მწყემსი კეთილი

წმიდა ნიკოდიმოს ათონელი

უხილავი ბრძოლა

თავი 42
რამდენ ხანს უნდა ვივარჯიშოთ თითოეულ სათნოებაში
და როგორია წარმატების ნიშნები

ზუსტად ძნელია სათნოებაში სავარჯიშოდ და განსამტკიცებლად საჭირო დროის განსაღვრა. ეს, დაე, ყველამ თავად ივარაუდოს, საკუთარი მდგომარეობის, სულიერ ცხოვრებაში წარმატებების და განსაკუთრებით, სულიერი მოძღვრის განსჯის მიხედვით. ის, ვინც მოშურნეობითაა აღსავსე და არანაირი სიძნელის წინაშე უკან არ იხევს, საკმაოდ მალე წარემატება.

წარმატების ნიშანია ის, თუ სათნოების გზაზე შემდგარი, მოშურნეობით აღსავსე მტკიცედ დგას და სიძნელეებისა და მსხვერპლის, დროდადრო სულის გაციებისა და დაბნელების, სულიერი ნუგეშისა და მადლის შემცირების მიუხედავად, რაც ჩვენთვისვე სასარგებლოდ ღვთისგან დაიშვება, გზიდან არ გადაუხვევს.

წარმატების მეორე, არანაკლებ უტყუარი ნიშანი არის სიძლიერის ხარისხი იმ ბრძოლისა, რომელსაც კეთილი საქმეებისა და გადაწყვეტილებების წინააღმდეგ აღძრავს ხორცი. რაც უფრო სუსტდება ეს ბრძოლა, მით უფრო იზრდება წარმატება სათნოების მოპოვების გზაზე. ამიტომ როცა აღარ გებრძვის და თავს არ გესხმის მდაბალი გრძნობები, განსაკუთრებით მაშინ, თუ აღმგზნები შემთხვევა შენს თვალწინაა, შეგიძლია ირწმუნო, რომ სასურველმა სათნოებამ უკვე საკმაო ძალა შეიმოსა. ხოლო თუ ძველებურზე მეტი სულიერი სიხარულითა და მონდომებით აღასრულებ სათნო საქმეებს, ეს სათნოებაში წარმატების უფრო დიდი ნიშანია, ვიდრე ხორცის მოთვინიერება.

წმიდა ისააკიც გვირჩევს, მას შემდეგ რაც ჩვენი ცხოვრების მიზანს განვსაზღვრავთ, გავიაზროთ შესაბამისი ნიშან-თვისებები და გამოცდილ ხალხს ვკითხოთ, სწორ გზას ვადგავართ თუ გადავუხვიეთ და ჭეშმარიტ მიზანს ავცდით. წმიდა ისააკის აზრით, ამის ნიშნებია: „თუ ხედავ, რომ შენი გონება ძალადობას ვერ ითმენს, თავისუფლად მოქმედებს და კეთილ გულისთქმებს ემორჩილება, ესე იგი, წინ მიიწევ და უკანას ივიწყებ. სწორედ ასევე, როდესაც ლოცვად დგახარ და გონება აქეთ-იქეთ არ დაჰქრის, მოულოდნელად სიტყვა გიწყდება და სულში, შენი ნებელობისგან დამოუკიდებლად, სიჩუმე დგება; როდესაც რაიმე კეთილი გულისთქმის წარმოშობისა და გახსენებისას, სულიერი ჭვრეტისას თვალები ცრემლით გევსება და ძალდაუტანებლად მოწვეთავს ღაწვებზე; ანდა, როდესაც ხედავ, რომ აზრი თავისთავად, შენგან დამოუკიდებლად გულის სიღრმისკენ მიიწევს, იქ დაახლოებით ერთ საათს ჩერდება და შენი გულისსიტყვებიც სიმშვიდითაა გარემოცული, - ეს იმის ნიშნებია, რომ სულიერ ცხოვრებაში კეთილად წარემატები“ (სიტყვა 44).

ყოველივე ამის მიუხედავად არ უნდა ვირწმუნოთ, რომ რომელიმე სათნოებაში სრულყოფილებას მივაღწიეთ, ან საბოლოოდ გავიმარჯვეთ რომელიმე ვნებაზე, თუნდაც გარკვეული დროის განმავლობაში არ გვეგრძნოს მისი წარმოშობა და მოძრაობა. აქ შეილება კაცთა მოდგმის დაუძინებელი მტრის - სატანის ბოროტი მანქანება და ჩვენში არსებული ცოდვითი მიდრეკილება იმალებოდეს, რომლებიც ჩვენი ფარული სიამაყის წყალობით, ხშირად კეთილად წარმოგვისახავენ იმას, რაც სინამდვილეში სრულიად საპირისპირო ხასიათისაა. თუ იმ სრულყოფილებასაც გავიაზრებთ, რომლისკენაც უფალი მოგვიწოდებს, მიუხედავად სათნოებების გზით ჩვენი ხანგრძლივი სიარულისა, ვიფიქრებთ, რომ ახლაღა დავიწყეთ ღირსეული ცხოვრება, არამცთუ უკვე დავიმკვიდრეთ. ამიტომ წმიდა მამები თავად სრულყოფილი ადამიანების ცხოვრებასაც არასრულყოფილსა და მწიკვლევანებისგან არაუცხოს უწოდებენ. „სრულყოფილთა სრულყოფილებაც არასრულ ყოფილა“ - ამბობს კიბისაღმწერელი. წმიდა პავლე მოციქულიც სრულყოფილებას განუწყვეტელ წინსწრაფვასა და გულმოდგინებაში ხედავს, რათა უკან არ ვიხედებოდეთ და არ ვფიქრობდეთ, რომ უკვე მივაღწიეთ სასურველს. ამიტომ ის საკუთარ თავსაც არასრულყოფილს უწოდებს და ამბობს, რომ ჯერ არ მიუღწევია სასურველ მიზნამდე: და არა იმიტომ, თითქოს უკვე მივიღე, ან უკვე მივაღწიე სრულქმილებას, - ამბობს ის, - არამედ ვესწრაფვი, ხომ არ მივწვდები- მეთქი. ძმანო, მე არ შემირაცხავს ჩემი თავი მიწევნილად; მხოლოდ ეს ერთი კია: უკანას ვივიწყებ და წინას ვესწრაფვი; მიველტვი მიზანს, ღმერთის უზენაესი ხმობის პატივს ქრისტე იესოში და სურს რა, გვითხრას, რომ მხოლოდ ესაა ჩვენი სრულყოფილება, ასკვნის: ამრიგად, ვინც სრულქმნილია, ამნაირად უნდა ფიქრობდეს (ფილ.3,12-15). თითქოსდა სწორედაც იმიტომაა სრულყოფილება, რომ არ ვიფიქროთ, უკვე მივაღწიეთ მას. სათნოების მოპოვება ნიშნავს, კი არ ვიდგეთ, შეუჩერებელი გულმოდგინებით მივიწევდეთ წინ.

ამასთანავე, გულის სიღრმეში ხანდახან ისეთი მსუბუქი და ფარული ვნებები ბუდობენ, არც კი ვუწყით, თუ ისინი ვნებებია. როგორ შეიძლება დავუშვათ ასეთი კადნიერება, თითქოს უკვე სრულებით განვიწმინდეთ ვნებათაგან? თუ დავით წინასწარმეტყველის მახვილმა მზერამ და წინასწარმჭვრეტელმა თვალმა ვერ აღმოაჩინა ეს საკუთარ თავში, როგორ შეგვიძლია ჩვენ მივიკუთვნოთ ამგვარი ჭვრეტის უნარი? ამიტომაც იგი ყოველთვის შესთხოვდა უფალს: საიდუმლოთა ჩემთაგან განმწმიდე მე (ფს. 18,12). ჩვენ უფრო მეტად გვჭირდება, რომ ფარულ ვნებათაგან განწმენდას ვევედროთ ღმერთს. ჩვენ ხომ მხოლოდ მათ ქმედებებს - ტოტებს შევიგრძნობთ, მათი ძლიერებისა და ფესვების შეცნობა კი სულიწმიდის ზემოქმედების გარეშე არ ძალგვიძს. ამიტომ როდესაც მოქმედებენ, მხოლოდ მაშინ ვაცნობიერებთ საკუთარ ვნებებს. ხოლო როგრც კი მიწყნარდებიან, მასინვე ვფიქრობთ, რომ უკვე უვნებობას მივაღწიეთ.

როგორ დავრწმუნდეთ, რომ ვნებები ჩვენს გულში მხოლოდ მიჩუმდნენ და არ მოკვდინებულან? - როდესაც მათგან დამშვიდებულებს მოულოდნელად იმვარ საგნებთან მოგვიწევს შეხვედრა, რომლებითაც ჩვენში არსებული ვნებები იკვებება, ისინი მაშინვე ცოცხლდებიან და ხანდახან ისე ძლიერ ვნეაბთა ღელვას გვაგრძნობინებენ, რომ დარცხვენილთ თავადვე გვიკვირს, სად იმალებოდნენ აქამდე და როგორ უცაბედად ამოიზარდნენ. წმიდა ისააკ ასური ამას მშვენიერი შედარებით ხსნის. ვნებები ბალახსა და ყვავილებს ჰგავს, ზამთარში რომ ქრებიან მიწის პირიდან, მაგრამ ფესვები უვნებლადაა მიწის სიღრმეში და როგორც კი გაზაფხულის წვიმასა და სითბოს იგრძნობს, მაშინვე ხელახლა ამოიზრდება და მიდამოს ფარავს. და კიდევ: როგორც დაწყევლილი მიწა ბუნებრივად აღმოაცენებს ეკალ-ბარდებს, ასევე ადამიანის დაცემისგან ვნებული და ცოდვაში ჩასახული და შობილი ბუნება, გარკვეულწილად, ბუნებრივად შობს ვნებებს, მათგან კი - ცოდვებს. ამიტომ არასოდეს უნდა ვენდოთ მას.

ყოველთვის გულმოდგინედ ივარჯიშე სათნოებებში, როგორც სულიერ ბრძოლაში ახალბედამ. გახსოვდეს, სჯობს, მუდმივად წინ მიიწევდე სათნოებების მოხვეჭის გზაზე, ვიდრე სრულყოფილების ნიშნების გასარკვევად უკან იხედებოდე.

ჩვენი გულთამხილავი უფალი ზოგს განანათლებს და სათნოებაში საკუთარ სულიერ წარმატებას უმჟღავნებს, ზოგს კი ამგვარ ცოდნასა და ხედვას არ ანიჭებს. რადგან უწყის, თუ ეს ცოდნა ზოგს სიმდაბლეში წაადგება, სხვას სიამაყეს გაუასკეცებს. და როგორც მოყვარული მამა, ცდილობს, საშინელი დაცემისგან დაიცვას შვილები. უფალს განსაკუთრებით სძულს ეს ცოდვა. პირველთ კი განაძლიერებს მორჩილებაში, რაც ღვთისთვის ძალზე მოსაწონია. თუ ის, ვისაც ღვთისგან არ განეცხადება საკუთარი წარმატების სიმაღლე, მცონარებას არ მიეცემა და სათნოებებისკენ სწრაფვას არ შეწყვეტს, შესაძლოა თავის დროზე, მისთვისვე სასიკეთოდ, ღვთისგან ამ საიდუმლოს გახსნის ღირსი გახდეს.