მწყემსი კეთილი

† ამბა დოროთე

წმინდა მამა დოროთეს სწავლანი მოწაფეებისათვის, რაჟამს იგი მამა სერიდოს მონასტრიდან წავიდა და ღვთის ნებით თავისი მონასტერი ააშენა წინასწარმეტყველად წოდებული მამა იოანეს გარდაცვალებისა და ჩვენი წმინდა მამის, ბარსანოფის სრულიად დადუმების შემდგომ

სწავლა პირველი

ერიდან გამოსვლის შესახებ

თავდაპირველად, როცა ღმერთმა კაცი შექმნა, სამოთხეში დაამკვიდრა, ყოველგვარი სათნოებით შეამკო და მცნებად მისცა, არ ეჭამა იმ ხის ნაყოფი, შუა სამოთხეში რომ იყო. იმყოფებოდა იგი შვებასა და ლოცვაში, ყოველგვარ სიკეთეს განიცდიდა, წმინდა გრძნობები ჰქონდა, იყო ბუნებრივ მდგომარეობაში, როგორც ღმერთმა დაბადა, რადგან ღმერთმა თავის ხატად, ანუ უკვდავი, თავისი თავის ბატონი და ყოველგვარი სათნოებით შემკული შექმნა კაცი.

მაგრამ, როცა მცნება დაარღვია და იმ ხის ნაყოფი იგემა, ღმერთმა რომ უბრმანა, არ ეჭამა, სამოთხიდან გამოაძევეს, რადგან ბუნებრივი მდგომარეობიდან დაეცა, ცოდვაში, დიდებისმოყვარეობასა და ამსოფლიურ გემოთმოყვარეობაში ჩავარდა. სხვა ვნებებმაც სძლია, რადგან მცნების დარღვევით საკუთარი ნებით დაემონა მათ.

მაშინ აღორძინდა უკეთურება, სუფევდა სიკვდილი, აღარსად იყო ცოდნა ღვთისა და ყველგან უგუღისხმოება იყო ღვთისა. ცოტა ვინმემ, ვინც ბუნებრივ რჯულს იცავდა, თუ იცოდა ღმერთი, როგორებიც იყვნენ აბრაამი და სხვა მამამთავრები: ნოე, იაკობი. ასეთები მეტად იშვიათად იყვნენ.

[22]მაშინ განავრცო ეშმაკმა მთელი თავისი უკეთურება და გამეფდა ცოდვა. დაიწყო კერპთმსახურების, მრავალღმერთიანობის, კაცისკვლის, გრძნეულებისა და ყოველგვარი უკეთურების ბატონობა. მაშინ სახიერმა ღმერთმა შეიწყალა თავისი ქმნილება და მისცა მოსეს მიერ დაწერილი რჯული, რომელშიც ზოგიერთი საქმე აძაგა და ზოგი - შეაქო.

ეს კი ნიშნავს: ეს გააკეთეთ, ის არ გააკეთოთ, რადგან მეყვსეულად ამბობს: ",უფალი ღმერთი შენი მხოლოჲ უფალი არს“ (2 სჯულ. 6.4). ეს იმიტომ თქვა, რომ ადამიანთა გონება მრავალღმერთიანობისგან განეშორებინა. კიდევ ამბობს: "შეიყუარო უფალი ღმერთი შენი ყოვლითა გულითა შენითა... და ყოვლითა გონებითა შენითა“ (მათ. 22.37). ყველგან ამბობს, რომ ღმერთი ერთია და სხვა არ არსებობს. თქვა რა: "შეიყუარო უფალი ღმერთი შენი“, ამ სიტყვებით აჩვენა, რომ ღმერთი ერთია და ერთია უფალი. ასევე, ათ მცნებაშიც ამბობს: უფალსა ღმერთსა შენსა თაყვანისცე, და მას მხოლოსა შეეყო და სახელსა მისსა ჰმონებდე (შდრ. 2 სჯულ. 6.13). კიდევ ამბობს: "არა იყვნენ შენდა ღმერთნი სხუანი თჳნიერ ჩემსა, არცა ყოველი მსგავსებაჲ, რაოდენი ცათა შინა-ზე და რაოდენი ქუეყანასა ზედა-ქუე“ (გამოსვლ. 20.3-4). ეს იმიტომ თქვა, რომ იმ დროს ადამიანები ქმნილებებს ემსახურებოდნენ, და არა შემოქმედს.

და სახიერმა ღმერთმა დახმარების, მოქცევისა და გამოსწორების მიზნით მისცა რჯული, მაგრამ არ გამოსწორდნენ. მოუვლინა წინასწარმეტყველები. ვერც ამათ განკურნეს დიდი წყლული, რადგან ბოროტება გამრავლებულიყო, როგორც ესაია ამბობს: "არა არს მის შორის სიმრთელე, არცა წყლული, არცა ნაგვემი, არცა ბრძჳლი განსივებული, არა არს სალბუნი დასადებელად, არცა ზეთი, არცა შესაკრველნი“ (ეს. 1.6). თქმული ნიშნავს: ბოროტება არ არის მცირე, არც ერთ ადგილასაა, რომ განვკურნოთ, არამედ მთელ სხეულს, ანუ სულს მოსდებია. ყველაფერი ცოდვას დაუმონებია და დაუპყრია. იერემია ამბობს: "ვჰკურნებდით ბაბილონსა და არა განიკურნა“ (იერ. 51.9), შენი სახელი გამოვუცხადეთ [23]და მოვუთხრეთ შენი მცნებების, ქველმოქმედებების, აღთქმების შესახებ, წინასწარ ვაუწყეთ მტრის მოსვლა. ყოველივე ეს ვუყავით ბაბილონს და არ განიკურნა, ანუ არ შეინანა, არ შეშინდა, უკეთურებისგან არ მოიქცა. სხვა ადგილას ამბობს: წურთაჲ არ შეიწყნარეს (შდრ. იერ. 2.30), არც სწავლება, არც მხილება. ფსალმუნში ნათქვამია: "ყოველი ჭამადი მოიძაგა სულმან მათმან, და მიეახლნეს ბჭეთა სიკუდილისათა“ (ფსალმ. 106.18).

მაშინ სახიერმა და კაცთმოყვარე ღმერთმა თავისი მხოლოდშობილი ძე მოავლინა, რადგან ამგვარი სენის განკურნება მხოლოდ დმერთს შეეძლო. წინასწარმეტყველებმა იცოდნენ ეს, ამიტომ ამბობდა დავითი: რომელი ჰზი ქერობინთა ზედა... განცხადე და აღადგინე ძლიერებაჲ შენი და მოვედ ცხორებად ჩუენდა (შდრ. ფსალმ. 79.2,9). კიდევ ამბობს: "უფალო, მოდრიკენ ცანი და გარდამოკედ“ (ფსალმ. 143.5). ბევრი სხვა მსგავსი სიტყვა თქვეს ამან და სხვა წინასწარმეტყველებმა. ზოგი მოსვლას ევედრებოდა, ზოგი დარწმუნებული იყო და ამბობდა, რომ მოვიდოდა.

მოვიდა ჩვენი უფალი და ჩვენ გამო ადამიანი გახდა, რათა, როგორც წმინდა გრიგოლი ამბობს, მსგავსით მსგავსი განკურნოს, სულით - სული, ხორცით - ხორცი. ცოდვის გარდა, ყველაფრით კაცი გახდა, მიიღო ჩვენი არსება - ჩვენი ცდუნების დასაბამი, გახდა ახალი ადამი, მისივე შექმნილის ხატი, განაახლა ჩვენი ბუნება, განწმინდა გრძნობები, როგორიც თავდაპირველად იყო. რაჟამს განკაცდა, დაცემული კაცი განაახლა, ცოდვისგან გაათავისუფლა დამონებულნი და მისგან ჩაგრულნი, რადგან მტერს დაეჩაგრა კაცი და დაჰპატრონებოდა მას. ვისაც ცოდვა არ ეწადა, ისინიც უნებლიეთ სცოდავდნენ.

როგორც მოციქული ამბობს: "რამეთუ არა რომელი-იგი მნებავს კეთილი, მას ვჰყოფ, არამედ რომელი-იგი არა მნებავს ბოროტი, მას ვიქმ“ (რომ. 7.19). როცა ღმერთი ჩვენ გამო კაცი გახდა, ადამიანი მტრის მონობისგან გაათავისუფლა, რადგან მთელი მისი (მტრის - რედ.) ძალა შემუსრა, მისი მხნეობა მოაუძლურა, მისი მონობისგან გვიხსნა, მისი ხელიდან გამოგვი[24]ტაცა, და თუ ჩვენ თავად არ მოვიწადინებთ ცოდვას, ვეღარავინ გვაიძულებს, რადგან ყოველგვარი ცოდვისგან განგვწმინდა. მაგრამ სახიერმა ღმერთმა იცოდა, რომ ნათლისღების შემდგომ კვლავ ჩავიდენდით ცოდვას, როგორც დაწერილია: კაცი სიჩჩოითგან მისით არს მალე ცოდვისა მიმართ (შდრ. დაბ. 8.21), ამიტომ თავისი სასიერებისამებრ მოგვცა წმინდა მცნებები, რათა, რომც შევცოდოთ, თუ მოვიწადინებთ, მისი მცნებების დაცვით არა მარტო ცოდვებისგან, არამედ ვნებებისგანაც კი შევძლოთ განწმენდა. ცოდვა სსვაა და სსვაა ვნება. ვნებებია: გულისწყრომა, პატივმოყვარეობა, გემოთმოყვარეობა, სიძულვილი, ბოროტი გულისთქმა, და ამის მსგავსნი. ხოლო ცოდვა ისაა, როცა კაცი საქმით ასრულებს ვნებას და სორციელად ჩადის მას. ბევრს აქვს ვნებები, მაგრამ საქმით არ ასრულებს.

მოგვცა მცნებები, რომლებიც ჩვენში არსებული ვნებებისგანაც გვწმენდენ, გვიჩვენა ბოროტებისა და სიკეთის გზა, და გვითხრა, თუ რას მივყავართ ცოდვამდე. რჯული ამბობს: არ იმრუშო. უფალი კი ამბობს: გულისთქმაც კი არ მიიღთ, რადგან თუ გულისთქმა გექნა, თუნდაც დღეს არ მოიმოქმედო, რაკი შენშია, ბოლოს მაინც დაგცემს. თუ ძმის მიმართ გულისწყრომა გაქვს, ოდესღაც ძაგებასაც დაიწყებ და, ამგვარად, თანდათან კაცისკვლამდეც მიხვალ. რჯული ასევე ამბობს: "თუალი თუალისა წილ, კბილი კბილისა წილ“ (ლევ. 24.20). უფალი კი გვამცნებს, როცა ლოყაში გვარტყამენ, არა მარტო მოვითმინოთ, არამედ მეორეც მივუშვიროთ სიმდაბლით.

მაშინ რჯული ამბობდა, რათა ამის შიშით არავის ჩაედინა ბოროტება, ამჯერად კი ცდილობს, ჩვენგან გავაძევოთ სიძულვილი, გემოთმოყვარეობა და დიდებისმოყვარეობა. ჩვენს მეუფეს, ქრისტეს ნებავდა, ეჩვენებინა, თუ როგორ ჩავცვივდით ყველა ამ ცოდვაში და როგორ მივედით ამ საშინელ დღემდე. პირველად, როგორც ვთქვი, წმინდა ნათლისღებით გაგვათავისუფლა ჩვენი ცოდვებისგან, მოგვცა ძალაუფლება, არ ვსცოდოთ, თუ მოვისურვებთ, რადგან ეშმაკი უწინდელივით უნებლიეთ ვეღარ ჩაგვადენინებს ცოდვას.

[25]მაშინ ჩვენი ცოდვების საბლით ვიყავით შეკრულნი, უფალმა კი მოგვცა მცნებები, რომლებიც ვნებებისგან გვწმენდენ, რათა კვლავ ძველ ცოდვებში არ ჩავვარდეთ. ჯერ გვიჩვენა მიზეზი, რომელსაც ღვთის მცნებების ურჩობასა და უგულებელყოფამდე მივყავართ, შემდეგ კი წამალიც მიგვითითა, რითიც მათი განკურნებაა შესაძლებელი. და რა მკურნალობაა ეს ან რა მიზეზით მივდივართ ღვთის მცნებების უგულებელყოფამდე? ნახეთ, რას ამბობს უფალი: ჩემგან ისწავლეთ, "რამეთუ მშჳიდ ვარ და მდაბალ გულითა, და ჰპოვოთ განსუენებაჲ სულთა თქუენთაჲ" (მათ. 11.29). აჰა, ძმებო, ერთი სიტყვით გვიჩვენა ყოველი ბოროტების ძირი, და გვიჩვენა წამალიც - ყოველი სიკეთის ძირი; რადგან სიამაყემ დაგვცა და შეუძლებელია წყალობის სსვაგვარად მოპოვება, თუ არა მისი საწინააღმდეგოთი, ანუ თავმდაბლობით.

სიამაყე ღვთის მცნებების უგულებელყოფასა და უკეთურ ურჩობას ბადებს, ხოლო თავმდაბლობა - მორჩილებასა და სულის ცსონებას. სიტყვიერ ან გარეგნულ თავმდაბლობაზე კი არ ვლაპარაკობ, არამედ ჭკეშმარიტ თავმდაბლობაზე, კაცის გონებაში რომ მკვიდრდება.

ვისაც სურს, ცხონდეს, თავმდაბლობა ისწავლოს, და მაშინ ნახავს, რომ თავმდაბლობაშია ყოველგვარი განსვენება, სიხარული და დიდება. ამპარტავნებისგან კი ყოველგვარი ბოროტება იშვება. როგორ ჩავცვივდით ამოდენა ბოროტებაში? - განა ამპარტავნებით არ დავეცით? განა ურჩობისა და ჩვენი უკეთური ნების აღსრულების გამო არ დაგვემართა ყველაფერი? განა კაცი ყოველი სიკეთით არ დაიბადა, განა სამოთხეში არ იყო სიხარულით, განსვენებითა და დიდებით?

ღმერთმა უთხრა, ამას ნუ გააკეთებო, მაგრამ მან გააკეთა. ხედავთ მის ამპარტავნებას? ხედავთ მის ურჩობას? მაშინ ღმერთმა იხილა მისი უგუნურება და თქვა: შეშლილია, თუ შავი დღე არ ნახა, სრულიად წარწყმდება; თუ ვერ შეიტყობს, რა არის გაჭირვება, განსვენების გემოს ვერ გაიგებს. მაშინ მიაგო, რისი ღირსიც იყო.

[26]გამოაძევა სამოთხიდან, და მაშინ მიეცა იგი ხორცთმოყვარეობასა და თავის ნებას, რათა ამრიგად ძვალნი შემუსროდა და ესწავლა, საკუთარ თავს კი არ მინდობოდა, არამედ დვთის მცნებას; რათა ურჩობის სიმწარეს მოედრიკა თანახმად წინასწარმეტყველის სიტყვებისა: "გასწავლენ შენ განდგომილებამან შენმან" (იერ. 2.19).

მაგრამ უფალმა ღმერთმა, როგორც ვთქვი, არ უგულებელყო თავისი შექმნილი, და კვლავ ამბობს: ",მოვედით ჩემდა ყოველნი მაშურალნი და ტჳრთ-მძიმენი, და მე განგისუენო თქუენ" (მათ. 11.28), რაც ნიშნავს: აი, იშრომეთ და თქვენი ურჩობის ნაყოფით გამოიცადეთ. ახლა კი მოიქეცით, შეიცანით თქვენი უძლურება, რათა უწინდელ პატივსა და დიდებას დაუბრუნდეთ, მოდით და თავმდაბლობით ცხონდით, რადგან ამპარტავნებით მოკვდით. ჩემგან ისწავლეთ, "რამეთუ მშჳდ ვარ და მდაბალ გულითა, და ჰპოვოთ განსუენებაჲ სულთა თქუენთაჲ" (მათ. 11.29).

ეჰ, ძმებო, რას შვრება ამპარტავნება და რა შეუძლია თავმდაბლობას! თავიდანვე რომ დამდაბლებულიყო კაცი, არც ყოველივე ეს შეემთხვეოდა. დაცემის შემდეგ კიდევ მისცა (უფალმა) მიზეზი სინანულისთვის, მაგრამ მოუდრეკელი იყო მისი ქედი და არ შეინანა. უთხრა მას: ადამ, სად სარ?

ნათქვამი ნიშნავს: რაგვარი დიდებიდან რაგვარ სირცხვილამდე მიხვედი? შემდეგ ჰკითსა: რატომ შესცოდე? ყოველივე ამას კი იმიტომ ეუბნებოდა, რომ მას ეთქვა: შემინდე! მან კი არ შეინანა, არამედ შეედავა და უთსრა: ”დედაკაცი, რომელი მომეც ჩემ თანა (მაცთუნა მე)" (დაბ. 5.12). კი არ თქვა, ჩემმა ცოლმა მაცდუნაო, არამედ "დედაკაცი, რომელი მომეც ჩემ თანა", თითქოს ეუბნებოდა, "განსაცდელი, შენ გამო რომ მეწიაო", და დმერთს დააბრალა. ასეა, ძმებო, როცა კაცი თავის თავს არ აბრალებს, ღმერთსაც დააბრალებს. მაშინ დმერთმა დედაკაცს ჰკითხა: რატომ დაარღვიე ჩემი მცნება?

ელოდა, იქნებ, ამან თქვასო, შემინდე, რათა შეეწყალებინა. მაგრამ არც ერთისგან არ მიუღია პასუსად: შემინდე, არამედ [27]ამანაც უთხრა: "გუელმან მაცთუნა მე" (დაბ. 3.13), თითქოს გველს ეუბნებოდა, და არა მას. რას სჩადით, უბადრუკნო? მოიდრიკეთ მუხლი, შეიცანით თქვენი შეცდომა, შეიცანით თქვენი სიშიშვლე! არც ერთმა მათგანმა არ დააბრალა თავს, არც ერთმა მათგანმა არ გამოიჩინა თავმდაბლობა! ახლა კი ნახეთ, სადამდე, ანუ რაგვარ ბოროტებამდე მიგვიყვანა თავის მართლებამ, საკუთარი თავის მინდობამ და საკუთარ ნებაზე დგომამ, რომლებიც ღვთის მტრის - ამპარტავნების - შვილები არიან.

ხოლო თავმდაბლობის შვილები არიან: თავის დადანაშაულება, საკუთარი განზრახვის უნდობლობა, საკუთარ ნებაზე არდგომა. ამ საქმეებით კაცს შეუძლია უწინდელ საზომს მიაღწიოს, დაიცავს რა ქრისტეს მცნებებს, რადგან თავმდაბლობის გარეშე შეუძლებელია მცნებების დაცვა, კეთილი საქმის აღსრულება, როგორც წმინდა მამა მარკოზი ამბობს: ”შემუსრული გულის გარეშე შეუძლებელია ბოროტებისგან განდგომა და სათნოების შეძენა“.

ამიტომ ვიტყვი, კაცი გულის შემუსვრით იწყნარებს ნებას, ბოროტებას განუდგება, სათნოებებს იძენს და შემდეგ თავდაპირველ განსვენებას აღწევს. წმინდანებმა იცოდნენ ეს და ამიტომ ცდილობდნენ, ღმერთს თავმდაბლობით მიახლებოდნენ. იყვნენ ისეთი ღვთის მოყვარენი, რომელთაც ნათლისღების შემდგომ არამარტო ვნებების საქმით აღსრულება შეწყვიტეს, არამედ თავად ვნებების ძლევაც კი მოიწადინეს.

და გახდნენ ვნებებისგან თავისუფალნი, როგორნიც იყვნენ წმინდა ანტონი და სხვა დმერთშემოსილი მამები, რადგან მხურვალე აზრით იყვნენ შეპყრობილნი, თავი განეწმინდათ, როგორც მოციქული ამბობს: "ყოვლისაგან შეგინებისა ჴორცთაჲსა და სულისა" (2 კორ. 7.1). მათ იცოდნენ, რომ მცნებების დაცვით იწმინდება სული. როგორც აღვნიშნეთ, ამრიგად ნათდება გონებაც და თავის უწინდელ საზომს უბრუნდება, რადგან "მცნებაჲ უფლისაჲ ბრწყინვალე არს, განმანათლებელ თუალთა" (ფსალმ. 18.9).

[28]ისინი მიხვდნენ, თუ ერში იქნებოდნენ, სათნოებებში წარმატებას ვერ მიაღწევდნენ, თავიანთთვის ცხოვრების უცხო რამ წესი შემოიღეს - ეს არის მონაზვნობა. დაიწყეს ერისგან გაქცევა და უდაბნოში ცხოვრება მარხვით, ლოცვით, ხმელზე წოლითა და სხვა სახის მოღვაწეობით, სრულიად მიატოვეს სამშობლო, ნათესავები და ქონება.

რაღა ბევრი ვთქვა, ჯვარს აცვეს თავი წუთისოფლისთვის და არა მარტო მცნებები დაიცვეს, არამედ ძღვენიც შესწირეს ღმერთს. გეტყვით, როგორ: დვთის მცნებები სავალდებულოა და ყველა ქრისტიანს მართებს მათი დაცვა, რადგან ისინი მეფისთვის მისაცემი ხარკივითაა, ყველასთვის რომ არის სავალდებულო.

არსებობს ვინმე, ხარკის გადახდაზე უარი რომ უთქვამს და ტანჯვას გადარჩენია? ამქვეყნად კი არსებობენ ისეთი დიდი და ბრწყინვალე ადამიანებიც, რომლებიც არათუ ხარკს უხდიან, ძღვენსაც კი სწირავენ შეფეს, და მეფისგან დიდი პატივისა და ჯილდოს ღირსნი ხდებიან. მსგავსადვე, წმინდა მამებმა არა მარტო მცნებები დაიცვეს, არამედ ღმერთს ძღვენიც შესწირეს. ძღვენი კი არის ქალწულება და მოწყალება. არსად არის დაწერილი, არ იქორწინოთო, არც ქრისტეს მოუცია მცნებად: "განყიდე მონაგები შენი" (მათ. 19.21). ისინი (მამები - რედ.) მიხვდნენ. როცა უფალთან რჯულის მცოდნე მივიდა და ჰკითხა: "მოძღუარო სახიერო, რაჲ კეთილი ვქმნე, რაჲთა მაქუნდეს ცხოვრებაჲ საუკუნოჲ", მან მიუგო: იცი მცნებები "არა კაც-ჰკლა, არა იპარო, არა იმრუშო, არა ცილი სწამო", და ა.შ. მან კი უთხრა: „ესე ყოველი დამიმარხავს სიყრმით ჩემითგან". მაშინ უფალმა უჰასუხა: "უკეთუ გნებავს, რაჲთა სრულ იყო, განყიდე მონაგები შენი და მიეც გლახაკთა", და ა.შ. (მათ. 19.16-21). აჰა, მცნებად კი არ მისცა, განყიდე მონაგები შვნიო, არამედ თითქოს ურჩია.

სიტყვები - „უკეთუ გნებავს“, გააკეთე - ბრძანება კი არ არის, არამედ რჩევა. ხოლო მამებმა, როგორც ვთქვი, სხვა სათნოებებთან ერთად ღმერთს ძღვენიც შესწირეს - ქალწულება და უპოვარება; როგორც ადრე აღვნიშნე, ჯვარს აცვეს თავი [29]წუთისოფლისთვის და შემდეგ ისწრაფეს, რათა წუთისოფელთან ერთად საკუთარი თავიც ჯვარს ეცვათ, როგორც მოციქული ამბობს: "სოფელი ჩემდამო ჯუარ-ცუმულ არს და მე სოფლისა“ (გალ. 6.14). რას ნიშნავს ეს ნათქვამი - სოფელი ჯვარს ეცმის კაცისთვის? - როცა კაცი მასაც და მის ყოველ საქმეს, სამშობლოსა და ნათესავებს, განეშორება, მაშინ კაცისთვის წუთისოფელი ჯვარცმულია, რადგან მას განშორდა. ამას გულისხმობს მოციქული, როცა ამბობს: "სოფელი ჩემდამო ჯუარ-ცუმულ არს“.

შემდეგ კვლავ ამბობს: "და მე სოფლისა“. წუთისოფლისთვის კაცი როგორ ეცმევა ჯვარს? - როცა გარეგან საქმეთაგან განშორების 'შემდგომ კაცი ცდილობს, ალაგმოს ამგვარ საქმეთა მიმართ სურვილიც კი, სრულიად უარყოს საკუთარი ნება, მოაკვდინოს ვნებები, მაშინ თავად იგი ჯვარს ეცმის წუთისოფლისთვის და, მოციქულის მსგავსად, მასაც შეუძლია თქვას: ,,სოფელი ჩემდამო ჯუარ-ცუმულ არს და მე სოფლისა" (გალ. 6.14). სოლო წმინდა მამებმა თავისთვის ჯვარს აცვეს წუთისოფელი და ისწრაფეს, რათა თავიც ჯვარს ეცვათ წუთისოფლისთვის. ჩვენ კი დავტოვეთ ერი, მონასტერში მოვედით და, გვგონია, ჩვენი წუთისოფელი ჯვარს ვაცვით, სოლო წუთისოფლისთვის ჩვენი თავის ჯვარცმას არ ვლამობთ, რადგან მისი სურვილი მაინც გვაქვს, გვიყვარს დიდება, საჭმელი, ტანისამოსი. თუ რამე მშვენიერ ჭურჭელს ვნახავთ, გვინდა, გვქონდეს და, როგორც მამა ზოსიმემ თქვა, პატარა ჭურჭელს ნებას ვაძლევთ, ჩვენში ასი ლიტრის ადგილი დაიკავოს და, გვგონია, წუთისოფელი და მისი საქმეები მივატოვეთ.

მოვდივართ მონასტერში და არანაირი საქმით არ ვიჩენთ მის სიყვარულს. ეს ჩვენი უგუნურებით მოგვდის, რადგან, ყველაფერი დავტოვეთ, რაც გაგვაჩნდა, დიდი იყო თუ მცირე, და ახლა ამ უმნიშვნელო რაღაცით ჩვენს სურვილს ვიკმაყოფილებთ. ასე კი არ უნდა ვიქცეოდეთ, არამედ როგორც წუთისოფელსა და მის საქმეებს განვუდექით, ისევე უნდა განვუდგეთ გულისთქმებსა და მათ სიყვარულს. უნდა ვიცოდეთ, რას ნიშნავს ერიდან გამოსვლა და რა არის მონასტერი, რას ნიშნავს, რაც გვაცვია. [30]ჩვენი სამოსია: უმკლავო ტანსაცმელი, ტყავის სარტყელი, საბეჭური და ბარტყული¹. ყველაფერი ეს ჩვენი გარეგნობაა. უნდა ვიცოდეთ, რას განასახიერებენ ისინი, რატომ გვაცვია უსახელო სამოსი. სახელო ხომ ყველას აქვს? - ეს იმიტომ, რომ სახელო სელის სიმბოლოა.

და როცა აზრად მოგვივა, ხელით აღვასრულოთ ძველი კაცის საქმე, მოვიპაროთ, ვცემოთ ან სხვა რამ გავაკეთოთ, რაც ხელით სრულდება, შევხედოთ ჩვენს გარეგნობას - სახელო, რაც ხელის სიმბოლური გამოხატულებაა, არ გვაქვს, ძველი კაცის საქმეები რომ ვაკეთოთ.

ჩვენი სამოსელი მეწამულია. რას ნიშნავს მეწამული? ყველას, ვინც მეფის მეომარია, მეწამული სამოსი აქვს, რადგან მეფეს მეწამული სამოსი, ანუ პორფირი, აცვია. მსგავსად, მისი მეომრების სამოსიც მეწამულია, რათა ამით ცხადი გახდეს, მეფისანი რომ არიან. ჩვენი სამოსელიც იმიტომ არის მეწამული, რომ ცხადი იყოს, ქრისტეს მეომრები ვართ და ყველა იმ ვნების მოთმინება გვმართებს, ჩვენთვის რომ მოითმინა მან. როცა უფალი ევნო, პორფირით შემოსეს, როგორც მეუფე, რადგან იგია მეუფეთა მეუფე და უფალი უფლებათა.

და კიდევ, რაკი ურჯულოები დასცინოდნენ, მსგავსადვე ჩვენც, ვისაც მეწამული გვაცვია, უნდა მოვითმინოთ მთელი მისი ვნებები. როგორც მეომარი თავს არ დაანებებს მეომრობას, არ წავა და მუშა ან ვაჭარი არ გახდება, რათა პატივს არ მოაკლდეს, როგორც მოციქული ამბობს: "არავინ მოღუაწე შეეყოფვის სოფლისა საქმეთა, რაჲთა ერისთავსა მისსა სათნო-ეყოს" (2 ტიმ. 2.4), ასევე ჩვენც გვმართებს, ვიღვაწოთ და ყველანაირი საზრუნავისგან გავთავისუფლდეთ, რათა ღმერთს მოვეწონოთ, როგორც დაწერილია, იყოს ქალწული უზრუნველი და გამზადებული (შდრ. 2 კორ. 11.2).

[31]რატომ გვარტყია ტყავის სარტყელი? პირველი, იმიტომ, რომ საქმისთვის ვიყოთ მზად. ყოველი კაცი, რომელიც რამე საქმის გაკეთებას ლამობს, თავდაპირველად წელზე მოირტყამს და ასე შეუდგება საქმეს, როგორც დაწერილია: "იყვნედ წელნი თქუენნი მორტყმულ“ (ლუკ. 12.35); მეორე, იმიტომ, რომ, როგორც ჩვენი სარტყელია მკვდარი გვამისგან, ისე ჩვენც მოვაკვდინოთ ჩვენი გულისთქმები. სარტყელი კი წელზე გვაქვს, სადაც თირკმელებია. სოლო სულის გულისთქმები არის თირკმელებში. ამიტომაც ამბობს მოციქული: "მოაკუდინენით უკუე ასონი თქუენნი ქუეყანასა ზედა: სიძვაჲ, არაწმიდებაჲ” და ა.შ (კოლ. 3.5).

გვაქვს საბეჭურიც, რასაც ჯვრის სახით ვიკეთებთ მხრებზე. ეს კი განასახიერებს უფალის ნათქვამს: "აღიღენ ჯუარი თჳსი და შემომიდეგინ მე" (მარკ. 8.34). რა არის ჯვრის აღება და უფლის შედგომა? - თავის სრული მოკვდინება. თავის მოკვდინება კი ქრისტეს რწმენით სდება, როგორც მამები წერენ: რწმენა გვიფართოებს სულიერ გზას, რომელსაც თავის მოკვდინებამდე მივყავართ - თავი უნდა მოვაკვდინოთ წუთისოფლის საქმეებისთვის; რაკი ნათესავები მივატოვეთ, მათ სიყვარულსაც ვანებოთ თავი; რაკი ქონება და შენაძენი დავტოვეთ, მათი სიყვარულიც დავტოვოთ. აი, ეს არის სრული გამოსვლა ერიდან. ვიხურავთ ბარტყულსაც, რომელიც სიჩვილის ნიშანია, რადგან უმანკო ჩვილებს ბარტყული ახურავთ, სოლო სრულწლოვან კაცებს - არა. ჩვენ კი იმიტომ გვახურავს, რომ ბოროტი საქმეებისთვის ვიყოთ ჩვილები, როგორც მოციქული ამბობს: "ნუ ყრმა იქმნებით გონებითა, არამედ ბოროტისათჳს ყრმა იყვენით" (l კორ. 14.20). რას ნიშნავს ეს სიტყვები?

ჩვილი უმანკოა: თუ აგინებენ - არ განრისხდება, თუ შეაქებენ - არ ამაყობს, არც თავს იმართლებს, არც დიდებას ეძიებს. ასევე, ბარტყული ღვთის მადლს განასახიერებს: როგორც ბარტყული იფარავს ყრმის თავს, ისე ღვთის მადლი - ჩვენს გონებას.

როგორც მამებს უწერიათ: ბარტყული სახეა ღვთის მადლისა, რომელიც ჩვენს გონებას იფარავს და ჩვენს საღმრთო სიჩვილეს [32]იცავს მათგან, ჩვენ რომ გვებრძვიან.

აი, წელზე გვაქვს სარტყელი, რომელიც არის გულისთქმების მოკვდინება. ჩვენს მხრებზე საბეჭური სახეა ჯვრისა, ხოლო ბარტყული - საღმრთო სიჩვილისა. ახლა კი, ძმებო, ჩვენი გარეგნობის შესაბამისად ვიაროთ, რათა, როგორც მამებმა თქვეს, სხვა რამ არ გვემოსოს. არამედ როგორც ეს წუთისოფელი დავტოვეთ, ისევე დავტოვოთ მისი სიყვარულიც, რათა მცირე და უსარგებლო საქმეთა სიყვარულმა კვლავ ერში არ დაგვაბრუნოს. თუ წუთისოფლის სიყვარულისგან განრიდება გვსურს, ჩვენი ნების უარყოფაც ვისწავლოთ.

ჰოი, ჩემო საყვარელო ძმებო, მოდით და, შევეცადოთ, თანდათან უარვყოთ ჩვენი ნება, რათა ამრიგად ღვთის შეწევნით წუთისოფელი შევიძულოთ, და მაშინ შევძლებთ, წინააღმდეგობა გავუწიოთ დიდ ვნებებსაც და ჩვენი ნებაც დავთრგუნოთ, რადგან ისე არაფერი არგებს კაცს, როგორც თავისი ნების უარყოფა - ყველაზე უკეთ კაცი ამით აღწევს წარმატებას სათნოებებში.

როგორც კაცი, რომელსაც სადმე წასვლა სურს, სასურველ ადგილამდე მისასვლელი მოკლე გზა იცის და თუნდაც ეს გზა ვიწრო იყოს, მაინც ამ ვიწრო გზით მალე მიაღწევს ხოლმე ვრცელსა და განსასვენებელ ადგილს, ასევე კაცი, ვინც თავის ნებას უარყოფს, თავისი ნების თანდათან უარყოფით წუთისოფლის სიძულვილამდე და დიდი ვნებების დათრგუნვამდე მიდის. მაშინ მივა სრულყოფილებამდე, გონიერებამდე და ღვთის ნების აღსრულებამდეც.

თუ კაცი მოისურვებს, ყოველთვის ნახავს დროს, განუდგეს თავის ნებას. და ასე, თანდათან ისწავლის ნების უარყოფას. გეტყვით, როგორ: თუ ვინმე მიდის, გული ეუბნება, იქით გაიხედეო, და არ გაიხედავს, აი, განუდგა თავის ნებას. ასევე, თუ საუბრის დროს აზრი ეტყვის, შენც თქვი რამეო, და არ იტყვის, თავის ნებას დაუტევებს. თუ კიდევ ეტყვის გული, წადი, ნახე, მზარეული რას ხარშავსო, და არ წავა, თავის ნებას უარყოფს. თუ კიდევ ეტყვის გული, გაჰხედე გზას, ვინმე შენი საყვარელი ადამიანი [33]ხომ არ მოდისო, და არ გაიხედავს, თავის ნებას უარყოფს. ასევე, თუ რამეს იხილავს, გული ეტყვის, იკითსე, ვინ მოიტანაო, და არ იკითხავს, თავის ნებას უარყოფს.

თუ მცირე და მსუბუქ საქმეში ასე მოიქცევა, თავისი ნების უარყოფასა და ძლევას მიეჩვევა, და მაშინ, ღვთის შეწევნით, დიდ და მძიმე საქმეშიც ადვილად სძლევს და განუდგება თავის ნებას, რადგან ეს ჩვევად ექნება და რაც შეემთხვევა, ყველაფერში შვებას ნახავს, ყველაფრის მოსურნე იქნება და ერთნაირად მიიღებს, რადგან თავის ნებას არ მისდევს.

ვინც თავის ნებას უარყოფს, რაც უნდა უთხრან და შეემთხვეს, ყველაფრის მოსურნეა, ყოველივე მისი ნებაა და, ამრიგად, როგორც აღვნიშნეთ, მივა წუთისოფლის სიძულვილამდე, სოლო წუთისოფლის სიძულვილით - სრულ უვნებობამდე (ვნებებისგან გათავისუფლებამდე - რედ).

იცოდეთ, რომ ნების მცირე-მცირედ დატევებით დიდამდეც მიდიან. ნასეთ, ნეტარმა დოსითემ რაგვარი ცხოვრებიდან, ფუფუნებისა და შვებისგან რაგვარ საზომს მიაღწია!

კაცი, ვისაც ღვთის სიტყვა არასდროს სმენოდა, გესმით, როგორი მადლის ღირსი გახდა იმიტომ, რომ მოკლე დროში გამოიჩინა მორჩილება და თავისი ნება უარყო. ნახეთ, როგორ ადიდა ღმერთმა, არ დაუშვა რა მისი სათნოებების დავიწყება და ამქვეყნად დაფარვა, არამედ დიდ ბერს გამოუცხადა წმინდანებთან ერთად ცათა სასუფეველში დიდებით მდგომი.

კიდევ გიამბობთ ერთ საკვირველ ამბავს, რაც მე შემემთხვა, რათა მიხვდეთ, სიკვდილისგანაც ხსნა რომ შეუძლია მორჩილებასა და საკუთარი ნების უარყოფას. მამა სერიდოს მონასტერში ყოფნისას დიდი ბერის მოწაფე მოვიდა ასკალონის მხრიდან. ბერმა ეს ძმა მამა სერიდოსთან საქმისთვის გამოგზავნა. უცებ ქარი ამოვარდა, ჩვენ მახლობლად ხევში წყალი ადიდდა. ძმა კი წასვლას ლამობდა, რადგან ბერს ეთქვა მისთვის, იმავე საღამოს დაბრუნებულიყო უკან. ვთხოვეთ, იმ ღამით ჩვენთან დარჩენილიყო, ვუთხარით: ”შეუძლებელია, დღეს მდინარეზე გადავიდეს კაცი“. [34]ის კი არ გვეთანხმებოდა და გვეუბნებოდა: ”ჩემმა მამამ მიბრძანა, ამ საღამოსვე დავბრუნდე და მის სიტყვას ვერ გადავალ“. ვნახეთ, არ გვიჯერებდა. ვთქვით: "მდინარემდე მივუშვათ, და როცა მდინარეს ნახავს, თავისივე ნებით დაბრუნდება უკან".

უკან გავყევით. აზვირთებულ მდინარესთან რომ მივიდა, მყისვე შიგ ჩახტა. ჩვენ შევძრწუნდით, ტირილით ვეძახდით, რადგან არაფრით გვეგონა, თუ გადარჩებოდა. ის კი მეყვსეულად მეორე ნაპირას ადმოჩნდა, მოტრიალდა, მუხლი მოგვიდრიკა, ლოცვა გვთხოვა და წავიდა. გაოცებული ვიყავით მისი სათნოების ძალით - ჩვენ ხილვამაც კი ზარი დაგვცა, ხოლო ის, უორგულო მორჩილების გამო, ასე უვნებლად გადაურჩა სასტიკ მდინარეს.

კიდევ: როცა ძმამ, რომელიც მამამ საჭიროების გამო მსახურთან გაგზავნა, ნახა, ქალწულმა კარი ჩაურაზა, მხოლოდ წარმოთქვა, ღმერთო, ჩემი მამის ლოცვით მიხსენიო, რომ მყისვე სკიტის გზაზე აღმოჩნდა თავის მამასთან მიმავალი. ძმამ მხოლოდ ეს წარმოთქვა: ,,ღმერთო, ჩემი მამის ლოცვით მიხსენი“, და ამის გამო მყისვე სკიტის გზაზე, თავის ბერთან მშვიდობით მიმავალი იყო.

ახლა კი ნახეთ ორივე მათგანის კრძალვა და თავმდაბლობა: დიდ გასაჭირში იყვნენ. ბერს ძმის მსახურთან გაგზავნა სურდა, რადგან ამ უკანასკნელმა დააგვიანა და საზრდელი არ მოუტანა მათ. ამიტომ დიდ გაჭირვებასა და სიდუხჭირეში იყვნენ. ბერს ძმისთვის არ უთქვამს: „წადი“, არამედ მხოლოდ ჰკითხა: "გინდა წასვლა?" ძმასაც არ უთქვამს: "წავალ", არამედ უთხრა: ”როგორც გნებავს, მამაო, ისე მოვიქცევი!“ რადგან ორი ვნებით - სიძვითა და მამის ურჩობით - დაცემისა ეშინოდა.

ძლიერ რომ გაუჭირდათ, ბერმა უთხრა: ”ადექი, შვილო, წადი ღვთის სახელით და ღვთის იმედი მაქვს, ჩემი მამის ლოცვით დაგიფარავს“. კი არ უთხრა, ღმერთის იმედი მაქვს, რომ დაგიფარავსო, არამედ უთხრა: „ღვთის იმედი მაქვს, ჩემი მამის ლოცვით დაგიფარავს“.

მაშინ წავიდა ძმა. მივიდა, მაგრამ მსახური შინ არ დახვდა. [35]მისმა ასულმა კი კარი ჩაუკეტა. ძმამ რომ ნახა, დიდ განსაცდელში იყო, კი არ თქვა: "ღმერთო ჩემო, მიხსენი", არამედ: "ღმერთო ჩემო, მიხსენი ჩემი მამის ლოცვით“, და მეყვსეულად სკიტის გზაზე აღმოჩნდა. ახლა კი იხილეთ, ჰოი, ძმებო, თითოეულ მათგანს როგორი იმედი ჰქონდა თავისი მამის ლოცვისა და განსაცდელის ჟამს მას როგორ შეჰღაღადეს.

ნახეთ, მმებო, როგორ შეაბეს ერთ უღელში მორჩილება და თავმდაბლობა და, როგორც ორი ფრთით, ისე აფრინდნენ მაღლა სულიერი განსვენებისთვის.

როგორც ფრინველი თანაბრად საჭიროებს ორივე ფრთას კარგად საფრენად, რადგან ერთით ვერ დაფრინავს, ისე მონაზონსაც თანაბრად ესაჭიროება ეს ორი სათნოება. უიმათოდ შეუძლებელია ვინმეს ცხონება ან სხვა რამ საშუალებით ეშმაკის საფრთხის არიდება, თუ მორჩილებას არ შეუერთდა თავმდაბლობა. ამ დიდ და მშვენიერ სათნოებებს კი, ყოველი სათნოების საძირკველთ, ვერავინ მოიპოვებს, თუ,როგორც ვთქვი,თავის თავს არ აიძულებს და სასიკვდილოდ არ გასწირავს თავისი ნების დასატევებლად. კვლავ ვთქვათ: როგორ უნდა დაუტევონ ნება? ვიტყვი: იმით, რომ, რაც შეიძლება, თავი ანდონ სულიერ მამას, არაფერში ეურჩონ, არამედ ყველაფერში, როგორც დმერთს, ისე დაემორჩილონ.

ძმებო, მორჩილების სხვა მაგალითსაც გეტყვით: ერთხელ წმინდა ბასილი თავის ერთ მონასტერში მიდიოდა. შევიდა, მამასახლისს² უხმო და უთხრა: "ვინმე თუ გყავს, ვისაც ჭეშმარიტად სურს სულის ცხონება?“ მამასახლისმა უპასუხა: "ჰე, წმინდაო, თქვენი წმინდა ლოცვით ყველას სურს ცხონება“. წმინდა ბასილიმ მიუგო: "ვიცი, ყველას სურს ცხონება, მაგრამ მე გეკითხები, ჭეშმარიტად ვის სურს?“ მაშინ მიხვდა მამასახლისი, რადგან ისიც მეტად სულიერი იყო, და უთხრა: "ჰე, წმინდაო, მყავს, [36]როგორზეც ბრძანებ“. მაშინ წმინდა ბასილიმ უთხრა: "აქ მომიყვანე!“ დაუძახეს, მოვიდა.

წმინდა ბასილიმ უთხრა: "წყალი მომართვი ხელების დასაბანად!“ როცა წმინდა ბასილიმ ხელები დაიბანა, აიღო წყალი და უთხრა: "ახლა შენ მომეცი ხელები, რომ დაგისხა!“ იგი ისე მოიქცა, როგორც უბრძანა. როცა ამაში გამოსცადა და ნახა, მორჩილი იყო, ისევ უთხრა: "წირვაზე როცა შევალ, მოდი და მითხარი, რომ დიაკვნად გაკურთხო და ჩემთან ერთად დადგე წირვაზე“. იგი ამაშიც უყოყმანოდ დაემორჩილა. როცა წმინდა ბასილი წირვაზე შევიდა, ძმა მივიდა მისი ბრმანებისამებრ, და მოასსენა. მან აკურთხა, წაიყვანა და ყოველთვის თან ჰყავდა. მართლაც შვენოდა ამ კურთხეულ ძმას ასეთ ღმერთშემოსილთან ყოფნა. იცოდეთ, ჩემო საყვარელო ძმებო, ვინც უყოყმანო მორჩილებაში გამოცდილი არ არის, მან არ იცის სულიერი განსვენება.

ერთხელ მამა იოანეს ვკითხე: "რა ვქნა, მამაო, წმინდა წერილიდან მესმის, რომ „მრავლითა ჭირითა ჯერ-არს ჩუენდა შესლვად სასუფეველსა ღმრთისასა“ (საქმე 14.22), მე კი ვხედავ, რომ არანაირი ჭირი, გულისკლება და საზრუნავი არ მაქვს?“ მართლაც ასე იყო, არაფერი მაწუხებდა.

როცა რამე აზრი მომივიდოდა, მაშინვე ფიცარს ვიღებდი და ვწერდი, რადგან სანამ მსახურებაზე შევიდოდი, წერილობით ვეუბნებოდი სოლმე. სიმართლეს გეუბნებით, ძმებო, წერის დასრულებასაც ვერ ვასწრებდი, რომ ის აზრი მეშვებოდა, ისეთი რწმენა მქონდა წმინდა ბერისა, როგორიც სინამდვილეში იყო კიდეც.

როგორც ვახსენე, ვკითხე: "წერილიდან მესმის: "მრავლითა ჭირითა ჯერ-არს ჩუენდა შესლვად სასუფეველსა ღმრთისასა“ (საქმე 14.22), მე კი არანაირი ჭირი და ზრუნვა არ მაქვს. რა მჭირს?“ ბერმა მითხრა: "ნუ წუხხარ, ძმაო, დამიჯერე, ვინც მამების მორჩილებას მისცემს თავს, ასეთ უზრუნველობასა და განსვენებაშია ქრისტეს შეწევნით“, რადგან მისია დიდება მამითა და სულიწმიდითურთ, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.