| |
დეკანოზი
არჩილ მინდიაშვილი
ლოცვისათვის
სახელითა მამისათა და ძისათა და წმიდისა სულისათა.
ყველაზე უკეთ ახლაა თქვენი სულები მომზადებული, რათა ისმინოს ღვთის სიტყვა და სიბრძნე
ღვთისა. არაერთხელ გვიხსენებია წმინდა და ღმერთშემოსილი მამებისაგან, რომ ორი რამ
სათნოება ყველაზე მეტად აძრწოლებს ბოროტ სულს - დემონს. ეს არის თავმდაბლობა და
ლოცვა.
მოდით, ქრისტეს მიერ საყვარელნო, ვნახოთ ძველი აღთქმის წიგნებში, არის თუ არა რაიმე
ნათქვამი ლოცვაზედ და საერთოდ, რისთვის შექმნა ღმერთმა ადამიანი. შესაქმის წიგნში
ვკითხულობთ, მეორე თავში: მას შემდეგ, რაც ღმერთმა შექმნა ადამიანი, აიყვანა ადამი
უფალმა ღმერთმა და დაასახლა ედემის ბაღში ანუ სამოთხეში მის დასამუშავებლად და
დასაცავად („და მოიყვანა უფალმან ღმერთმან კაცი, რომელი შექმნა, და დაადგინა იგი
სამოთხესა და მას საშვებელისასა საქმედ მისა და დაცვად“) (დაბად. 2.15). არაერთხელ
გსმენიათ ღვთისმეტყველი მამებიდან განმარტება შესაქმის ამ ადგილისა. აქ იგულისხმება
ის, რომ ადამს უბრძანა ღვთაებრივი აზრები განეჭვრიტა. მაშასადამე, ღმერთმა ჯერ
კიდევ სამოთხეში მარხვასთან ერთად, - აუკრძალა რა ის ნაყოფი ხე ცნობადიდან - სიკეთისა
და ბოროტებისა ხიდან, - აკურთხა ლოცვაზე. მეტსაც გეტყვით, ადამიანის ნამდვილი დანიშნულებაა
დიდება უფლისა, ადამიანმა მარადიულად, უკუნითი უკუნისამდე უნდა შესწიროს ღმერთს
ქების მსხვერპლი, მაგრამ, თქვენ იცით, რომ დასაბამიერი გველის მიერ ცდუნებული ადამი
და ევა განიდრიკება ღმერთისაგან, ეურჩება მას, იხმევს აკრძალულ ხილს და დაჰკარგავს
სამოთხეს, ნეტარების ქვეყანას და მას ღმერთი გამოაძევებს სამოთხიდან. აქაც კვლავ
უმეორებს: „ოფლითა პირისა შენისათა სჭამდე პურსა შენსა“ (დაბად. 3.19). თუ აქამდე
ადამ და ევა სამოთხეში ღვთაებრივ, უმაღლეს აზრებს განჭვრეტდა, ქვეყანასა ზედა მას
უნდა განეჭვრიტა, უფრო სწორად ვიტყოდი, არა განეჭვრიტა, არამედ მოეაზრებინა შედარებით
მდარე, მდაბალი სულიერი აზრები მოეაზრებინა. ერთ-ერთი ჩინებული კლასიკური ნიმუში
ამქვეყნიური აზროვნებისა არის ფილოსოფოსობა და როცა უფალი მოვიდა, სწორედ ამა ქვეყნის
ბრძენნი, სიბრძნისმეტყველნი და ფილოსოფოსნი შეარცხვინა, რადგან ჩვილმა მიიღო და
გაიგო ის, რაც ამა სოფლის ბრძენისათვის გაუგებარი აღმოჩნდა; შეისხა დაუსაბამო,
უხილავმა, გარეშემოუწერელმა, მიუწვდომელმა ღმერთმა მონის სხეული, ცა და ქვეყანა
ვერ იტევდა, ქალწულის წიაღმა დაიტია და მხოლოდ ყრმებს მისცა გულისხმიერება, მხოლოდ
მათ აგალობა და აღაღადა სული წმიდის მადლით: „ოსანა დავითის ძესა, კურთხეულ არს
მომავალი სახელითა უფლისათა!“
ეკლესიის ერთ-ერთი დიდი მამა, ღმერთშემოსილი ნილოს სინელი კითხვას სვამს: რად ებრძვის
ყველაზე მეტად ლოცვის დროს დემონი ადამიანს? თქვენ მოგეხსენებათ, რომ ყველა სათნოებასთან
შედარებით ლოცვა ყველაზე ძნელად მისაღწევი სათნოებაა, რადგან ყველაზე მეტად ადამიანში
ბოროტი სწორედ ამას ვერ იტანს, რადგან ეს არის იმ პირველი დასაბამიერი ლოცვა-კურთხევის
აღდგინება, რომელზეც მე მოგახსენეთ შესაქმის წიგნიდან, ჩვენ ადრე, ჯვართამაღლებისას
და ჯვართთაყვანისცემისას გვისაუბრია წმ. მამათა მიერ სადღესასწაულო წიგნებიდან,
კერძოდ, ვის განასახიერებდა ხე ცხოვრებისა და ხე ცნობადისა. ალბათ, მოგაგონდათ,
რომ ცხოვრების ხე ყოვლადწმიდა ქალწულ მარიამზე მიუთითებდა, ხოლო ცნობადის ხე -
ჯვარი პატიოსანზე, საიდანაც სჯული და შემეცნება მოგვცა უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ.
მაშ ასე, დემონი ყველაზე მეტად ადამიანს ლოცვის დროს ებრძვის.
მოვედით, ქრისტეს მიერ სულიერნო შვილნო, ვისაუბროთ სული წმიდის მადლითა და წმ.
მამების რჩევით, როგორი უნდა იყოს, თუ გნებავთ, ჩვენი სხეულის მდგომარეობა ლოცვის
დროს, როგორი უნდა იყოს ჩვენი ლოცვები; არის თუ არა, საჭირო მომზადება ლოცვის წინ
და მერმე, როცა ვილოცებთ, საჭიროა თუ არა შევინარჩუნოთ ნაყოფი სახარულევანი, რომელიც
ლოცვაში მოგვანიჭა, რა თქმა უნდა, თუ ჩვენ ეს ნაყოფი ლოცვის დროს მივიღეთ. მოდით
ყოველივე ეს თანმიმდევრულად განვიხილოთ. განსაკუთრებით მინდა, ჩვენს საუბარს ყურადღება
ახალგაზრდებმა მიაქციოთ. გუშინაც მოგახსენეთ აქ მწუხრ-ცისკრის ლოცვის შემდეგ, რომ
ბევრი მოდის-მეთქი ბოლო დროს და ერთნი წუხან იმას, რომ ვერ ლოცულობენ ან ძალიან
უჭირთ, მეორენი კი იწყებენ მეზღაპრეობას, სიზმრების მოყოლას. მე ამ სიზმრებს არ
ვუსმენ მრავალი მიზეზის გამო. ჯერ ერთი, ვიცი, რომ ისინი არ არიან ის წმინდანები,
ვისაც შეიძლება სიზმრეული ჩვენებები ჰქონდეთ, მეორეც, მე მათში უკვე შევიცანი გონებრივად
ამპარტავანი ადამიანები, მესამეც, ბოლოსდაბოლოს, მე არა ვარ იოსებ მართალი, სიზმრების
განმარტების ნიჭი რომ მქონდეს, რომც ჰქონდეთ მათ ღვთისგან გამოცხადებები.
წმინდა და ღმერთშემოსილ მოციქულთან, პავლესთან, დღეს მედავითნემ ამოგვიკითხა კოლასელთა
მიმართ ეპისტოლეს მესამე თავიდან შემდეგი საღვთო სიტყვები და დარიგებანი: „და სიტყუაჲ
იგი ქრისტესი დამკჳდრებულ იყავნ თქუენ თანა მდიდრად ყოვლითა სიბრძნითა“; ამიტომ
მოგიწოდებთ ეკლესია და მოძღვარი, წმ. წერილი აღმოიკითხოთ ყოველდღე. „ასწავებდით
და ჰმოძღურიდით“ სხვას? ნურას უკაცრავად! „თავთა თქუენთა და ფსალმუნითა და გალობითა
და შესხმითა სულიერითა, მადლითურთ უგალობდით გულთა შინა თქუენთა უფალსა“ (კოლას.
3.16). ხედავთ? აქამდის გველაპარაკება პავლე მოციქული: „მადლი თქუენდა და მშვიდობა
ღმრთისა მიერ მამისა ჩუენისა და უფლისა ჩუენისა იესო ქრისტესა“ (კოლას. 1.3) და
შემდეგ განმარტავს, როგორ შეიძლება დაივანოს მშვიდობამ, რომელიც გამოვლინებაა სული
წმიდისა და მადლისა ადამიანში; ის დაივანებს მაშინ, თუ ჩვენში ყოველგვარი სიბრძნითა
და სიმდიდრით დაემკვიდრება წმ. სახარების საღვთო სიტყვა და შემდეგ, თუ საკუთარ
თავს ჩვენ, ავადმყოფნი, სულიერად სნეულნი განვკურნავთ, არა სხვას, არამედ საკუთარ
თავს ფსალმუნითა და გალობითა, ლოცვითა და შესხმითა. იაკობ მოციქულთან განმარტებულიც
კი არის, როდის ვუგალობოთ უფალს და როდის ვილოცოთ. კერძოდ, მასთან, მისი ეპისტოლის
დასასრულს ნათქვამია: „სჭირდეს (ანუ უჭირდეს) თუ ვისმე (განსაცდელში თუ ვინმე იყოს)
თქუენგანსა, ილოცევდინ, მოლხინე თუ ვინმე არს, გალობდინ“ (იაკობი 5.13). მე არავის
არ განვიკითხავ, მაგრამ გუშინ ერთ-ერთი აღსარება მოვისმინე. დე, ნუ ეწყინება, მე
მისი სულიერი მამა ვარ ცოდვილი. განსაცდელში იყო, უახლოესი ადამიანი გარდაეცვალა
და ლოცვის ნაცვლად სიგარეტს, ძველ ჩვევას მოჰკიდა ხელი. სად არის მასში სარწმუნოება?
როცა ყველაზე მეტად არის ლოცვაა საჭირო, მაშინ დატოვა იგი და მიმართა ეშმაკის საკმეველს.
მაშ ასე, თუ ვისმეს უჭირს, ლოცვას მოჰკიდეთ ხელი, „მოლხინე თუ ვინმე არს“ ანუ სულიერი
სიხარული თუ აქვს, ეს ქარაფშუტობაში რომ არ გადავიდეს, ან თავმოთნეობაში, ან ამპარტავნებაში,
თითქოს ეს სიხარული შენითგან არის, „მოლხინე თუ ვინმე არს, გალობდით“. გარდა მაგისა,
წეღან ხსენებული ნილოს სინელი გვასწავლის, რატომაა საჭირო ფსალმუნება. იმიტომ,
რომ ფსალმუნების დროს ადამიანში ცხრება ვნებები. თქვენ არ დაფიქრებულხართ, რატომ
არის, რომ წირვა-ლოცვაზე საღმრთო ლოცვებთან ერთად და სიტყვებთან წარმოითქმევა საგალობელიც?
აქ ღმერთმა, და ეკლესიის წმინდა მამებმა გაითვალისწინეს ადამიანის ბუნების სივიწროვე
და უძლურება. მართალია, ლოცვა უდიდესი სათნოებაა, მაგრამ, ამავე დროს, რამდენადაც
ყველაზე ძვირფასი, იმდენად ძნელი. ამიტომ მოწყენილობაში რომ არ ჩავარდეს მორწმუნე
ქრისტიანი, საჭიროა, დროდადრო საგალობლები შეურიოს ლოცვას, ლიტურგია იქნება, მწუხრი
თუ ცისკარი. ალბათ, დაკვირვებულხართ, უფრო მძიმე მოსასმენია საღამოს ლოცვები -
მწუხრი და ცისკარი, არა მარტო იმიტომ, რომ საღამოა, დღე მიიწურა, დაღლილები ხართ,
ენერგია დახარჯეთ, პირველ ყოვლისა, იმიტომ, რომ საგალობლები შედარებით ნაკლებია
მწუხრ-ცისკარზე, განსაკუთრებით სადა, უბრალო მწუხრსა და ცისკარში, ლიტურგია უფრო
დინამიკურია, სულ ერთიანად სიმბოლიზმითა და მრავალი მოქმედებითაა გაჟღენთილი. ხოლო
თქვენ იცით, რომ მოძრაობა ერთი საგანისა, ნივთისა თუ ადამიანისა ადამიანის მიმართ,
ეს იქნება აზრობრივი თუ ხორციელი, ფიზიკური გადაადგილება, არის სწორედ სიცოცხლის
მიმანიშნებელი და აი, ლიტურგიაზე ბევრი ასეთი საღმრთო მოძრაობაა, მეტი დინამიკაა,
მეტი საგალობლებია, მეტი მრავალფეროვნებაა, ამიტომ ლიტურგიაზე დადგომა ბევრად უფრო
ადვილია, აღარას ვამბობ, რომ განსაკუთრებული ნიჭები მიმოეფინება ეკლესიას ლიტურგიის
დროს. ახლა ზოგიერთი იკითხავს: მწუხრ-ცისკარზე უფრო მეტია ნიჭები თუ ლიტურგიაზე?
რა თქმა უნდა, ლიტურგიაზე. რად? - ისმის კითხვა. რადგან დღეს როგორც აქ, ისე ზევითაც
შეიწირა უსისხლო მსხვერპლი. ამაზე უფრო დიდი საიდუმლო არ არსებობს არა თუ მხოლოდ
ქვეყანასა ზედა იმ შვიდ საიდუმლოში, არამედ ცათა შინა თვით ანგელოზები არიან განცვიფრებულნი
ამ უდიდესი საიდუმლოებით, რადგან ერთიდაიგივე რჩება ღმერთი, მაგრამ ყოველ ჟამს,
ყოველი ლიტურგიის დროს, ზეციური იქნება თუ მიწაზე აღსრულებული (და მიწაზე აღსრულებულიც
ზეციურია, მოგეხსენებათ, რა თქმა უნდა, ეს არ არის მხოლოდ სიმბოლიკა), ჭეშმარიტად
შეიწირება უფლის ხორცი და სისხლი; ამიტომ წარმოადგენს იგი უფრო ამაღლებულ ლოცვას
და ლოცვის სახეობას. აქედან გამომდინარე ვურჩევდი ყველა დამწყებს, ლიტურგიის მოსმენით
დაიწყონ ლოცვაში მოღვაწეობა და არა მწუხრ-ცისკრიდან. ამიტომ ჩვენ მკაცრად არ მოვითხოვთ
დამწყებთაგან, საღამოთი მოვიდნენ მწუხრ-ცისკარზე, მაგრამ როცა უკვე გაიწვრთნებიან
სულიერად, მერე ვაკურთხებ კიდეც, საღამოს ლოცვებიც მოისმინონ.
როგორი უნდა იყოს სხეულის მდგომარება ლოცვის დროს? სრულებითაც არ არის შემთხვევითი,
რომ სხეულის მდგომარეობას გარკვეული მნიშვნელობა აქვს სულიერი მდგომარეობისათვის.
წმიდა მამებს, მაგალითად, სისოი დიდს, ონოფრის, პახუმს, და საერთოდ, ბევრ მამას
ჩვეულება ჰქონდათ ლოცვის დროს ხელები განერთხათ, მაგრამ იმასაც აქვს მნიშვნელობა
ხელებს როგორ განართხავ. ზოგიერთი, ის, ვინც საერთოდ ხიბლებზე არის „დახარბებული“,
აღფთოვანებით იშვერს ხელებს. მამები კი გვაფრთხილებენ: როცა განართხავ ხელებს და
გამოისახავ ჯვარს, შენ უნდა დაემსგავსო ჯვარზე ჩამოკიდებულს და არა ზეცისაკენ გაფრენილს.
მაშინაც კი, როცა ხელებს განართხავ, ნუ გაბედავ და ზეცას ნუ შეხედავ შენი ცოდვების
გამო, მოიგონე და თქვი როგორც უძღებმა შვილმა, - დავბრუნდები მამასთან და ვიტყვი:
არა ვარ ღირსი, შენს ძედ ვიწოდებოდე, არა ვარ ღირსი შენ და ცას შემოგხედო. აი,
ეს სიტყვები ივლე გონებაში და თავდახრილი, ხელებგანრთხმული ევედრე უფალს. ხელები
არ შეიძლება მეტისმეტად გაშალო, დაძაბული არ უნდა იყო, იმიტომ, რომ თუ დაიძაბები,
შეიძლება აღეგზნო და რომ აღეგზნები, უკვე ადვილია სატანურ ხიბლებში ჩავარდნა. აი,
არის ასეთი კათოლიკე წმინდანი, მაგრამ არა ჩვენთვის წმინდანი, ფრანცისკ ასიზელი.
მას სტიგმატები უჩნდებოდა სხეულზე. ე.ი. იმდენად ბევრს ფიქრობდა უფლის ვნებებზე,
მის სამჭვალებსა და ჯვარცმაზე, რომ ხელებსა და ფეხებზე იმ ადგილებში უჩნდებოდა
ხოლმე ასეთი ნამსჭვალები, მაგრამ ამას მართლმადიდებელი ეკლესია და წმ. მამები ნორმალურად
არ მიიჩნევენ. ჩვენ როცა ვფიქრობთ უფლის მხსნელ ვნებებზედ, თუ გნებავთ, ჯვარცმაზე
სახელდობრ, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ჯვარს ეცვა არა იესო ნაზარეველი - ადამიანი,
არამედ იესო ქრისტე - ღმერთი და კაცი. ე.ი. მართალია, უფალი ევნო ხორციელად, მაგრამ
ხორციელ ვნებაში არ დაწურულა უფლის ბუნება. უფალი იმავ ჟამს იყო მამასთან და სული
წმიდასთან მარადიულ საყდარზე. სწორედ აი, ამ აღგზნებების გამოა, რომ სტიგმატები
დღესაც უჩნდებათ ზოგიერთ კათოლიკს. ეს არ არის ბუნებრივი. ჩვენ, ნათესავი ბოროტი
და მემრუშე, ნუ ვეძებთ სასწაულებს, არამედ როგორც უფალმა გვითხრა, პირველად ვეძებოთ
ცათა სასუფეველი, მისი სიმართლე და ყოველივე მოგვეცემა და მოგვემატება ჩვენ.
თქვენ ხშირად ჩივით აღსარებებში: მამაო, ვლოცულობ, ვდგები ლოცვაზე, მაგრამ გონება
მებნევა. რატომ გებნევა ლოცვა? იმიტომ, რომ თქვენ ლოცვისათვის არ ემზადებოდით;
თქვენ ფიქრობთ, რომ 2-3 წთ-ით ადრე უნდა მოემზადოთ ლოცვისთვის? მთელი ჩვენი ცხოვრება,
ძმანო და დანო, შეიძლება უცნაურია ეს სიტყვები, მაგრამ ამას წმ. მამები გვასწავლიან,
არის მზადება იმ წუთისათვის, როცა უნდა წარვსდგეთ უფლის წინაშე და საღმრთო სიტყვები
აღვავლინოთ. თუ ვნებიან ცხოვრებას ვეწევით, თუ მრისხანებას, ავხორცობასა და სხვა
მსგავს ცოდვებს ვსჩადით, მეტიც, თუ ბოროტ გულისთქმებს გულშივე არ ვძირკვავთ და
არ ვკლავთ, რა თქმა უნდა, ლოცვას ვერ შევძლებთ. მარად დგებით ლოცვაზე? დგებით იმდენად,
რომ გაქვთ კანონი. თქვენთვის მწუხრ-ცისკრის დაყენება, სახლში ლოცვა, მართლაც რომ,
კანონი და სასჯელია. მაგრამ თქვენს შორის ისეთებიც არიან, ვისთვისაც მხოლოდ სურვილია
უდიდესი, ვისთვისაც სანატრელია ის წუთები, როცა უფალთან უნდა წარდგეს. თქვენ იტყვით:
მამაო, სანატრელი რად არის, არ შეუძლია, დღეში რამდენჯერმე და ხშირად წარდგეს?!
მას არა აქვს საშუალება. ნუ დაგავიწყდებათ, რომ ის ერის კაცია. მონასტერი ლოცვისთვის
არის გაჩენილი, ერში კი ბევრი ცდუნებაა. ამიტომ მე ვამბობ, რომ არანაკლები გმირობაა,
აი, აქ ერში ამდენ ვნებებს გამოვლილი და ამ ჯურღმულებში, კატაკომბებში გავლილი
ბოლოს დაღლილი მიხვიდე და სასოებით შეევედრო უფალს შენი სულის გადარჩენა. და რაღა
ვთქვა სულის გადარჩენაზე, როცა წმ. მამა გვასწავლის, თუ გნებავს, რომ თქვენი ლოცვა
ღმერთმა შეიწიროს, ყველაზე ადრე, თვით შენი სულის სარგებლობასა და განწმედაწზე
ადრე, ღმერთს შეევედრე, რომ შენი პირადი მტრები დალოცოს და აკურთხოს. აი, როგორ
უნდა დაიწყოს ყოველგვარი ლოცვა. მაგრამ რა ვთქვა მტრებზე, როცა ჩვენ აღარც მამულისთვის
გვსურს ლოცვა, აღარც ჩვენი ერისთვის, არც საკუთარი თავისთვის და ასეთები, სამწუხაროდ,
მხოლოდ გეენიას დაიმკვიდრებენ.
მაშ ასე, თუ შენ დილიდანვე წმ. ლოცა აღავლინე ისე, როგორც ხამს, კერძოდ, არა გონებააბნევით,
არა ვნებებმორეულმა, არამედ სიმშვიდის სულითა და სარწმუნოებით, მთელი დღე შედარებით
ჰარმონიულად გადის. მე არაეთრხელ მომიგონებია ერთ-ერთი წმ. მამის აფორისტული შედარება.
რას შეიძლება შევადაროთ დილის ლოცვა? დილიდანვე წისქვილის ღარში რასაც ჩავყრით,
მთელი დღე იმას ფქვავს დოლაბი - წისქვილის ქვა. თუ ჩავყარეთ კეთილი მარცვალი -
ხორბალი, ფქვილს მივიღებთ იმისგან, თუ ეკალი და ღვარძლი, ეკალსა და ღვარძლს დაგვიფქვავსო.
ასევე ხართ თქვენც. ერთნი დილით თითქმის არ ლოცულობენ, სამსახურში აგვიანდებათ,
საათს უყურებენ და პატარა ლოცვას ამბობენ. ეს არ არის ლოცვა. ასეთებს ეს ლოცვა
ცოდვად ჩაეთვლებათ. ღმერთს ყველაზე მეტად სძაგს ბინძური გულიდან აღვლენილი მექანიკური
ლოცვები, გარეგანი ლოცვები. როცა ლოცვაზე მიხვალ უფალთან, პირველ ყოვლისა, მანამდის
უნდა სცადო შენი დღისა თუ ღამის მონაკვეთი ისე განვლო, რომ ნაკლებ იყო დამონებული
ვნებებს, შენ უნდა ამძლავრო გონება ხორცზე, სული - სხეულზე და არა პირიქით. ლოცვაზე
როცა მიხვალ, თუ მხოლოდ ხორციელი მდგომარეობა დაიკავე, თუნდაც მუხლზე დადგე, მეტანია
აღასრულო, თუნდაც ასამდის მეტანია, ხელებიც განართხო, ჯვარის სახით განფინო, მაგრამ
ღმერთის საყდართან თუ გონებით არ ამაღლდი, ვერ ილოცებ. ეს იმას არ ნიშნავს, წარმოიდგინო,
როგორია ღმერთი თავისი გარეგნობით, როგორი საყდარი აქვს მას და ა.შ., არამედ წარმოიდგინო
გონებით - ეს ნიშნავს, განიცადო, ირწმუნო ის, რომ ღმერთი ყოველ შენს სიტყვას გამოეძიებს
და ისმენს. აი, ამგვარად რომ დადგები ლოცვაზე, ერთბაშად არ უნდა დაიწყო ლოცვა.
აბა, თუ წაგიკითხავთ „ფსალმუნნი“-ს შესავალი დარიგება, სადაც გარკვეული დაწყებითი
ლოცვები უნდა თქვა, მერე ასეთი დარიგებაა: გაჩერდი ახლა ცოტა ხანს, იმ ლოცვებს
რომ იტყვი, დადუმდი და როცა სულში მოგბერავს სიმყუდროვე, სიმშვიდე, დაიწყე ლოცვა.
როგორ? არც ძალიან ჩქარა, რადგან თუ გონება ვერ მიაყოლე, ეს იქნება ლაყბობა და
არა ლოცვა, არც ძალიან ნელა, რადგან შეიძლება მოწყენილობაში ჩავარდე და შუა ლოცვაში
მიატოვო ლოცვანი, არამედ შენი ტემპერამენტიდან, შენი ბუნებიდან, შენი, თუ გნებავთ,
ფსიქიკური წყობიდან, შენი ინდივიდუალობიდან და შენი სულიერი ფლობიდან ლოცვა დაიწყე
ისეთი რიტმით, რომ გონებაც აჰყვეს და სულიც არ ჩავარდეს მოწყენილობაში. და რაკი
იაკობ მოციქული გვასწავლის, რომ ფსალმუნება კარგია, ამიტომ აი, ახლაც თქვენ როცა
„ღირს არს“-ს, „მამაო ჩვენო“-ს გალობთ, მეც მიხარია. იცით, რატომ? იმიტომ, რომ
ბევრი თქვენგანი, თუ ყველა არა, გულითაა შეერთებული წირვასთან.
ერთ-ერთი მღვდელ-მონაზონი იყო. ისეთი გულისყურით ატარებდა ლიტურგიას, ისეთი მადლით
იმოსებოდა, ყველაფერს გამსჭვალავდა, ადამიანის სულს ხედავდა, წირვის დროს რა მდგომარეობაში
იყო. როგორც ქრისტესთვის არ არსებობდა დახშული კარი და აღდგომის ჟამს ეჩვენა მოციქულებს,
აი, ასევე ეს მღვდელ-მონაზონიც, თავის ირგვლივ არეალში ყველაფერს ხედავდა. ამიტომ
როცა ზიარებაზე მოდიოდნენ, ერთს აყენებდა და არ აზიარებდა, მეორეს უშვებდა ზიარებაზე.
მამები განურისხდნენ:
- რად იქცევი ასე უსამართლოდო, მე ღამე ვათიე, - შუაღამიანზე ვიდექი, ზიარების
ლოცვები, პარაკლისი, დაუჯდომელი აღვავლინე და შენ წმ. ზიარება დამიშალე, ცხონების
საშუალება მომაკელი.
- მამაო, მომიტევე, გუშინ ღამე შენ ბილწი აზრები გებრძოდა. და კონკრეტულად, აღუწერდა,
რა აზრები, რა ბრძოლებიც ჰქონდათ; ერთნი ვერცხლისმოყვარეობით იყვნენ შეპყრობილნი,
მეორენი - ანგარებით, მესამენი - სიძვით და მეოთხენი წირვის დროს გვამით ეკლესიაში
იდგნენ და სულით კი გარეთ დაფრინავდნენ გონებაამღვრეულები. როდის ემღვრევა (ბევრი
ჩივის ამას) ქრისტიანს ლოცვის დროს გონება? როდესაც ლოცვამდის მთელი ის წუთები
თუ საათები მხოლოდ ვნებებს ახმარდა. რად უხშობს ეშმაკი გონებას ადამიანს, რად ებრძვის,
ის განა ჩვენში მოწყალებას ებრძვის, ამ სათნოებას, ან მარხვას, ან რომელიმე სხვა
სათნოებას? ის ებრძვის სხვა სათნოებებს მხოლოდ იმდენად, რომ იმ სათნოებებმა, რაკი
არ ჩავიდენთ, გონება დაგვიხშოს. და რაკი დემონებმა გონება დაგვიხშთ, რაღაა სალაპარაკო
გონისმიერ ლოცვაზე! თქვენ ხომ კარგად იცით, რომ ღმერთი მხოლოდ ენით აღვლენილ ლოცვას
არ შეიწირავს. ამიტომაც მიმართა ესაიას პირით ერთ დროს თავის ისრაელ ერს მკაცრად,
მამხილებლად: „ენითა მათითა ახლოს არიან, გულითა მათითა - განშორებულ“. ჩვენი გული
შორს არის ღვთისაგან, ამიტომ ღმერთიც შორს არის ჩვენგან.
ერთი სიტყვით, ლოცვაზე როცა დადგები ამგვარად, იგრძნობ სიმყუდროვეს, შენი მე-დან
გამომდინარე უნდა აღავლინო ლოცვები, უნდა ეცადო, ყველაზე მეტად დაიხშო მეხსიერება,
- დემონი ცდილობს, რომ მოგაგონოს ათასობით საგანი; აი, ერთს მოაგონებს, რომ ვიღაცამ
აწყენინა და განარისხებს, და თუ განრისხდა ადამიანი, ვეღარ ილოცებს. შეიძლება ლოცვა
ბოლომდის გარეგანადაც კი ვერ მიიყვანოს. შეიძლება მოგაგონოს საქმე, რომელიც შენ
არ დაგიმთავრებია, შეიძლება მოგოაგონოს საქმე, რომელიც ხვალ უნდა გააკეთო და ამ
სასოებით საგანს მოგაგონებს და ასეთნი ვერასდროს ვერ აღიჭრებიან ზეციურ სიონში,
რომ იმ საღვთო ზეციურ ლიტურგიას შეუერთდნენ. ალბათ, გსმენიათ, რომ ერთ-ერთ მონასტერში
გამოცხადება ჰქონდა ერთ წმ.მამას, ღირს მამას. იმ მონასტერში 5000-ზე მეტი ლიტურგია
დააყენეს და ღმერთმა მხოლოდ 33 თუ 30 წირვა შეიწირა. რა უცნაურია, არა? 5000 დააყენეს
და მხოლოდ 33 შეიწირა. რატომ? იმიტომ, რომ არ შეიძლება ლიტურგიას რამე დააკლდეს.
არ შეიძლება განსაკუთრებით ევქარისტიის კანონის დამახინჯება, როცა ზარების რეკვა
იწყება (წეღანაც გვესმა ქადაგების ჟამს), მაშინ ლიტურგიის ყველაზე მნიშვნელოვანი,
ამაღლებული ნაწილი იწყება, როცა ეკლესია მოძღვრის პირით და მასთან ერთად მგალობლები
და თქვენ სული წმიდის მადლს ითხოვთ.
არაერთხელ გთხოვეთ, გაამრავლეთ, გადაიწერეთ ეკლესიაში დგომის წესი, რა ლოცვები
უნდა შეუერთოთ საღმრთო ლიტურგიის სიტყვებს. სამწუხაროდ, მრავალმა ყურად არ იღეთ.
ერთხელ, ორჯერ ჩემს დასანახავად მოიტანეთ, დაიჭირეთ ხელში ფარისევლურად და მერე
დახურეთ და ამით დამთავრდა ყველაფერი: როგორ, არ გჯერათ, რომ არამარტო მღვდელმა
უნდა ითხოვოს, არამარტო გუნდმა, არამედ თქვენც ჩვენთან ერთად უნდა ითხოვოთ სული
წმიდის მადლი. მე ცოდვილმა ზიარება მივიღე საკუთრთხეველში, მაგრამ მხოლოდ ჩემთვის
არ დამიყენებია ეს წირვა, პირველ ყოვლისა, ის თქვენთვის დავაყენე. აი ახლაც, თუ
ღმერთი მშვიდობით მამყოფებს, ქადაგების შემდეგ წმ. ბარძიმი უნდა გამოვიტანო და
არაერთი თქვენთაგანი უნდა ეზიაროს. ცოტა უხერხულიც კი არის, თქვენ არ მიიღოთ მონაწილეობა
ლოცვაში, ჩვენ არ ვთხოვოთ ზეციურ მამას, სული გარდამოგვივლინოს, რათა სული წმიდით
გარდასახული პური და ღვინო უფლის პატიოსან ხორცად და სისხლად მივიღოთ. ამიტომ შეუერთეთ
თქვენი ლოცვები საერთო წირვასა და ლიტურგიას. მე არაერთხელ მომიგონებია ეს მაგალითი,
კვლავაც მოვიგონებ, რადგან შესაბამის ადგილას ჯდება ჩვენი საუბრისა. ერთ-ერთ დედათა
მონასტერში ერთ ქალწულს მრავალი სათნოება ჰქონდა, მათ შორის, მარხვა, ლოცვა და
ა.შ., ყველაზე მეტად ლიტურგია უყვარდა. მოხდა ისე, რომ დასნეულდა, ლოგინად იწვა
და აი, როცა ძელს შემოჰკრეს და დედები გაიკრიფნენ წირვაზე, ისე დაწყდა გული, რომ
არ შეეძლო ფიზიკურად წამომდგარიყო და ლიტურგია მოესმინა, გადაბრუნდა კედლისკენ
ზლუქუნით, ცრემლით ორი სიტყვა წამოიძახა: ღმერთო, შენ ხომ იცი, როგორ მინდა შენი
წირვის მოსმენა. სიტყვა არ ჰქონდა დამთავრებული, მაგრამ პავლესავით ხორცში თუ ხორცის
გარეთ, უცბად აღტაცებულია ზეციურ სიონში იერუსალიმში და უფლის საყდართან დგას საღმრთო
ლიტურგიაზე, შარავანდედი, მადლი გადმოდის, გამოდის უფლისგან ნიჭები და მოეფინება
მის მოციქულებს, წმიდანებს, წინასწარმეტყველებს და ერთი უდიდესი ამ სხივიდან ქალწულის
გულსაც შეეხო. როგორც კი შეეხო, უცბად აღმოაჩინა, რომ მიწაზეა, ისევ ლოგინში წევს,
მაგრამ სრულიად განკურნებული. ხედავთ, რა მადლი და ძალა ჰქონია ლოცვას! ასე, რომ
თუ ამას იქით კიდევ იტყვიან აღსარებაში: მამაო, ლოცვა მიჭირს, მამაო, გონება მებნევა,
მე მათთან ერთად უნდა დავასკვნა, რომ ისინი არაწმიდად, არასწორად ცხოვრობენ. ლოცვიდან
კი არ უნდა დაიწყო შენი ცხოვრების გამოსწორება, შენი ცხოვრების გამოსწორებიდან
უნდა დაიწყო ლოცვა. კარგად ამბობს წმ. ნილოს სინელი და ნიკიტა სინელიც ამავე აზრს
გამოთქვამს: „იყო ჭეშმარიტი ღვთისმეტყველი, ნიშნავს, ჭეშმარიტად ლოცულობდე გონისმიერად,
იყო მლოცველი, ნიშნავს, იყო ჭეშმარიტი ღვთისმეტყველი“; ერთმანეთზეა დამოკიდებული.
ჩვენ კი დღეს ღვთისმეტყველებას ახალგაზრდები, განსაკუთრებით სემინარია-აკადემიიდან;
როგორ ვიწყებთ? უთავბოლოდ ვიწყებთ მამების კითხვას, გული კი განწმედილი არ გვაქვს,
ღვთისმეტყველებას ვეძალებით. და რა არის ამისი შედეგი? მხოლოდ განკითხვა სხვა ქრისტიანებისა,
პირველ ყოვლისა კი, სასულიერო პირებისა: აი, ეს მღვდელია, მაგრამ, ნახეთ, არ იცის,
ვთქვათ, ნიკიტა სინელს რა აქვს ნათქვამი, გრიგოლ ღვთისმეტყველმა როგორ განმარტა
შესაქმე, არ იცის, არც გრიგოლ ნოსელის განმარტებას იცნობს. ყველაზე მნიშვნელოვანი,
რაც ასეთებს მსურს ვუთხრა, ეს არის, რომ მათ მიიღეს ის, რაც ადამმა და ევამ სამოთხეში
- აკრძალული ხილი, ხე ცნობადისა, ამიტომ ყველაფერი დაჰკარგეს და თუ ისინიც ამ გზას
გააგრძელებენ, უფალი უეჭველად გააძევებს მათ სამოთხიდან, რომლის წინასახე დედამიწაზე
არის წმ. მართლმადიდებლური ეკლესია როგორც კაენი და მისი მოდგმა უვლიდა გარშემო
სამოთხეს, ასევე დაემართებათ, ვფიქრობ, მათ და მათ თესლმოდგმას. ყველაზე მნიშვნელოვანი
არის წმინდა ცხოვრება. შენ მე შენი წმ. ცხოვრება მაჩვენე და ყველაზე დიდი ქადაგება
ეს იქნება ჩემთვის. ღვთისმეტყველებიდან ციტატების მოყვანას რაც შეეხება, ეს დღეს
მოდაშიც კი არის, რაც არაფერს არ მოგვიტანს გარდა ამპარტავნებისა და მზვაობრობისა.
ჩვენ ვიცით არაერთი წმ. მამა, რომლებიც, მართალია, არ კითხულობდნენ, ეკლესიის დიდ
მნათობებს არ ეცნობოდნენ, თუნდაც იმიტომ, რომ ისეთი მძიმე მორჩილება ჰქონდათ, ამისი
ფიზიკური საშუალებაც კი არ ჰქონდათ, მაგრამ სიცოცხლეშივე სამოთხის მშვენიერებით
ტკბებოდნენ. ვიცით ჩვენ ასეთები, აი, მაგალითად, ანდრია სალოსი, პეჩორელი მამა
ევფროსინე და სხვანი და სხვანი.
ჩვენ ძირითადად პირველი შემთხვევა განვიხილეთ, როცა ადამიანი არასწორად ცხოვრობს,
ვნებებით დამძიმებული და გონებაამღვრეული გონებაგაბნეული ლოცულობს. არიან ისეთები,
რომლებიც, მართალია, ვნებებს არ ემონებიან, მაგრამ მათზეც არ შეიძლება ითქვას,
რომ ჭეშმარიტად ლოცულობენ. ესენი არიან მეოცნებენი. მათი გონება ლოცვის დროს ოცნებობს.
ქრისტიანთა შორის ისეთებიც არიან, რომლებიც არც ვნებებს ემონებიან თავისი ცხოვრებით,
არც ოცნებობენ, მაგრამ არც ღმერთის საყმოფელი იციან. ესენი არიან ე.წ. ფილოსოფოსები.
ძირითადად, სწავლულნი, რომლებიც ფილოსოფოსობენ, სიბრძნისმეტყველებენ განყენებულ
საგნებზე, მაგრამ არა აქვთ რა განბანილი და განწმედილი გული, ამპარტავნებაში ვარდებიან,
ცოდნა კი როგორც მოციქული პავლე ამბობს, აამპარტავნებს მათ; სიყვარული არ გააჩნიათ,
ამის გამო არა აქვთ ლოცვა, მათ არ იციან, სად არის ღმერთის სამკვიდრებელი. პლატონი
იგავურად ამბობდა, რომ მოაზროვნე ადამიანი, ჯერ ერთი მშვენიერებით - სხეულით -
ტკბება, მერე - უმშვენიერესი იდეით, შემდეგ ფილოსოფიის უძირო სიღრმეს ეძლევა, მაგრამ
ეს ძალზედ ზოგადად ნათქვამი სიტყვებია. ჭეშმარიტი ფილოსოფია, როგორც იოანე ოქროპირი
ამბობს, ესაა წმინდა ცხოვრება, მხოლოდ წმინდა ცხოვრებით ეძლევიან იმ უსაზღვრო ზღვას,
რომელსაც ჰქვია მადლი სულისა წმიდისა და რომელზედაც სამარიტელ დედაკაცს უთხრა უფალმა:
„ხოლო რომელმან ჰსუას წყლისა მისგან, რომელი მე მივჰსცე მას, არღარა ჰსწყუროდის
უკუნისამდე“ (იოანე 4.14). ის, რაზეც უფალი ესაუბრებოდა, იყო სული წმიდა. მაგრამ
არიან ისეთებიც, რომლებიც არც ვნებებს ემონებიან, არც მეოცნებენი არიან ლოცვის
დროს, არც ფილოსოფოსები, მაგრამ ცდილობენ ჭვრეტდნენ გონისმიერ, ე.ი. აზრობრივ ქმნილებებს,
ანუ ანგელოზთა სამყაროს. ჩვენ სწორედ წინა ქადაგებაში ვიქადაგეთ კოლასელთა მიმართ
ეპისტოლედან, რომ კოლასში გაჩნდა ისეთი მწვალებლობა - ერესი, რომელიც ანგელოზების
გამორჩეულ თაყვანისცემას ასწავლიდა. აი, რაღაც მსგავსი ხდება ასეთ მლოცველებთან.
ისინი იწყებენ ანგელოზების შემეცნებას ღმერთისაგან მოცილებულად. რომ ღმერთმა შექმნა
ავიწყდებათ კი უგუნერებს, ანგელოზიც, ცაჲ და ქვეყანაჲ. მაგრამ არიან ისეთებიც,
რომელნიც ყოველივე ამისგან თავისუფალი არიან. როგორ შეიძლება, ყველაფრისაგან თავისუფალნი
ვიყოთ? როდის შეიძლება ითვქას ჩვენზედ, ქრისტიანებზედ, რომ ჩვენ ჭეშმარიტად ვლოცულობთ?
თუ შენ გსურს, ამბობს ეკლესიის ერთი მამა, რომ ჭეშმარიტი მლოცველი და ღვთისმეტყველი
გერქვას, მოუხმე მას, ვინც აძლევს ლოცვას მლოცველს - ღმერთს, რომელმაც გითხრა „მამაო
ჩვენო“-ში და დღეს ვუღაღადეთ უფალსა: „წმიდა იყავნ სახელი შენი“. წმ. ნილოს სინელივე
ამბობს: როცა პირველად დავეყუდე მღვიმეში, დიდი რწმენა მქონდა და რასაც ვითხოვდი,
ყველაფერს მაძლევდა, უგუნური იმას კი არ ვთხოვდი, რაც მე მჭირდებოდა ცხოვრებისათვის,
არამედ ვთხოვდი იმას, რაც მე მეგონა, რომ მჭირდებოდა, მაგრამ როცა მივიღებდი ლოცვის
ნაყოფს, მერე ვხედავდი, რომ ის საქმე არათუ არა მჭირდებოდა, რომელშიც ხელი მომიმართა
უფალმა, არამედ, პირიქით, მაბრკოლებდა უფლისაკენ სვლაში და ვისწავლე ლოცვა ისეთი,
რომელიც უფალმა ნიმუშად „მამაო ჩვენო“-ში დაგვისახა: „იყავნ ნება შენი“.
მე მინდა, რამდენიმე მაგალითი, როგორც ჩვეულება გვაქვს, დაგისახოთ ლოცვის ძალაზედ
და სიღრმეზედ. პირველ ყოფლისა, ასეთ მაგალითს მოვიგონებ წმ. მამების ცხოვრებიდან,
განსაკუთრებით ახალგაზრდების საყურადღებოდ, რომლებსაც უყვართ სასწაულების ხილვა,
რომლებიც ჩუმ-ჩუმად ითხოვენ სასწაულთმოქმედების ნიჭს. არის ასეთი ეგვიპტელი მამა,
თუ არა ვცდები, IV საუკუნისა, ზენონი. ერთხელ მან გადაწყვიტა თავის სულიერ ძმასთან
წასვლა, მაგრამ გზა აებნა და სამი დღე და ღამე გზაში გაატარა; ისე დაიქანცა, ისე
დაიღალა, ყოველგვარი ძალა და ენერგია წაერთვა, პირქვე დაემხო, გონება დაჰკარგა
და აი, სიზმრეული ვენებით ამ დროს მას ეჩვენება ძილ-ღვიძლში სპეტაკად მოსული ჭაბუკი
და ეუბნება: აღსდეგ, მამაო, და მიიღე პური და წყალი; ხელში ეკავა. ხედავთ თქვენ,
როგორი დაქანცული იყო, როგორი მშიერი, როგორი მწყურვალი, მაგრამ ერთბაშად კი არ
დაეწაფა იმ წყალს, რომელიც ანგელოზის იერის მქონემ შესთავაზა, არამედ წამოდგა,
ჯვარი გამოისახა და ლოცვა აღავლინა. იმან მოუწონა: ყოჭაღ, სწორად მოიქეცი. როცა
შეაქო, კიდევ უფრო დაეჭვდა (საერთოდ, დემონებს სჩვევიათ შექება ლოცვის დროს, რომ
ადამიანი ხიბლში შეიყვანონ). კიდევ ერთხელ დაილოცა, კიდევ შეაქო ჭაბუკის იერისამ,
მესამედ ილოცა და როცა მესამედაც შეაქო, მაშინ მიიღო წყალი და პური, მოჰკიდა ჭაბუკმა
ხელი და მეყსეულად გაჩნდნენ იმ ძმის სენაკთან. ჭეშმარიტად ეს ანგელოზი იყო, მაგრამ,
ნახეთ, როგორც ყოვლადწმიდა მარადქალწული მარიამი, როცა მას გარბრიელ მთავარანგელოზი
ეჩვენა და ხარებათა შორის უდიდესი ახარა, რომ შენა ხარ დედა ღვთისა, ერთბაშად კი
არ მიიღო გაბრიელის ხარება, თუმცა სიყრმიდან ეჩვენებოდა წმიდა წმიდათაში გაბრიელ
მთავარანგელოზი და ასწავლიდა საღვთო სიბრძნესა, არამედ დაეკითხა: „ვითარ-მე იყოს
ესე ჩემდა, რამეთუ მე მამაკაცი არა ვიცი“. (ლუკა 1.34). როცა გაბრიელ მთავარანგელოზმა
განუმარტა, რომ სული წმიდა გარდამოვა შენზედა და ძალი მაღლისა მოგიცავს, არ დაეჭვებულა
ღვთისმშობელი: „აჰა მხევალი უფლისა“ (ლუკა 1.38). აი, ასეთივე უნდა იყოს ჩვენი
ლოცვაც. აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ღმერთმა - ყოვლადწმიდა სამებამა
- მოგცეთ მადლი ლოცვისა და თავმდაბლობისა, რათა ერთობით ვადიდებდეთ მამასა და ძესა
და წმიდასა სულსა აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.
|
|
მწყემსი კეთილი 