სათნოებათმოყვარეობა

პირველი წიგნის პირველი ნაწილი

წმიდა კასიანე რომაელი

იღუმენი ლეონტისადმი

ფრიადი სარგებლობით სავსე სიტყვა სკიტის წმინდა მამებისა და განმრჩეველობის შესახებ

ის ვალი, რისი გადახდაც, აღვუთქვი უნეტარეს პაპს კასტორს, კერძოდ, რომ მოვუთხრობდი მას წმინდა მამათა ცხოვრებისა და მოძღვრების შესახებ, ნაწილობრივ გავისტუმრე იმით, რაც მას ამას წინათ მივწერე, უწმინდესო ლეონტი, ხოლო კვინობთა წეს-განგებისა და ბოროტების რვა გულისზრახვის შესახებ ამჯერად მქონდა განზრახული დანაპირების შესრულება, მაგრამ გავიგე რა, რომ უკვე დავუტოვებივართ ჩვენს ზემოხსენებულ მღვდელთმთავარს და გადაუნაცვლებია მას ქრისტესთან, საჭიროდ მივიჩნიე, რომ შემევსო ის, რაც ზემორე მონათხრობს აკლდა და წარმომეგზავნა სწორედ შენდამი, რომელიც შეენაცვლე მას სათნოებაშიც და, ღმერთთან ერთად, მონასტერზე ზრუნვაშიც.

მაშ, როდესაც სკიტის უდაბნოში მონაზონთა შორის ყველაზე გამოცდილ მამებთან მივედით მე და წმინდა გერმანე, რომელიც ადრეული ასაკიდანვე ჩემი სულიერი მეგობარი იყო როგორც სასწავლებლებში, ასევე ჯარში და ბოლოს განდეგილურ ცხოვრებაშიც, ვნახეთ იქ ამბა მოსე, წმინდა კაცი არა მხოლოდ საქმითი სათნოებების მხრივ, არამედ, ამავე დროს, სულიერი მჭვრეტელობით გაბრწყინებული. ამიტომ, სწორედ მას ვევედრეთ ცრემლით, რომ აღშენებითი სიტყვა ეთქვა ჩვენთვის, რითაც შევძლებდით სრულქმნილებამდე ზეაღსვლას. როდესაც მეტისმეტად ვევედრეთ, გვითხრა: "შვილნო, ყველა სათნოებასა და საქმიანობას რაღაც მიზანი აქვს. ვინც ამ მიზნისკენ განიმზირება, თავის თავს წესრიგში აქცევს და სასურველ შედეგს აღწევს. თუნდაც მიწის მუშა, რომელიც დაითმენს ზოგჯერ მზის მცხუნვარებას, ზოგჯერ კი სიცივის სუსხს, გულმოდგინედ ამუშავებს მიწას, აქვს რა მიზნად ეკლებისა და მცენარეებისგან მისი გაწმენდა, შედეგი კი მისთვის ესაა ნაყოფით ტკბობა. ასევე ვაჭარიც, რომელიც არად დაგიდევთ არც ზღვის, არც ხმელეთის საფრთხეს, გულმოდგინედ ეშურება ვაჭრობას, აქვს რა მიზნად ამ გზით სარგებლის მიღება, შედეგი კი მისთვის ესაა მიღებული სარგებლიდან გამომდინარე განცხრომა. მეომარიც, ამგვარადვე, არაფრად რაცხს ომების საფრთხეს, არცთუ უცხოობის უბადრუკობას, რადგან მიზნად აქვს სიმამაცის გზით სამხედრო ხარისხში დაწინაურება, შედეგი კი მისთვის ესაა ამ ხარისხიდან გამომდინარე სარგებელი. სწორედ ასევე ჩვენეულ აღთქმასაც თავისი მიზანი და შედეგი აქვს, რისთვისაც ყოველგვარ შრომასა და სიმძიმეს წადიერად დავითმენთ ჩვენ, რადგან სწორედ ამის გამო არ გვიჩანს ტანჯვად მარხვათა ჟამს უჭმელობა, ამის გამოა საამური ჩვენთვის მღვიძარებათა ჟამს დამაშვრალობა, ამის გამო ხდება საწადელი წერილთა კითხვა და შესწავლა, ამის გამო აღვასრულებთ მოსწრაფებით მძიმე შრომას, მორჩილებას, ყოველგვარი მიწიერი საქმისგან განძარცვას თავისას და ამ უდაბნოში მკვიდრობას, თქვენ კი, რომლებმაც მოიძაგეთ თქვენი სამშობლო, ნათესაობა, მთელი სოფელი, აირჩიეთ უცხოობა და მოხვედით ჩვენთან, მდაბიო და უბირ ადამიანებთან, მითხარით მე, როგორია თქვენი მიზანი და რა შედეგისთვის გააკეთეთ ეს ყოველივე?"

ჩვენც ვუპასუხეთ და ვთქვით:

"ცათა სასუფევლისთვის".

ამაზე ამბა მოსემ გვითხრა:

"კარგად თქვით შედეგის შესახებ, მაგრამ ის არ გითქვამთ, მიზანი რაა ჩვენი, რისკენაც განვიმზირებით, რომ სწორი გზისგან გადაუხრელად შევძლოთ მიწვდომა ცათა სასუფევლისა".

როდესაც ჩვენი უმეცრება ვაღიარეთ, ბერმა მოგვიგო:

"ჩვენეული აღთქმის შედეგი, როგორც ითქვა, სასუფეველია ღვთისა, ხოლო მიზანი ესაა გულის სიწმინდე, რომლის გარეშეც შეუძლებელია ხსენებულ შედეგამდე მისვლა. ამიტომ, სწორედ ამ მიზნისკენ უნდა მივმართოთ ყოველგვარად ჩვენი გონება და თუნდაც მცირედით სწორი გზისგან გამრუდება შეემთხვეს ზოგჯერ გულს, მყისვე უკანვე უნდა შემოვაქციოთ იგი და დასახული მიზნის, როგორც თითქოსდა სამშენებლო ლატანის, საშუალებით კვლავ განვმართოთ. ეს იცოდა ნეტარმა პავლე მოციქულმაც, უთქვამს რა: "უკანათა დამვიწყებელი, ხოლო წინათა მიმართ გაწვდომილი მიზნის შესაბამისად ვისწრაფვი, ღვთის ზენა ხმობის ჯილდოსკენ" (ფილ. 3. 14). აი, ამ მიზნის გამო ვაკეთებთ ჩვენც ყოველივეს, ამის გამო მოვიძაგებთ ყველაფერს - მამულს, ნათესაობას, ქონებას და მთელ სოფელს, რათა მოვიპოვოთ გულის სიწმინდე. თუ დავივიწყებთ ამ მიზანს, უთუოდ ის მოხდება, რომ ჩვენ როგორც სიბნელეში მავალნი და სწორ გზას აცდენილნი, მრავალგზის წამოვიკრავთ ფეხს და მრავალგზის შევცდებით, რადგან ბევრს დამართია ამგვარი რამ, რომლებმაც განდეგილობის დაწყებისას თუმცა მოიძაგეს სიმდიდრეც, ქონებაც, მთელი სოფელიც, მაგრამ მოგვიანებით ბარის თუ ნემსის ან კიდევ საწერი კალმისა თუ წიგნის გამო მრისხანება და გულისწყრომა აღძრეს, რაც, რა თქმა უნდა, არ შეემთხვეოდათ მათ, მიზანი რომ გახსენებოდათ, ის მიზანი, რის გამოც მოიძაგეს ადრე ყველა ნივთი. მართლაც, სწორედ მოყვასის სიყვარულისთვის უგულებელვყოფთ სიმდიდრეს, რათა ბრძოლა არ გავმართოთ მის გამო, არ გავაძლიეროთ მრისხანების სულისკვეთება და არ დავეცეთ სიყვარულისგან. ამიტომ, როდესაც უმნიშვნელო საგნების გამო იმავე მრისხანების სულისკვეთებას ვავლენთ მოყვასის მიმართ, უკვე დაცემულნი ვართ ჩვენი მიზნისგან და განდეგილობის სარგებელიც არაფერია ჩვენთვის. ესეც იცოდა ნეტარმა მოციქულმა, ამბობდა რა: "თუნდაც დასაწველად მივცე ჩემი სხეული, მაგრამ სიყვარული არ მქონდეს, ვერაფერს ვირგებ" (I კორ. 13. 3). აქედან ვსწავლობთ, რომ სრულქმნილება მყისვე კი არ მოგვეახლება, რაჟამს ამა სოფლის საქმეთაგან განვიძარცვავთ თავს და განვდგებით, არამედ - სიყვარულში წარმატების შემდეგ, რომლის თვისებებსაც ასე აღწერს მოციქული, ამბობს რა: "სიყვარული არ მოშურნეობს, არ ზვიადობს, არ მრისხანებს, არ იჩენს ღვარძლს, არ ცუდმედიდობს, არ განიზრახავს ბოროტს" (I კორ. 13. 4-5). ე.ი. ეს ყველაფერი შეადგენს გულის სიწმინდეს, ამის გამო უნდა ვიქმოდეთ ყოველივეს: ქონებასაც მოვიძაგებდეთ, მარხვასაც და მღვიძარებასაც წადიერად დავითმენდეთ, საღვთო წერილის კითხვასაც და ფსალმუნებასაც აღვასრულებდეთ. ამიტომ, ზემოთქმულთა გამო, არ უნდა უგულებელვყოფდეთ ხსენებულ სიწმინდეს, თუნდაც ის შეგვემთხვეს, რომ რაღაც აუცილებლობისა და ღვთივდაშვებული დაკავებულობის გამო ჩვეული მარხვა და წერილის კითხვა დაგვიბრკოლდეს, რადგან არათუ ესოდენია სარგებელი მარხვისა, რაოდენიც - მავნებლობა მრისხანებისა; არცთუ წერილის კითხვაა ეგოდენ სასარგებლო, რაოდენ საზიანოც არის მოძაგება ძმისა და მისი შეურვება. მართლაც, როგორც გვითქვამს, მარხვები, მღვიძარებანი, წერილში განსწავლა, სიმდიდრის განძარცვა და მთელი სოფლისგან განდგომა, - ეს ყოველივე სრულქმნილება როდია, არამედ - სრულქმნილების საშუალებანი, რადგან არათუ ამათში იპოვება სრულქმნილება, არამედ ამათ მიერ შეგვეძინება. ამიტომაც ფუჭად ვიქადით მარხვით, მღვიძარებით, უპოვარებით, წერილთა კითხვით, რაჟამს ღვთისა და მოყვასის მიმართ სიყვარულში არ წარვემატებით, ვინაიდან სიყვარულში წარმატებულს თავის თავში ჰყავს ღმერთი და მისი გონება მარადის ღმერთთან ჰგიეს".

ამ სიტყვებზე გერმანემ მიუგო:

"მაგრამ ვის ძალუძს, თანაშეკრულს ამ ხორცთან, რომ მარადის ღმერთთან ჰქონდეს მას გონება და სხვა არაფერი გაივლოს ფიქრად? თუნდაც უძლურთა მონახულება, ანდა უცხოთა გამასპინძლება, ან კიდევ ხელსაქმე თუ სხვა რამ საჭიროება სხეულისა, აუცილებელი რომ არის და განურიდებელი? ბოლოს კი, როგორღა შეძლებს ადამიანის გონება მარადის ჭვრეტდეს უხილავსა და მიუწვდომელ ღმერთს და განუზღუდავი იყოს მისგან?

მოსემ უთხრა:

"მარადის ჭვრეტა ღვთისა და მისგან განუზღუდავად ყოფნა, იმ სახით, რა სახითაც თქვენ ფიქრობთ, შეუძლებელია ადამიანისთვის, რომელიც ხორცს ატარებს და უძლურებასთანაა თანაშეუღლებული, მაგრამ სხვა სახით შესაძლებელია ჭვრეტა ღვთისა, რადგან "ღვთის სიტყვა" მრავალგვარად გაიგება და გაიაზრება. მართლაც, არათუ მარტოოდენ თავისი ნეტარი და მიუწვდომელი არსებით საცნაურდება ღმერთი (რაც მხოლოდ წმინდანებისთვის არის დამახასიათებელი სამერმისო საუკუნეში), არამედ იგი საცნაურდება აგრეთვე - მისგან ქმნილთა სიდიადითა და სიმშვენიერით, ისევე როგორც - მისეული წარმმართველობითა და წინაგანგებით, ყოველდღიურად რომ აღესრულება, ამასთან კიდევ, მისი სამართლიანობითა და იმ საკვირველებებით, რომელთა მიერაც ყოველ თაობაში უჩნდება იგი თავის წმინდანებს, ვინაიდან როდესაც ვიაზრებთ მისი ძალის განუზომელობას და დაუძინებლობას მისი თვალისას, გულთა სიღრმეებს რომ განჭვრეტს და არაფერი რომ არ დაეფარვის, სწორედ ესაა, რაც გვაოგნებს გულისმიერი შიშით მოცულებს, ამას ვცემთ თაყვანს. რაჟამს ვისაზრებთ, რომ დათვლადია მისთვის წვიმის წვეთები (იობ. 36. 27), ზღვის ქვიშა, ცის ვარსკვლავები, ზარდაცემულნი ვხდებით მისი ბუნებისა და სიბრძნის სიდიადისგან. რაჟამს გულისხმავყოფთ მის გამოუთქმელ და მიუთხრობელ სიბრძნეს, კაცთმოყვარეობასა და მიუწვდომელ სულგრძელებას, ცოდვილთა აურაცხელი ცთომილების მტვირთველს, მაშინ ვადიდებთ მას. რაჟამს დავუფიქრდებით მის დიდ სიყვარულს ჩვენდამი, რომელმაც მიუხედავად იმისა, რომ არაფერი გვქონდა ნაქმნარი კარგი, ღირსიჩინა ადამიანად გახდომა, არის რა ღმერთი, რათა ცთომისაგან გადავერჩინეთ ჩვენ, მისდამი ტრფობით აღვიმართებით. რაჟამს შევიცნობთ, რომ ჩვენი "მოცილე ეშმაკი" (შდრ. I პეტრ. 5. 8) მან დაამარცხა ჩვენში მარტოოდენ ჩვენდამი კეთილგანწყობისა და სიკეთისაკენ ჩვენი მიდრეკის გამო, მოგვიბოძა რა ამ გზით საუკუნო ცხოვრება, თაყვანს ვცემთ მას.

სხვაც მრავალია ამგვარი განჭვრეტანი, რომლებიც ჩვენი ღვწისამებრ და სიწმინდის საზომისამებრ აღმოცენდებიან ჩვენში, მათი გზით კი ღმერთი იხილვება და შეიცნობა".

გერმანემ კი კვლავ ჰკითხა:

"საიდანღა ხდება ეს? ჩვენ ხომ მრავალგზის ჩვენს უნებურად გვაშფოთებს ათასგვარი ფიქრი და უკეთური გულისზრახვა, თითქმის ჩვენს შეუცნობლად რომ წარგვიტაცებენ, ზედმოიწევიან რა ფარულად და შეუგრძნობლად, ისე რომ არა მხოლოდ შეფერხება არ ძალგვიძს ამ ფიქრთა კვეთებისა, არამედ დიდად საძნელოა თუნდაც შემჩნევა მათი. ამიტომ, არის კი შესაძლებელი, ჩვენი გონება ყოვლითურთ მოვწყვიტოთ მათგან და არანაირად აღარ ვშფოთავდეთ, ეს გვასწავლე, გევედრებით".

მოსემ მიუგო:

"გონება რომ ამგვარი ფიქრებით არ შფოთავდეს, შეუძლებელია, მაგრამ ის, თუ რას მოვიმოქმედებთ, - ესე იგი მივიღებთ და შევითვისებთ მათ, თუ პირიქით, განვაგდებთ ჩვენგან, ეს უკვე ყველა ჩვენგანის ძალმოსილებაშია, ვისაც კი გულმოდგინება გვექნება ამისა, რადგან თუ, ერთი მხრივ, გულისზრახვათა კვეთება ჩვენზე არ არის დამოკიდებული, მეორე მხრივ, მათი განდევნა სწორედ ჩვენს უფლებამოსილებაშია და ჩვენი გონების განმართვაც საქმეა ჩვენეული არჩევანისა და გულმოდგინებისა. მართლაც, როდესაც ცნობიერად და უწყვეტად მოვიღვაწებთ ღვთის რჯულს, ფსალმუნებსა და საგალობლებს აღმოვმეტყველებთ, მარხვებსა და მღვიძარებებს ვეშურებით და მუდამჟამს გვახსოვს, ერთი მხრივ, ის, რაც გველის, - ცათა სასუფეველი თუ გეჰენიის ცეცხლი, - მეორე მხრივ კი, ყოველი საქმე ღვთისა, ასეთ დროს უკეთური გულისზრახვები კნინდებიან და საყრდენს ვერ პოულობენ, მაგრამ როდესაც სოფლის საზრუნავსა და ხორციელ საქმეებს ვართ შექცეულნი და ჩვენს თავს ჩვენვე განვუკუთვნებთ ამაო და უსაქმო ურთიერთობებს, მაშინ მოჭარბდება ჩვენში უკეთური გულისზრახვები. მართლაც, ისევე როგორც შეუძლებელია, რომ მოძრაობისგან დაცხრეს წყლით მოძრავი წისქვილი, თუმცა კი მეწისქვილის ნებაზეა, ხორბალს დაფქვავს იგი თუ სარეველას თავის წისქვილში, ამგვარადვე ჩვენი გონებაც, არის რა იგი მარადმოძრავი, ვერ დაცხრება მოძრაობისგან, თუმცა კი ჩვენზეა დამოკიდებული სულიერ ღვაწლს განვუკუთვნებთ მას თუ ხორციელ საქმეს".

"როდესაც გვნახა ბერმა განცვიფრებულნი და გაოგნებულნი, ამასთან მისი სიტყვებისადმი განუძღომელი წადილით განმსჭვალულნი, მცირედით დაიდუმა მან და კვლავ თქვა:

რადგან ეგზომ განმივრცო საუბარი თქვენმა სურვილმა და კვლავაც წადიერნი ხართ, რაც მიმანიშნებს იმას, რომ ჭეშმარიტად გწყურიათ სრულქმნილების შესახებ მოძღვრება, მინდა გესაუბროთ განმრჩეველობის განსაკუთრებული სიკეთის შესახებ, რაც სხვა სათნოებათა შორის უმწვერვალესი რამ ქალაქია და დედოფალიც მათი, რომლის აღმატებულებას, სიმაღლესა და სარგებლობას არა მხოლოდ ჩვენეული სიტყვებით წარმოვაჩენთ, არამედ მამათა უძველესი შეგონებებით, რადგან უფლის მადლია, მსმენელთა ღირსებისა და წადილის შესაბამისად რომ ეძლევათ განმმარტებლებს. მართლაც, არათუ კნინია ეს სათნოება, არამედ სულიწმინდის უსაჩინოეს ნიჭთაგანი, რის შესახებაც უთქვამს მოციქულს: "ნაწილს სულისგან ეძლევა სიტყვა სიბრძნისა, სხვას - ცოდნისა, იმავე სულის კვალობაზე, სხვას - რწმენა, იმავე სულში, სხვას - კურნებათა ნიჭი, სხვას - სულთა განმრჩეველობანი" (I კორ. 12. 8). შემდეგ, სულიერ ნიჭთა ჩამონათვალის დასრულებისას, დასძენს: "ხოლო ამ ყოველივეს მოქმედებს ერთი და იგივე სული" (I კორ. 12. 11). ნახეთ, მაშ, არა მიწიერი, არცთუ კნინი რამეა საბოძვარი განმრჩეველობისა, არამედ ესაა საღვთო მადლის უდიდესი ძღვენი, რომელსაც თუ მონაზონი მთელი ძალითა და გულმოდგინებით არ შეუდგება და მის წინაშე წარმოდგომილ სულთა განმრჩეველობას მტკიცე განსჯით არ დაეუფლება, აუცილებლად ისე მოხდება, რომ იგი, როგორც ღამეში გზააბნეული, არა მხოლოდ ბოროტების უსაშინლეს ორმოებში ჩავარდება, არამედ თვით გავაკებულ და სწორ ადგილებშიც წაიფორხილებს. მახსოვს, რომ ერთხელ, ჩემს სიჭაბუკეში, როდესაც თებაიდის მხარეებში მოვხვდი, იქ, სადაც ნეტარი ანტონი ცხოვრობდა, ბერები შეიკრიბნენ მასთან და ძიება გამართეს სათნოებითი სრულქმნილების შესახებ, თუ რომელი სათნოება უნდა ყოფილიყო ყველაზე უმჯობესი და, ამასთან, იმის შემძლე, რომ უვნებლად დაეცვა მას მონაზონი ეშმაკისა და მისეული შემაცდენლობის ბადეთაგან. ყოველმა ბერმა, თავისი გონების წვდომისამებრ, აზრი გამოთქვა. ზოგმა მარხვა და მღვიძარება თქვა ასეთად, რადგან ამათგან ხდება გონების დახვეწა და სიწმინდის შეძენა, რითაც უფრო ადვილად ძალგვიძს ღმერთს მივეახლოთ, სხვებმა უპოვარება და საკუთარ საქმეთა მოძაგება დაასახელეს, რადგან ამის შედეგად გამოიხსნება გონება სოფლის საზრუნავის მრავალთხზულ საბელთაგან, რითაც უფრო ადვილად ძალგვიძს ღმერთს მივეახლოთ. დანარჩენებმა მოწყალების სათნოება ამჯობინეს, ვინაიდან თვით უფალი ამბობს სახარებაში: "მოდით, კურთხეულნო ჩემი მამისა, დაიმკვიდრეთ სასუფეველი, სოფლის დაფუძნებიდან თქვენთვის განკუთვნილი, რადგან მშიოდა და მომეცით მე საჭმელი (და შემდგომი)" (მთ. 25. 35). როდესაც ამ სახით ყოველმა მათგანმა, თავისი აზრის შესაბამისად, სხვადასხვა სათნოება მიუთითა იმის შემძლედ, რომ ადამიანი ღმერთს მიაახლოს, ამ ძიებაში გაილია და გავიდა ღამის დიდი ნაწილი, ყველაზე ბოლოს კი ნეტარმა ანტონმა მოგვცა პასუხი: "ეს ყოველივე, რაც თქვით, აუცილებელიცაა და სასარგებლოც იმათთვის, რომლებიც ღმერთს ეძიებენ და მასთან მიახლებას ესწრაფვიან, მაგრამ არ გვაქვს უფლება, რომ ამ სათნოებებს განვუკუთვნოთ პირველობა, რადგან ბევრი ვიცით მარხვებსა და მღვიძარებებში მცხოვრები, რომლებიც უდაბნოშიც დაყუდებულან და უმწვერვალესი უპოვარებაც მოუღვაწიათ, იმ ზომამდე, რომ დღიურ საზრდოსაც კი აღარ უტოვებდნენ თავიანთ თავს, მოწყალებაში კი ესოდენ წარმატებულან, რომ აღარც ჰყოფნიდათ გასაცემად თავიანთი სარჩო-საბადებელი, თუმცა კი ამ ყოველივეს შემდეგ საწყალობლად დაცემულან სათნოებისგან და ბოროტებისკენ დაცურებულან. მაშ, რაღამ გადააცდინა ისინი ჭეშმარიტების გზას? არა სხვა რამემ, ჩემი განჩინებითა და ჩემი აზრით, თუ არა იმან, რომ არ ჰქონდათ მათ განმრჩეველობის ნიჭი, რადგან სწორედ ამით განისწავლება ადამიანი, რომ თავიდან აირიდოს მან ზედმეტობა როგორც ერთ, ისე მეორე მხარეს, და სამეუფო გზით იაროს; ესე იგი, ხსენებული ნიჭი არც იმას ანებებს ადამიანს, რომ უზომო მარხვის შედეგად მარჯვნივ იქნეს მიტაცებული, არცთუ იმას, რომ მარცხნივ განითრიონ იგი განურჩევლობისა და მცონარების მიზეზით. ამიტომაც, განმრჩეველობა ესაა სულის რამ თვალი და სანთელი, თანახმად სახარებისეული სიტყვებისა, რომელიც ამბობს: "სხეულის სანთელი თვალია, ამიტომ, თუ შენი თვალი გახსნილი იქნება, მთელი შენი სხეული ნათელი იქნება, მაგრამ თუ შენი თვალი უკეთური იქნება, მთელი შენი სხეული ბნელი იქნება" (მთ. 6. 22). ასედაცაა, რადგან ადამიანის ყველა ფიქრსა და საქმეს განმრჩეველობა გამოეძიებს, რომელიც ამ ადამიანისგან მიჯნავს და განზღუდავს ყოველგვარ ცუდ საქმეს, რაც არ ესათნოება ღმერთს, და ცთომილებას შორს განაგდებს მისგან. ამასვე ვსწავლობთ საღვთო წერილის თხრობათაგანაც, რადგან, მაგალითად, იმ საულს, რომელსაც პირველს ერწმუნა ისრაელის მეფობა (I მფ. 10), სწორედ განმრჩეველობითი თვალის უქონლობამ დაუბნელა გონება და ვერ შეძლო განერჩია, რომ მსხვერპლის შეწირვაზე მეტად ღვთისთვის ის იქნებოდა სათნო, შეესმინა მას წმინდა საულისგან ნამცნები. ამიტომაც, სწორედ იმით დამარცხდა იგი და განვარდა მეფობისგან, რითაც ეგონა, რომ ღმერთს მსახურებდა, თუმცა კი არ შეემთხვეოდა ეს ყოველივე, მასში რომ განმრჩეველობითი სინათლე ყოფილიყო დაუნჯებული. ამავე განმრჩეველობას "მზედ" სახელდებს მოციქული, თანახმად მისი ნათქვამისა: "მზე ნუ ჩავა თქვენს მრისხანებაზე" (ეფეს. 4. 26). სწორედ ეს განმრჩეველობა ითქმის ჩვენეული ცხოვრების "განკარგვად", როგორც დაწერილია: "რომლებსაც არა აქვთ განკარგვა, ცვივიან როგორც ფოთლები" (იგავ. 11. 14). ამასვე წერილი უწოდებს "ბჭობას", რომლის გარეშეც, წერილის სწავლებით, არაფერს არ უნდა ვაკეთებდეთ, იმ ზომამდე, რომ თვით სულიერი ღვინოც კი, რაც ახარებს ადამიანის გულს (შდრ. ფს. 103. 15), არ არის ნებადართული, მის გარეშე შეისვას, თანახმად სიტყვისა, რაც თქმულია: 'ბჭობით სვი ღვინო" (იგავ. 31. 4), და კიდევ: "როგორც ქალაქი დარღვეული და უგალავნო, ამგვარია ადამიანი, რომელიც ბჭობით არ აკეთებს ყოველივეს" (იგავ. 25. 28). მასშია სიბრძნე, მასში შემყარდება შემეცნება და გრძნობადობა, რომელთა გარეშე არც ჩვენი შინაგანი სახლის აშენებაა შესაძლებელი, არცთუ სულიერი სიმდიდრის შეკრება, თანახმად ნათქვამისა: "სიბრძნით შენდება სახლი, ცნობა-აზრით აღემართება იგი და გონიერებით აღივსება სიმდიდრის საუნჯეები" (იგავ. 24. 4). ის იწოდება, აგრეთვე, "მაგარ საკვებად", რაც იმათთვისაა, რომლებსაც ჩვევითად გაწვრთნილი აქვთ გრძნობის ორგანოები კეთილისა და ბოროტის გასარჩევად (შდრ. ებრ. 5. 14). მაშ, ზემოთქმული თვალნათლივ წარმოაჩენს, რომ ვერცერთი სათნოება ვერ შემყარდება და ვერ შეინარჩუნებს სიმტკიცეს ბოლომდე განმრჩეველობის ნიჭის გარეშე, რაც არის ყველა სათნოების მშობელი და დამცველი".

აი, ესაა განჩინება და შეგონება ანტონისა, რასაც დაეთანხმა ყველა დანარჩენი მამა, ხოლო იმ მიზნით, რომ უახლესი და ჩვენი დროის ნიმუშებით დავამტკიცოთ წმინდა ანტონის განსაზღვრება, მოდი თქვენც გაიხსენეთ ბერი ირონი და ის სავალალო დაცემა, რაც მან განიცადა რამდენიმე დღის წინ, თქვენც რომ მომსწრე ხართ, კერძოდ ის, თუ როგორ შთაეკვეთა იგი, ეშმაკისგან მოკიცხული, თავისი იმ სამოღვაწეო სიმაღლიდან სიკვდილის სიღრმეში. გვახსოვს, რომ მან ორმოცდაათი წელი დაჰყო ახლომდებარე უდაბნოში, მოღვაწეობის დიდი სიმკაცრითა და ძლიერი მარხვით, იცავდა რა და მისდევდა უკიდურეს მეუდაბნოეობასა და განმხოლოებას ყველა იქ მყოფზე მეტად, თუმცა ესოდენ შრომათა და ბრძოლათა შემდეგ შეპყრობილ იქნა ეშმაკისგან და უღრმეს დაცემულობამდე დასხლტა, რითაც უდაბნოს ყველა მამა და ძმა განუქარვებელ მწუხარებაში ჩააგდო, არ კი შეემთხვეოდა მას ეს, განმტკიცებული რომ ყოფილიყო განმრჩეველობის სათნოებით, რაც განსწავლიდა მას, რომ რწმუნებოდა არა საკუთარ გულისზრახვას, არამედ მამათა და ძმათა თანაბჭობას, მაგრამ იგი, საკუთარ გულისზრახვას მიდევნებული, იმდენად იცავდა მარხვასა და ადამიანებისგან განმხოლოებას, რომ წმინდა აღდგომის დღესასწაულზეც კი არ მოდიოდა ეკლესიაში, რათა არ მომხდარიყო ისე, რომ მას, მამებთან ან ძმებთან თანამყოფს და მათთან ერთად მჭამელს, იძულება ჰქონოდა გაესინჯა პარკოსნები ანდა სხვა რამ კერძი, რაც ტრაპეზზე მოიტანება, და ის ეფიქრა, რომ დაეცა იგი თავისი მიზანდასახულობისა და დადგენილი წესისგან. ამიტომაც, მან, მეტისმეტად ცთუნებულმა საკუთარი ნების მიერ, სატანა ანგელოზად მიიღო და ეთაყვანა მას როგორც "სინათლის ანგელოზს" (II კორ. 11. 14), რის შემდეგაც ბრძანება მიიღო მისგან, შუაღამისას უღრმეს ჭაში ჩაეგდო თავი და ამგვარი ცდის შედეგად შეეცნო, რომ ამიერად თითქოსდა აღარ ექვემდებარებოდა იგი არანაირ საფრთხეს მასთან თანამყოფი სათნოებისა და ღვთივსულიერ შრომათა გამო. მანაც, ვერ განარჩია რა თავისი გულისზრახვით, თუ ვინ იყო ის, ვინც ასეთ რაიმეს ურჩევდა, გონებადაბნელებულმა შუაღამისას მართლაც ჩაიგდო თავისი თავი ჭაში. ცოტა ხნის შემდეგ, როდესაც გაიგეს ძმებმა, რაც მოხდა, ძლივს შეძლეს, რომ დიდი ძალისხმევის ფასად ზევით ამოეთრიათ იგი ნახევრად მკვდარი, თუმცა ამოყვანის შემდეგ ორი დღეღა იცოცხლა და მესამე დღეს მოკვდა, დაუტოვა რა განუქარვებელი მწუხარება ძმებსა და ხუცეს პაფნუტის, რომელმაც დიდი კაცთმოყვარეობა გამოიჩინა მისდამი, არ დაივიწყა რა მისი მრავალი შრომა-ღვწა და, აგრეთვე, მრავალრიცხოვანი წლები, უდაბნოში რომ მტკიცედ დაეთმინა მას, რის გამოც არ გამიჯნა იგი შესვენებულთა ხსოვნისა და სეფისკვერისგან, რათა არ შერაცხილიყო იძულებით თავისმკვლელად. ან კი რაღა ვთქვა იმ ორი ძმის შესახებ, რომლებიც თებაიდის უდაბნოს საპირისპირო მხარეს მკვიდრობდნენ, სადაც ოდესღაც ნეტარი ანტონი იმყოფებოდა? მათ ხომ განმრჩეველობას მოკლებული გულისზრახვით აღძრულებმა, ის აზრი ჩაიდეს თავში, რომ უფრო შიგნით შესულიყვნენ უდაბნოში, რაც დიდი იყო და დაუმუშავებელი, თავისთვის საჯეს რა, რომ ადამიანისგან არ მიეღოთ არაგვარი საკვები გარდა იმისა, რასაც უბოძებდა მათ საკვირველთმოქმედი უფალი. მაგრამ როდესაც ისე მოხდა, რომ ისინი, უდაბნოში გზააბნეულნი და შიმშილისგან ღონემიხდილნი, შორიდან დაინახეს მაძიკებმა, რომლებიც შეადგენენ თითქმის ყველა სხვა ხალხზე უფრო გაველურებულ და სასტიკ ტომს, ამ უკანასკნელთ საღვთო განგებით ბუნებითი ველურობა კაცთმოყვარეობად შეეცვალათ და პური მიაგებეს მათ. იმ ორი ძმიდან ერთმა, რომელშიც შეაღწია განმრჩეველობამ, სიხარულითა და მადლიერებით მიიღო პური, ისაზრა რა, რომ ეს ხალხი, ესოდენ სასტიკი და ველური, ამასთან მუდამ ადამიანთა სისხლით მოხარული, ვერ გახდებოდა მათი, უკვე ღონემიხდილთა, თანამგრძნობი და ვერ მიუტანდა მათ საკვებს, ღმერთს რომ არ აღეძრა ისინი, მაგრამ მეორემ უარყო ეს საკვები, როგორც, ასე ვთქვათ, ადამიანებისგან მოწოდებული, და დარჩა რა იგი თავის განმრჩეველობასმოკლებულ განაზრახში, უჭმელობისგან დაუძლურებული მოკვდა. ასე რომ, თუმცა კი თავდაპირველად ორივე მათგანმა უაღრესად უკეთურად იზრახა, განუკუთვნეს რა თავიანთ თავს უგუნური და დამღუპველი აზრი, მაგრამ შემდეგში ერთმა, რომელშიც შეაღწია განმრჩეველობამ, ღირსეულად გამოასწორა ის, რაც ადრე ნაჩქარევად და დაუკვირვებლად გადაეწყვიტა, მეორე კი ბოლომდე გაუჯიათდა თავის უგუნურ განაზრახში და განმრჩეველობის გარეშე შთენილმა თავის თავს სიკვდილი შეამთხვია, რისგანაც მის განრიდებას მოსურნეობდა უფალი. ასევე, რა ვთქვა იმ ადამიანის შესახებ, რომლის სახელის თქმა არ მსურს, რადგან კვლავ ცოცხალია? ეს პიროვნება ხშირად ანგელოზად რაცხდა ეშმაკს, რომლისგანაც ვითომცდა გამოცხადებათა მიმღებმა და თავის კელინში სანთლის შუქის მრავალგზის დამნახავმა ბოლოს ბრძანება მიიღო მისგან, საკუთარი ძე, მონასტერში მასთან ერთად მცხოვრები, მსხვერპლად შეეწირა ღვთისთვის, რომ ამ გზით თითქოსდა აბრაამ მამამთავრის პატივის ღირსი გამხდარიყო. იგი იმდენად აცთუნა ეშმაკეულმა ჩაგონებამ, რომ საქმითაც შეასრულებდა ძის მოკვდინებას, მაგრამ დაინახა რა მისმა ძემ, რომ მოულოდნელად ხმლის ლესვას შეუდგა იგი და შესაკრავებიც გაამზადა, რითაც ყოვლადდასაწველი მსხვერპლისებრ განიზრახავდა შვილის მოხრჩობას, ამ უკანასკნელმა გაქცევით გადაირჩინა თავი. შორს წაგვიყვანდა იმ შუამდინარეთელი მოღვაწის ცთომილების შესახებ საუბარი, რომელმაც, კელინში მრავალი წელი ჩაკეტილმა, თუმცა განსაკუთრებული მმარხველობა აჩვენა, მაგრამ ბოლოს ისე შეიპყრო იგი ეშმაკეულმა გამოცხადებებმა და სიზმრებმა, რომ ესოდენი შრომისა და სათნოებითი ღვწის შემდეგ, რითაც აღემატა ყველა იქ დამკვიდრებულ მონაზონს, იუდეველობამდე და წინადაცვეთამდე დაეცა, ხოლო რადგან ეშმაკს მისი შეცდენა სურდა, ხშირად უჩვენებდა მას ჭეშმარიტ სიზმარს, რომ ამათ მიერ ხსენებული მოღვაწისთვის ადვილად მისაღები გაეხადა ის ცთომილება, რის ჩაგონებასაც ბოლოს განიზრახავდა მაცთური. კერძოდ, ერთ ღამეს წარმოუჩინა მას, ერთი მხრივ, ქრისტიანთა ერი (მოციქულებთან და მარტვილებთან ერთად), როგორც სიბნელეში მყოფი და ყოველგვარი უპატიობით აღსავსე, ამასთან მწუხარებითა და გლოვით გაწამებული, მეორე მხრივ კი, საპირისპიროდ, იუდეველთა ერი (მოსესა და წინასწარმეტყველებთან ერთად) მბრწყინავი სინათლით გაცისკროვნებული და სიხარულსა და მხიარულებაში მყოფი. შემდეგ, შთააგონა მას მაცთურმა, რომ თუ სურდა იუდეველი ხალხის ნეტარებასა და სიხარულთან თანაზიარება, წინადაცვეთა მიეღო. მანაც, ცთუნებულმა, გააკეთა ეს.

ზემოთქმულთაგან აშკარაა, რომ ზემოხსენებული ადამიანები არ გახდებოდნენ ეშმაკის სათამაშონი ესოდენ სავალალოდ და საწყალობლად, მათ რომ მოპოვებული ჰქონოდათ განმრჩეველობის ნიჭი".

ამაზე გერმანემ უთხრა:

"ახალი ნიმუშებითაც და ძველი მამების განჩინებებითაც საკმარისად დამტკიცდა, რომ განმრჩეველობა ესაა ყველა სათნოების წყარო, ძირი, თავი და შეკავშირება, აწ კი იმის გაგება გვწადია, თუ რა საშუალებით ძალგვიძს მისი მოპოვება და როგორ უნდა შევიცნოთ, ერთი მხრივ, ჭეშმარიტი და ღვთისაგანი განმრჩეველობა, მეორე მხრივ კი - ცრუ, ნაყალბევი და ეშმაკეული?"

მაშინ ამბა მოსემ თქვა:

"ჭეშმარიტი განმრჩეველობა ვერ შეგვეძინება, თუ არა ჭეშმარიტი თავმდაბლობის გზით, რაჟამს არათუ მარტოოდენ ჩვენს ნამოქმედარს, არამედ ჩვენს ნაფიქრსაც გავუმჟღავნებთ მამებს და ვერწმუნებით რა არა საკუთარ გულისზრახვას, არამედ ყოვლითურთ შევუდგებით ბერთა სიტყვებს და იმას ვირწმუნებთ სიკეთედ, რასაც ისინი ისათნოებენ. ამგვარი მოქმედება არა მხოლოდ უვნებელს ხდის მონაზონს ჭეშმარიტი განმრჩეველობისა და სწორი გზის არჩევის მეშვეობით, არამედ, ამავე დროს, დაუზიანებლად იცავს მას ეშმაკის ყველა ხაფანგისგან, რადგან შეუძლებელია, რომ ეშმაკთა საცთურმა დასცეს ის, ვინც წარმატებულთა განსჯისა და შეგონების კვალობაზე აწესრიგებს თავის ცხოვრებას, რადგან ვიდრე განმრჩეველობითი ნიჭის ღირსი გახდებოდეს ვინმე, თვით იმითაც კი, რომ თავის უკეთურ ფიქრებს მამებს უმჟღავნებს და უცხადებს იგი, შრეტს კიდეც ამ ფიქრებს და უფრო მეტად უძლურს ხდის მათ. მართლაც, ისევე როგორც გველი, ბნელი ხვრელიდან სინათლეზე გამოყვანილი, იმას ცდილობს, რომ გაქცევითა და გაუჩინარებით ისარგებლოს, ამგვარადვე უკეთური გულისზრახვებიც, ღრმა262 აღსარებისა და აღმოთქმის შედეგად გამოაშკარავებულნი, ადამიანისგან გაქცევას ესწრაფვიან, ხოლო იმისთვის, რომ ნიმუშის კვალობაზე უფრო ზედმიწევნით ჩაწვდეთ ამ სათნოებას, მოგითხრობთ თქვენ ამბა სერაპიონის იმ საქმის თაობაზე, რასაც იგი, დამცველობითი მიზანდასახულობით, ყოველჟამს სთავაზობდა მასთან მისულებს; ამბობდა კი ასე:

"უფრო ახალგაზრდა რომ ვიყავი, ვიმყოფებოდი ჩემს წინამძღვართან და ჭამის დროს, როდესაც იგი ტაბლიდან წამოდგებოდა, ეშმაკის მოქმედებით ვიპარავდი პაქსიმადს და ჩემი წინამძღვრისგან დაფარულად ვჭამდი მას. ასე გრძელდებოდა კარგა ხანს, დამორჩილებული ვყავდი რა ხსენებულ ცოდვას და ვერ ვახერხებდი მის დაძლევას. მხოლოდღა საკუთარი სინდისისგან განვისჯებოდი და ვერ ვიკრებდი ძალას, რომ ყველაფერი ეს ბერისთვის მეთქვა. მოხდა ისე, რომ, კაცთმოყვარე ღვთის განგებულებით, ვიღაც ძმები მოვიდნენ ბერთან, რომ სარგებელი მიეღოთ მისგან; კერძოდ, ჰკითხეს პიროვნული გულისზრახვების შესახებ, რაზეც ამგვარად მიუგო ბერმა: "არაფერი ისე არ აზიანებს მონაზვნებს და არ ახარებს ეშმაკებს, როგორც საკუთარ გულისზრახვათა დაფარვა სულიერი მამებისგან". ამასთან, მარხვის შესახებაც ამცნო მათ. როდესაც იგი ამ ყველაფერს ლაპარაკობდა, გონს მოვეგე და ვისაზრე, რომ სწორედ ღმერთმა გამოუცხადა ბერს ჩემი ცთომილებანი. ამით შეურვებულმა ტირილი დავიწყე, გამოვიღე პაქსიმადი ჩემი უბიდან, რისი მოპარვის ცუდი ჩვევაც მქონდა, და დავვარდი რა იატაკზე, ადრინდელთა გამო შენდობა ვითხოვე მისგან და ლოცვაც სამომავლო განმტკიცებისთვის. მაშინ მითხრა ბერმა: "ჰოი შვილო, ვდუმდი რა მეც, გაგათავისუფლა შენ შენმა აღსარებამ, და ის ეშმაკი, რომელიც გწყლავდა შენ შენი დუმილის შედეგად, განგმირე იმით, რომ შენი საქმენი გამოგვიცხადე, თუმცა კი ეს ეშმაკი აქამდე შენვე გააბატონე შენზე, რადგან არც კიცხავდი, არც ამხილებდი მას. ამიერიდან იგი ვეღარ დაიმკვიდრებს შენში, რადგან შენი გულიდან სააშკარაოზეა გამოყვანილი". არც კი დაესრულებინა ბერს საუბარი, რომ, აჰა, მოქმედება გამოჩნდა, როგორც რამ ცეცხლის ჩირაღდანი, ჩემი უბიდან გამოზიდული, და მყრალი სუნით აავსო მან სახლი, ისე რომ, იქ მყოფთ ეგონათ, ბევრი გოგირდი იწვებოდა თითქოს. მაშინ თქვა ბერმა: "აჰა ამ სასწაულით მოგვცა უფალმა დადასტურება ჩემი სიტყვებისა და შენი თავისუფლებისა". აი, ამგვარად განაყენა ჩემგან აღსარებამ ნაყროვანების ვნება და ის ეშმაკეული მოქმედება, ისე რომ აღარასოდეს ფიქრშიც კი აღარ მივდრეკილვარ ხსენებული გულისთქმისკენ. ამასთან, ამბა სერაპიონის ნათქვამისგანაც ვსწავლობთ, რომ მხოლოდ მაშინ ვხდებით ღირსი ჭეშმარიტი განმრჩეველობის ნიჭისა, როდესაც ვერწმუნებით არა ჩვენეული გონების განსჯას, არამედ მამათა მოძღვრებასა და განწესებას, რადგან არანაირი სხვა ნაკლოვანების გზით ისე არ მიჰყავს ეშმაკს უფსკრულის პირამდე მონაზონი, როგორც იმით, რომ დაარწმუნებს მას უკუაგდოს მამათა შეგონებანი და მიჰყვეს საკუთარ განსჯასა და საკუთარ ნებას. კარგი იქნებოდა კაცობრივ ხელოვნებათა და მეცნიერებათა სფეროდანაც მოგვეტანა ნიმუშები და გვესწავლა, რომ თუ ესენიც კი, რომლებიც ხელშესახებიცაა, თვალით დასანახიც და ყურით სასმენიც, თავისთავად ვერ იქნება წარმატებული, თუ არ გვეყოლება კარგი მასწავლებელი და დამრიგებელი, როგორღა არ იქნებოდა სიშლეგე იმის დაშვება, რომ სულიერი ოსტატობა, რაც ყოველგვარ ოსტატობაზე უფრო რთულია, არ საჭიროებდეს მოძღვარს, მაშინ როცა უხილავია იგი და დაფარული, და მხოლოდ გულის სიწმინდით განჭვრეტილი, თუმცა ამ ოსტატობაში წარუმატებლობა არათუ დროებითი ზიანის მომტანია, არამედ - სულის წარწყმედისა და საუკუნო სიკვდილისა".

გერმანემ თქვა:

"სირცხვილის საბაბად და მავნებელი მორიდების მიზეზად გვიხდება, ჩვეულებრივ, ის, რომ ხშირად მამათაგან ზოგი, შეიტყობს რა ძმათა გულისზრახვებს, არათუ არ ჰკურნებს მათ, არამედ, პირიქით, გმობს და სასოწარკვეთაში აგდებს, როგორც ვიცით, რომ მომხდარა სირიის მხარეებში. იქ იყო ერთი ძმა, რომელმაც იქაურ ბერს გაუმჟღავნა თავისი გულისზრახვები მთელი სიწრფელითა და ჭეშმარიტებით, დარცხვენის გარეშე გააშიშვლა რა მის წინაშე თავისი გულის დაფარულობანი, მაგრამ იმ ბერმა მოსმენისთანავე დაიწყო განრისხება და აღმსარებელი ძმის წინააღმდეგ შემართვა. კიცხავდა რა მას ესოდენ უგვანი ფიქრების გამო, ამ დროს კი ბევრ სხვას, ვინც გაიგონა ეს ყოველივე, შერცხვა, რომ ეღიარებინა თავისი ცოდვები ბერთა წინაშე".

ამბა მოსემ თქვა:

"კარგია, როგორც უკვე ვთქვი, საკუთარ გულისზრახვათა არდაფარვა მამათაგან, თუმცა არათუ ნებისმიერს უნდა ვეუბნებოდეთ აღსარებას, ვინც კი დრო-ჟამმა გააჭაღარავა, არამედ - სულიერ ბერებს, რომლებსაც აქვთ განმრჩეველობა, რადგან მრავალნი იყვნენ, რომლებიც ასაკს აქცევდნენ ყურადღებას და მავანს ამ ნიშნით უმხელდნენ საკუთარ გულისზრახვებს, მაგრამ ისინი კურნების ნაცვლად სასოწარკვეთაში ჩავარდნილან აღსარების მიმღების გამოუცდელობის გამო. მართლაც, ძმა ვინმე, ფრიად გულმოდგინე და, ამასთან, ძლიერ შეწუხებული სიძვის ეშმაკისგან, მივიდა ერთ ბერთან და გაუცხადა მას თავისი გულისზრახვები, მან კი, იყო რა გამოუცდელი, მოისმინა და განრისხებულმა "უბადრუკი" და "სამონაზვნო სქემის უღირსი" უძახა ამ ძმას როგორც ამგვარ გულისზრახვათა დამტევს. როდესაც ხსენებულმა ძმამ ისმინა ეს ყოველივე, სასოწარკვეთაში ჩავარდა და, დატოვა რა თავისი ადგილი, სოფლისკენ მიბრუნდა, მაგრამ ღვთის განგებით შეხვდა მას მამა აპოლონი, ბერთა შორის უგამოცდილესი, რომელმაც ნახა რა იგი მშფოთვარე და მეტად დამწუხრებული, ასე ჰკითხა მას: "შვილო, რა არის მიზეზი ესოდენი მჭმუნვარებისა? მან კი პირველად ვერაფერი უპასუხა მეტისმეტი უიმედობისგან, მაგრამ შემდეგ, როდესაც ბევრს ეხვეწა ბერი, ყველაფერი მოუთხრო თავისი თავის შესახებ და უთხრა: "გულისზრახვები მტანჯავენ ხშირად, რის გამოც მივედი და გავუცხადე ისინი მავან ბერს, რომლის თქმითაც არ არსებობს ჩემთვის სასოება ცხონებისა. ამიტომაც გადავიწურე იმედი და უკან ვბრუნდები სოფელში". მოისმინა ყოველივე მამა აპოლონმა, შემდეგ დიდ ხანს ევედრა და არწმუნა ამ ძმას, ეუბნებოდა რა: "ნუ იუცხოვებ, შვილო, ნურც სასოწარკვეთას მიეცემი, რადგან მეც კი, ამ ასაკში და ასეთი ჭაღარით, სწორედ ეგ გულისზრახვები მტანჯავს ძალუმად. ამიტომ, ნუ შეგიპყრობს უიმედობა ესოდენი განხურვების გამო, რაც არა იმდენად კაცობრივი გულმოდგინებით განიკურნება, რამდენადაც - ღვთის კაცთმოყვარეობით. მხოლოდღა ეს მომმადლე დღეს, რომ დაუბრუნდე შენს კელინს". ასეც გააკეთა იმ ძმამ, მამა აპოლონი კი გაშორდა მას, მივიდა იმ ბერთან, რომელმაც გაწირა ხსენებული ძმა, გარეთ დადგა და ცრემლით ევედრა ღმერთს, თქვა რა: "უფალო, რომელიც სარგებლობისთვის მოაწევ ჩვენზე განსაცდელებს, შემოუქციე იმ ძმის მტერი ამ ბერს, რომ თავის სიბერეში მაინც ისწავლოს მან განსაცდელისგან ის, რაც ამდენი ხნის მანძილზე ვერ უსწავლია, და ამის შემდეგ თანამგრძნობი გაუხდეს იმათ, რომლებსაც ბრძოლები აქვთ". როგორც კი დაასრულა ლოცვა მამა აპოლონმა, იხილა მან კელინის ახლოს მდგომი ეთიოპიელი, რომელიც ისრებს სტყორცნიდა ბერს, ის კი, ისრებით დაჭრილი, ანაზდეულად აქეთ-იქით აწყდებოდა როგორც მთვრალი. ბოლოს, ვერ შეძლო რა მან ამ მდგომარეობის ატანა, გამოვიდა კელინიდან და იმავე გზით, რომლითაც ადრე ის ახალგაზრდა ძმა წავიდა, ესეც სოფლისკენ დაიძრა. ამბა აპოლონი მიხვდა, რაც მოხდა, წინ შემოხვდა ხსენებულ ბერს და უთხრა: "საით მიდიხარ, ან კი რაა მიზეზი იმ მშფოთვარებისა, შენ რომ შეუპყრიხარ?" იმ ბერმაც ისაზრა, რომ მის შესახებ ყველაფერი იყო ცნობილი წმინდა აპლონისთვის; ამიტომაც სირცხვილისაგან ვერაფერი მიუგო მას, მამა აპოლონმა კი უთხრა: 'დაუბრუნდი შენს კელინს, ამიერიდან იცოდე შენი უძლურება და იპყარ შენი თავი ან როგორც გაუმეცრებული ეშმაკისგან ანდა როგორც აბუჩად აგდებული მისგანვე, რადგან მასთან შერკინების ღირსად ვერ გამოჩნდი. თუმცა რად ვამბობ "შერკინებას", რადგან მის შემოტევას ერთი დღეც ვერ გაუძელი? ეს ყოველივე კი შეგემთხვა შენ, რადგან როდესაც აღსარების სათქმელად მიიღე ამ საერთო მტრისგან კვეთებული ახალგაზრდა ძმა, ნაცვლად იმისა, რომ ბრძოლისთვის მოგემზადებინა იგი, სასოწარკვეთილებაში ჩააგდე, ისე რომ, არც კი შეგიცვნია ბრძნული უწყება: "გადაარჩინე, ვინც სასიკვდილოდ მიჰყავთ, და მოსაკლავად განწირულთა გამოსყიდვას ნუ დაინანებ" (იგავ. 24. 11); არც უფლის იგავი გისაზრებია, რომლის თქმითაც "დამსხვრეული ლერწამი არ უნდა გავტეხოთ, არცთუ მბჟუტავი პატრუქი ჩავაქროთ" (მთ. 12. 20), რადგან ვერავინ შეძლებდა მტრის მზაკვრობათა დათმენას ანდა ბუნების ცეცხლოვანი მდუღარების დაშრეტას, ღვთის მადლი რომ არ იფარავდეს ადამიანურ უძლურებას. ამიტომ, აღსრულებულია რა ჩვენზე ეს მაცხოვნებელი განგებულება ღვთისა, საერთო ლოცვებით ვევედროთ ღმერთს, რომ ის მათრახიც უკუაგდოს, შენს წინააღმდეგ რომ მიუშვა მან, რადგან "სწორედ იგია, ვინც ტკივილს გვაყენებს და კვლავ აღგვადგენს, ვინც დაარტყა და ვისმა ხელებმაც განკურნეს" (იობ. 5. 18), "ვინც ამდაბლებს და ამაღლებს, მოაკვდინებს და ცხოველყოფს, ჯოჯოხეთში ჩაჰყავს და ამოჰყავს" (I მფ. 2. 6-7)". უთხრა რა ეს და ილოცა, მყისვე გაათავისუფლა იგი მასზე მოწევნილი ბრძოლისგან და, ამასთან, შეაგონა, რომ ღვთისთვის ეთხოვა მას, "ებოძებინა მისთვის ენა სწავლულობისა, რათა სცოდნოდა, თუ როდის მართებდა სიტყვის თქმა" (ეს. 50.4).

მაშ, ყოველივე ზემოთქმულიდან ვიგებთ, რომ არ არსებობს სხვა რამ უსაფრთხო გზა ცხონებისა, თუ არა საკუთარ გულისზრახვათა აღიარება იმათ წინაშე, რომლებიც მამათა შორის უგამოცდილესნი არიან, რომ ამ მამათა მიერ სათნოებითი კანონი მივიღოთ და არ მივყვეთ საკუთარ გულისზრახვასა და განსჯას, რადგან უმართებულო იქნებოდა, რომ თუკი ვინმე, ზემორე შემთხვევის მსგავსად, შეხვდებოდა, ვთქვათ, ერთ ლიტონ ბერს ანდა რამდენიმეს გამოუცდელს, ამის გამო უარეყო მას საკუთარ გულისზრახვათა აღიარება თვით უგამოცდილეს მამათა წინაშეც და მოეძაგებინა წინამამათა გადმოცემა, ვინაიდან საკუთრივ ის, რომ ჩვენმა წინამამებმაც არათუ თავიანთი თავიდან გამომდინარე, არამედ ღვთისგან და ღვთივსულიერ წერილთაგან აღძრულებმა გადასცეს შემდგომ თაობებს, რომ წინწასულთათვის ეკითხათ მათ რჩევა, ამის შეცნობა შესაძლებელია ღვთიური წერილის მრავალი სხვა უწყების კვალობაზეც, განსაკუთრებით კი თვით წმინდა სამუელთან დაკავშირებული ისტორიიდან, რომელიც თუმცა ჩვილობიდანვე შეიწირა ღვთისადმი მისი დედისგან და ღირსი გახდა საღვთო გაზრახებისა, არ მიენდო საკუთარ გულისზრახვას, არამედ ერთგზის და ორგზის ხმობილმა ღვთისგან, მიაშურა ელი ბერს და მისი დამოძღვრით განაწესა და დააკანონა, თუ როგორ იყო საჭირო ღვთისადმი სიტყვის მიგება (I მფ. 3. 9). ასე რომ, ვინც ღმერთმა საკუთარი ხმობით განაჩინა თავის ღირსად, მისივე განსწავლა ნებავს მას ბერის ბრძანებისა და განწესების შესაბამისად, უთუოდ იმიტომ, რომ ამ გზით თავმდაბლობისკენ წარემართოს იგი. ასევე, როდესაც ქრისტემ თვითონვე უხმო პავლეს, და წინასწარვე გაეზრახა მას, შეეძლო, რომ მყისვე გაეხსნა მისთვის თვალები და ეუწყებინა გზა სრულქმნილებისა, მაგრამ ანანიასთან გაგზავნა იგი და მის მიერ უბრძანა, რომ შეეცნო მას ჭეშმარიტების გზა, უთხრა რა: "ადექი, შედი ქალაქში და იქ გეტყვიან შენ, თუ რისი გაკეთება გმართებს" (საქმ. 9. 6). ამით ის გვასწავლა უფალმა, რომ წინწასულთა წინამძღვრობას უნდა მივყვეთ, რათა არ მოხდეს ისე, რომ ოდესმე, პავლეს შესახებ კარგად თქმულის ცუდად გაგებით, თავმოთნეობის ნიმუში მიეცეს შემდგომ თაობებს და ის ისურვოს ყველამ, რომ პავლეს მსგავსად, სწორედ ღვთის მიერ (და არა მამათაგან) იყოს იგი ჭეშმარიტებისკენ ნაწინამძღვრები. აქ რომ სწორედ ეს აზრია, ამის შეცნობა არა მხოლოდ ზემოთქმულისგანაა შესაძლებელი, არამედ იმის კვალობაზეც, რაც სწორედ საქმით აჩვენა მოციქულმა, დაწერა რა და თქვა: "ავედი იერუსალიმში პეტრეს და იაკობის სანახავად და ვაუწყე მათ ის სახარება, რასაც ვქადაგებ, რადგან იქნებ ფუჭად ვრბი ანდა ვრბოდი" (გალ. 2. 2), და ეს იმის მიუხედავად, რომ პავლესთან თანამსვლელობდა სულიწმინდის მადლი იმ სასწაულთა ძალით, რასაც იგი იქმოდა. ამიტომ, ვინ იქნება იმგვარად ამპარტავანი და კადნიერი, რომ საკუთარ აზრსა და განსჯას შეუდგეს, მაშინ როცა თვით "რჩეულობის ჭურჭელი" აღიარებს, რომ საჭიროებდა იგი მისი წინამორბედი მოციქულების რჩევა-დარიგებას? ამით, ცხადია ისიც მტკიცდება, რომ უფალი არავის უცხადებს სრულქმნილების გზას, თუ არა იმათ, რომლებიც სულიერ მამათა მიერ იწინამძღვრებიან ამ გზისკენ, ისევე როგორც ამბობს იგი წინასწარმეტყველის მიერაც: "ჰკითხე შენს მამას და გაუწყებს შენ; - შენზე უხუცესთ, და გეტყვიან შენ" (II სჯ. 32. 7). ამრიგად, მთელი ძალით და მთელი გულმოდგინებით უნდა ვიუნჯებდეთ ჩვენში განმრჩეველობის კეთილ ნიჭს, რაც შეგვაძლებინებს იმას, რომ ორივე გადაჭარბებისგან უვნებლად ვიყოთ დაცულნი, რადგან, როგორც მამები ამბობენ, თანაბრად მავნებელია უკიდურესობა ორივე მხარეს, ესე იგი როგორც მარხვის სიჭარბე, ასევე მუცლის ნაყროვანება, როგორც მღვიძარების უზომოება, ასევე ძილის მოჭარბებულობა, და ამგვარადვე - ყველა დანარჩენი გადამეტება. მართლაც, ვიცით მავანნი, რომლებიც, ნაყროვანებისგან დაუძლურებულნი, უზომო მარხვით დაცემულან და იმ უძლურების მიზეზით, რაც მათ უზომო მარხვამ შესძინა, ნაყროვანების იმავე ვნებისკენ დასხლეტილან. ჩემს თავზეც მახსოვს, როგორ შემემთხვა ერთხელ მსგავსი რამ, როდესაც იმ ზომამდე ვიმარხულე, რომ გამიქრა ჭამის სურვილი და ორი-სამი დღე უჭმელად მყოფს საერთოდ აღარ მქონდა საჭმლის ნდომა, სხვებს რომ ამისკენ არ მივემართე. და კიდევ, ეშმაკის მზაკვრობით, ისე გაშორდა ძილი ჩემს თვალებს, რომ მთელი ღამეები უძილოდ მყოფი ვევედრებოდი უფალს, სულ ცოტა ძილი მოეცა ჩემთვის. აი, ამ უზომო უჭმელობამ და უძილობამ უფრო დიდი საფრთხე შემიქმნა, ვიდრე ნაყროვანებამ და ძილის სისავსემ".

ამგვარ და ესოდენ სწავლათა გზით სიხარული მოგვანიჭა წმინდა მოსემ და ჩვენც, სარგებელმიღებულნი, ვადიდებდით უფალს, ეგზომ სიბრძნეს რომ მიჰმადლებს მისდამი მოშიშთ, რომელსაც შეჰფერის პატივი და ძლიერება უკუნისამდე. ამინ.