წმინდა მართალი
იოანე კრონშტადტელი

სულიერი ცხოვრების შესახებ, დღიურებიდან

ნუ განაწყენდები, თუკი ვინმე არაგულწრფელად გესაუბრება ან გექცევა, რამეთუ განა შენ თვითონ ყოველთვის გულწრფელად ესაუბრები და ექცევი სხვებს? არ ფარისევლობ ხშირად? ლოცვისას ღმერთს ყოველთვის გულწრფელად, არაფარისევლურად ესაუბრები? განა ხშირად არაა, რომ ბაგეები ჭეშმარიტების სიტყვებს წარმოთქვამენ, გული კი ცრუობს? განა სიწრფელით, უბრალოებით ცხოვრობ ღვთის წინაშე? თუკი არა ხარ მართალი ღვთისა და ადამიანების წინაშე, ხშირად ცრუობ, ფარისევლობ, – ნუ განრისხდები, თუკი სხვებიც არაგულწრფელნი და პირმოთნენი არიან შენს მიმართ. „რომლითა ვინცა ვინ ცოდის, მითაცა ისაჯებინ“ (სიბრძნე 11,17). შემწყნარებელი იყავ სხვების მიმართ იმაში, რაშიც თავად ცოდვილი ხარ.

განა ფარისევლები ფიქრობდნენ, რომ თვალთმაქცურად ლოცულობენ? არ ფიქრობდნენ; ისინი თავს მართლად მიიჩნევდნენ თვით ფარისევლობაში. ის მათი ჩვეულება გახდა, ასე ვთქვათ, მათ ბუნებად იქცა, და ისინი ფიქრობდნენ, რომ თავისი ლოცვით ღმერთს ემსახურებიან. განა ფიქრობენ დღევანდელი ფარისეველი ქრისტიანები, რომ ფარისევლურად ლოცულობენ და ფარისევლურად ცხოვრობენ? არ ფიქრობენ. ისინი ყოველდღიურად ლოცულობენ, შესაძლოა დიდხანს, მაგრამ ლოცულობენ ჩვეულებით, ბაგეებით და არა გულით, გულის შემუსვრილების გარეშე, გამოსწორების მტკიცე სურვილის გარეშე; ლოცულობენ მხოლოდ დადგენილი წესის შესასრულებლად და ჰგონებენ, ვითარმედ მსხვერპლი შესწირეს ღმრთისა (იხ. იოან. 16,2), არადა თავისი ლოცვით მხოლოდ ღვთის რისხვას იწვევენ თავზე. ყველა ჩვენთაგანი მეტ-ნაკლებად სცოდავს იმით, რომ ფარისევლურად ვლოცულობთ, და ამის გამო დიდ სასჯელს ვიღებთ. დამდაბლდი, თავი ბალახად მიიჩნიე, რომელიც არაფერია საუკუნოვანი მუხების წინაშე, ანდა – ეკლიან სარეველად, რომელიც არარაობაა, უფასურია დიდებული, სურნელოვანი და ნაზი ყვავილების წინაშე, რამეთუ შენ ბალახი ხარ, ეკლიანი სარეველა ხარ შენი ვნებების გამო.

ჰოი, როგორ მეზიზღება ეს ეშმაკისეული ბოროტმოხარულობა მოყვასის ცოდვის გამო, ეს ჯოჯოხეთური ძალისხმევა მისი ნამდვილი ან ყალბი სისუსტის დასამტკიცებლად. და ადამიანები, ასე რომ იქცევიან, იმის თქმასაც ბედავენ, რომ პატივს სცემენ და მთელი ძალით ცდილობენ აღასრულონ ღვთისა და მოყვასის სიყვარულის კანონი! რანაირი სიყვარულია აქ მოყვასისა, როცა დიდებულ და წმიდა ადამიანებშიც მიზანმიმართულად ეძიებენ ბნელ ლაქებს, ერთი ცოდვის გამო აშავებენ მთელ მის ცხოვრებას და არ სურთ დაფარონ მოყვასის ცოდვა, თუკი ის მართლაც არის? მათ დაივიწყეს, რომ სიყვარული ყოველსა თავს-იდებნ (1 კორ. 13,7)... ძმაო! „შენ ვინ ხარ, რომელი განიკითხავ სხვისა მონასა? თვისისა უფლისა დგეს გინა თუ დაეცეს, დგეს სამე, რამეთუ შემძლებელ არს ღმერთი დადგინებად მისდა“ (რომ. 14,4).

როდესაც ლოცულობ უფლის, ღვთისმშობლის ან წმინდანების მიმართ, ყოველთვის გახსოვდეს, რომ უფალი მიაგებს გულის მიხედვით („მოგეცინ შენ უფალმან გულისაებრ შენისა“ (ფსალმ. 19,5)); როგორიცაა გული, ისეთია საბოძვარიც. თუკი ლოცულობ რწმენით, წრფელად, მთელი გულით, არაფარისევლურად, მაშინ შენი რწმენის შესაბამისად, შენი გულის მხურვალების შესაბამისად, მოგენიჭება უფლისგან საბოძვარი. და პირიქით, რაც უფრო ცივია შენი გული, რაც უფრო მცირედმორწმუნეა, ფარისევლურია, მით უსარგებლოა შენი ლოცვა, უფრო მეტიც, მით უფრო განარისხებს ის უფალს, რომელიც სულია და ეძიებს მის თაყვანისმცემლებს სულითა და ჭეშმარიტებით (იხ. იოან. 4, 23).

რა უნდა ვქნათ, რომ უფალს არაფარისევლურად ვემსახუროთ? ჯვარს უნდა ვაცვათ ხორცი ვნებითურთ და გულისთქმით (გალატ. 5,24) და იგი არად ჩავაგდოთ, და ყოველივე, რასაც ის დიდად აფასებს, ძლიერ უყვარს: სიამეები, ფული, სამოსი, სახლები, ეტლები – მივიჩნიოთ არარაობად, ნაგვად, წყლულად, მიწად, რაც არის კიდეც სინამდვილეში ეს ყოველივე; ხოლო ყველაზე ძვირფასად ცხოვრებაში მივიჩნიოთ სიყვარული და მისთვის ყოველივე მსხვერპლად გავიღოთ, მას დავუმონოთ ყოველი, მისი გულისთვის ყველაფერი უგულებელვყოთ.

ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი ეშმაკისეული მზაკვრობაა გულის და მასთან ერთად ყველა სულიერი და ხორციელი ძალის სიზარმაცით მოუძლურება; გულში იშრიტება სარწმუნოება, სასოება და სიყვარული, ხდები ურწმუნო, გულგატეხილი, ღვთისა და კაცთა მიმართ უგრძნობელი, – განქარვებული მარილი.

გული ერთ წუთში შეიძლება რამდენჯერმე შეიცვალოს სიკეთისკენ ან ბოროტებისკენ, რწმენისკენ ან ურწმუნოებისკენ, უბრალოებისკენ ან ცბიერებისკენ, სიყვარულისკენ ან სიძულვილისკენ, კეთილმოსურნეობისკენ ან შურისკენ, ხელგაშლილობისკენ ან სიძუნწისკენ, უმანკოებისკენ ან სიძვისკენ. ჰოი, როგორი მერყეობაა! ჰოი, რამდენი საფრთხეა! ჰოი, რამდენი სიფხიზლე და ყურადღებაა საჭირო საკუთარი თავის მიმართ!

როდესაც შენ გლანძღავენ და ამის გამო შეძრწუნდები და გულში მტკივნეულად განიცდი, ეს ნიშნავს, რომ შენში ამპარტავნებაა, სწორედ მისი მოწყვლა და გულიდან გამოგდებაა საჭირო გარეგნული უპატიოებით. ამგვარად, ნუ გაღიზიანდები დაცინვებით და ნუ მოიძულებ მოძულეებსა და მლანძღველებს, არამედ შეიყვარე ისინი, როგორც შენი ექიმები, რომლებიც ღმერთმა გამოგიგზავნა შესაგონებლად და სიმდაბლის სასწავლებლად, ევედრე მათთვის ღმერთს – „აკურთხევდით მწყევართა თქუენთა“ (მათ. 5,44). თქვი: ისინი მე კი არ მლანძღავენ, არამედ ჩემს ვნებას, მე კი არ მგვემენ, არამედ აი ამ გველს, რომელიც ჩემს გულში ბუდობს და ლანძღვისას ტკივილს იწვევს. თავს იმით ვიმშვიდებ, რომ იქნებ კეთილმა ხალხმა თავიანთი დამცინავი სიტყვებით გამოაძევოს ის იქიდან, მაშინ აღარ მეტკინება გული. მადლობა შესწირე ღმერთს გარეგანი უპატიოებისთვის: ის, ვინც აქ მოითმენს უპატიოებას, იმქვეყნად აღარ იქნება უპატიოებაში. „შეიწყნარა ხელისაგან უფლისა მრჩობლნი ცოდვანი მისნი“ (ეს. 40,2). „მშვიდობა მომეც ჩუენ, რამეთუ ყოველნი მომაგენ ჩუენ“ (ეს. 26,12).

ადამიანებს, რომლებიც ცდილობენ სულიერი ცხოვრებით იცხოვრონ, აქვთ ყველაზე ფაქიზი და ყველაზე მძიმე ბრძოლა გულისსიტყვებთან მიმართებით, ცხოვრების ყოველ წამს, – სულიერი ბრძოლა. ყოველ წამს საჭიროა იყო მთლიანად ნათელი თვალი, რათა შენიშნო სულში შემავალი ბოროტისმიერი გულისსიტყვები და აირეკლო. ასეთ ადამიანებს გული ყოველთვის ანთებული უნდა ჰქონდეთ რწმენით, სიმდაბლით, სიყვარულით. წინააღმდეგ შემთხვევაში იქ იოლად ჩაიბუდებს ეშმაკის მზაკვრობა, მას მოჰყვება მცირედმორწმუნეობა ან ურწმუნოება, შემდეგ კი ყოველგვარი ბოროტება, რასაც ადვილად ვერ ჩამოიბან ცრემლებითაც კი. ამიტომ, არ დაუშვა გულის სიცივე, განსაკუთრებით ლოცვისას, გაექეცი ყოველგვარ ცივ გულგრილობას. ძალიან ხშირად ხდება, რომ ბაგეებზე ლოცვაა, ხოლო სულში მზაკვრული მცირედმორწმუნეობა ან ურწმუნოება, თითქოს კაცი ბაგეებით ახლოა უფალთან, გულით კი განშორებულია. ლოცვის დროს ბოროტი ყველა ღონეს ხმარობს იმისთვის, რომ გააციოს და გაამზაკვროს ჩვენი გული ყველაზე შეუმჩნეველი ხერხით. ილოცე და განძლიერდი, გული განაძლიერე.

ნათქვამია: „სიყვარულსა არა უხარინ სიცრუესა ზედა, არამედ უხარინ ჭეშმარიტებასა ზედა“ (იხ. 1 კორ. 13,6). ჩვენ ხშირად ვხედავთ ადამიანთა უმართებულო, ცოდვიან საქმეებს, ან გვესმის მათ შესახებ, და ჩვენ ცოდვიანი ჩვეულება გვაქვს: გვახარებს ასეთი საქმეები და ჩვენს სიხარულს უგუნური სიცილით გამოვხატავთ. ცუდად ვიქცევით, არაქრისტიანულად, უსიყვარულოდ, ღვთისთვის საძულველად. ეს ნიშნავს, რომ გულში ქრისტიანული სიყვარული არ გვაქვს მოყვასის მიმართ, რამეთუ „სიყვარულსა არა უხარინ სიცრუესა ზედა, არამედ უხარინ ჭეშმარიტებასა ზედა“. მომავალში ამგვარად აღარ მოვიქცეთ, რათა არ დავისაჯოთ ცოდვის მქმნელებთან ერთად.

როცა თავში მოგივა უგუნური აზრი – დაითვალო შენი რაღაც კეთილი საქმეები, იმწამსვე გამოასწორე ეს შეცდომა და დაითვალე შენი ცოდვები, შენს მიერ ყოვლადსახიერი და მართალი მეუფის მიმართ მუდმივად, ურიცხვად მიყენებული შეურაცხყოფანი, და ნახავ, რომ მათი რიცხვი ზღვის ქვიშასავითაა, ხოლო კეთილი საქმეები, მათთან შედარებით, იგივეა, რომ სულაც არ გქონია.

რატომ ვწუხვართ, ვიტანჯებით, როდესაც ვერ ვიღებთ რასაც ველოდით, ანდა ვკარგავთ რაიმე განძს? იმიტომ, რომ მოსალოდნელი, ისევე როგორც დაკარგული განძი, ჩვენი გულის კერპი იყო; იმიტომ, რომ ჩვენი გული განშორებულია უფლისგან, ცოცხალი წყლების წყაროსგან, რომელსაც ერთადერთს ძალუძს ჩვენი გულის აღვსება და დამშვიდება. მთელი გულით მივეჯაჭვოთ ღმერთს, და ვერანაირი მიწიერი დანაკარგი, ვერანაირი აუსრულებელი მოლოდინი რაიმე მიწიერი სიკეთისა, მაგალითად: ფულის, წარჩინების ნიშნის და სხვ. – რაც გარეგანი და ხრწნადია – ვერ დაგვამწუხრებს. მივეჩვიოთ საკუთარ თავში ცხოვრებას. აზრები ზეციური სიკეთეებისკენ მივმართოთ, ზეციური სასყიდლისაკენ, რომელიც ერთადერთი სასურველი და სარწმუნოა, და მის მიმღებს ჭეშმარიტ ნეტარებას ანიჭებს.

გულმოდგინე, ცრემლიანი ლოცვა არა მხოლოდ ცოდვებს განწმენდს, არამედ ხორციელ უძლურებებსა და სნეულებებსაც განჰკურნავს და ადამიანის მთელ არსებას განაახლებს და, ასე ვთქვათ, გარდაქმნის (გამოცდილებით ვამბობ). ჰოი, როგორი შეუფასებელი ნიჭია ლოცვა!

ილოცე იმისთვის, რომ უბოროტო უფალმა გასწავლოს უბოროტობა და მოთმინება, რომ გასწავლოს და განგამტკიცოს, რათა გიყვარდეს მტრები, და არა მხოლოდ კეთილმოსურნენი, რათა მან გასწავლოს გულწრფელი ლოცვა არაკეთილმოსურნეთათვის ისევე, როგორც კეთილმოსურნეთათვის.

სოფელი თვლემს, ცოდვიანი ძილით სძინავს. ღმერთი მას აღვიძებს ომებით, ეპიდემიებით, ხანძრებით, დამანგრეველი ქარიშხლებით, მიწისძვრებით, წყალდიდობებით, მოუსავლიანობით.

სულში დაიდე მტკიცე გადაწყვეტილება, ძლიერად მოიძულო ყოველგვარი ცოდვიანი აზრები, სიტყვები, საქმეები, და როცა მოვა ცოდვის განსაცდელი, მედგრად შეეწინააღმდეგე, მისდამი სიძულვილის გრძნობით; მხოლოდ გაფრთხილდი, რომ შენი სიძულვილი არ მიემართოს ცოდვისკენ მიმზიდველი ძმისკენ. ცოდვა მთელი გულით მოიძულე, ძმა კი შეიცოდე; შეაგონე და ევედრე მისთვის უფალს, რომელიც ყველას გვხედავს და გამოსცდის ჩვენს გულსა და შინაგანს. „რამეთუ არა სისხლთამდე წინადადგრომილ ხართ თქუენ ცოდვისა მიმართ ახოვნად“ (ებრ. 12,4). თუკი გულში არ განმტკიცდება ცოდვის სიძულვილი, შეუძლებელია ხშირად არ შევცოდოთ. თავისმოყვარება ფესვიანად უნდა ამოვგლიჯოთ, ყოველი ცოდვა მისგანაა. ცოდვა ყოველთვის ჩვენს კეთილისმყოფელად გვაჩვენებს თავს, კმაყოფილებასა და განსვენებას გვპირდება. „კეთილ არს ხე ჭამად და სათნო თვალთათვის ხილვად და შუენიერ განცდად“ (დაბ. 3,6). ყოველთვის აი ასეთი გვეჩვენება ცოდვა.

ჩვენი თავისმოყვარება და ამპარტავნება განსაკუთრებით მოუთმენლობასა და გაღიზიანებაში გამოვლინდება, როცა ვინმე ჩვენთაგანი ვერ იტანს სულ მცირე წყენასაც კი, რასაც სხვები შეგნებულად ან შეუგნებლად გვაყენებენ, ანდა წინააღმდეგობას, რომელსაც ადამიანები ან ჩვენს გარშემო მყოფი საგნები გვიქმნიან კანონიერად ან უკანონოდ, შეგნებულად ან შეუგნებლად.

ნუ შეუშინდები ხორციელ დანაკარგებს, სულიერი დანაკარგებისა გეშინოდეს. ნუ გეშინია, ნუ სულმოკლეობ, ნუ ღიზიანდები, როცა გართმევენ ფულს, საჭმელ-სასმელს, სიამტკბილობებს, სამოსს, საცხოვრებელს, თვით სხეულსაც კი. გეშინოდეს, როცა მტერი შენს სულს ართმევს რწმენას, სასოებას, ღვთისა და მოყვასის სიყვარულს, როცა ის შენს სულში თესავს სიძულვილს, მტრობას, მიწიერი საგნების სიყვარულს, ამპარტავნებას და სხვა ცოდვებს. „ნუ გეშინინ მათგან, რომელთა მოსწყვიდნენ ხორცნი, ხოლო სულისა ვერ ხელეწიფების მოკლვად“ (მათ. 10,28).

მოყვასი უფრო მეტად მაშინ უნდა გვიყვარდეს, როცა ის სცოდავს ღვთის წინაშე ან ჩვენს წინაშე, რამეთუ მაშინ ის ავადაა, ის სულიერ უბედურებაშია, საშიშროებაშია. სწორედ მაშინ უნდა ვყოთ წყალობა მისთვის, ვილოცოთ მისთვის, მის გულს საკურნებელი სალბუნი დავადოთ – სიტყვა ალერსიანი, შეგონებისა, მხილებისა, ნუგეშისცემისა, მიტევებისა, სიყვარულისა. „იყვენით ურთიერთას ტკბილ, მოწყალე, მიმმადლებელ თავთა თვისთა, ვითარცა-იგი ღმერთმან ქრისტეს მიერ მოგუმადლა ჩუენ“ (ეფეს. 4,32).

ყოველმხრივ სივიწროვეში ხარ ამ ქვეყნად, ყველაფერი გღალატობს: ნათესავები, მეგობრები, ნაცნობები, სიმდიდრე, გრძნობისმიერი სიამოვნებები, შენი სხეული, გღალატობს ყველა სტიქია: მიწა, წყალი, ცეცხლი, ჰაერი, სინათლე – მაშ მხოლოდ ღმერთს მიეჯაჭვე, „რომლისა თანა არა არს ცვალება, გინა თუ ქცევისა აჩრდილ“ (იაკობ. 1,17), რომელიც ერთადერთია სიყვარული.

ძნელია ვნებების დამარცხება, რომლებიც თითქოსდა ჩვენს ბუნებრივ ნაწილებად ქცეულან („მოაკვდინენით უკუე ასონი თქუენნი ქუეყანასა ზედა“ (კოლ. 3,5)), მაგრამ საკუთარი თავისადმი მუდმივი ყურადღებით და გულმოდგინე მოუკლებელი ლოცვით თავშეკავებასთან ერთად, ღვთის შეწევნით შესაძლებელია მათი დამარცხება და ამოძირკვა.

როგორი სიბნელეა, როგორი უგუნურებაა, როგორი უძლურებაა და როგორი საშინელი, მომაკვდინებელი ძალადობაა – ცოდვა! შინაგანად ვმრუშობთ სახეების მზერისას, რადგან ლამაზია სახეები; გვძულს ადამიანი, რადგან ის არაა ჩვენნაირი ზნის, ჩვენნაირი ვნებების მქონე, ჩვენნაირი სულიერი განწყობის (რომელიც ხშირად ძლიერ ცოდვიანია, ვნებიანია, ბიწიანია). განა სიძვის, ცოდვის მიზეზი – სახის სილამაზეა? განა ის შემოქმედისადმი გაკვირვების მიზეზი არაა, რომელმაც ასეთი მშვენიერი ადამიანი შექმნა? განა მოყვასის სიძულვილის მიზეზია ის, რომ იგი ჩვენნაირი ზნის, ჩვენსავით თავნება არაა, არ აამებს ჩვენს ამპარტავნებას, ზოგადად ვნებებს, ჩვენნაირი სულიერი განწყობის არ არის? განა ყველას თავისუფალი ნება არა აქვს, თავისი ხასიათი, თავისი ტემპერამენტი, თავისი ჩვევები, თავისი ვნებები? განა ყველა არ უნდა შევიწყნაროთ, განა ყველა ადამიანის პირად თავისუფლებას პატივი არ უნდა მივაგოთ, თავისუფლებას, რომელზედაც თვით უფალი არასოდეს ძალადობს?

„სასუფეველი ცათაჲ იიძულების, და რომელნი აიძულებდენ, მათ მიიტაცონ იგი“ (მათ. 11,12). თუკი არ გვექნება ყოველდღიური ძალისხმევა ჩვენს წინააღმდეგ ამხედრებული ვნებების დასამარცხებლად და გულში ღვთის სასუფევლის მოსაპოვებლად, მაშინ ვნებები, როგორც ტირანები, ძალით დაგვიპყრობენ, ავაზაკებივით შემოიჭრებიან ჩვენს სულში. მიწიერი საგნებისადმი მიდრეკილება პროპორციულად გაიზრდება, ხოლო ზეციურ სიკეთეთა რწმენა და სიყვარული მეტად და მეტად შესუსტდება, ასევე – ღვთისა და მოყვასის სიყვარული. გულისმიერი სიმშვიდე, სინდისის განსვენება – სულ უფრო იშვიათი გახდება. საჭიროა მოღვაწეობა სულის გადასარჩენად, რომელზე ძვირფასიც არაფერია ქვეყანაზე. ყველაფერი მიწიერი უნდა მივიჩნიოთ ნაგვად და აჩრდილად, სიზმრად, ხოლო ყოველივე ზეციური, ყველაზე უფრო თვით უფალი – ჭეშმარიტებად, მარადიულად, უნეტარესად, უცვალებლად.

სულის სიცოცხლე სიყვარულია, ხოლო სიკვდილი – ღვარძლი და შუღლი ძმასთან. უფალი იმიტომ გვაჩერებს ქვეყანაზე, რომ ღვთისა და მოყვასის სიყვარულმა სრულად განმსჭვალოს ჩვენი გულები, ამას ელის ის ყველასგან. ესაა ქვეყნიერების მყოფობის მიზანი.

ყოველი კაცობრივი უსამართლობა უფალს დაუთმე, რამეთუ ღმერთია მსაჯული, შენ კი გულმოდგინედ, წრფელი გულით შეიყვარე ყველა, და გახსოვდეს, რომ შენ თვითონ დიდი ცოდვილი ხარ და ღვთის წყალობას საჭიროებ. ხოლო ღვთის წყალობა რომ დაიმსახურო, სხვები უნდა შეიწყალო ყოველმხრივ.

გული ჩემი მხოლოდ ღმერთს უნდა მიემსჭვალვოდეს: „ხოლო ჩემი მიახლებაჲ ღმრთისა კეთილ არს“ (ფსალმ. 72,28), ის კი – რა სიბრმავე და უკუღმართობაა – ამა სოფლის სიტკბოებებს მიემსჭვალება: საჭმელ-სასმელს, ხორციელ სიამოვნებას, ფულს – ამ მტვერს, სამოსს – ამ ხრწნილებას... უცნაური ამბავია! მე, ქრისტიანს, ზეციურ კაცს, მიზიდავს ყოველივე ამქვეყნიური და ნაკლებად – ზეციური. მე ქრისტეს მიერ ზეცას გადავსახლდი, მაგრამ მთელი გულით მაგრად ვეკრობი მიწას, და ისე ჩანს, არ მსურს როდისმე ზეცად ყოფნა, მირჩევნია მუდმივად მიწაზე დავრჩე. თუმცაღა მიწიერი, ტკბობის მიუხედავად, მამძიმებს და მტანჯავს, ვხედავ, რომ ყოველივე მიწიერი არასაიმედოა, ხრწნადია, მსწრაფლწარმავალია, ვიცი და ვგრძნობ, რომ მიწიერს არაფერს ძალუძს ჩემი სულის განძღომა, ჩემი გულის დამშვიდება და დატკბობა, რომელიც მუდმივად შფოთავს და მწუხარებს მიწიერი ამაოებისაგან. მე, ზეციური კაცი, როდემდე ვიქნები მიწიერი? როდემდე ვიქნები ხორცი მე, შვილი ღვთისა, „რომელი არა სისხლთაგან, არცა ნებითა ხორცთაჲთა... არამედ ღმრთისაგან ვიშევ“ (იხ. იოან. 1,13) წმიდა ნათლისღებაში? როდის მივისწრაფებ სრულად ღვთისკენ? უფალო! მიიმსჭვალე გული ჩემი სულითა შენითა წმიდითა. უფალო! გარემიაქციე გული ჩემი მიწიერი ამაოებისაგან. უფალო! შენს გარეშე არაფერი ძალმიძს.

თუკი მე ვინმეს უგულებელვყოფ, მძულს, ეს ნიშნავს, რომ საკუთარ თავს უსჯულოდ აღვიმაღლებ, უსჯულოდ, ანუ ხორციელად მიყვარს. ჩვენი გული მუდმივად გვაცდუნებს, ფარულად აღგვამაღლებს, მოყვასთ კი შეურაცხყოფს. საჭიროა მუდმივად თვალწინ გვქონდეს ჩვენი ურიცხვი ცოდვები, რათა საკუთარ თავს განვიკითხავდეთ, როგორც სულიერად მკვდარს. მაშინ დრო აღარ გვექნება სხვისი შეცოდებების შესამჩნევად და მათ გამო მოყვასის განსაკითხად, ანდა მოსაძულებლად. მაშინ მათ პატივისცემით მოვეპყრობით, რამეთუ გულისხმავყოფთ, რომ ისინი ბევრ რამეში ჩვენზე შეუდარებლად უკეთესნი არიან.

გიყვარდეს კაცთა მიერი მხილება, სამართლიანიცა და უსამართლოც, რათა აქ გამოსწორდე და არ იქნე მხილებული საშინელ სამსჯავროზე მთელი ქვეყნიერების წინაშე, ყველა ანგელოზისა და ადამიანის წინაშე. ჰოი, მოუთმენელი შიში და სირცხვილი შენს საშინელ სამსჯავროზე, უფალო!

როგორც გლახაკნი და ტანჯულნი გვაიძულებნ თანაგრძნობას, ასევე ჩვენც, ჩვენის მხრივ ვაიძულოთ საკუთარი თავი მოწყალების გასაღებად. სანამ ჟამი არს ვაიძულებდეთ თავს სიკეთის კეთებისათვის, ისევე, როგორც ცოდვა გვაიძულებს განუწყვეტლად, რომ მუდმივად ვცოდოთ და ღმერთი განვარისხოთ, რომ ჩვენ საკუთარი თავისთვის განვამზადოთ გეენის ცეცხლის საკვები, რომელიც აქვე იწყება მცირე-მცირედ ჩვენს გულებში და წინასწარ გვიჩვენებს მარადიულ ცეცხლს, რომელშიაც საუკუნო ტირილი და კბილთა ღრჭენაა. „სასუფეველი ცათაჲ იიძულების, და რომელნი აიძულებდენ, მათ მიიტაცონ იგი“ (მათ. 11,12). და მტერსაც იძულების გზით სურს გეენაში წარიტაცოს და ჩაითრიოს ყველა გაუფრთხილებელი, ურწმუნო და შეუნანებელი და აქაურ სიკეთეებზე შეყვარებული.

იმისთვის, რომ გამოსცადო თავი, გიყვარს თუ არა მოყვასი სახარების თანახმად, ყურადღება მიაქციე შენს თავს იმ დროს, როცა ადამიანები გჩაგრავენ, გლანძღავენ, დაგცინიან, ანდა არ მოგაგებენ ჯეროვან, საზოგადოებაში მიღებულ პატივს, ან როცა ხელქვეითები სცოდავენ მსახურებასთან მიმართებით და დაუდევრები არიან. თუკი შენ ამ დროს მშვიდად ხარ, არ აღივსები მტრობის, სიძულვილის, მოუთმენლობის სულით, თუკი განაგრძობ ამ ხალხის სიყვარულს ისევე, როგორც უწინ, წყენამდე, დაუდევრობამდე, მაშ გყვარებია მოყვასი სახარების თანახმად, ხოლო თუკი ღიზიანდები, ბრაზობ, შეძრწუნდები, მაშინ – არ გყვარებია. „უკუეთუ გიყუარდენ თქუენ მოყუარენი თქუენნი, რაჲ არს მადლი თქუენდა?“ (ლუკ. 6,32).

ქრისტიანი აქვე, მიწაზე უნდა მიეჩვიოს ზეციური ცხოვრებით ცხოვრებას: მარხვით, უპოვარებით, ლოცვით, სიყვარულით, სიმშვიდით, უბოროტობით, მოთმინებით, მხნეობით, გულმოწყალებით. როგორ უმძიმს სიკვდილის ჟამს კაცს, რომელსაც ამ ცხოვრებაში კერპად ჰქონდა ფული ან საჭმელ-სასმელი, ანდა მიწიერი პატივი! ახლა ეს ყოველივე მას ვერაფერში დაეხმარება, არადა მისი გული მაგრადაა მათზე მიჯაჭვული, ხოლო ჭეშმარიტი განძი, მისთვის ცხოვრების მიმნიჭებელი, ანუ სიკეთე, არ გააჩნია. ამრიგად, იმისთვის რომ ადვილი იყოს სიკვდილი, – სიკვდილით კი ყველანი მოვკვდებით, – არაფერი უნდა შევიყვაროთ ქვეყანაზე. „ხოლო მაქუნდეს თუ საზრდელ და საფარველ ხორცთა ამათ, კმა-ვიყოფდეთ ჩუენ“ (1 ტიმ. 6,8).

გახსოვდეს სიყვარული (უფალი იესო ქრისტე - მთარგმნ. შენ.), რომელმაც დასდო თავისი სიცოცხლე კაცთათვის. შენც ნუ დაინანებ თვით შენს სიცოცხლეს ძმისთვის და უწყალოდ ჯვარს აცვი შენი ხორციელი კაცი, რომელსაც არ სურს ძმისთვის მსხვერპლის გაღება.

იმისთვის, რომ ქრისტიანმა ქრისტიანული ცხოვრებით იცხოვროს და მასში სრულიად არ ჩაქრეს სულიერი ცხოვრება, აუცილებელია მისთვის პირადი და საზოგადო ლოცვა, აუცილებელია ტაძარში ღვთისმსახურებაზე დასწრება რწმენით, გულისხმისყოფით, გულმოდგინებით, ისევე როგორც აუცილებელია კანდელში ზეთის ჩამატება, რომ ენთოს და არ ჩაქრეს. ხოლო ვინაიდან გულწრფელი, მხურვალე ლოცვა თავშეკავებისას აღევლინება, ამიტომ ჩვენში ქრისტიანული ცხოვრების, ანუ სარწმუნოების, სასოებისა და სიყვარულის სიმხურვალის შესანარჩუნებლად, საჭიროა თავშეკავება და მარხვა. ისე სწრაფად არაფერი აქრობს ჩვენში რწმენის სულს, როგორც თავშეუკავებლობა, გემოთმოყვარება და ნაყროვანება და გაფანტული, თავაშვებული ცხოვრება. მე ვქრები, სულიერად ვკვდები, როდესაც მთელი კვირა არ ვმსახურებ ტაძარში, და ავინთები, ვცოცხლდები სულით და გულით, როდესაც ვმსახურობ, ვაიძულებ თავს ლოცვისთვის, არა ფორმალური, არამედ ნამდვილი, სულიერი, გულწრფელი, მგზებარე ლოცვისთვის. მაგრამ რამდენი უხორცო მტრის დამარცხება ხდება საჭირო მაშინ! რამდენი მათი მზაკვრობისა და ვერაგობის დაძლევა! თეატრიც აქრობს რწმენასა და ქრისტიანულ ცხოვრებას, ასწავლის გაფანტულობას, მზაკვრობას (ანუ ამქვეყნად ცხოვრებაში გაწაფულობას), მასხარაობას; ის ზრდის ამა სოფლის მოხერხებულ შვილებს, მაგრამ არა ნათლის შვილებს. თეატრი – ქრისტიანული ცხოვრების მოწინააღმდეგეა, ის ამა სოფლის სულის ნაშიერია და არა – ღვთის სულისა. ეკლესიის ჭეშმარიტი შვილები არ დადიან თეატრში.

ყოველი საშუალებით განერიდე შემთხვევებს, მიზეზებს, სიტყვებს – მტრობის მასაზრდოებლებს; და ყოველი შემთხვევით, მიზეზით ისარგებლე წრფელი და წმინდა სიყვარულის გამოსავლენად. პირველ შემთხვევაში თანდათანობით ამოიძირკვება სულის მტრული განწყობა, მეორე შემთხვევაში – საზრდოობს და მტკიცდება სიყვარული. ერთი წუთითაც არ იქონიო გაბოროტებული გული, ყოველთვის მოსიყვარულე იყავი ყველას მიმართ, დაამარცხე შენი განწყობა სიყვარულით, ყოველივეს მომთმენით და ყოველივეს მძლეველით, – გაექეცი სიჯიუტეს, თავნებობას და მოყვასის წინააღმდეგობას, ნუ დაიჟინებ შენსას, რომ შენი ბოროტი კაპრიზი აღასრულო, რომ განზრახ ავნო ვინმეს.

ოჰ, ყურადღება რომ მიგვექცია ჩვენი ცოდვების ან ჩვენი კეთილი საქმეების შედეგებისთვის! როგორ გავფრთხილდებოდით მაშინ, ცოდვას გავექცეოდით, და როგორი მოშურნეები ვიქნებოდით სიკეთისათვის. რამეთუ მაშინ ცხადად დავინახავდით, რომ ყოველი ცოდვა, დროულად არ აღმოფხვრილი, ჩვეულებით განმტკიცებული, ღრმად უშვებს თავის ფესვებს კაცის გულში და ზოგჯერ სიკვდილამდე აძრწუნებს, სწყლავს და სტანჯავს, იღვიძებს, ასე ვთქვათ, და ცოცხლდება მასში ყოველი შემთხვევისას, რომელიც ოდესღაც ჩადენილ ცოდვას ახსენებს, და ამგვარად ბილწავს მის აზრს, გრძნობას და სინდისს. ცრემლთა ღრუბლებია საჭირო ცოდვის დაძველებული ჭუჭყის ჩამოსარეცხად – ისეთი მიმწებვარე და მწველია იგი! პირიქით, ყოველი კეთილი საქმე, ოდესმე გულწრფელად, უანგაროდ აღსრულებული, ანდა გამეორებით ჩვევაში გადასული, ახარებს ჩვენს გულს, შეადგენს ჩვენი ცხოვრების სიხარულს იმის გაცნობიერებით, რომ ჩვენ მთლად ტყუილად არ გაგვივლია ჩვენი ცოდვებით სავსე ცხოვრება, რომ ადამიანებს ვგავართ და არა მხეცებს, რომ ჩვენც ღვთის ხატად ვართ შექმნილი, და ჩვენში არის ღვთაებრივი ნათლისა და სიყვარულის ნაპერწკალი, რომ ღვთის პირუთვნელი სიმართლის სასწორზე ზოგიერთი კეთილი საქმე მაინც იქნება საპირწონე ჩვენი ცუდი საქმეებისა.

ვნება ფიცხელია, მღელვარეა, დაუფიქრებელია, ავია, სწრაფია, ამიტომაც ადამიანი ვნებით, მაგ. მრისხანებით, მრავალ დაუფიქრებელს, არასწორს, გამოგონილს, ბოროტს ამბობს, რასაც სიმშვიდისას არ იტყოდა. ამიტომ, როცა იცი გამოცდილებით ასეთი თვისება ვნებებისა, ჯერ ერთი, შენც ნურაფერს იტყვი, როცა შეძრწუნებული და გაბრაზებული ხარ, და აპატიე გაფიცხებულ და გაღიზიანებულ ადამიანებს, როცა ისინი აფრქვევენ ლანძღვასა და საყვედურებს, უსამართლოსა თუ სამართლიანს.

ადამიანის აზრებს უკიდურესად დიდი ზემოქმედება აქვთ მისი გულისა და მოქმედებების განწყობაზე. ამიტომ, იმისათვის, რომ გული იყოს წმინდა, კეთილი, მშვიდი, ხოლო ნების განწყობა კეთილი და ღვთისსათნო, უნდა განვწმენდდეთ ჩვენს აზრებს ლოცვით, წმიდა წერილისა და წმიდა მამათა ნაწერების კითხვით, მიწიერი სიამოვნებების ხრწნადობასა, მსწრაფლწარმავალობასა და გაქრობაზე ფიქრით.

ყველა მწუხარება, ტანჯვა, დანაკარგი, სნეულება დაშვებულია ღვთისაგან იმისთვის, რომ გულიდან განდევნოს მაცდუნებელი ცოდვა და დანერგოს ჭეშმარიტი სათნოება, – რათა მოგვანიჭოს იმის გამოცდილებითი ცნობა, რომ ცოდვა არის ცრუ, თავხედი, უგუნური, მტარვალი, სიკვდილშემოსილი, და ჩაგვაგონოს მისი მოძაგება; და მოგვანიჭოს გამოცდილებითი ცნობა იმისი, რომ სათნოება ჭეშმარიტია, მშვიდია, ბრძენია, მშვიდად ბატონობს ადამიანებზე, განმაცოცხლებელია. ამიტომაც ყველა გაჭირვებას მოვითმენ დიდსულოვნად, მადლიერებით უფლისადმი, რომელიც არის სულთა ჩვენთა მკურნალი, ჩვენი უკაცთმოყვარესი მაცხოვარი.

ლოცვას ხშირად იმას ეძახიან, რაც სულაც არ არის ლოცვა: მივიდა ტაძარში, იდგა, შეხედა ხატებს, ანდა უფრო ადრე ხალხს, მათ სახეებს, სამოსს, – ამბობს: ვილოცე; იდგა სახლში ხატის წინ, აქნია თავი, ჩაილაპარაკა დაზეპირებული სიტყვები გააზრებისა და თანაგრძნობის გარეშე, – ამბობს: ვილოცე, თუმცა აზრითა და გულით სულაც არ ულოცია, სხვაგან იყო, სხვა პიროვნებებთან და სხვა საგნებთან, და არა – ღმერთთან.

ეცადე ყველაფერი მოიმოქმედო უხორცო მტრის სურვილის საწინააღმდეგოდ. ის გიბიძგებს ამპარტავნებისკენ, თავის ქებისკენ და ძმის განკითხვისკენ, – შენ მიწამდე და ნაცრამდე დამდაბლდი, რაც შეიძლება მკაცრად განიკითხე საკუთარი თავი, ხოლო ძმა გულში შეაქე. თუკი შენი ძმა მტრის ზემოქმედების შედეგად ამპარტავნულად და სიბრაზით გექცევა, შენ სიმდაბლითა და სიყვარულით მოექეცი. თუკი მტერი სიძუნწისკენ გიბიძგებს, შენ გულუხვი და კეთილისმოსურნე იყავი. ასე მოიქეცი ყველა მსგავს შემთხვევაში და ღვთის დიდი მადლის ღირსი გახდები, შენი საკუთარი გულის თვალებით იხილავ მას. ამბობ: არ მაქვს შინაგანი ძალა ამგვარად მოქცევისათვის, მტერი ძლიერია. სთხოვე ყოველ ჟამს ყოვლადძლიერს და ის შეგეწევა.

ჯერ კიდევ ვერ ისწავლე მოყვასის სიყვარული. შენ ადამიანთა ცუდ დამოკიდებულებას შენს მიმართ პასუხობ ცუდი დამოკიდებულებით. პირიქით მოიქეცი: სხვების ცუდ დამოკიდებულებას გულითადი კეთილგანწყობითა და სიყვარულით უპასუხე; რაც უფრო მეტად დაინახავ უსიყვარულობას შენს მიმართ, მით მეტად შეიყვარე. უსიყვარულობა სნეულებაა, სნეული კი უფრო მეტად უნდა გებრალელებოდეს, მეტი ზრუნვა, მეტი სიყვარული უნდა გამოიჩინო მის მიმართ, სწორედ იმიტომ, რომ ის სნეულია. ნუთუ არ იცი, რომ უხორცო მტერი ყველას ებრძვის მზაკვრულად, ყველას ასნებოვნებს სიძულვილის შხამით? არც შენ ხარ განრიდებული მის მზაკვრობას. ნუ ემსახურები მას, მტრობის სულს, არამედ მთელი გულმოდგინებით ემსახურე სიყვარულის ღმერთს. გახსოვდეს, რომ ღმერთი სიტყვა შენი ძმებისთვის მოკვდა.

ნურავის მიმართ, ნურაფრის გამო ნუ ჩაიდებ გულში წყენას, ნურავის მოიძაგებ ნურცერთი მიზეზით. „ყოვლისა წინა ურთიერთას სიყუარული განმარტებული გაქუდინ, რამეთუ სიყუარულმან დაფარის სიმრავლე ცოდვათაჲ“ (1 პეტ. 4,8).

ნუ შეჭამ გაძღომამდე, ნუ გაძღები ძილით, იშრომე გულმოდგინედ, ილოცე მთელი გულით.

თქვენ, ვინც ასე ძლიერ გაურბიხართ ამ ცხოვრებაში ხორცის ტანჯვას და სულის მწუხარებებს, ვინც ასე უფრთხილდებით სხეულს და ელოლიავებით სულს, – რატომ არ ზრუნავთ მარადიული ცეცხლისგან გადასარჩენად, რომელიც ათასჯერ უფრო მძვინვარეა, ვიდრე მიწიერი ცეცხლი? რატომ არ ცდილობთ გაექცეთ მარადიულ მწუხარებას? საცოდავებო, მოიქეცით. აუტანელი იქნება, უცილობლად!

საჭიროა, რომ ჩვენს გულებში წარუშლელად იყოს ამოტვიფრული სიტყვები: „შეიყუარე მოყუასი შენი, ვითარცა თავი თვისი“ (მათ. 19,19), და რათა ეს სიტყვები მუდმივად ხელმძღვანელობდნენ ჩვენს გულს მოყვასთან შეხვედრისას, სადაც არ უნდა იყოს და როცა არ უნდა იყოს: როცა ის მოვა ჩვენთან, ან ჩვენ მივალთ მასთან, რაიმე საქმე უნდა შევასრულოთ მისთვის, რაიმე უნდა მივცეთ, როცა ვესაუბრებით. ამგვარად, ატარე გულით სიტყვები: შეიყვარე, ვითარცა თავი თვისი, და მუდმივად აწარმოე გონებრივი ბრძოლა ჩვენი უფლის ამ ცოცხალი სიტყვების დასაცავად. აიძულე თავი ურთიერთ სიყვარულისთვის, შეგნებულად შეაშფოთე, შეაწუხე, სტანჯე შიგნით ჩამალული თავისმოყვარებისა და ღვარძლის მატლი, ჯვარს აცვი, დაამარცხე „სიმტკიცითა ძლიერებისა“ უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესითა (ეფეს. 6,10).

ამაოა ჩვენი ცხოვრება, ანუ ამაოდ, ფუჭად, ცუდად იკარგებიან ჩვენი ცხოვრების დღეები მარადისობისთვის, სულ მიწიერისთვის, ამსოფლიურისთვის ვზრუნავთ, მარადიულზე ნაკლებად ვფიქრობთ. მომავალ საშინელ სამსჯავროს, მომავალ ტანჯვასა და მომავალ ნეტარებას, რომელთაც არა აქვთ დასასრული, არ წარმოვისახავთ. ჩვენ ყველანი რაღაც სულიერ ნისლში ვცხოვრობთ; ხორცმა და ხორციელმა ვნებებმა ყველას სძლიეს; სული დათრგუნულია, ჩახშობილია, მიმხრჩვალია. მაგრამ „აჰა ესერა სიძე მოვალს შუაღამესა და ნეტარ არს მონაჲ იგი, რომელი იპოვოს მღვიძარე, ხოლო ვაი არს მონისა მის, რომელი იპოვოს უდებებით; იხილე სულო ჩემო და ნუ გრულის ძილისათვის, რაჲთა არა გამოვარდე სასუფეველისაგან, არამედ აღიმსთვე შუაღამესა და ხმობდი: წმინდა ხარ, წმინდა ხარ, წმინდა ხარ შენ, ღმერთო ჩუენო, ღმრთისმშობელისა მიერ შეგვიწყალენ ჩუენ (ვნების შვიდეულის ტროპარი).

ზოგჯერ შენზე უმცროსი ადამიანები, ანაც შენი სწორნი, ან უფროსნი, გადაკვრით გარიგებენ, შენ კი ვერ ითმენ ამას და წყენა გიჩნდება დამრიგებლების მიმართ. საჭიროა მოთმენა და სიყვარულით მოსმენა ყოველივე სასარგებლოსი, ვისგანაც გინდა იყოს. ჩვენი თავისმოყვარება ფარავს ჩვენგან ჩვენს ნაკლოვანებებს, სხვები კი მათ უკეთ ხედავენ და შენიშვნას გვაძლევენ. გახსოვდეს, რომ ჩვენ „ვართ ურთიერთარს ასოებ“ (ეფეს 4,25) და ვალდებულნი ვართ ერთმანეთი გამოვასწოროთ. თუკი ვერ ითმენ დარიგებას და დამრიგებელზე ბრაზდები, ჩანს, რომ ამპარტავანი ხარ, გამოდის, რომ შენში ნამდვილად ყოფილა ის ნაკლოვანება, რის გამოსწორებასაც გადაკვრით შეგაგონებენ.

თუკი სიმდაბლის მოპოვება გსურს, ჩათვალე, რომ ღირსი ხარ სხვებმა მოგიძულონ და გლანძღონ, და ნუ გაღიზიანდები, ნუ განაწყენდები მათზე, ვისაც სძულხარ და გლანძღავენ, ან სიცრუით გკიცხავენ. იტყოდე: იყოს ნება შენი, მამაო წმიდაო! გაიხსენი უფლის მიერ წარმოთქმული სიტყვა: „არა არს მონაჲ უფროჲს უფლისა თვისისა; ... უკეთუ სოფელი გძულობს თქუენ, უწყოდეთ, რამეთუ პირველად მე მომიძულა“ (იოან. 13,16; 15,18). თუკი ყველაზე მართალი და ყოვლადსახიერი მოიძულა სოფელმა, რა გასაკვირია, თუკი შენ, ცოდვილსა და ბოროტს, სხვები გძულობენ?

.