მწყემსი კეთილი

წმიდა ნიკოდიმოს ათონელი

უხილავი ბრძოლა

თავი 45
მოყვასის მკაცრად განკითხვა საკუთარ თავზე დიდი წარმოდგენისა
და მტრის წაქეზების ბრალია; როგორ დავძლიოთ ეს ჩვეულება

თავისმოყვარებისა და საკუთარ თავზე დიდი წარმოდგენის შედეგად ჩვენში იბადება სხვა ბოროტება, რომელიც დიდად გვნებს. ეს არის მკაცრი განსჯა და განკითხვა მოყვასისა, ვისაც შემდეგ არად ვაგდებთ, შევიძულებთ და, როგორც კი შემთხვევა მოგვეცემა, ვამცირებთ. ეს ბოროტი ჩვევა და მანკიერება სიამაყისგან მომდინარეობს, მისით საზრდოობს და, პირიქით, მასვე ასაზრდოებს. განკითხვის შემდეგ ჩვენი სიამაყეც უფრო ძლიერდება, რადგან განკითხვას ახლავს თან საკუთარი თავისადმი თანაგრძნობა და თვითტკბობა.

როდესაც საკუთარ თავს მაღალ შეფასებას ვაძლევთ, ბუნებრივია, ზემოდან ვუყურებთ სხვებს, განვიკითხავთ და გვძულს ისინი, რადგან გვგონია, რომ შორსა ვართ იმ ნაკლოვანებებისგან, რაც, ჩვენი ჭკუით, მათთვის უცხო არაა. ამ დროს ჩვენი დაუძინებელი მტერი ხედავს ჩვენს არაკეთილგანწყობას და უფრო ფართოდ გვიხელს თვალს, გვასწავლის, ფხიზლად ვუყუროთ სხვათა საქციელს, ქმედებას, საუბარს და ამის მიხედვით დავასკვნათ, თუ როგორი აზრები და გრძნობები აქვთ მათ. ასეთი ვარაუდებით მეტწილად უკეთური აზრი გამოგვიმუშავდება, რომელიც შემდეგ ჩვენში ბოროტი ზნის სახით მკვიდრდება. ამ დროს განმკითხველი ვერ ამჩნევს, რომ სხვათა სიცუდეში დაეჭვება განკითხვის დასაწყისია. ამ დაეჭვებას ბოროტი აზრებში აღბეჭდავს, აძლიერებს და გადააქცევს რწმენად, რომ ადამიანები სინამდვილეში ასეთნი არიან. ნამდვილად კი ასე არაა.

ასე რომ, ძმაო, რამდენადაც მტერი გითვალთვალებს და ცდილობს, ბოროტი ჩათესოს შენში, იმდენად ფხიზლად უდარაჯე საკუთარ თავს,რათა მის მიერ დაგებულ მახეში არ მოხვდე. როგორც კი ბოროტი მოყვასის რაიმე ნაკლს წარმოგიდგენს თვალწინ, მაშინვე განაგდე ასეთ გულისსიტყვა, არ მისცე შენში შემოსვლისა და დამკვიდრების საშუალება, უკვალოდ განდევნე და მოყვასის კეთილ თვისებებზე ფიქრით შეცვალე. საერთოდაც, ადამიანების სათნო თვისებებზე იფიქრე. ხოლო თუ კვლავ იგრძნობ განკითხვის სურვილს, გაიხსენე, რომ არ ხელგეწიფება ეს და ამ უფლების მითვისებით თავად შენ ხდები განსჯის ღირსი და არა უძლური ადამიანების, არამედ ყოვლადძლიერი და ყველას მსაჯულის - უფლის მიერ.

გულისსიტყვის ასეთი შეცვლა ყველაზე ძლიერი იარაღია არა მარტო განკითხვის შემთხვევითი გულისსიტყვების განსაგდებად, არამედ ამ მანკისაგან ბოლომდე განსაკურნად. მეორე, აგრეთვე ძლიერი საშუალება გახლავთ გონებაში საკუთარი უკეთურების, საკუთარ არაწმინდა და ბოროტ ვნებათა და საქმეთა მუდმივი ხსოვნა. ამასთან ერთდ, მუდმივად უნდა გრძნობდე საკუთარ გარყვნილებას. ერთიც და მეორეც - ვნებები და ვნებიანი ქმედებები შენში საკმაოდ მოიძებნება. თუ ხელი არ ჩაგიქნევია და არ გითქვამს: რაც არის, არის, - მაშინ შეუძლებელია, არ იზრუნო და ამ დამღუპველ ზნეობრივ უძლურებათაგან განკურნვას არ შეეცადო. ხოლო თუ ამას გულწრფელად იქმ, მაშინ აღარ უნდა გქონდეს სხვათა საქმეების განჩხრეკისა და მათთვის მსჯავრის გამოტანის დრო. რადგან თუ თავს ამის უფლებას მისცემ, ყურში განუწყვეტლივ ჩაგესმება: თვალთმაქცო, ჯერ შენი თვალიდან ამოიღე დირე (მათ. 7,5).

იცოდე, როდესაც მოყვასს რაიმე ცუდი საქციელის გამო მკაცრად განიკითხავ, იმავე ცუდის მცირე მარცვალი შენს გულშიცაა და თავისი ვნებიანობით სხვათა განსჯას და განკითხვას გაიძულებს. ბოროტ კაცს ბოროტი საუნჯისგან გამოაქვს ბოროტი (მათ. 12,35). და პირიქით, სუფთა და უვნებო თვალი უვნებოდ უზერს სხვათა საქმეებს და არა ცდუნებით. სუფთაა სახედველნი ბოროტების საყურებლად და არ ძალგვიძს სიავის ჭვრეტა (აბაკ. 1,13). ამიტომ როდესაც რაიმე შეცოდების გამო სხვისი გაკითხვა მოგეგუნებება, განურისხდი საკუთარ თავს, როგორც იგივე საქმის ჩამდენსა და დამნაშავეს და გულში თქვი: „როგორ ვბედავ, მე წყეული, ამავე ცოდვით დაცემული და უფორ მძიმე შეცოდებაში მყოფი, თავის აწევას, სხვათა ცოდვების შემჩნევას და მათ განსჯას?“ ასეთი ქმედებით ბოროტის მიერ სხვის წინააღმდეგ მიმართულ იარაღს საკუთარი თავისკენ შემოატრიალებ და სხვაზე თავდასხმის ნაცვლად შენივე ჭრილობებს დაადებ სალბუნს.

როდესაც ძმის შეცოდება აშკარა და ყველასთვის ხილული შეიქნება, ნუ დაუჯერებ განკითხვის მიერ ჩაგონებულ გულისსიტყვას. ეცადე, სიყვარულით განეწყო ძმის მიმართ და გუნებაში თქვი: რადგან ამ ძმას ბევრი დაფარული სათნოება აქვს, ცუდმედიდობისგან მის დასაცავად ღმერთმა დაუშვა ამ ცოდვით დაცემა ან ცოტა ხნით შეუხედავ საფარველქვეშ ყოფნა, რათა ის საკუთარ თავსაც გარყვნილად აღიქვამდეს. მომავალში კი, სხვათაგან მოძულებული, სიმდაბლის ნაყოფს მოიხვეჭს და მეტად სათნოეყოფა უფალს. და ამით ახლანდელ ზიანზე მეტ სარგებელს მიიღებს. თუნდაც ვინმეს შეცოდება არა მარტო აშკარა, ძალზე მძიმე, მრისხანე და ულმობელი, უნანელი გულის შედეგიც იყოს, მაინც ნუ განიკითხავ.შეეცადე, გონებით ღვთის უსაზღვრო და მიუწვდომელ სამართიანობამდე ამაღლდე და ნახავ, რომ ბევრმა გამოუსწორებელმა ადამიანმა ბოლოს მოინანია და სიწმიდის მაღალ საფეხურს მიაღწია. და პირიქით, სრულყოფილების მწვერვალზე მდგომი ღრმა უფსკრულში ჩაეშვა. იფრთხილე, განკითხვის გამო შენც ასეთ უბედურებას არ ეწიო.

ამიტომ ყოველთვის საკუთარი თავის უფრო გეშინოდეს, ვიდრე სხვისა. გწამდეს, მოყვასისადმი შენი ნებისმიერ კეთილი სიტყვა და სიხარული სულიწმიდის ქმედება და ნაყოფია, ხოლო მოყვასზე ავი სიტყვა და მისი განკითხვა - შენი ბოროტი ზნისა და სატანის ჩაგონების ბრალი. ამიტომ როდესაც ვინმეს ცუდი საქციელის გამო ცდუნდები, თვალს ნუ მოხუჭავ, ვიდრე გულიდან არ განაგდებ ამგვარ საცდურს და ძმას არ შეურიგდები.