ყველა მართლმადიდებელ ქრისტიანს ნაბრძანები აქვს, ხშირად ეზიაროს. ამას გვიბრძანებენ:
1. უფალ იესო ქრისტეს მცნებები;
2. საქმე მოციქულთა, მოციქულთა და წმინდა კრებათა კანონები, წმინდა და ღმერთშემოსილი მამები;
3. წმინდა ლიტურგიის წეს-განგება, მღვდელმსახურება და თვით ლოცვის სიტყვები;
4. საკუთრივ წმინდა ზიარება.

უფალმა იესო ქრისტემ, ვიდრე ზიარების საიდუმლოს მოგვცემდა, გვამცნო: „...პური, რომელი მე მივსცე, ხორცი ჩემი არს, რომელსა მე მივსცემ ცხოვრებისათვის სოფლისა" (იოანე 6, 51); ანუ: საზრდელი, რომელიც მინდა მოგცეთ – ეს ჩემი ხორცია, რომელსაც ვაძლევ განსაცხოველებლად მთელს მსოფლიოს. ეს ნიშნავს, რომ საღმრთო ზიარება მორწმუნეთა სულიერი და ქრისტესმიერი ცხოვრების აუცილებელი შემადგენელი ნაწილია; ხოლო სულიერი და ქრისტესმიერი ცხოვრება არასოდეს არ უნდა განელდეს, არ უნდა შეწყდეს (როგორც ამას მოციქული გვიბრძანებს: „სულსა ნუ დაივიწყებთ" (თესალ. 5,19)), იგი მუდმივი და განუწყვეტელი უნდა იყოს, რათა ცოცხლები უკვე საკუთარი თავისთვის კი აღარ ცოცხლობდნენ, არამედ მათთვის მომკვდრისა და აღდგომილისათვის (იმავე მოციქულის სიტყვისაებრ (2 კორ. 5,15)); სხვანაირად რომ ვთქვათ, მორწმუნეებმა თავიანთი პირადი, ხორციელი ცხოვრებით კი აღარ უნდა იცხოვრონ, არამედ იესო ქრისტეს ცხოვრებით – რომელიც მოკვდა და აღდგა ჩვენთვის, ანუ ქრისტესმიერი ცხოვრებით; ხოლო თუკი ქრისტესმიერი ცხოვრება მუდმივი და განუწყვეტელია, აქედან უეჭველად გამომდინარეობს, რომ მუდმივი და განუწყვეტელი უნდა იყოს ისიც, რაც მის განუყოფელ ნაწილს შეადგენს – ანუ საღმრთო ზიარება.

 

და კიდევ, სხვა ადგილას, მაცხოვარი ბრძანებს: „ამინ, ამინ გეტყვი თქუენ: უკუეთუ არა სჭამოთ ხორცი ძისა კაცისაჲ და სუათ სისხლი მისი, არა გაქუნდეს ცხოვრებაჲ თავთა შორის თქუენთა" (იოანე 6,53). ამ სიტყვებიდან ნათლად ჩანს, რომ ქრისტიანისთვის საღმრთო ზიარება იმდენადვე აუცილებელია, რამდენადაც აუცილებელია წმინდა ნათლისღება, რამეთუ ის ორმაგი ბრძანება, რომელიც ნათლისღებასთან დაკავშირებით წარმოთქვა იესო ქრისტემ, წარმოთქვა ზიარებასთან დაკავშირებითაც. ნათლისღების შესახებ მან თქვა: „ამინ, ამინ გეტყვი შენ: უკუეთუ ვინმე არა იშვეს წყლისაგან და სულისა, ვერ ხელ-ეწიფების შესვლად სასუფეველსა ღმრთისასა" (იოანე 3,5); ხოლო ზიარების შესახებ თქვა: „ამინ, ამინ გეტყვი თქუენ: უკუეთუ არა სჭამოთ ხორცი ძისა კაცისაჲ და სუათ სისხლი მისი, არა გაქუნდეს ცხოვრებაჲ თავთა შორის თქუენთა". მაშასადამე, როგორც ნათლისღების გარეშე შეუძლებელია სულიერი ცხოვრება და ცათა სასუფეველის დამკვიდრება, ასევე შეუძლებელია სულიერი ცხოვრება საღმრთო ზიარების გარეშე; ხოლო რაკი ეს ორი საიდუმლო ერთმანეთისგან იმით განსხვავდება, რომ ნათლისღება მხოლოდ ერთხელ აღესრულება, ზიარება კი მუდმივად და ყოველდღიურად, აქედან გამომდინარე, თავისუფლად შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ საღმრთო ზიარება შეიცავს ორ აუცილებელ პირობას; პირველი: ის უნდა აღესრულებოდეს; და მეორე: უნდა აღესრულებოდეს განუწყვეტლივ.

 

ამასთან, როდესაც იესო ქრისტე თავის მოწაფეებს ზიარების საიდუმლოს აძლევდა, მას რჩევის სახით არ უთქვამს: „ვისაც სურს, ჭამოს ჩემი ხორცი და ვისაც სურს, სვას ჩემი სისხლიო", – როგორც, მაგალითად, თქვა: „რომელსა ჰნებავს შემოდგომად ჩემდა..." (მათე 16, 24), ან: „უკუეთუ გნებავს, რაჲთა სრულ იყო..." (მათე 19, 21); არამედ ბრძანების სახით თქვა: „მიიღეთ და ჭამეთ, ესე არს ხორცი ჩემი"; და – „სუთ ამისგანი ყოველთა, ესე არს სისხლი ჩემი" (მათე 26, 26-28); ანუ: თქვენ აუცილებლად უნდა სჭამოთ ჩემი ხორცი და აუცილებლად უნდა სვათ ჩემი სისხლიო; აგრეთვე თქვა: „ამას ჰყოფდით მოსახსენებელად ჩემდა" (ლუკა 22, 19); ესე იგი – ეს უნდა გააკეთოთ არა ერთხელ, ორჯერ ან სამჯერ, არამედ ყოველდღიურად (როგორც ამას ღვთაებრივი ოქროპირი განმარტავს), რათა იხსენიებდეთ ჩემს ვნებებს, ჩემს სიკვდილს და ჩემ მიერ კაცობრიობის გამოხსნის საიდუმლოს.

 

იესო ქრისტეს ეს სიტყვები ნათლად წარმოგვიდგენს ზიარების საიდუმლოს ორ აუცილებელ მხარეს: პირველი მიუთითებს ბრძანების ვალდებულებაზე, რომელიც ჩანს ამ სიტყვებში, ხოლო მეორე – სიხშირეზე, რომელსაც გამოხატავს სიტყვა „ჰყოფდით"; აქედან გამომდინარე, ჩვენ გვევალება არა მხოლოდ ზიარება, არამედ განუწყვეტელი ზიარება.

 

მაშ ასე, ახლა ყველასთვის ცხადი გახდა, რომ მართლმადიდებელ ქრისტიანს, თუნდაც მაღალ ხარისხში მყოფს, არავითარი უფლება არა აქვს, უგულებელყოს მაცხოვრის ეს ბრძანება, არამედ თითოეული ჩვენგანი ვალდებულია შეასრულოს და დაიცვას იგი, როგორც სამეუფო მცნება და დადგენილება.

 

ღვთაებრივი მოციქულები თავიანთი ქადაგების დასაწყისშივე გულმოდგინედ ასრულებდნენ ამ მცნებას. როგორც კი ხელსაყრელი შემთხვევა მიეცემოდათ, ისინი მორწმუნეებთან ერთად საიდუმლო ადგილას იკრიბებოდნენ (ისე, რომ იუდეველებს არ მიეგნოთ), დამოძღვრავდნენ ქრისტიანებს, ლოცულობდნენ; შემდეგ აღასრულებდნენ წმინდა მსხვერპლშეწირვას და ყველანი ეზიარებოდნენ. ამას გვიდასტურებს მოციქული ლუკა „საქმე მოციქულთაში". იგი ამბობს, რომ სული წმიდის მოფენის დღეს სამი ათასმა ადამიანმა ირწმუნა ქრისტე და ნათელ-იღო; ისინი არ შორდებოდნენ მოციქულებს, რათა სულიერი სარგებელი მიეღოთ მათი ქადაგებებისგან, ელოცათ მათთან ერთად, ზიარებულიყვნენ წმინდა საიდუმლოს და განწმენდილიყვნენ და განმტკიცებულიყვნენ ქრისტიანულ სარწმუნოებაში:„და იყვნენ განკრძალულ მოძღურებასა მას მოციქულთასა და ზიარებასა და განტეხასა პურისასა და ლოცვასა" (საქმე 2, 42).

 

მაცხოვრის ეს მეტად მნიშვნელოვანი გადმოცემა დროთა განმავლობაში დავიწყებისთვის რომ არ მიეცათ ქრისტიანებს, მოციქულებმა თავიანთ კანონებში – კერძოდ, 8-ე და 9-ე კანონში – შეიტანეს ის, რასაც თვითონვე აკეთებდნენ, და მკაცრი სასჯელი და განკვეთა დააწესეს მათთვის, ვინც წირვის დროს წმინდა საიდუმლოს არ ეზიარებოდა.

 

„თუ ეპისკოპოსი, ხუცესი ან დიაკონი, ან სხვა სამღვდელო დასისაგანი წმინდა მსხვერპლის შეწირვის დროს არ ეზიარება, უნდა თქვას მიზეზი. თუ სწორი იქნება მიზეზი, შენდობა მიეცეს, თუ არ იტყვის, თავი უნდა დაანებოს მღვდლობას, რომ არ გახდეს ერისთვის ვნების მიზეზი და შემწირველში არ აღძრას ეჭვი"[2].

 

„ყველა მორწმუნე, რომელიც შედის ეკლესიაში, ისმენს წიგნის კითხვას, მაგრამ არ ელოდება ლოცვასა და წმინდა ზიარებას, როგორც უწესობის მოქმედი, უნდა დაისაჯოს უზიარებლობით"[3].

 

ამ კანონის განმარტებისას ბალსამონი აღნიშნავს: „კანონის განჩინება ძალზე მკაცრია, რამეთუ იგი განკვეთს მათ, ვინც ეკლესიაში მოდის, მაგრამ ბოლომდე არ რჩება და არ ეზიარება". ამის მსგავსად, სხვა კანონებიც გვიბრძანებენ, რომ ყველანი მზად ვიყოთ ზიარებისთვის და ღირსეულად ვეზიარებოდეთ.

 

ამ მხრივ ანტიოქიის კრება კვალდაკვალ მიჰყვება მოციქულებს; პირველ რიგში, ის ადასტურებს მოციქულთა ზემომოყვანილ კანონს, შემდეგ კი ბრძანებს:

 

„ყველა, ვინც შევა ღვთის ეკლესიაში, მოისმენს საღვთო წიგნებს, მაგრამ არ ეზიარება ერის საერთო ლოცვას, ან თავს აარიდებს წმინდა მადლობის ზიარებას [ევქარისტიას] უწესობის გამო, უნდა განიდევნოს ეკლესიიდან, სანამ არ აღიარებს [თავის შეცდომას], არ უჩვენებს სინანულის ნაყოფს და არ შეევედრება. ამგვარად მიიღებენ ისინი შენდობას"[4].

 

ახლა ხომ ხედავთ, ძმანო, რომ ყველა ქრისტიანი უცილობელ განკვეთას ექვემდებარება? და რომ ქრისტიანი ხშირად უნდა ეზიაროს? რომ იგი ვალდებულია ეზიაროს ყოველ წირვაზე, რათა არ განიკვეთოს [უზიარებლობის შემთხვევაში] წმინდა მოციქულებისა და წმინდა კრებების მიერ?

 

თუ ყურადღებით მივადევნებთ თვალს საღმრთო ლიტურგიის მსვლელობას, უეჭველად შევნიშნავთ, რომ ის თავიდან ბოლომდე მიზნად ისახავს ეკლესიაში შეკრებილ მორწმუნეთა ზიარებას და ამასვე მიუთითებს მთელი თავისი მსვლელობის მანძილზე, – რასაც ცხადყოფს მღვდელმსახურების დროს წარმოთქმული მრავალი სიტყვა, მღვდლის საიდუმლო ლოცვები, ასამაღლებლები და, საერთოდ, მთელი მღვდელმოქმედება და წესი ლიტურგიისა. მოვიყვანთ რამდენიმე მაგალითს.

 

ლოცვა მორწმუნეთა 2: „მოეც მათ ყოვლადვე, შიშით და სიყვარულით მსახურთა შენთა, უბრალოდ და დაუსჯელად მოღებად წმიდათა შენთა საიდუმლოთა".

 

ლოცვა, რომელიც მოსდევს მსხვერპლშეწირვას: „რაYთა ექმნეს მიმღებელთა განსაფრთხობელად სულისა, მისატევებელად ცოდვათა". ანუ: რათა ეს წმინდა ძღვენი მორწმუნე მაზიარებლებს ექმნეს სულის განსაწმენდელად და ცოდვათა მისატევებელად.

 

ზიარებისწინა ლოცვა: „და ღირს მყვენ ჩვენ მტკიცითა ხელითა შენითა მოცემად ჩვენდა უხრწნელი ხორცი შენი და პატიოსანი სისხლი შენი და ჩვენ მიერ ყოველსა ერსა შენსა". ანუ: გაგვხადე ღირსი, უფალო, შენი მტკიცე ხელიდან მო ვიღოთ წმინდა ხორცი და პატიოსანი სისხლი შენი და შემდეგ გადავცეთ შენს მორწმუნე ერს.

 

ზემოთქმულ მიზანს ემსახურება აგრეთვე მღვდლის ასამაღლებელი, რომლის წარმოთქმისას იგი მაცხოვრის პირით მოუწოდებს ხალხს: „მიიღეთ და ჭამეთ, ესე არს ხორცი ჩემი..." და – „სუთ ამისგანი ყოველთა, ესე არს სისხლი ჩემი..." და იმ დროსაც, როდესაც მღვდელი ბარძიმით ხელში საკურთხევლიდან ამბიონზე გამოდის, იგი საღმრთო ზიარებისკენ მოუწოდებს მორწმუნეებს და ხმამაღლა ღაღადებს: „შიშითა ღმრთისაჲთა, სარწმუნოებით და სიყვარულით მოვედით"; ანუ: მოდით ღმრთის შიშით, სარწმუნოებითა და სიყვარულით, და ეზიარეთ ღვთაებრივ საიდუმლოს.

 

ზიარების შემდეგ მღვდელიც და ხალხიც მადლობას აღუვლენენ ღმერთს ამ დიდი მადლის მიღებისათვის; ხალხი ამბობს: „აღივსენ პირი ჩემი ქებითა შენითა, უფალო, რაჲთა უგალობდე დიდებასა შენსა; რამეთუ ღირს მყუენ ჩუენ ზიარებად წმიდათა შენთა საღმრთოთა, უკვდავთა და ცხოველსმყოფელთა საიდუმლოთა"; ეს ნიშნავს: „ჰოჲ, უფალო, დაე ჩვენი პირი შენდამი ქებით აღივსოს, რამეთუ ღირსი გაგვხადე ვზიარებოდით შენს წმინდა და უკვდავ საიდუმლოს"; მღვდელი კი ამბობს: „აღემართენით მიმღებელნი საღმრთოთა, წმიდათა, უხრწნელთა, უკუდავთა, ზეცისა ცხოველთა საშინელთა ქრისტეს საიდუმლოთა, ღირსებით ვმადლობდეთ უფალსა"; ხოლო ეს ნიშნავს: „ძმებო, რაკი ყველანი სუფთა სინდისით ვეზიარეთ წმინდა და განმაცხოველებელ საიდუმლოს, მოდით, ერთად შევწიროთ ღმერთს მადლობა".

 

თუ კარგად დავფიქრდებით, იმასაც შევნიშნავთ, რომ „ქერუბიმთას" საგალობელიც, რომელსაც ხალხი გალობს, ზიარებისთვის მზადებას წარმოადგენს, რამეთუ მასში ნათქვამია: „მოდით, ჩვენ, ყველამ, ვინც საიდუმლოდ მივემსგავსენით მრავალთვალ ქერუბიმებს და სამწმინდა საგალობელს შევსწირავთ ცხოველსმყოფელ სამებას, განვიწმინდოთ გონება ამსოფლიური ზრუნვისა და შფოთისაგან, რამეთუ საკუთარ სულში უნდა შევიწყნაროთ და უნდა ვეზიაროთ ყოველთა მეუფეს, რომელსაც ანგელოზთა წესნი უხილავად გარს ახვევიან".

 

ზემოთქმულ მიზანს ემსახურება უფლის ლოცვაც, რომელიც მსხვერპლშეწირვის შემდეგ იკითხება, რამეთუ ამ ლოცვაში ქრისტიანები შესთხოვენ ღმერთს პურს არსობისას, პური არსობისა კი უმთავრესად წმინდა ზიარებას ნიშნავს.

 

და თვით ეს სიტყვებიც – Koinonia (ზიარება) და Sunaxiz (კრება), რომელსაც უმეტეს შემთხვევაში „ლიტურგიის" მნიშვნელობით ხმარობენ, გარკვეულწილად ხშირი ზიარების აუცილებლობაზე მიანიშნებს. „Koinonia" და „Sunaxiz " ხომ იმას ნიშნავს, რომ ქრისტეს ხორცსა და სისხლთან ზიარების მეშვეობით ყველა მორწმუნე შეიკრიბება და ერთიანდება ქრისტეში, ქმნის მასთან ერთად ერთ სხეულსა და ერთ სულს.

 

მაშ ასე, ყოველივე ამის საფუძველზე მე შეგთხოვთ, ძმანო, ღმრთის შიშითა და საკუთარი სინდისის მიყურადებით მიპასუხოთ შეკითხვაზე: განა ცხადზე უცხადესი არ არის, რომ ის ქრისტიანები, რომლებიც ლიტურგიაზე მოდიან, მოვალენი არიან ხშირად ეზიარონ? განა ვალად არ აწევთ მათ ამის გაკეთება, რათა წარმოჩნდეს ლიტურგია, როგორც ზიარება [Koinonia], კრება [Sunaxiz] და ტრაპეზი, და რათა ქრისტიანები იმის უარისმყოფელნი და გარდამაქცეველნი არ აღმოჩნდნენ, რისიც სწამთ და რასაც აღიარებენ? ხოლო თუკი ამას არ აკეთებენ – ანუ არ ეზიარებიან, როგორც ეს თვით მათგან შევიტყვეთ, მაშინ ვშიშობ, ვშიშობ, რომ სწორედ გარდამაქცეველნი არიან ისინი. ამიტომაც მე უკვე აღარ ვიცი, აქვს თუ არა ამ ხალხს რაიმე წესი, კანონი, და მართებულია თუ არა ის, რომ მათ მღვდელი მოუწოდებდეს? უადგილო ხომ არ არის ამ შემთხვევაში მისი მოწოდება, ან წირვის სხვა სიტყვები, ან, საერთოდ, მთელი მღვდელმოქმედება და წესი ლიტურგიისა? რამეთუ ყველა, როგორც ერთი, განზე დგება, და ქრისტიანთაგან არავინ მოიძებნება ისეთი, ვინც ლიტურგიის წეს-განგებასა და მღვდლის, ან, უკეთ რომ ვთქვათ, ღმრთის მოწოდებას დამორჩილდებოდა და ზიარებას მიიღებდა. არა, თითოეული მათგანი ცარიელი ხელებით შორდება სიწმინდეს, ახლოსაც კი არ ეკარება მას.

 

ამიტომაც ღვთაებრივი ოქროპირი, რომელიც წმინდა კრებებსა და მოციქულთა კანონებს ეყრდნობა, ამასთან ერთად კი საღმრთო ლიტურგიის მღვდელმოქმედებასაც მიაპყრობს გონების თვალს და ხედავს, რომ მთელი ეს მღვდელმოქმედება მორწმუნეთა ზიარებას ისახავს მიზნად, განაჩინებს შემდეგს: ის, ვინც წირვაზე მოდის და არ ეზიარება, თვით ტაძარში შემოსვლის ღირსიც კი არ არის.

 

„მე ვხედავ, – ამბობს იგი, – რომ ქრისტეს ხორცსა და სისხლს ბევრი მორწმუნე ისე, სხვათაშორის ეზიარება, როგორც მოუხერხდებათ: უფრო მეტად წეს-ჩვეულებისა და კანონის გამო, ვიდრე გონივრული განსჯის საფუძვლზე. რამეთუ დადგება თუ არა დიდმარხვა, ყველანი – ღირსეულებიც და უღირსებიც – მოდიან და ეზიარებიან. ასევე იქცევიან ისინი ღმრთის განცხადების დღესაც, თუგინდ ჯერ ზიარების უფლება არ ჰქონდეთ.

 

მაგრამ არც ღმრთის განცხადება, არც დიდმარხვა ზიარების ღირსად არ ხდის ადამიანებს; ზიარების ღირსად მათ ხდის სიწმინდე და სიწრფელე სულისა. თუ სულის სიწმინდე გაქვს, შეგიძლია ყოველთვის ეზიარო [როცა ლიტურგიას ესწრები], ხოლო ამის გარეშე კი – არასოდეს, რამეთუ ამბობს [პავლე]: "რავდენ გზისცა ამას ჰყოფდეთ, სიკვდილსა უფლისასა მიუთხრობდით" (I კორ. 11, 26); ანუ: მოიხსენებდეთ თქვენს საკუთარ გამოხსნასა და იმ წყალობას, რომელიც ღმერთმა თქვენზე გარდამოავლინა.

 

დაფიქრდი, რამხელა გულმოდგინება ჰქონდათ იმათ, ვინც ძველი აღთქმის მსხვერპლშეწირვიდან ჭამდა. რას აღარ აკეთებდნენ ისინი! რა ღონეს აღარ ხმარობდნენ! განუწყვეტლივ განიწმინდავდნენ თავს. შენ კი იმ მსხვერპლს მიეახლები, რომლის წინაშე ანგელოზებიც კი ძრწიან, და მხოლოდ შიგადაშიგ განწმენდას სჯერდები. როგორღა აპირებ ქრისტეს სამსჯავროზე წარდგომას, თუკი იმდენად გაკადნიერებულხარ, რომ შეგინებული ხელებითა და ბაგეებით მიიღებ წმინდა საიდუმლოს?

 

ვხედავ, რომ ამ მხრივ დიდი არეულობა სუფევს; რამეთუ სხვა დროს თქვენ არ ეზიარებით, თუმცა კი ხშირად განწმენდილებიც ხართ; ხოლო დადგება თუ არა პასექის დღესასწაული, თუნდაც რაიმე ბოროტება გქონდეთ ჩადენილი, მაინც კადნიერდებით, რომ ეზიაროთ. ჰოი, უხეირო ზნე-ჩვეულება! ჰოი, ბოროტი ცრურწმენა!

 

ამაოდ აღესრულება ყოველდღიურად ლიტურგია, ამაოდ ვდგავართ საკურთხეველში – საზიარებლად არავინ მოდის. ამას იმიტომ კი არ ვამბობ, რომ ისე, სხვათაშორის ეზიაროთ, როგორც მოგიხერხდებათ, არამედ რათა ზიარების ღირსად ჰყოთ საკუთარი თავი.

 

ჰოი, კაცო! არა ხარ ზიარების ღირსი? მაშინ არც იმის ღირსი ხარ, რომ ლიტურგიის ლოცვებს უსმენდე. გესმის დიაკონის ხმა? იგი დგას და ღაღადებს: „თქვენ, ვინც მონანულთა რიცხვს ეკუთვნით, ევედრეთ ღმერთს, რათა შეგინდოთ"; ის, ვინც არ ეზიარება, ჯერ კიდევ მონანულთა რიცხვს ეკუთვნის. მაშ ასე, რაღას დგახარ? თუ მონანულთა რიცხვში ხარ, მაშინ, ცხადია, შენი ზიარება არ შეიძლება; ხოლო ვინც არ ეზიარება, ის მონანულთა რიცხვშია. ვისთვის ხმობს დიაკონი: „ვისაც ლოცვა არ შეგიძლიათ, განვედით!" შენ კი თავხედურად დგახარ! თუ მონანულთა რიცხვს არ ეკუთვნი, არამედ იმათ რიცხვში ხარ, ვისაც ზიარების უფლება აქვს, მაშინ რატომ არ ზრუნავ იმისთვის, რომ ეზიარო? ან იქნებ ღვთის დიდ წყალობად არ მიიჩნევ ზიარებას, არაფრად აგდებ მას?

 

დაფიქრდი, გევედრები! აქ სამეუფო ტრაპეზია, ანგელოზები მსახურებენ ამ ტრაპეზს. თვითონ მეფეც აქ იმყოფება, შენ კი დოყლაპიასავით დგახარ! შენი სულის შესამოსელი ჭუჭყიანია, ნუთუ არ გაწუხებს ეს? მაგრამ იქნებ სუფთაა? თუ ასეა, მაშინ დაჯექი და მიირთვი ამ ტრაპეზიდან. ყოველი ლიტურგიის დროს ქრისტე მოდის და ნახულობს, ვინ ზის ტრაპეზზე; ყველას ესაუბრება და ყველას თავ-თავისი სინდისის მიხედვით ეკითხება: „მეგობარო, როგორ დგახარ აქ [ეკლესიაში] საქორწინო შესამოსელის გარეშე?" განა ამას ეკითხება: „რატომ დაჯექი ტრაპეზზე?" არა, სანამ დაჯდებოდეს, მანამდე ეუბნება, რომ აქ შემოსვლის ღირსიც კი არ არის. მას ხომ არ უთქვამს: „რატომ დაჯექი?" არამედ:L „როგორ შემოხვედი?"

 

და აი ახლაც ამასვე გვეკითხება ქრისტე ყველას, ვინც თავხედურად და უსირცხვილოდ ვდგავართ ტაძარში. რამეთუ ის, ვინც წმინდა საიდუმლოს არ ეზიარება, სწორედ რომ უსირცხვილოდ და თავხედურად დგას. ამიტომაც [დიაკვნები] პირველ რიგში ცოდვაში მყოფ ქრისტიანებს უშვებენ გარეთ.

 

როდესაც ტრაპეზზე ბატონი შემოდის, იქ მას არ უნდა დახვდნენ ის მონები, რომელთაც რაიმე დანაშაული ჩაიდინეს. ისინი უნდა გაიქცნენ და დაემალონ ბატონის მზერას. უეჭველია, იგივე უნდა მოხდეს აქაც – როცა ლიტურგია აღესრულება და სამეუფო ტარიგი, კრავი მსხვერპლად შეიწირვის.

 

როცა გაიგებ ხმას: „ვილოცოთ ყველამ ერთობით", და დაინახავ, რომ იღება საკურთხევლის კარი, მაშინ უწყოდე, რომ იხსნება ზეცა და იქიდან ანგელოზები გადმოდიან. ამ დროს კი როგორც მოუნათლავი აღარავინ უნდა დარჩეს ტაძარში, ასევე აღარავინ უნდა დარჩეს არაწმინდა და მწიკვლევანი.

 

მითხარი, ვინმე რომ ტრაპეზზე ყოფილიყო მიწვეული, მისულიყო იქ, ხელები დაებანა, სუფრას მისჯდომოდა და საჭმელად გამზადებულიყო, მაგრამ მერე პირი აღარაფრისთვის დაეკარებინა, ნუთუ ამით არ გაანაწყენებდა იმას, ვინც იგი ტრაპეზზე მიიწვია? განა უმჯობესი არ იქნებოდა, საერთოდ არ მისულიყო? ასევე შენც: მოხვედი ტრაპეზზე, იგალობე სხვებთან ერთად, აღიარე, რომ ღირსეული ხარ (რაკი უღირსებთან ერთად არ გახვედი), ამის შემდეგ კი, მითხარი, როგორღა შეგიძლია იდგე წირვაზე და ამ ტრაპეზისგან არ ეზიარო?

 

შენ ამბობ: „ღირსი არა ვარ"; მაშინ არც იმის ღირსი ხარ, რომ ლოცვაში მონაწილეობდე, რადგან სული წმიდა მარტო წინადაგებულზე კი არ გადმოდის, არამედ ამ საგალობლებზეც. ნუთუ არ გინახავს მონები, არ შეგიმჩნევია, როგორ ასუფთავებენ ისინი თავდაპირველად სატრაპეზოს, ალაგებენ სახლს, და მხოლოდ ამის შემდეგ მიართმევენ სადილს თავიანთ ბატონს. ეს ჩვენთან ლოცვებისა და დიაკვნის ასამაღლებლების საშუალებით ხდება. ჩვენ თითქოსდა ღრუბლით ვრეცხავთ ეკლესიას, რამეთუ იგი სრულიად სუფთა უნდა იყოს საიდუმლოს მორთმევის დროს, არ უნდა იპოვებოდეს მასში არავითარი ბიწი, არავითარი მანკიერება. უწმინდური თვალი არ არის ღირსი, უყურებდეს ამ სანახაობას; შეგინებული ყური – ისმენდეს ამ საგალობლებს, რამეთუ ამას გვიბრძანებს სჯული: თუნდაც პირუტყვი რომ მიახლოებოდა სინას მთას, იგი მაშინვე ქვებით უნდა ჩაექოლათ. მთის ძირში ყოფნის ღირსიც კი არავინ იყო კაცთაგან. თუმცა შემდეგში მიუახლოვდნენ კიდეც და ის ადგილიც იხილეს, სადაც ღმერთი იყო. უნდა მიახლოებოდნენ და ეხილათ შემდეგში, ხოლო როცა იქ ღმერთი იმყოფებოდა, უნდა გაშორებოდნენ იმ ადგილს".

 

ასევე შენც, ქრისტიანო, თუ იმის ღირსი არა ხარ, რომ ლიტურგიის დასასრულს ტრაპეზს მიუახლოვდე და ღმერთი იხილო, მაშინ კათაკმევლებთან ერთად გაეცალე აქაურობას, ვინაიდან, – აგრძელებს ოქროპირი, – „შენ არაფრით ხარ მათზე აღმატებული. ერთი და იგივე ხომ არ არის: არასდროს არ ეზიარო [როცა მოუნათლავი ხარ], და [როცა მონათლული ხარ] მას შემდეგ, რაც ეზიარები, აღმოჩნდეს, რომ შეგიცოდავს და არ ყოფილხარ ზიარების ღირსი?

 

მინდოდა კიდევ უფრო მეტი და კიდევ უფრო საშინელი რამ მეთქვა თქვენთვის, მაგრამ გონებრივად რომ არ გადაგტვირთოთ, ზემოთქმულს დავჯერდები. ის ხომ, ვინც ამით გონს არ მოეგება, არც ამაზე მეტით მოეგება გონს.

 

მაშ ასე, იმისათვის, რომ ჩვენმა სიტყვებმა უმეტესი სასჯელი არ მოაწიოს თქვენზე, მე შეგთხოვთ არა იმას, რომ არ მოხვიდეთ, არამედ – რათა ლიტურგიაზე დასწრებისა და ზიარების ღირსად გამოაჩინოთ თავი.

 

მითხარი, რომელიმე მეფეს რომ ებრძანებინა: „ვინც რაიმე ბოროტებას ჩაიდენს, დაე ჩემს ტრაპეზს ნუ მოეახლება"; განა ყველანაირ ძალას არ მიმართავდი, რომ ბოროტებისგან თავი დაგეზღვია და მეფესთან ყოფნის პატივს არ მოკლებოდი? [ხოლო როდესაც მღვდელი საზიარებლად მოგვიწოდებს,] ამ დროს იესო ქრისტე გვიხმობს ზეცაში – დიდი და საკვირველი მეუფის ტრაპეზზე. ჩვენ კი უარს ვამბობთ, ვაყოვნებთ, არ ვჩქარობთ, არ მივისწრაფვით მისკენ; და ამის შემდეგ როგორღა გვაქვს ცხონების იმედი? იმას ხომ ვერ ვიტყვით, ავადმყოფობა ან ბუნება გვიშლის ხელსო; არა, არამედ ჩვენი უღირსება ჩვენივე უდებების ბრალია"[5].

 

გესმის, ძმაო, რას ამბობს ეკლესიის ეს დიდი მოძღვარი? – რომ ის, ვისაც არაფერი უშლის ხელს მოემზადოს ზიარებისთვის, მაგრამ არ მოემზადება, ლიტურგიაზე დასწრების ღირსიც კი არ არის?

 

რა პასუხს აძლევ ამაზე? ალბათ იტყვი: რაკი ასეა, საერთოდ აღარ მოვალ ლიტურგიაზე.

 

არა, ძმაო ჩემო, არა, ამის უფლებაც არა გაქვს, ვინაიდან ასეთ შემთხვევაში განკვეთით გემუქრება მეხუთე მსოფლიო კრება; იგი ამბობს:

 

„თუ ვინმე ეპისკოპოსი, მღვდელი, დიაკონი ან სამღვდელოების სხვა წარმომადგენელი, ან ერისკაცი, რომელსაც არ აიძულებდეს რაიმე გაჭირვება ან მარცხიანი საქმე, მრავალი დღის განმავლობაში დააკლდეს ეკლესიას, ქალაქში ტრიალებდეს სამ კვირას და ამ სამი შვიდეულის (კვირის) განმავლობაში არ მივიდეს ეკლესიაში, თუ ეკლესიის მსახური იყოს, განიკვეთოს, ხოლო თუ ერისკაცი იყოს, ზიარების უფლება არ მიეცეს"[6].

 

ამასვე განაწესებს სარდიკიის წმინდა ადგილობრივი კრების 11-ე კანონი.

 

მაშ ასე, საყვარელო, შენ განკვეთით გემუქრება საეკლესიო კრება, თუკი ერთდროულად ორივეს არ ასრულებ. ანუ: არ დადიხარ ლიტურგიაზე და, რამდენადაც შეგიძლია, არ ცდილობ მოემზადო საზიარებლად; უფლება არ გეძლევა, ან ერთი დაარღვიო ან მეორე, ვინაიდან, თუკი ამას არ არღვევ, ეს ნიშნავს, რომ ხელშეუხებლად იცავ ყველა საიდუმლო მღვდელმოქმედებას და არ ღალატობ იმ წესს, რომელიც ეკლესიამ მიიღო თვით მაცხოვრისაგან, მოციქულებისაგან, კრებებისაგან და წმინდანებისაგან. ეს წესი კი შემდეგში მდგომარეობს: წმინდა პური უნდა დანაწილდეს ყოველ ლიტურგიაზე და ის მორწმუნეები, რომელთაც ხელს არაფერი უშლით, უნდა მოვიდნენ საზიარებლად.

 

როგორც სვიმეონ თესალონიკელი აღნიშნავს, „საღმრთო ლიტურგია – ეს არის მსახურება, რომლის მიზანია თვით იესო ქრისტეს წმინდა ხორცისა და სისხლის მღვდელმოქმედება და მისი მიცემა ყოველი მორწმუნისათვის; და ამიტომ, როგორც ასეთი, ის მიზნად ისახავს მხოლოდ და მხოლოდ ზიარებას".

 

წმინდა ნიკოლაოს კავასილა, დირაქიელი ეპისკოპოსი, წერს: „ღვთისმსახურების საქმე – ესაა საღმრთო ძღვენის გარდაქცევა ღვთაებრივ ხორცად და სისხლად"[7].

 

ბრძენი იობი, რომელსაც წმინდა ფოტი თავის „ბიბლიოთეკაში" მოიხსენიებს, წიგნში – „საიდუმლოს შესახებ" გვამცნობს: „მთელი საღმრთო მსახურების აზრი სიწმინდის ზიარებაშია, რამეთუ მისი [ლიტურგიის] მიზანი, დანიშნულება და საქმე ცხოველმყოფელი და საშინელი საიდუმლოს ზიარებაა".

 

გაბრიელ ფილადელფიელი თავის წიგნში – „საიდუმლოს შესახებ" ამბობს, რომ საღმრთო ლიტურგია აღესრულება სამი მიზეზის გამო: 1. ღმრთის სადიდებელად და საქებელად და მისი სიკვდილისა და მკვდრეთით აღდგომის მოსახსენიებელად, როგორც ეს მაცხოვარმა თვითონვე ბრძანა: „ამას ჰყოფდით მოსახსენებელად ჩემდა"; 2. მართლმადიდებლობით აღსრულებულ კეთილკრძალულ ქრისტიანთა სულების განსაწმენდელად და განსასვენებელად; 3. ცოცხალთათვის. ასე რომ, როდესაც ღვთის სადიდებელად და საქებელად და მისი სიკვდილისა და მკვდრეთით აღდგომის მოსახსენიებელად საღმრთო ლიტურგია აღესრულება, ამ დროს სარწმუნოებით დაძინებულ ჩვენს ძმებს, რამდენადაც ეს შესაძლებელია, ღმერთი განსვენებასა და განწმენდას ანიჭებს.

 

იმ ცოცხლებს კი, რომლებიც ლიტურგიაზე საღმრთო საიდუმლოს არ ეზიარებიან, გაუგებარია, როგორ მიანიჭებს ღმერთი განწმენდას. წმინდა კავასილა ამბობს, რომ არ მიანიჭებს. და აი, ისევ მას მოუსმინე: „თუ ადამიანები მომზადებულები არიან ზიარებისთვის, ხოლო ყოველთა განმწმენდელი და ყველაფრის აღმასრულებელი უფალი მუდამ მზადაა მათს განსაწმენდად და უყვარს საკუთარი თავის მათთვის მიცემა, მაშინ რა შეიძლება წინ აღუდგეს ზიარებას? რა თქმა უნდა, არაფერი. მაგრამ შესაძლოა ვინმემ იკითხოს: „თუ ცოცხალი ადამიანი თავის სულში იმ სიკეთეებს ფლობს, რომელზეც თქვენ ისაუბრეთ, მაგრამ წმინდა საიდუმლოს არ მიეახლება, ნუთუ, ამისდა მიუხედავად, აღსრულებული ლიტურგიის მადლი არ განწმენდს მას?" ამ შეკითხვას ასე ვუპასუხებთ: განწმენდას ყველა ვერ მიიღებს, არამედ მხოლოდ ის, ვინც ფიზიკურად ვერ შეძლო მოსვლა – მაგალითად, მიცვალებულთა სულები... ხოლო ვისაც შეუძლია მიეახლოს ტრაპეზს, რათა განიწმინდოს მისგან, მაგრამ არ მიეახლება, ასეთი ადამიანის განწმენდა სრულიად შეუძლებელია – არა მხოლოდ იმიტომ, რომ არ მიეახლება, არამედ იმის გამო, რომ შეუძლია მიეახლოს, მაგრამ არ აკეთებს ამას". ანუ: არაფერი უშლის ხელს, მიეახლოს, მაგრამ უდებების გამო არ მიაეხლება.

 

ამასთან, იმ ქრისტიანებს, ვისაც არავითარი დაბრკოლება არა აქვს, მხოლოდ ის კი არ ავალდებულებს განუწყვეტელ ზიარებას, რაზეც აქამდე ვისაუბრეთ, არამედ საღმრთო ზიარება, თუ კარგად ჩავუკვირდებით, თავისთავად აღძრავს მორწმუნე ადამიანში იმის სურვილს, რომ გამუდმებულად განიცდიდეს მისით ტკბობას, რამეთუ ზიარება, მეტი რომ არაფერი ვთქვათ, ადამიანის სულის სიცოცხლის შემადგენელი ნაწილია. ვნახოთ რას ნიშნავს ეს.

 

სქოლასტიკოსი ღვთისმეტყველები შემადგენელ ნაწილად მიიჩნევენ საგანს, რომლის გარეშე შეუძლებელია არსებობდეს ის, რაც არსებობს. ასე მაგალითად: ადამიანის ფიზიკური სიცოცხლის შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს სუნთქვა, ვინაიდან სუნთქვის გარეშე შეუძლებელია არსებობა. ასევე სხეულის შემადგენლობისთვის აუცილებელია კვება. და აი, როგორც ხშირი სუნთქვა აუცილებელია სიცოცხლისთვის, ხოლო კვება – სხეულის ბუნების შემადგენლობისთვის, ასევე აუცილებელია ხშირი ზიარება სულის სიცოცხლისთვის და მისი არსის შემადგენლობისთვის; ან, უკეთ რომ ვთქვათ, გაცილებით და შეუდარებლად უფრო მეტად აუცილებელიც.

 

ახლა მოწმედ ბასილი დიდს მოვუხმოთ – ეკლესიის მართალი დოგმატების დამამტკიცებელს, ვნახოთ რას გვასწავლის ის: „მარადიული ცხოვრებისათვის აუცილებელია ქრისტეს ხორცისა და სისხლის ზიარება"[8]; და კიდევ: „რომელნი-ესე განვცხოველდით ნათლისღებითა, ჯერ-არს ჩუენდა, რაჲთა ვიზარდებოდით ზიარებითა საღმრთოჲსა საიდუმლოჲსათა; რამეთუ შემდგომად ნათლისღებისა მარადის გვიხმს ჩუენ მოღებად საზრდელი ცხოვრებისა საუკუნოჲსა, რომელი მოგუცა ძემან ღმრთისა ცხოველისამან"[9]; ხოლო ერთ-ერთი მანდილოსნის, კერძოდ, კესარია პატრიციას შეკითხვას ბასილი დიდი თავის წერილში ასე უპასუხებს: „ყოველდღიური ზიარება ქრისტეს წმინდა ხორცისა და სისხლისა კარგია და სასარგებლოა, რამეთუ თვით [უფალი] განცხადებულად ამბობს: „რომელი სჭამდეს ხორცსა ჩემსა და სუმიდეს სისხლსა ჩემსა, აქუნდეს ცხოვრებაჲ საუკუნოჲ" (იოანე 6, 54); ხოლო ვის ეპარება ეჭვი იმაში, რომ განუწყვეტელი ზიარება ცხოვრებისა – ესაა ცხოვრება მრავალფეროვანი?"[10]. ანუ: ცხოვრება მთელი სულიერი და ფიზიკური ძალებით და გრძნობებით ქრისტეში.

 

მონაზონი იობ აღმსარებელი ამბობს: „თუ წმინდა ზიარებას შეეხება საუბარი, ვიტყოდი, რომ პატიოსანი და მართალი ქრისტიანისთვის კარგია, და სამართლიანია, და ბუნებრივია, ხშირად განიწმინდებოდეს და მიეახლებოდეს ამ სიწმინდეს, და სწყუროდეს იგი უფრო მეტად, ვიდრე ადამიანს სუნთქვა სწყურია. ამიტომაც თითოეულ მორწმუნეს უფლება ეძლევა განუწყვეტლივ ეზიარებოდეს. ის კი არა, ღირსეულებს, თუ მოახერხებენ, შეუძლიათ ყოველდღე ეზიარონ".

 

კონსტანტინოპოლის პატრიარქი გენადი საკმაოდ გონივრულად აყალიბებს აზრს იმის შესახებ, თუ რამდენად აუცილებელია ქრისტიანისთვის წმინდა ზიარება. „საიდუმლო, – ამბობს იგი, – ახლაც შეეწევა თავის თანაზიარებს იმაში, რომ იცხოვრონ ქრისტეს მცნებებით. რასაც სხეულისთვის აკეთებს საიდუმლო თავისი ხილული ნაწილის მეშვეობით [ანუ პურისა და ღვინის მეშვეობით], იმასვე აკეთებს იგი სულისთვის – უხილავად და საიდუმლოდ; რამეთუ ხორცი ქრისტესი ასაზრდოებს და განამტკიცებს სულს – ისევე როგორც პური სხეულს. როგორც ნათლისღება განაცხოველებს ადამიანს და ცოდვისმიერი ყოფის სანაცვლოდ მადლისმიერ ყოფას მიანიჭებს, ასევე, როდესაც ჩვენ ზიარების საიდუმლოთი ვსაზრდოობთ, ვიმყოფებით მადლში და ვაღწევთ წარმატებებს. როგორც სხეულის ბუნებრივი სიმხურვალე შთანთქავს სხეულისთვისვე დამახასიათებელ სინოტივეს, თუკი მას საკვებს არ მივაწვდით (საჭმელითა და სასმელით სხეული კარგად ინარჩუნებს თავის შედგენილობას და დაიბრუნებს იმ სინოტივეს, რომელიც მისგან სიმხურვალემ განაგდო; ადამიანის სიცოცხლის შენარჩუნება სხვაგვარად შეუძლებელია), ასევე ბოროტების სიმხურვალე შიგნიდან გამოჭამს სულს, განაგდებს მისგან კეთილკრძალულებას, და სრულიად გაანადგურებდა კიდეც მას, ადამიანი იმ სულიერ საზრდოს რომ არ იღებდეს, რომელიც წინ აღუდგება გამხრწნელ ბოროტ ძალას და განაახლებს და ზრდის ჩვენში ღმრთის სულიერ ნიჭებს.

 

ხორცი ქრისტესი, რომელიც ერთი მხრივ გვასაზრდოებს თავისი ხორციელი ბუნებით, ხოლო მეორე მხრივ განგვწმენდს და განგვანათლებს თავისი სიწმინდითა და ღვთაებრივ ბუნებასთან შეერთებულობით, საკმაო რაოდენობით გვაწვდის სულიერ საზრდოს, და, ამგვარად, კარგად ვიკვებებით რა ამ საზრდოთი, კვლავ დავამკვიდრებთ ჩვენს სულში იმ სიჯანსაღესა და სისპეტაკეს, რომელიც დავკარგეთ სამოთხეში აკრძალული ნაყოფის მიღებით.

 

აუცილებელი იყო, რომ ხორციელი საზრდელის მიღებით დაკარგული ის პირველი სიჯანსაღე და სისპეტაკე კვლავ ხორციელი საზრდელის მეშვეობით მოგვეპოვებინა. მსგავსი უნდა განკურნებულიყო მსგავსით, საწინააღმდეგო კი – საწინააღმდეგოთი. ეს ორივე საზრდელი ხომ ხორციელია – ისიც, რომელმაც პირველად დაგვასნეულა, და ისიც, რომელიც ახლა სიჯანსაღესა და სულიერ სიცოცხლეს გვანიჭებს. ოღონდაც იმ პირველი საზრდელის მიღება ღმერთისგან გვქონდა აკრძალული, ამას კი თვითონვე გვაძლევს და ნებას გვრთავს, რომ მივიღოთ; ის საზრდელი მზაკვარმა დემონმა მოგვაწოდა, ამ საზრდელის მეშვეობით კი ძე ღმრთისა გვევლინება არა მხოლოდ მრჩეველად, არამედ მსახურადაც; ის საზრდელი უჩუმრად მოვიპარეთ, ამას კი ცხადად გვაწვდიან; იმ საზრდელში დანაშაულის შხამი იმალებოდა, ამაში კი აურაცხელი სიკეთეა დაუნჯებული"[11].

 

მაშ ასე, ძმანო, ზემომოყვანილის საფუძველზე კარგად გამოჩნდა, რომ მათთვის, ვისაც ხელისშემშლელი მიზეზი არ გააჩნია, ხშირი ზიარება აუცილებელია; აქედან გამომდინარე კი ეს ჩვენთვისაც აუცილებელია, რათა სიცოცხლე მკვიდრობდეს ჩვენში (სიცოცხლე – ეს არის იესო ქრისტე) და რათა სულიერი სიკვდილი არ გვეწიოს. ვინც ამ სულიერ საზრდელს ხშირად არ მიიღებს, ის, რასაკვირველია, კვდება; თუმცა გარეგნულად ისე ჩანს, თითქოს კვლავაც ცოცხლობდეს, მაგრამ სულიერად იგი მკვდარია, რამეთუ განეშორა ჭეშმარიტ სულიერ სიცოცხლეს, რომელსაც გვაძლევს წმინდა ზიარება.

 

როდესაც ჩვილი იბადება, იგი ტირის და მთელი გულმოდგინებით ითხოვს რძეს; ხოლო თუკი მადა არა აქვს და არ ჭამს, ეს იმას ნიშნავს, რომ ის ავადაა და სიკვდილის საშიშროების წინაშე დგას. ასეთივე გულმოდგინებით უნდა გვინდოდეს ჩვენც სულიერი საზრდელის – წმინდა ზიარების მიღება, რათა განვცხოველდეთ; ხოლო თუკი არ გვინდა, ეს იმას ნიშნავს, რომ სულიერი სიკვდილის საშიშროების წინაშე ვდგავართ.

 

ამიტომაც ამბობს ღვთაებრივი ოქროპირი: "მაშ ასე, რაკი ასეთი პატივისა და სიყვარულის ღირსი გავხდით, ნუ მივეცემით უდებებას. განა ვერ ხედავთ, როგორი ხალისით მიისწრაფიან ჩვილები დედის ძუძუსკენ? როგორი გულმოდგინებით ჩასჭიდებენ ძუძუს თავიანთ ბაგეებს? ასეთივე გულმოდგინებით მოვეახლოთ ჩვენც ამ ტრაპეზს – ამ სულიერ სძეს, და უფრო მეტი გულმოდგინებითაც. ჩავეჭიდოთ სული წმიდის მადლს, როგორც ჩვილები დედის პერანგს, და ეს იყოს ჩვენი ერთადერთი მწუხარება – თუკი ამ საზრდელს ვერ ვეზიარებით"[12].