან წელამდე შესული ადამიანი ჩვეულებრივად აღიქვამს ამას, რაც მის გარშემო ხდება, მაგრამ საკმარისია, ზღვის სიღრმეში ჩაყვინთოს და მთლიანად წყლით დაიფაროს, აღარაფრის დანახვა აღარ ძალუძს, რაც ზევითაა, მხოლოდ ის იცის, რომ ზღვის ფსკერისკენ მიექანება. იგივე დაემართებათ სულიერ უღიმღამობაში გამოზრდილ ადამიანებს, ოდეს ხილვისა და ჭვრეტის სრულყოფილებამდე ამაღლდებიან.

15. სრულყოფილნი და სულიერად წარმატებულნი,ოდეს გაბრწყნიდებიან და გაუნათდებათ გონება, ღვთის დიდებას გაისიგრძეგანებენ, ღვთაებრივი მადლის წყალობით ჩასწვდებიან ღვთაებრივ იდუმალებას და დაფარულშიაც განსწავლულნი ჭვრეტაში გადადიან, როდესაც შეიცნობენ, რომ ჭეშმარიტად არსებობს ისეთი რაღაც, რაც ყოველგვარ მიწიერს აღემატება.

16. ადამიანები, რომლებიც სრულყოფილებას ესწრაფვიან, უსაზღროების მხოლოდ უმნიშვნელო ნაწილს ხედავენ, ისიც გაცნობიერებული აქვთ, რომ რასაც ხედავენ, მიუწვდომელია და გაოგნებისაგან გახევებულნი რაც უფრო ღრმად იჭრებიან ცნობადის სიკაშკაშეში, მით უფრო რწმუნდებიან საკუთარ უსუსურობაში. ის, რაც მათთვის გარკვეულწილად ბუნდოვანია, იმგვარ დანიშნულებას იძენს, რასაც სარკე მკითხაობისას (1კორ. 11,13). როდესაცადამიანს გონება ოდნავ გაეხსნება და გუნებაში გაივლებს, რომ ოდესღაც მასაც დაეფინება სინათლის ჭავლი, გააბრწყინვებს, ნათელს თანაზიარქმნის და სულიწმიდის წიაღს ისე შეერთვის, როგორც უკამკამესი წყლის სილაჟვარდეს, აი, მაშინ, სრულიად უმეცარქმნილი შეაბიჯებს აკრძალულში, იქ, სადაც ყოველივე შემეცნებადს აღემატება.

17. გონება უბრალოვდება, განძარცვული ყოველგვარი საფიქრალისგან, მთლიანად საღმრთო ნათელს გარემოირტყამს და გაცისკროვნდება, არც არაფრის წვდომას ესწრაფვის, მხოლოდ საღმრთო ნათელის წიაღშია გარინდებული, ზრახვათაგან განრიდებული. ამაზე ითქმის: „ღმერთი ნათელია“ (1იოანე 1,5), „ნათელი უპირატესი“ და „სადა იგი მიიწინენ რაი, ყოვლისა გონიერისა და საცნაურისა ხედვისა განსუენებაი არს“.

18. ოდეს მარადმოქმედი გონება უმოქმედობაში გადადის, აზრისგან იცვლება და იშრიტება, მაშინ ყველაფერს ღვთაებრივი ღრუბელი და ნათელი ჰფარავს. ადამილლანი ეძლევა ღვთაებრივ ჭვრეტას, შეიგრძნობს და იგემებს იმ მადლს, რომელსაც გარემოუცავს. ზღვის წყალთა სიღრმეები, რასაკვირველია,ვერ შეედრება სულიწმიდის სიღრმეებს, რამეთუ იგი „წყალია ცხოველი“ (იოანე 4,10), „რომელი ვიდოდეს ცხოვრებად საუკუნოდ“(იოანე 4,14). სულიწმიდის სიღრმეები ამოუცნობი და მიუწვდომელია. გონება, რომელიც ამ სიღრმეებისკენ ისწრაფვის, განძარცვული ყოველივე ხილულისა და აზრობრივისაგან, უმოძრაოა და იმავდროულად მოძრაობს და ბრუნავს ცხოველი ცხოვრებიდანცხოვრებაში, ნათელიდან ნათელში. ეს ნათელი ის სინათლეა, რომელიც შინაგანად აბრწყინვებს ადამიანს. იგი ამდ როს ხედავს საკუთარ თავს, ზეაღმატებულსაც და ღვთაებრივ დიდებასთან გონებით თანაზიარქმნილი საკუთარი თავის უმეცარია.

19. ვინც სრულყოფილების გარკვეულ სიმაღლეს შესწვდა მკვდარიც არის და ცოცხალიც. მოციქულის თქმით: არცერთი ჩვენგანი „თავით თვისით ცოცხალ არს, არავინ თავით თვისით მოკუდების“ (რომ. 14,7), რამეთუ „ცხოველ არღარა მე ვარ, არამედ ცხოველ-არს ჩემთანა ქრისტე“ (გალატ. მიმ. 2,20); იგი ბრმაა, მაგრამ ხედავს, და ხედავს არა ჩვეულებრივი თვალებით, არამედ ზებუნებრივით, რამეთუ ახალი თვალები, რომლითაც ზებუნებრივს შესცქერის, გაცილებით უკეთესი აღმოჩნდა იმ თვალებზე, რომელიც დაბადებიდან დაჰყვა. იგი უმოქმედოა და უძრავი, ვითარცა თვითმოქმედი. გონება არ აზროვნებს, რადგან განუყოფლად განიყოფება, შერწყმულია ზეგონებრივთან და დამკვიდრებული იქ, სადაც ადგილი არ აქვს გონების ქმედებას. ე.ი. თავისუფალია მოგონებების, ზრახვისა და განსჯისაგან. ადამიანს, რაკიღა არ ძალუძს მიუწვდომელსა და საკვირველს ჩასწვდეს და გაისიგრძეგანოს, ეუფლება სევდა სრულყოფილების შეგრძნებით გამოწვეული ნეტარებისა და ღვთაებრივის განუცდელობის გამო. ანუ მიუთხრობი სიკეთეები ჭეშმარიტი და გარკვეული სახის ტკბობას განაცდევინებს.

20. ვინც ვერ შესწვდა სრულყოფილების ამ სიმაღლეს და მადლით ვერ აღივსო, მხოლოდ საკუთარი თავი დაადანაშაულოს და ნურც გულს დაიმშვიდებს თითქოს ეს საქმე არავის ხელეწიფება ან გაურკვეველია, არსებობს კი საერთოდ სრულყოფილებაო. საღმრთო წერილი არაერთგზის ღაღადებს ამ საქმის შესაძლებლობაზე, რომ იგი ჭეშმარიტად არსებობს და დასრულებული სახეს იძენს უეჭველად ღმერთის შემეცნებაში. ვინც დაუდევრობას გამოიჩენს, საღმრთო მცნებებს გარდახდება და უგულვებელყოფს, თავის თავს დააბრალოს, თუ შესაბამისად საღმრთო მადლიც განეშორება.

21. მრავალნი კითხულობენ საღმრთო წერილს, ბევრნი მათ წაკითხულს ისმენენ, მხოლოდ მცირედნი არიან, რომელთაც ძალუძთ სწორედ გაიაზრონ არსი და მნიშვნელობაწაკითხულისა. ისეთი ადამიანიბიც არსებობენ, რომლებმაც ის, რაც საღმრთო წერილში ამოიკითხეს, ჩათვალეს, რომ შეუძლებელია მომხდარიყო, ანდა პირდაპირი გაგებით წაკითხული მათთვის ძნელად მისაღები შეიქმნა და იწყეს განმარტება თვითნებურად და რაღა თქმა უნდა, შეცდომით. რაც აწმყოზეა ნათქვამი, მათი აზრით მომავალში უნდა მოხდეს, ხოლო რაც მომავალზეა ნათქვამი, იმას იგებენ, როგორც უკვე მომხდარს, ან ყოველდღიურ ცხოვრებაში აღსრულებელს. ამგვარად, მათ არ გააჩნიათ არც სწორი დასკვნა და არც ჭეშმარიტი შეცნობის უნარი, როდესაც საქმე ეხება ღვთიური და ადამიანური საკითხების განსხვავებულობას.

22. თავდაპირვლად უფალმა ორი სამყარო შექმნა: ხილული და უხილავი. ხილულთა მეუფემ ორთავ სოფლისთვის დამახასიათებელი ნიშან-თვისებები თავის თავში შეიერთა: ხილულიდან - მიწა, უხილავიდან - სული. ორივე სოფელში მზე ცალ-ცალკე აღმობრწყინდება: ერთში - გრძნობადი, მეორეში - გონებრივი, და რასაც წარმოადგენს ხილულისათვის გრძნობადი მზე, იგივეა უხილავისთვის გონებრივი ღმერთი, ანუ მზე სიმართლისა, ვითარცა იტყვის წინასწარმეტყველი (მალაქია. 4,2). ორივე მზე, გრძნობადიც და გონებრივიც ორივე სამყაროს ცალ-ცალკე, მაგრამ თანაბრად მოჰფენს ნათელს. მაშასადამე, გრძნობადი სამყაროს და ყოველივე ამქვეყნიურს გრძნობადი და ხილული მზე განაბრწყინვებს, ხოლო გონებრივ და უხილავ სამყაროს- ზეშთასოფელს სიმართლის მზედ სახელდებული გონებრივი მზე განანათლებს და განაცისკროვნებს. გრძნობადი - გრძნობადი მზით, ხოლო გონებრივი - გონებრივით არის განათებული ცალკერძ და შეურევნელად. შეუძლებელია გონებრივს დაჰნათოდეს გრძნობადი მზე, და პირიქით, გრძნობადს - გონებრივი.

23. ღმერთმა ხილული და გონიერი სამყაროდან მხოლოდ ადამიანი მიიმსგავსა. მისი სხეული შედგება ოთხი სტიქიონისაგან, იგი სუნთქავს და აღიქვამს. მოაზროვნე გონი - უნივთო და უსხეულო, შენივთებულია სხეულთან შეურევნელად, შეურწყველად, აღურევნელად, რაც არც გამოითქმის და არც გამოიძიება. აი, რას წარმოადგენს ადამიანი. იგი ცოცხალი არსებაა, მოკვდავი და უკვდავი, ხილული და უხილავი, მგრძნობიარე და მოაზროვნე, რომელსაც ხელეწიფება აღიქვას ხილული სამყარო და შეიცნოს გონებრივი. ვითარცა თითოეულ სამყაროს ცალ-ცალკე აბრწყნივებს ორი მზე, ასეთივე ზემოქმედებას ახდენს ადამიანზეც: ერთი მზე ანათებს სხეულში, მეორე - სულში და სხივებს ჰფენს თავ-თავის მხარეს უხვად ან სუსტად და ანაწილებს სითბოს შესაბამისად იმისა, თუ რამდენი შეუძლია დაიტიოს ადამიანის გაბრწყნივებულმა სულმა და სხეულმა.

24. გრძნობადი მზე ჭვრეტითია, მაგრამ თავად ვერ ჭვრეტს, ხოლო გონებრივი მზე ჭვრეტითია, ყოველი სულიერი ღირს-იქმნება მის ჭვრეტად, და ამასთანვე, თავად ძალუძს უჭვრეტდეს ყველას და ყველაფერს, განსაკუთრებით კი იმათ, რომელთა მზერაც მისკენაა მიპყრობილი. გრძნობადი მზე დუმს და ყველას დუმილის ნიჭით და უნარით აჯილდოვებს. გონებრივი მზე კი, ჭახჭახებს და ყველაფერს ამეტყველებს. გრძნობად ბაღში მანათობელი მზე მხოლოდ მიწის სინესტეს თუ ისრუტავს, ვერც თესლს აღვივებს და ვერც მცენარეს აღმოაცენებს. სამაგირროდ, გონებრივი მზე, ოდეს სულში ამობრწყნიდება, ვნებათა სინოტივესაც ამოაშრობს, სარეველა ბალახებისაგან განწმენდს, მორწყავს და გააფხვიერებს სულის გონებრივ ნიადაგს. ანუ ღვთაებრივი მადლმოსილება სათნოებებს ჯერ თანდათანობით ასაზრდოვებს, ხოლო შემდეგ -უხვად აღმოაცენებს.

25. გრძნობადი მზე ამოიწვერება თუ არა გრძნობად სამყაროში, განაბრწყნივებს ყველას და ყველაფერს, რაც ამ სამყაროშია, ადამიანებს, ცხოველებს და მათ თანაბრად მოჰფენს სხივებს. შუადღეს ცარგვალზე მბრძანებლობს, შემდეგ, ოდეს ჩაესვენება და თვალს მიეფარება, გაბრწყინვებული არე-მარე ჩაწკვარამდება და ირგვლივ სიბნელე დაისადგურებს. გონებრივი მზე კი, ამოსვლილსთანავე მარადიული, დაუვალი ნათელით კაშკაშებს, დაუკითხავად აღწევს ყველგან და ყველაფერში , განუყოფელი განიყოფება ყოველივეში, მყოფობს ყველასა და ყველაფერში და აღავსებს მათ, არც არასოდეს სცილდება თავისსავე ქმნილებებს, მთლიანად მყოფობს ხილულშიც და უხილავშიც, მოიცავს მათ, ყოველგან და ყოველივეში და იმავდროულად არსად და არაფერში მყოფი.