მწყემსი კეთილი

წმიდა ნიკოდიმოს ათონელი

უხილავი ბრძოლა

თავი 48
როგორ ვილოცოთ ამ წესით

ვფიქრობ, წაკითხულის შემდეგ გაგიჩნდა კითხვა, თუ როგორ დაეუფლო ასეთ ლოცვას. აი, პასუხიც: შეეჩვიე, მუდამ ასე ილოცო, ანუ არა მხოლოდ სიტყვით, არამედ გონებითაც და გულითაც, და შეძლებ. როგორ ისწავლე კითხვა? - დაიწყე მეცადინეობა და შრომა და შეისწავლე. როგორ დაეუფლე წერას? - დაიწყე წერა და დაეუფლე. თუ ამ წესით ილოცებ, სწორედ ასევე შეძლებ ლოცვის სწავლასაც.

ლოცვის სიტყვები, რა თქმა უნდა იცი, ბავშვობიდანვე გასწავლიდნენ. ისინი მოცემულია ლოცვანში და ეკლესიის საღვთისმსახურო წიგნებში. ეს ლოცვითი ნაკადია, წმიდა მამათა და დედათა გულიდან ამონახეთქი, როდესაც სულიწმიდის მიერ აღძრულნი ღვთის წინაშე აღავლენდნენ საკუთარ გულისწადილს. მათში ლოცვის სულია აღბეჭდილი. ამავე სულით აღივსები შენც, თუ ისე წაიკითხავ, როგორც საჭიროა; როგორც გულისყურიანი მკითხველი გრძნობს მწერლის სულს. ეს ყველას განუცდია და, ვფიქრობ, შენც.

სიტყვები ჩვენს ლოცვანშია თავმოყრილი. მათ შესაკრებად შრომა არ დაგჭირდება. გქონდეს ლოცვანი და, განკუთვნილ დროს - დილა-საღამოს იკითხე. ყოველ სიტყვას ჩასწვდი, გაიაზრე ისე, როგორც იქაა გამოსახული. შეეცადე, იმგვარივე გრძნობები გააღვიძო გულში, როგორც წაკითხულ ლოცვაშია. ამაშია მთელი სიბრძნე. როგორც წესი, ყველა ასე იქცევა.

ასე იქცევა ყველა, მართალია, იტყვი შენ, - მაგრამ რატომ ყველას არ შეუძლია ჯეროვნად ლოცვა? - იმიტომ, რომ საქმით კი აკეთებენ ასე - ანუ იღებენ ლოცვანს, დგებიან ხატების წინ და კითხულობენ, მაგრამ გულსა და გონებას არ ატანენ. გონება სხვაგან დახეტიალობს, გულიც სხვა რამით ტკბება და არა ლოცვით. შენ კი ეცადე, გონება ლოცვის სიტყვებით შებორკო, ლოცვის სიტყვებში ჩაკეტო, ხოლო გულით შეიგრძნო მათ მიერ წარმოთქმული. მერწმუნე, მყისვე იგრძობ ამგვარი ლოცვის ნაყოფს.

ასე რომ, ლოცვის სიტყვები ხელთა გაქვს. იცი, რასაც ნიშნავს მათი შემეცნება და შეგრძნება. ეს ყველაფერი შენს ხელთაა. შენს ხელთაა ლოცვა და მასში წარმატება. დაუზარებლად იშრომე და წარმატებას მიაღწევ. აქვე სახელმძღვანელოდ რამდენიმე სასარგებლო რჩევას შემოგთავაზებ:

1) გაისარჯე და არა ლოცვითი კანონის შესრულებისას, არამედ თავისუფალ დროს გაიაზრე და შეიგრძენი მოცემული ლოცვები. თუ ასე მოიქცევი, ადვილად შეძლებ უკვე წაკითხულის შინაარსის აღდგენას. როგორც კი ლოცვას დაიწყებ, მისი აზრი და გრძობა ცნობიერებაში წარმოგიდგება და ისე გაიმეორებ სიტყვებს, თითქოს ისინი შენ გეკუთვნოდეს, შენი გულიდან მოდიოდეს, იქ იყოს წარმოშობილი და არა ჩადებული.

2) შეეცადე, ლოცვის გააზრებისა და განცდის შემდეგ ტექსტი ზეპირად დაისწავლო. თუ ასე მოიქცევი, მუდამ თან ატარებ ლოცვას. ვიდრე ის ლოცვანშია, შენს გარეთაა, ხოლო როდესაც დაისწავლი, შენში იქნება. და რა ვითარებაშიც უნდა აღმოჩნდე, შენი ლოცვანი მუდამ თან გექნება. ამასთან ერთად, ტექსტის დამახსოვრებით უფრო ღრმად აღიბეჭდავ ლოცვით აზრებსა და გრძნობებს, ვიდრე მათი უბრალოდ განსჯა და შეგრძნებაა. თუ მხოლოდ ლოცვანის სიტყვებს კი არ დაისწავლი, იმ აზრებსა და გრძნობებში მყოფობასაც შეძლებ, რაც მათშია გამოხატული, შენში ერთგვარი ლოცვითი ნაკადი წარმოიშობა. ეს საუკეთესო გზაა ჭეშმარიტი ლოცვის დასაუფლებლად.

3) როდესაც დრო მოაწევს, უცბად ნუ მოწყდები საქმეს და ლოცვას ნუ დაიწყებ. წინასწარ მოემზადე საამისოდ: „ცოტა ხანს მდუმარედ დაჰყავი, ვიდრე გრძნობა მიჩუმდება“, - როგორც ლოცვანი გვასწავლის. გაიაზრე, რა საქმის დაწყებას აპირებ, ვინა ხარ შენ - მლოცველი და ვინაა ის, ვის წინაშეც უნდა აღავლინო ლოცვა, რა უნდა წარმოთქვა და როგორ. ასეთი მომზადება აუცილებელია, რადგან დილით სული ძილისგან დამძიმებულია და გაღვიძებისთანავე დამდეგი დღის საზრუნავი ახსენებს თავს. საღამოს კი, განვლილი დღის მრავალფეროვანი შთაბეჭდილებანი და სხვადასხვა უსიამოვნო თუ სასიამოვნო შემთხვევები რომ წარიხოცოს, შეეცადე, ყველაფერი გამოდევნო ცნობიერებიდან. მთელი შენი გულისყური ლოცვამ უნდა დაიპყროს და მხოლოდ მას უნდა დაუთმო დრო. შთამბეჭდავი შემთხვევები, რომელთაგანაც თავის დახსნას ვერ შეძლებ, ლოცვისას მადლობის საგნად აქციე, შემწეობა ითხოვე მისგან გასათავისუფლებლად, ან ყველა და ყველაფერი ღვთის ნებას მიანდე.

4) ლოცვის დაწყებისთანავე, კეთილკრძალული შიშით აღვსილმა, გონებითა და გრძნობით თავი ღვთის წინაშე წარმოიდგინე და გულში მტკიცე რწმენა ჩაისახე, რომ უფალი გხედავს და გისმენს. ის პირს არ იბრუნებს მლოცველთაგან, კეთილისმყოფლურად უმზერს მათ და გჯეროდეს, მზადაა და ნამდვილად აღგისრულებს თხოვნას, თუ ეს უკანასკნელი შენი სულისთვის მარგებელია.

5) ამ განწყობით წარმოთქვი ლოცვის სიტყვები, მთელი არსებით ჩაუღრმავდი მათ და შეეცადე, იმგვარად მოედინებოდნენ გულიდან, თითქოს საკუთარი იყოს და არა დასწავლილი. ნუ მისცემს ყურადღებას სხვა მხარეს გადახრის, ხოლო აზრებს - გაფანტვის უფლებას. როგორც კი მიხვდები, რომ ასე ხდება, აზრები შენს შიგნით დააბრუნე და იმ ადგილიდან განაგრძე ლოცვა, სადაც ყურადღება გაგეფანტა. იცოდე, თუ გულში ლოცვითი გრძნობებია, ყურადღება არ იფანტება. ამიტომ ყველაზე მეტად ამაზე იზრუნე. ლოცვისას ნურასოდეს ნუ აჩქარდები, მოთმინებითა და მოწიწებით ჩაამთავრე, როგორც წმინდა საქმე.

6) თუ ასეთი განწყობით ლოცვისას რაიმე განსაკუთრებით იმოქმედებს გულზე, ყურადღებას მიიპყრობს, როგორც შენთვის მახლობელი რამ და საკუთარი ლოცვის სურვილს აღგიძრავს, უყურადღებოდ ნუ დატოვებ ამ შემთხვევას, შეჩერდი და შენი სიტყვებით ილოცე, ვიდრე წარმოშობილი ლოცვითი გრძნობა თუ მოთხოვნილება არ დაკმაყოფილდება.

7) თუ გაირჯები და ასე ილოცებ, შედეგად მიიღებ ლოცვით განწყობილებას, რომელსაც უნდა მოუფრთხილდე და დაიცვა. ამიტომ ლოცვის დასრულებისთანავე ჩვეულ საქმეს ნუ მიაშურებ, ნუ იფიქრებ, რომ ლოცვითი კანონის აღსრულებით უკვე დაასრულე ღმერთთან ურთიერთობა და ახლა შეგიძლია საკუთარ აზრებსა და გრძნობებს თავისუფლება მისცე. არა, უნდა ეცადო, მთელი დღის განმავლობაში შეინარჩუნო ის მდგომარეობა, ლოცვისას რომ გქონდა. ამას მაშინ შეძლებ, თუ არ დაივიწყებ, რომ უფლის წინ იარები და მისი მარჯვება გაკავებს არარაობის უფსკრულის თავზე. ამგვარი აზრით აღსავსემ ყოველი საქმე, დიდიც და პატარაც, ღვთის სურვილისამებრ აღასრულე. მისგან გამოითხოვე ლოცვა-კურთხევა და ყველაფერი მისი სახელის სადიდებლად აკეთე. თუ ასე მოიქცევი, საღამოს ლოცვად დადგომამდე შეინარჩუნებ კეთილ ლოცვით განწყობილებას. თუ საღამოს კანონსაც ასე აღასრულებ, ღამითაც მშვიდად იძინებ. ესეც შენი ლოცვითი განწყობილების ოცდაოთხი საათი. ასე გაატარე ყოველი დღე და რამდენიმე თვეში, ანდა რამდენიმე კვირაში ძლიერი მლოცველი გახდები. და ლოცვა, როგორც ჩაუქრობელი კანდელი, მუდმივად გაგითბობს სულს.

8) ერთ წესსაც დავუმატებ: ეს არის ლოცვის შუწყვეტლობა - დაწყებიდან იმ დრომდე, ვიდრე წარემატებოდე... თუ დღეს კარგად ილოცებ და ლოცვით განწყობილებას შეინარჩუნებ, ხვალ კი თავს ნებას მისცემ და დროს თავაშვებულეაბში გაატარებ, ვერასოდს წარემატები ლოცვაში. ეს ერთდროულად შენებასა და ნგრევას ნიშნავს... ასე შეიძლება საერთოდაც ჩაკვდეს ლოცვა და სული მისთვის გამოუსადეგარი გახდეს. თუ დაიწყებ, მოთმინებით უნდა ილოცო, შრომა არ შეასუსტო და შეღავათებით არ გაინებივრო თავი.