სწავლა-მოძღვრებანი

განღმრთობის ეტაპები “დიდაქეს” მიხედვით. ნათლისღების შესახებ უწყება “დიდაქეში” (მეორე ნაწილი)

ჩვენს წინა საუბარში შევეხეთ “დიდაქეს” პირველ ნაწილს, როგრც შესაბამისს განღმრთობის გზის პირველი ეტაპისა – განწმენდელობითი, იგივე კათაკმევლური ხარისხისა. ავღნიშნავდით, რომ ამ პირველი ეტაპის ღირსეულად გამვლელი მაღლდება მეორე ხარისხამდე, მეორე ეტაპამდე, რაც უკვე ეკლესიური ცხოვრების დაწყებას ნიშნავს, ადამიანის ეკლესიის შვილად დაბადებას გულისხმობს. ამგვარი უდიდესი სიკეთე ადამიანს ეძლევა ნათლისღების საიდუმლოს გზით.

ჩვენ გვქონდა საუბარი იმაზე, რომ განღმრთობის გზის მეორე ეტაპზე ადამიანი უკვე გასხივოსნებითად განჭვრეტს უფალს, რომ მას გასხივოსნება, განათლება, გასინათლება ენიჭება, რისი სიმბოლოც გახლავთ მოსეს მიერ აალებული მაყვლის ბუჩქის ხილვა. ანუ ესაა ის ეტაპი, როდესაც ჭეშმარიტება სინათლეში ცხადდება. ამის შესაბამისი გახლავთ “დიდაქეს” მეორე ნაწილი, რაც საკუთრივ ნათლისღების საიდუმლოს შესახებ გვაუწყებს. მივუთითებდით, რომ ეს ნაწილი თავისთავადაც მნიშვნელოვანია, ე.ი. არა მხოლოდ განღმრთობითი პროცესის ასახვისათვის, არამედ თავისთავადაც, როგორც ისტორიული დოკუმენტი ამ უწმინდესი საიდუმლოს შესახებ ამ კუთხითაც უაღესად მნიშვნელოვანია. ვეხებოდით სწორედ იმ მონაკვეთს ტექსტისას, სადაც ჩამოთვლილია სახეობანი წმინდა ნათლისღების წესისა, რომ ნათლისღება ერთი სახით არ სრულდებოდა და ოთხი სახეობაა “დიდაქეში” გამოყოფილი. კვლავ შეგახსენებთ ამ სახეობებს: 1) გამდინარე წყალში შთაფვლითი ნათლობა; 2) დამდგარ ცივ წყალში შთაფვლითი ნათლობა; 3) დამდგარ თბილ წყალში შთაფვლითი ნათლობა და 4) სამგზისი დასხმა თავზე მამის, ძისა და სულიწმინდის სახელით.

მივუთითებდით, რომ ზოგიერთისთვის ამგვარი მიმდევრობა ნათლობის სახეობებისა, თითქოს იმის მაუწყებელია, რომ მეოთხე სახეობა, კერძოდ თავზე სამგზისი დასხმა, ნათლობის ჩვეულებრივი წესი კი არ უნდა ყოფილიყო, არამედ როგორც რაღაც გამონაკლისი შემთხვევა. ამგვარი რამ “დიდაქეს” ტექსტისთვის სრულიად შეუძლებელია. აქ არანაირად არ იგულისხმება გამონაკლისი, აქ იგულისხმება, კვლავ ავღნიშნავთ, ერთიდაიმავე საიდუმლოს პრაქტიკული შესრულების ოთხსახოვნება. ამასთან დაკავშირებით დავიწყეთ კიდეც მსჯელობა იმის შესახებ, რომ ერთიდაიგივე ჭეშმარიტება, არსობრივი ჭეშმარიტება, გამოვლენითად, შესრულებითად, როგორც პრაქტიკული წესი ჩვეულებრივ ერთსახოვანი არ არის. უდიდესი და უწმინდესი დასაბუთება ამ აზრისა გახლავთ წმინდა ლიტურგია, წმინდა ლიტურგია, რომელიც ერთი უცვალებელი სულიერი მოვლენაა, რომლის აღსრულების ჟამსაც  პური და ღვინო ჭეშმარიტად გარდაიქმნება ანუ გარდაარსდება მაცხოვრის სიხლად და ხორცად. აი ეს ერთიდაიგივე, უცვალებელი შინაარსი და საიდუმლო, გამოხატულებითად, პრაქტიკული აღსრულების წესით და ამ წესის მწიგნობრული სახით, რა თქმა უნდა, ერთგვარი არ არის. კარგად არის ცნობილი, რომ თავის დროზე არსებობდა მოციქულთა ლიტურგიები, ქართული წყაროების მიხედევითაც თუნდაც ესაა ლიტურგია წმინდა იაკობ მოციქულისა, წმინდა ლიტურგია პეტრესი. ე.ი. თვით ერთ ეპოქაშიც კი ერთსახოვნება ამ უწმინდეს წესს არ ჰქონია. მოგვიანებით IV ს-ში, მოგეხსენებათ, იწერება ბასილი დიდის ლიტურგია, რომელიც ტექსტობრივად უდიდესი სხვაობების შემცველია ამ წინა ლიტურგიებთან შედარებით, მარამ სულიერად არის აბსოლუტური იგივეობა, უცვალებლობა, კვლავ ავღნიშნავთ, მაგრამ ტექსტობრივად, ფორმობრივად, გამოვლენის სახით მათ შორის ძალიან დიდი სხვაობაა. ბასილი დიდის ლიტურგიის შემდგომ შემოდის კვლავ ახალი ტექსტი ლიტირგიისა, არც ისე დიდად დაშორებით ბასილი დიდის ლიტურგიისგან (დაახლოებით 30 წელი არის შუალედი იმ მეოთხე ლიტურგიასთან), რომელიც დღეს საყოველთაოდაა დამკვიდრებული, წმინდა იოანე ოქროპირის ლიტურგია. ოთხსახოვნება ერთი და იმავე სულიერი მოვლენისა, თვალსაჩინოდ გვიჩვენებს, რომ პრაქტიკული გამოვლინება, აღსრულების წესი ამა თუ იმ უწმინდესი საიდუმლოსი არასოდეს არ არის ერთგვარი. ამავეს ადასტურებს ისეთივე სიწმინდე და წმინდა მოვლენა, როგორიცაა ერთი და იგივე სახარება ოთხთავი. ძალა, სულიერი შინაარსი, მიზანდასახულობა, არსება ერთიდაიგივეა მათეს, მარკოზის, ლუკას და იოანეს სახარებისა, მაგრამ ის რაც ერთია არსობრივად, გამოთქმითად, გამოვლენითად ოთხსახოვანია და ეს ოთხივე სახე არანაირად არ შეერწყმის ერთიმეორეს, თავისთავადაობას, თავის ღირსებას ინარჩუნებს, ერთიდაიმავე შინაარსის შემცველობას თავის თავში სიწმინდით იმარხავს.

ჩვენ შეგვეძლო კიდევ უფრო განგვევრცო ეს მსჯელობა ამგავრი მიმართების შესახებ შინაარსსა და ფორმას შორის და გვეთქვა, რომ თვით ჭეშმარიტების უწმინდეს წიაღშია იგივე ვითარება, რომ ღმერთი, რომელიც ერთი ღმრთეებაა, ერთი არსებაა, ერთი ბუნებაა, პიროვნულად ერთი არ გახლავთ. პირი ყოველთვის გამოხატულებაა ბუნებისა, პირი სწორედ ესაა ეკლესიის მამათა სწავლებით, პირი და ჰიპოსტასი ისაა, რითაც ბუნება გამოიხატება, ხოლო ბუნება ისაა, რაც ერთი ბუნების მქონე პირთ აერთიანებს და აბსოლუტურად საერთოა მათთვის. ბუნება ცალკე აღებული დამოუკიდებლად არსად არ არსებობს, პირში, გვამოვნებაში ვლინდება იგი, ხოლო პირი და გვამოვნება (რაც ბერძნულ “ჰიპოსტასს” შეესაბამება) სწორედ ისაა, რაც თავისთავში არსებას ანუ ბუნებას გამოხატავს. კვლავ ავღნიშნავთ, პირი სწორედ გამოხატვაა, ამიტომაა, რომ ერთ-ერთ სინონიმურ ტერმინად პირისა, გვამოვნებისა ანუ ჰიპოსტასისა ეკლესიურ ტრადიციაში დამკვიდრებულია უწმინდესი ტერმინი “ხარაკტერ”, რაც სხვა არაფერია თუ არა ხატი, გამოხატულება, რაც ძველ ქართულად ასე ითარგმნებოდა: ხატი, ხატება, ხატოვნება. აურაცხელი ნიმუში ამ ტერმინის დამოწმებისა ჩვენ უკვე გამოვაქვეყნეთ ჩვენს წიგნში (შეიძლება დაინტერესებულ მსმენელს რაღაცნაირად სასარგებლოდ აღმოუჩნდეს წიგნი ამ კუთხით) სახელწოდებით “მართლმადიდებლური ხატმეტყველება”, რაც 2002 წელს გამოიცა. ამ წიგნში ჩვენ სპეციალურად ვეხებით საკითხს იმის შესახებ, რომ გარდა ერთი ღმრთეების ერთი არსობრივი ხატებისა, რასაც გადმოსცემს ბერძნული ტერმინი “მორფე” (რაც ქართულად ითარგმნება როგორც “ხატება”, “ხატი”, “ხატოვნება”), არსებობს ჰიპოსტასური ხატი, ხატება, ხატოვნება, რასაც ბერძნულად აღნიშნავს ტერმინი “ხარაკტერ” და ეკლესიურ სწავლებაში ჩვენ აურაცხელი ნიმუში გვაქვს ამის დამოწებისა. ლიტურგიკულ ტექსტებში: “ერთარსებასა სამხატოვნებად განვავრცობთ”, “სამსა ხატებასა ერთსა ბუნებასა მორწმუნენო ვუგალობდეთ”, “სამსა ხატებით და ერთსა არსებით ვიცნობთ ღმრთეებასა” და სხვა. ასე რომ პირი სხვა არაფერია, თუ არა იგივე გამოხატულება ბუნებისა, საზოგადოდ როგორც ტერმინი, ჩვენ სამ უზენაეს პირს ვაღიარებთ, ამავე დროს როგორც სამ უზენაეს ხატს, ხატებას, ხატოვნებას ერთი არსებისას, ერთი ბუნებისას.

ასე რომ, თვით უზენაესობაში, შეუქმნელობაში, შემოქმედებაში ერთი ღმერთი ერთხატოვნად არ ვლინდება, ერთპიროვნულად არ ვლინდება. ეს უკვე იუდაიზმია, ანუ ეკლესიურ ტრადიციაში საბელიანიზმის ერესია, რასაც მსოფლიო კრებები განკვეთენ და ანათემირებულ ჰყოფენ. ხოლო ეკლესიური მოძღვრება მიიჩნევს, რომ ერთი არსება, ერთი ბუნება სამპიროვნულად, სამხატობრივად, სამგვამოვნებად წარმოჩნდება, იდიდება და ჰგიეს მარადის. იმიტომ, რომ თითეული ჰიპოსტასი თვითსრულია, თვითმდგომია, განუყოფელია დანარჩენი ორისგან, მაგრამ ამავე დროს შეურწყმელიცაა. აქედან გამომდინარე კვალვ ავღნიშნავთ, არ უნდა იყოს გასაკვირი, რომ ეს უზენაესობა ამგვარი ვითარებისა, რომ ერთი არსება სამხატოვნებად იდიდება, ყველგან ცნაურდებოდეს უკვე. თვით ქმნილებაშიც, რომ ერთი უქმნელი ჭეშმარიტება, მარადიული საღვთ ჭეშმარიტება ოთხსახარებად, ანდა სახარების ოთხ თავად ვლინდება ჩვენამდე. ორივე გამონათქვამი სასვებით მართლმადიდებლურია. ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ არსებობს ოთხი სახარება, ტექსტობრივ შინაარსს თუ ჩავდებთ ტერმინში “სახარება”, მაგრამ ამავე დროს შეგვიძლია ვთქვათ, რომ არსებობს ერთი სახარება ოთხთავი, თუ ამ შემთხვევაში სახარებაში კონკრეტულად სულიერ შინაარსს ვიგულისხმებთ, საღვთო, გამოცხადებით სიბრძნეს ვიგულვებთ. აი ეს ჭეშმარიტება, ცხონება როგორც სახარება ერთია ამ გაგებით, მაგრამ მისი გამოხატულება ოთხია, ოთხთავია, ანდა მეორე კუთხით თუ სახარებად, კვლავ ავღნიშნავთ, ტექსტს ვიგულვებთ, ოთხი სახარება არსებობს ერთი ჭეშმარიტებისა, ერთი უფლისა იესო ქრისტესი. აურაცხელია კიდევ სხვა ნიმუშები, დამადასტებლად იმისა, რომ საეკლესიო ლიტურგიკულ ტრადიციაში ერთიდაიგივე სულიერი მოვლენა ძალიან ხშირად მრავალსახოვნად აღსრუდლება. აქ მრავალსახოვნება ნებისმიერი კი არ გახლავთ. ჩვენ ეს მეორე მხარეც აუცილებლად უნდა დავაკონკრეტოთ, რომ როდესაც ერთი ჭეშმარიტება არაერთსახოვნად ვლინდება, ეს არაერთსახოვნება ანუ რამდენიმესახოვნება გამოვლინეიბისა ნებისმიერი და თვითნებური კი არ არის, არამედ მხოლოდ ის სახოვნებაა ჭეშმარიტი და მრავალსახოვნება, რომელსაც ეკლესია კანონიკურად სცნობს. ჩვენ ვთქვით, რომ ერთი სახარებისეული ჭეშმარიტება ოთხ სახარებად, ოთხთავად წარმოჩნდება, მაგრამ ეს ოთხთავობა ნებისმიერი არ გახლავთ. აურაცხელი სხვა სახარებანიც იყო დაწერილი, რომლებიც, რა თქმა უნდა, ეკლესიამ ჭეშმარიტად არ სცნო. მხოლოდ ეს ოთხია ჭეშმარიტი, მხოლოდ ეს ოთხია კანონიკური, რომლებსაც არც შეემატება (ე.ი. არ არსებობს ხუთი სახარება), არც დააკლდება. არ შეიძლება, რომ ვთქვათ მხოლოდ სამი სახარებაა ჭეშმარიტი და მეოთხე არა. ასევე გახლავთ ნებისმიერ სხვა მოვლენასთან დაკავშირებით. ჩვენ გვქონდა შემთხვევა იმისა, რომ გამოგვექვეყნებინა წმინდა მაქსიმე აღმსარებლის შესანიშნავი გამონათქვამები და შენიშვნები ზემოხსენებულ წიგნზე წმინდა დიონისე არეოპაგელისა სათაურით “საეკლესიო მღვდელმთავრობის შესახებ” და ეს შენიშვნები სწორედ იმას ცხადყოფს, რომ ერთსა და იმავე დროსაც და დროთა განმავლობაში ცალკეული საეკელსიო წესი, როგორც გამოხატულებითი სახეობა შინაარსისა, რა თქმა უნდა, ძალიან ხშირად იცვლება. კერძოდ წმინდა მაქსიმე თითქმის ყველა ნაბიჯზე აღნიშნავს, რომ დიონისე არეოპაგელისგან, ე.ი. I-II ს-ის მოღვაწისგან აღწერილი ესა თუ ის საეკლესიო წესი მისი დროისთვის უკვე სხვაგვარადაა: “აწ ესე სხვებრ აღესრულების”, ძალიან ხშირად უთითებს ის და განმარტავს შემდეგ, თუ მოციქულთა დროს და თვით დიონისე არეოპაგელის დროს (დიონისესგან დაწერილი ფაქტობრივად მოციქულთა დროს გულისხმობს) რატომ იყო იმ სახის, ხოლო მის დროს რატომ შეიცვალა ესა თუ ის წესი. ასევე ამ შინაარსის დამტევია წმინდა ეფრემ მცირის შესანიშნავი კომენტარი იმავე დიონისე არეოპაგელის შრომაზე, სადაც ის ამბობს, რომ “ადგილობრივთთა ეკლესიათა შორის ჩუეულებაი არს სხვადასხვაობისა წესთაისა”, რომ ადგილობრივ ეკლესიებში ხშირად ერთიდაიგივე სულიერი მოვლენა სხვადასხვაგარად ფორმობრივად აღესრულება. თუმცა კვლავ ხაზგასმით ავღნიშნავთ და ეს აუცილებლად ყველამ უნდა გაითვალისწინოს, რომ როდესაც ვამბობთ “სხვაგვარად აღესრულება”, ეს სხვადასხვაგვარობა არანაირად ნებისმიერი არ არის, არანაირად თვითნებური არ არის. ეს სხვაგვარობა მხოლოდ მაშინაა ჭეშმარიტი, თუ ის საეკლესიო კანონიკით არის ნებადართული, თუ ის კანონიკურად არის მიჩნეული ეკლესიურ ტრადიციაში. აი ეს განსაზღვრავს თვით ამ სხვსგვარობის გარკვეულ რაოდენობას, რომელსაც არც აღემატება, რა თქმა უნდა, და არც დააკლდება.

ამრიგად წესთა შორის, კვლავ ავღნიშნავთ, სხვადასხვაობა სრულიად თვალსაჩინოა, სახეზეა და ეს თვით ჭეშმარიტების საფუძველში დევს. ასევეა, რომ ნათლბის საიდუმლო არსით, რა თქმა უნდა, ყოველთვის მაცხოვართან თანადასაფლავებას ნიშნავს, მაგრამ მაცხოვართან თანადასაფლავება რიტუალურად, პროცედურის მხრივ ყოველთვსი აბსოლუტურად ერთგვაროვნად შეიძლება არ აღსრულდეს. სავსებით გასაგებია, რომ გარკვეულ შემთხვევებში ადგილი აქვს მთლიან შთაფვლას წყალში, მაგრამ გარკვეულ შემთხვევებში ადგილი აქვს წყლის დასხმას. აქაც მხოლოდ ის სახეობებია ჭეშმარიტი, კვალვ ავღნიშნავთ, რომლებიც საეკლესიო ტრადიციაში გვხვდება ჩვენ და უწმინდესი ტრადიცია ფაქტობრივად მათ კანონიზებას ახდენს. ჩვენ არ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ წყლის ნებისმიერი შეხება ადამიანთან ნათლობად ჩაითვლება, რამდენადაც აქაც მხოლოდ საეკლესიო უწმინდესი გადმოცემა არის ჩვენთვის განმსაზღვრელი. უკიდურესი გამარტივებანი, რა თქმა უნდა, ზოგჯერ სახეზეა. დღესაცაა გარკვეულ პრაქტიკაში დავუშვათ შუბლზე შეხება ნაკურთხი წყლისა ბამბით და თითქოს ეს ნათლობად უნდა ჩაითვალოს და სხვა. ყოველივე ეს წარხოცილია ეკლესიისგან, ეკლესიაში კანონიკურად ითვლება მხოლოდ ის სახეობანი ნათლობისა, რაც უწმინდეს ტრადიციაში, კვლავ ავღნიშნავთ, დაკანონებულია, დადასტურებულია, გავრცელებულია და შერაცხილია. ეს ძირითადად მაინც ორსახოვნებაა, ერთი მთლიანი შთაფვლა და მეორე თავზე სამგზისი დასხმა წყლისა. ამ უკანასკნელის შემთხვევები ძალიან ბევრია. ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ რიცხობრივად გარკვეულ ეპოქებში უფრო მეტი იყო, ვიდრე ის პირველი, რომელიც შესრულების თვალსაზრისით უფრო რთულია. რა თქმა უნდა, ეს მეორე სახეობა არასოდეს არ აუქმებს პირველს, ორივე ერთძალია და მოწადინებაც კი შეიძლება ჩვენ გამოვთქვათ იმისა, რომ ნეტამც საყოველთაოდ ხილული სახითაც შთფვლითი ნათლობა დამკვიდრდეს. იმიტომ, რომ ეს უფრო შთამბეჭდავია. არა იმ გაგებით, რომ თითქოს შთაფვლითი ნათლობა უფრო ნათლავს ადამიანს და დასხმითი უფრო ნაკლებად, არამედ ამა თუ იმ წესის შესრულებისას, ამა თუ იმ მსახურების აღსრულებისას ეკლესიურ ტრადიციაში მნიშვნელობა ექცევა აგრეთვე შთამბეჭდავობასაც, ანუ როგორც მას საეკელსიო ტერმინად განეკუთვნება “განცხრომით შესრულებას”. აქ, რა თქმა უნდა, მსმენელისთვის გასაგებია, რომ განცხრომა იმ შინაარსს აღარ იტევს, რასაც ის ყოფით მეტყველებაში გულისხმობს. განხრომა აქ ნიშნავს შთამბეჭდავად, სულიერად აღსრულებული წესი რომ ადამიანის მგრძნობელობით შთაბეჭდილებაშიც დამკვიდრდება. რა თქმა უნდა, შთაფვლითი ნათლობა გაცილებით შთამბეჭდავი იქნება იმ პირისათვის, რომელსაც უკვე მეხსიერება აქვს, შეგნება აქვს და მის გონებაში ეს აღიბეჭდება. ამგვარი წესი, კვლვ ავღნიშნავთ, მიღებულია, კალენდარშიც ალბათ ბევრ თქვენგანს შეუნიშნავს ამგვარი ფორმულირება, როდესაც რომელიმე წმინდა დღესასწაული მარხვის დღეს ემთხვევა, დავუშვათ თუნდაც წმინდა ნინოს დღესასწაული და სხვა, იქვე შენიშნულია: ამ დღესასწაულის განცხრომით აღსრულებისთვის იგი გადატანილია მომდევნო დღეს. გადატანილი იმის გამო, რომ მარხვაში დღესასწაულობის სიჭარბე, და დღესასწაულობის სიჭარბე ხშირად ხორციელი სახით ვლინდება მოგეხსენებათ, რა თქმა უნდა ნაკლებ დაშვებულია და ზოგ შემთხვევაში დაუშვებელიაცაა. ამიტომ განცხრომა რომ ახლდეს დღესასწაულს ანუ შთამბეჭდავობა რომ ახლდეს ხორციელი შვების სახით და ეს ხორციელი შვება დღესასწაულთა ჟამს უწმინდესი საეკელსიო ტრადიციაა, ყველა საეკლესიო-სამონასტრო ტიპიკონში ჩვენ ვნახავთ მსგავს დაკანონებას ხორციელი შვებისას, რა თქმა უნდა, თავის საზღვრებში, მაგრამ ეს ხორციელი შვებაც რომ ძმათათვის, ქრისტიანთათვის, მრევლის წევრთათვის შთამბეჭდავი აღმოჩნდეს, ამიტომაა დაშვებული. ცნობილია, რომ მაგალითად გრიგოლ ბაკურიანისძის ტიბიკონში ცალკეულ მნიშვნელოვან დღესასწაულებთან დაკავშირებით პირდაპირაა მითითებული, თუ რა და როგორ უნდა შეემატოს იმ ტრაპეზს, რაც სულიერმა ძმებმა უნდა იხმიონ, როგორ უნდა შეემატოს თვით სასმელსაც, ღვინოს. უფრო უხვად არის საზრდელი, სასმელი მოწოდებული, იმიტომ, რომ ამაშიც უნდა გამოიხატოს ადამიანის სიხარული უწმინდესი დღესასწაულის ჟამს. ხორციელება განუყრელია ადამიანისგან და რამდენადაც ამ დაცემულ მდგომარეობაში ხორციელება აუილებლად მატერიალურ საზრდლეთან არის დაკავშირებული, ეკლესიური მსახურება მატერიალური საზრდელით მცირედი შვების მიღებასაც, რა თქმა უნდა, აკანონებს. კვლავ ავღნიშნავთ, რომ მხოლოდ ის ხორციელი შებაა ამ შემთხვევაშიც ნებადართული, ღირსეული და სულიერი, რასაც ეკლესიური კანონიკა შემოსაზღვრავს და არა თვითნებური და უზომო.

ყოველივე ზემოთქმული, კვლავ ავღნიშნავთ, ჩვენ უეჭველად გვიდასტურებს იმას, რომ “დიდაქეს” ეს უწყებანი მართლაც პირველი საუკუნის ვითარების ამსახველია, როდესაც თუ შესაძლებლობა იყო ადამიანი შთაფვლითად ინათლებოდა, თუ ეს შესაძლებელი არ იყო ის დასხმითად ინათლებოდა.

ამ საკითხზე ჩვენ შეიძლება სხვადროს კიდევ უფრო განვავრცოთ მსჯელობა, მეტი საბუთის მოტანა ამჯერად აუცილებელი არ არის და ამიტომ კვლავ დავუბრუნდეთ ჩვენს ძირითად სათქმელს, რასაც ავღნიშნავდით, რომ ეს ნაწილი, ეს მონაკვეთი “დიდაქეს” ტექსტისა, ე.წ. ნათლისღებითი ნაწილი, რაც მოსდევს პირველ ნაწილს, დამოძღვრით ნაწილს, ეტაპობრივად შესაბამისია განღმრთობის გზის მეორე ხარისხისა, რასაც გასხივოსნებითი, გასინათლებითი, განმანათლებლობითი ხარისხი ეწოდება. მართლაც უწმინდესი ნათლისღება ჭეშმარიტი გამასინათლებელი, გამასხივოსნებელი გახლავთ პიროვნებისა. თვით ქართული სახელწოდებაც ამ დღესასწაულისა – ნათლისღება, სწორედ ამ სულიერ რეალობას წარმოაჩენს ჩვენს წინაშე. აქვე შეგვეძლო აღგვენიშნა, რომ არა მხოლოდ ეს სახელწოდება, არამედ მრავალი სხვა სახელწოდება, რაც ქართულ ენაში საეკლესიო ტერმინად არის დამკვიდრებული, ხშირად ისეთ ღრმა სულიერ თვისებას გამოკვეთს ამა თუ იმ მოვლენისას, რაც სხვა ენებში და სხვაენოვან ტერმინებში ნაკლებ გამჭვირვალეა. ამ შემთხვევაშიც თუნდაც ბერძნულად დაკანონებული ტერმინი ნათლობისა გახლავთ “ბაფტისმა”, რაც ჩარჭობას, ჩაძირვას, წყლის დასხმას, შეღებვას ნიშნავს, ანუ გარეგან სახეს წარმოაჩნეს მაინც ნათლობისას და წყლის პროცედურაზე მიანიშნებს. მაშინ როცა ქართული ნათლისღება აშკარად სულიერი შინაარსის გამომხატველია. თვით რუსული “კრეშჩენიეც” ნაკლებად წარმოგვიჩნდება სულიერი შინაარსის გამომხატველად, ის უფრო გარეგნულ მხარეზე აქცენტირებაა, გარეგნულ მხარეზე იმ გაგებით, რომ აუცილებლად ჯვარი გარდაისახება წყალზე, რომლითაც პიროვნება უნდა მოინათლოს, თვით ის პიროვნება ჯვრის გარდასახვას იღებს, ჯვრის მფარველობის ქვეშ ექცევა და ეს არის, როგორ ჩანს, მნიშვნელოვანი ვითარების განსამარტავად, რომ რუსულად სწორედ ეს სახელი დაუმკვიდრდა ნათლობას. თუმცა ჩვენ აქ მაინც შეგვიძლია, რომ ბერძნულზე უფრო მეტად რუსულ ტერმინში სულიერი შინაარსი დავინახოთ. ეს სულიერი შინაარსი კერძოდ რას გულისხმობს? გარდა იმისა, რაც ავღნიშნეთ, ჯვართან ნათლობას აახლოებს და ზოგ შემთხვევაში აიგივებს, იმიტომ, რომ ეკლესიის მამები ზოგჯერ აიგივებენ კიდეც ჯვარსა და ნათლობას, რამდენადაც ნათლისღება სხვა არაფერია, თუ არა მაცხოვართან ერთად თანადასაფლავება. და თანადასაფლავება მხოლოდ მაშინ მოხდება მაცხოვართან ერთად, თუ მაცხოვართან ერთად თანაჯვარსვეცმით ჩვენ. ნათლობის რიტუალი სწორედ ამას წარმოაჩენს და აღასრულებს ჩვენზე, მაცხოვართან ერთად თანაჯვარცმა, თანადასაფლავება და  თანააღდგომა განუყრელად საღვთო დიდებაში. ამიტომ, რამდენადაც სწორედ ეს აღსრულდება ნათლისღების შედეგად ყველა მორწმუნეზე, ეკლესიის მამები როდესაც ნათლისღების სახელწოდებებს და სახელებს ჩამოთვლიან, ამ სახელებში ძალიან ხშირად და თითქმის ყოველთვის ჩვენ გვხვდება აგრეთვე ჯვარიც, ბერძნულად “სტავროს”. წმინდა გრიგოლ ღვთისმეტყველი პირდაპირ აღნიშნავს, რომ ნათლისღებას ანუ “ბაფტიზმას” ეწოდება აგრეთვე “სტავროს”, ისევე როგორ სხვა სახელები, მაგალითად მას ეწოდება “მადლი”, იმიტომ, რომ საღვთო მადლით განიმსჭვალება პიროვნება. რა თქმა უნდა, ბერძნულშივე ეწოდება მას სულიერი შინაარსის გამომხატველი მცნება “ფოტისმა” – ნათლობა. მაგრამ ჩვენ ამ შემთხვევაში რაზე გვაქვს აქცენტი? თავისთავად ცხადია, უდიდესმა საეკლესიო მოღვაწეებმა სწორედ ბერძნულ ენაზე განჭვრიტეს ნათლობის საიდუმლოს უღრმესი, სწორედ გამასინათლებელი, განმანათლებელი, სულიერი ნათლით აღმავსებელი შინაარსი. ბერძენ ღვთისმეტყველთა განმარტებებს ეყრდონა ქართული ტერმინიც, მაგრამ ჩვენ აქცენტს ვაკეთებთ იმაზე, თუ დაკანონებული ტერმინი რომელია ამა თუ იმ საიდუმლოსი. თვით დაკანონებულ ტერმინშიც კი რომ ქართულში სწორედ სულიერი შინაარსია წინა პლანზე, ეს გარკვეულწილად ჩვენ მნიშვნელოვანი გვეჩვენება.

აი ეს მხარე, რომ მეორე ეტაპს, გასხივოსნებით ეტაპს შეესაბამება ნათლისღების საიდუმლო, განსაკუთრებით ამ საიდუმლოს ქართულ სახელწოდებაშია გამოხატული. ნათლისღება სინათლის მიღებას ნიშნავს, გასინათლებას ნიშნავს, სინათლით ავსებას ნიშნავს. ამაზე აქცენტირება იყო ამ შემთხვევაში ჩვენი მიზანდასახულობა, როდესაც ნათლისღების საიდუმლოს აღმნიშვნელ ტერმინოლოგიას ასე ზედაპირულად შევეხეთ.