პროფ. დიმიტრი ოგიცკი
დოც. მღვდელი მაქსიმე კოზლოვი

რომაული კათოლიციზმი

მღვდლობის საიდუმლო

რომაულ-კათოლიკური თვალსაზრისის თავისებურებას მღვდლობის საიდუმლოზე სამღვდელოების უქორწინებლობის პრინციპი, ე.წ. ცელიბატი წარმოადგენს, რომელიც პაპმა გრიგოლ მეშვიდემ კანონის რანგში აიყვანა.

მან, „ნიკოლაიტთა“ სახელით გააერთიანა რა მემრუშე მღვდლები ცოლოსან სამღვდელოებასთან, 1074 წელს სამღვდელოების ქორწინება აკრძალა, ხოლო შემდეგ ეს კანონი მკაცრი დისციპლინური ზომებით გააძლიერა და ერისკაცთაც მოუწოდა, რომ ნიკოლაიტელ სამღვდელო დასს არ დამორჩილებოდნენ და მათგან საიდუმლო არ მიეღოთ.

არც სახარება და მოციქულთა დროის არც სხვა წმ. წიგნები არ შეიცავენ ისეთ მითითებას, რომელიც ქორწინებას სამღვდელო მოვალეობათა შესრულებისათვის დაბრკოლებად მიიჩნევდა, პირიქით, თვით კათოლიკეთა მიერ პაპობის დამფუძნებლად მიჩნეული პეტრე მოციქულიც კი, როგორც ამას წმიდა წერილი მოწმობს, ცოლიანი იყო (შეად. მთ. 8,14). აღმოსავლეთის ეკლესიაში უქორწინებლობის აღთქმა მხოლოდ ეპისკოპოსებზე ვრცელდება.

რომის ტახტის ამ არაბუნებრივი მოთხოვნის დაწესებამ შედეგად შუა საუკუნეებში სამღვდელოების წრეში ზნეობრივი დაცემა გამოიწვია და რომაულ-კათოლიკური ეკლესიის რეფორმაციის ეპოქაში იგი ჰუსიტების, ლუთერანებისა და სხვათა მხრივ გაკიცხვისა და პროტესტის საგნად აქცია. 1054 წლის პაპის ბულაში, რომელმაც საეკლესიო განხეთქილება საუკუნოდ დააწესა, ამ პრინციპის დარღვევა როგორც ნიკოლაიტთა ერესი ისე განიხილება.

რომაულ-კათოლიკურმა ეკლესიამ ძველ ეკლესიაში არსებულ სამღვდელო ხარისხებს კარდინალის წოდებაც მიუმატა. ესენი უმაღლესი სასულიერო პირებია, რომლებიც მღვდლობის სამივე ხარისხს ეკუთვნიან და იერარქიულად უშუალოდ პაპის მომდევნო, ყველა არქიეპისკოპოსსა და ეპისკოპოსზე მაღალი ადგილი უჭირავთ. XII ს-დან მოყოლებული დღემდე პაპის არჩევის უფლება კარდინალთა კოლეგიას ეკუთვნის და მხოლოდ კარდინალთაგან შეიძლება იქნეს არჩეული.

შუა საუკუნეებში რომაელ კარდინალებს (პაპის მოდასეებს) მაშინაც კი, როცა საეპისკოპოსო ხელდასხმა არ ჰქონდათ (მღვდლებს, დიაკვნებს, იპოდიაკვნებს) პაპთა (ევგენი IV და სხვ.) დადგენილებით ეპისკოპოსებსა და პატრიარქებზე მაღალი ადგილი ეკავათ. 1962 წლიდან კი ყველა კარდინალი ეპისკოპოსის წოდებას ატარებს.

კარდინალები პაპის მიერ ინიშნებიან და სიმბოლური რეგალიების ტარების და პრივილეგიების უფლება აქვთ. პაპი სექსტუს მეხუთეს დეკრეტის თანახმად (1586) კარდინალთა რიცხვი 70-ით განისაზღვრა (ისრაელის 70 მთავრისა და ქრისტეს 70 მოწაფის მიხედვით), რომელთაგან 6 კარდინალ-ეპისკოპოსი იყო, 50 კარდინალ-მღვდელი და 14 კარდინალ-დიაკონი. თუმცა შემდგომ, განსაკუთრებით XX ს-ში, მათი რიცხვი შესამჩნევად გაიზარდა და ამჟამად 200-ზე მეტია. კარდინალები პაპთან ერთად ე.წ. წმინდა კოლეგიას წარმოადგენენ, პაპს უმნიშვნელოვანეს საქმეებში (causae majores) ეხმარებიან და მის სამმართველოში მნიშვნელოვანი თანამდებობები უჭირავთ.

ქორწინების საიდუმლო

ტრიდენტის კრებამდე (1545-1563) ქორწინება ეკლესიურად მიიჩნეოდა, თუკი შესაუღლებელნი თანხმობას (mutuus consensus) მოწმეთა წინაშე, ეკლესიის წარმომადგენლის დაუსწრებლადაც, განაცხადებდნენ. ტრიდენტის კრებამ მოითხოვა, რომ განცხადება ქორწინებაზე მღვდლის თანდასწრებით გაკეთებულიყო. ამრიგად, კათოლიკებთან ქორწინების საიდუმლოს შემსრულებლად თვით დასაქორწინებლები გამოდიან, ხოლო საიდუმლოს მატერიასა და ფორმას მათი ორმხრივი თანხმობა წარმოადგენს. მართლმადიდებლურ ეკლესიაში აღმოსავლეთის ძალიან ძველი ჩვეულებიბ მიხედვით ქორწინების საეკლესიო კურთხევა საღმრთისმსახურო მოქმედებით აღესრულება, რომლისთვისაც უფლებამოსილება მღვდელს აქვს მიცემული. რომაულ-კათოლიკურ ეკლესიას მართლმადიდებლურისგან განქორწინების სრული აკრძალვის წესიც განასხვავებს, თუმცა ე.წ. დისპენსაციები (dipsensatio) ანუ ქორწინების გაუქმებულად მიჩნევის წესი მაინც არსებობს.

რომაულ-კათოლიკური ზნეობრივი მოძღვრების თავისებურებანი

ზნეობრივი ცხოვრების ნორმათა ძირითადი შინაარსის არაერთგვაროვანი განმარტება აღმოსავლეთისა და დასავლეთის ეკლესიებმა ძალიან ადრე გამოამჟღავნეს. აღმოსავლური ქრისტიანობისათვის ზნეობრივი იდეალი ყოველთვის ასკეტური მოღვაწეიბისა და სოფლისაგან განშორების მონაზვნური იდეალი იყო. მარხვა, ლოცვა, ჭვრეტა, სიმშვიდე, ფიქრი მარადიულზე, ცხოვრების გაგება როგორც მხოლოდ მომზადებისა მარადიულობისათვის - ასეთია ქრისტიანობის უმაღლესი იდეის ნიშნები აღმოსავლეთში.

კათოლიკეთა შორის იურიდიზმის სული ამ სფეროშიც შეიჭრა. რომაულ-კათოლიკური მორალის სისტემა კეთილ საქმეებს განიხილავს როგორც დამსახურებებს, რომელიც ადამიანს ღმერთისაგან ჯილდოს მიღების უფლებას აძლევს.

სიკეთე განიხილება არა როგორც თვითმიზანი, არამედ როგორც საშუალება, ზნეობრიობა კი - როგორც გარკვეულ საქციელთა ჯამი. ამაში დარწმუნება ადვილია, თუკი მორალის საკითხებზე რომაულ-კათოლიკურ სახელმძღვანელოებს გავეცნობით.

მაგალითად, ტრიდენტის კრების (1545-1563) კანონებში ასეთი მუქარა გვხვდება, „თუკი ვინმემ თქვა... რომ ის, ვისაც აქვს რწმენა სიყვარულის გარეშე (sine charitate), ქრისტიანი არის, შეჩვენებულ იყოს“ (VI სესია, 28 კანონი). ხუთი წლის განმავლობაში ღმერთის შეყვარება რამდენჯერაა აუცილებელი? - ამ სახელმძღვანელოთა ფურცლებზე ასეთი საკვირველი შეკითხვებიც კი შეიძლება შეგვხვდეს.

რომაელ-კათოლიკე მორალისტები ცხოვრებისეული ზნეობრივი საქციელის შეფასებისას უფრო იმისკენ იხრებიან, რომ მასში ღმრთის მიმართ ადამიანის მძიმე მოვალეობა, ხოლო ეკლესიის როლი ამ მოვალეობათა შემსუბუქებაში დაინახონ. საეკლესიო ხელმძღვანელობის მორჩილება და მისი მითითებების შესრულება ადამიანს, მათი გაგებით, გადარჩენის ანუ სასჯელისაგან შედარებით მსუბუქი საშუალებით თავის დაღწევის შესაძლებლობას აძლევს. რომაულ-კათოლიკური სწავლებით რა მოეთხოვება ცოდვილს? პირველ რიგში - სინანული, შემდეგ კი - დაკმაყოფილება. მაგრამ აღსარების საიდუმლოში არასრულყოფილი სინანულიც (attritio) საკმარისია, რომელიც არა ღმრთისადმი სიყვარულით, არამედ მხოლოდ შიშის გრნობითაა ნაკარნახევი, ხოლო დაკმაყოფილების აუცილებლობისაგან თავის დახსნა კათოლიკეს „დამსახურებათა საგანძურის“ ხარჯზე ინდულგენციების საშუალებით შეუძლია.

რომაული კათოლიციზმი თავის სამწყსოში რიგ მეთოდებს ქადაგებს, რომლებიც ცოდვილს რაღაც ხრიკებით, ზნეობის თვალსაზრისით, საეჭვო საქციელის დაფარვის ნებას აძლევენ და ამით მის რელიგიურ სინდისს ადუნებენ.

ჯერ კიდევ XVII ს-ში წარმოიშვა ე.წ. პრობაბილიზმის მეთოდი, რომლის თანახმადაც, ადამიანს ისეთი, ზნეობრივად საეჭვო, საქციელის ჩადენა შეეძლო, რომელსაც მისი სინდისიცა და ავტორიტეტული მორალისტებიც ეწინააღმდეგებოდნენ, მაგრამ ამ საქციელის დაცვა შეეძლო, თუკი ამ საკითხზე სხვა მორალისტების, თუნდაც ნაკლებად ავტორიტეტულების, აზრს დაიმოწმებდა. ამ მეთოდის ბოროტება პაპმა ალექსანდრე მეშვიდემ დაგმო. რასაკვირველია, ასეთი სახის მორალური კანონები მორწმუნეთა მორალური საფუძვლის შესარყევად შეგნებული განზრახვით კი არ იქმნებოდა, არამედ ვითომც ეკლესიასთან ადამიანთა კავშირის განსამტკიცებლად და მათ სულებზე რაც შეიძლება უფრო სრულად გაბატონებისათვის.

მეორე მეთოდია განზრახვათა წარმართვა. ღმრთის მცნებით აკრძალული რაიმე საქმის კეთების დროს, საკუთარ აზრს, როგორც მიზანი, უნდა მიაწოდო ისეთი რამ, რაც თავისთავად ცოდვა არ არის, მაშინ ყოველივე ნამოქმედარი ცოდვიანობის ხასიათს კარგავს. მაგალითის სახით XVIII ს-ის ერთ-ერთი ყველაზე ავტორიტეტული კათოლიკე მორალისტის, კანონიზირებული წმინდანის ალფონს ლიგუორის სიტყვები შეიძლება მოვიყვანოთ: „მაგინებელის მოკვლა, როგორც შურისძიება, იკრძალება, მაგრამ, სარწმუნო სწავლებით, იგივე მკვლელობა და იმავე გარემოებისას აღსრულებული, ნებადართულია როგორც დაცვა შეგინებულის ღირსებისა“. სხვა მაგალითი: „ვინც დანაშაულებრივი კავშირით ქმრიან დედაკაცთან, ოღონდ როგორც არა ქმრიანთან, არამედ როგორც ტურფასთან ტკბება, მაშასადამე, გათხოვების გარემოებათა აბსტრაჰირებით, იგი არა მრუშობით, არამედ უბრალო სიძვით ცოდავს“. ხაზს ვუსვამ, რომაულ-კათოლიკური ეკლესიის წმინდანი, თვითონ უპირობოდ მაღალი ზნე-ჩვეულებების მატარებელი, მიუხედავად ყველაფრისა, მორალურ ნორმად აი, ასეთი კონკრეტული მაგალითების მიცემას შესაძლებლად მიიჩნევს. კიდევ ერთი მაგალითი: „ნებადართულია, რომ განყენებული განგებულებით ძემ თავისი მამის სიკვდილი ისურვოს, რა თქმა უნდა, არა როგორც ბოროტება მამისათვის, არამედ როგორც სიკეთე საკუთარი თავისთვის, მნიშვნელოვანი მემკვიდრეობის მისაღებად“. ეს XX საუკუნეა, გერმანელი ბუზემბაუმი, ავტორი თხზულებისა ზნეობრივ ღმრთისმეტყველებაში. ეს დოქტრინა დღემდე უარყოფილი არ არის. თანამედროვე კათოლიკური ზნეობრივი ღმრთისმეტყველების სახელმძღვანელოებში ამა თუ იმ სიტუაციების და კაზუსების რეკომენდაციებთან ერთად მოყვანილია მაგალითები, თუ როგორ უნდა მოიქცეს ადამიანი ამა თუ იმ სარწმუნო სწავლების შესაბამისად.

ეს სწავლება მეტისმეტად არ უნდა გავაუბრალოოთ და ისე არ უნღა ვიფიქროთ, რომ ასეთი დოქტრინა ზნეობრიობის გასახრწნელადაა მიღებული. ეს აფსურდია. არცერთ სამღვდელოებას, არცერთ ეკლესიას თავისი სამწყსოს ზნეობრივი დაკნინება არ სურს. იგი იმიტომ გამოიყენება, რომ ანთროპოლოგიურად ადამიანი შეფასებულია როგორც ძალიან სუსტი არსება, და ეკლესიის თუნდაც ძალიან ვრცელ საზღვრებში მის დასაკავებლად, რათა იგი ეკლესიიდან საერთოდ არ წავიდეს და სასოწარკვეთილებას არ მიეცეს, განზრახვათა გადასხვაფერებით ასეთი სახის კაზუისტური მორალი წარმოიშობა. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ყველა კათოლიკე მისით ხელმძღვანელობს, მაგრამ მაინც, ეს დოქტრინა აქამდე დაგმობილი არ არის.

დაბოლოს, მესამე მეთოდი, რომელსაც მენტალური, ან გონებითი, რეზერვაცია ეწოდება, ნიშნავს ცდომილებაში მოყვასის შეგნებულად შეყვანას იმით, რომ აზრის დამთავრება ნაწილობრივ არა ხმამაღლა, არამედ თავისთვის (გონებაში) ხდება. ამგრად, სიცრუე თითქოს აღარცაა. მაგრამ, მიუხედავად ამისა, მოყვასს შთააგონებენ ისეთ აზრს, რომელიც ჭეშმარიტებას პირდაპირ ეწინააღმდეგება. ამ ხერხის ილუსტრირება შემდეგი მაგალითებით შეიძლება. წიგნში, რომელიც 1821 წელს კათოლიკე კანონისტმა გიურიმ გამოსცა, ლიგუორის ნაშრომზე მითითებით ასეთი მაგალითია მოყვანილი: „ანამ იმრუშა, მაგრამ ქმარს, რომელსაც ეჭვი გაუჩნდა, პირველად უპასუხა, რომ მას ქორწინება არ დაურღვევია, ხოლო მეორედ, როცა უკვე თავისი ცოდვის შენდობა მიიღო, უპასუხა: „ამ დანაშაულში მე ბრალეული არა ვარ“. ბოლოს, მესამედ რადგან ქმარი გამოკითხვას დაჟინებით აგრძელებდა, ჩადენილი ცოდვა გადაჭრით უარყო, როცა უთხრა: „მე არ ჩამიდენია“, თავისთვის კი გულისხმობდა: „ისეთი მრუშობა, რომელიც უნდა მეღიარებინა“, ან „რომელიც შენთვის უნდა გამემხილა“. იბადება კითხვა, დამნაშავეა კი ანა? პასუხი: სამივე შემთხვევაში სიცრუეში დადანაშაულებისაგან ანას გამართლება შეიძლება. კერძოდ, პირველ შემთხვევაში მას შეეძლო ეთქვა, რომ ქორწინება არ დაურღვევია, და თავისთვის მიემატებინა, „თუკი ის დაურღვევლად დღემდე არსებობს“. მეორე შეთხვევაში მას შეეძლო ეთქვა, რომ იგი მრუშობის ცოდვაში უბრალოა, რადგან აღსარებისა და შენდობის მიღების შემდეგ მისი სინდისი ამ ცოდვით დამძიმებული აღარ იყო და რამდენადაც იგი მას მიეტევა, მორალური სიმტკიცეც ჰქონდა, მით უმეტეს, რომ ამის დამტკიცება ფიცითაც შეეძლო (ალფონს ლიგუორი, № 162). მესამე შემთხვევაში მას დარწმუნებითაც კი შეეძლო უარყოფა, რომ არ უმრუშია და ეგულისხმა: „ისე, რომ მოვალე ყოფილიყო ქმრისთვის ცოდვა გაემხილა“. ამის მსგავსად დამნაშავეს შეუძლია, რომ მოსამართლეს, რომელიც მას კითხვებს არაკანონიერად უსვამს, უპასუხოს: „მე დანაშაული არ ჩამიდინია“, და იგულისხმოს: „მე არ ჩამიდენია ისეთი დანაშაული, რომ ვალდებული ვიყო შენ გაგიმხილო“ (ალფონს ლიგუორი, № 173 და სხვ). ესაა მაგალითი იმის ასახსნელად, რასაც მენტალური რეზერვირება ეწოდება.

სხვა მაგალითი უახლესი ისტორიიდანაც შეიძლება მოვიყაანოთ. როცა XX ს-ში იტალიის ხილისუფლებაში მუსოლინის მეთაურობით ფაშისტები მოვიდნენ, მაშინდილმა რომის პაპმა იტალიელ ახალგაზრდებს ფაშისტურ ახალგაზრდულ ორგანიზაციებში შესვლისა და ფიცის მიღების უფლება მისცა, ოღონდ ისე, რომ თავისთვის აზრობრივი შესწორება, სწორედ ეს მენტალური რეზერვაცია უნდა გაეკეთებინათ: „ვიღებ ამ ფიცს ყოველივე იმის გარდა, რაც კათოლიკური ეკლესიის კანონს ეკუთვნის“, ანუ „დე ფაქტო“ ეს დასაშვები იყო, იმ შემთხვევაში, თუ ასეთი სახის შინაგანი დამატებითი შენიშვნა დაცული იქნებდა. ეს არამრავალთაგან ერთ-ერთი ოფიციალური საერთო რეზერვაციაა, რომელიც პაპის მიერ იყო ნებადართული.

ასეთი მორალური დარიგებების სახარებისაგან ერთობ დაშორებულ სულს, საბედნიეროდ, რომაულ-კათოლიკური ეკლესიის მთელი ცხოვრება არ მოუცავს. პრაქტიკულად რიგითი კათოლიკები ხშირად გაცილებით უფრო ახლოს არიან სახარებასთან, ვიდრე მათი ეკლესიის ოფიციალური მითითებები და კანონები, რაც ხანდახან მათში რაღაც უხერხულობასა და გაოცებას იწეევს. კათოლიკები თავიანთი ქრისტიანული ცნობიერებისათვის მიუღებელ კანონებს, რომლებიც მათივე ეკლესიის მიერაა დადგენილი, ზოგჯერ უბრალოდ ივიწყებენ. ზოგჯერ თვით რამაულ-კათოლიკური ეკლესიის ხელმძღვანელობაც კი დაფიქრებულა იმაზე, რომ ზოგიერთ ამგვარ კანონს ასეთი აშკარად ანგარიშმიუცემელი ფორმა აქვს.

რომაულ-კათოლიკური ღვთისმეტყველებისა და
საეკლესიო პრაქტიკის სხვა თავისებურებანი

წმინდა წერილი და წმინდა გადმოცემა

სარწმუნოებრივი სწავლების მიხედვით რომაულ-კათოლიკურ და მართლმადიდებლურ ეკლესიათა შორის ძირითადი განსხვავება შემდეგ პუნქტებამდე დაიყვანება:

მართლმადიდებლურისაგან განსხვავებით რომაულ-კათოლიკური ღმრთისმეტყველება მნიშვნელობის მიხედვით ძველი აღთქმის კანონიკურსა და არაკანონიკურ წიგნებს არ განასხვავებს. რომაელ-კათოლიკები არაკანონიკურ წიგნებს ზოგჯერ დევტეროკანონიკურსაც (მეორეკანონიკურს) უწოდებენ.

1962-1965 წლებში ჩატარებულმა ვატიკანის კრებამ წმინდა წერილისა და წმინდა გადმოცემის გვერდით საეკლესიო მასწავლებლობაც დააყენა, და ამასთანავე განმარტა, რომ არც ერთს ამ სამი ელემენტიდან „სხვათა გარეშე არსებობა არ შეუძლია“.

გადმოცემაში პაპის მასწავლებლობის არსებობა ის მთავარი მომენტია, რომელიც მის მიმართ კათოლიკურ მიდგომას მართლმადიდებლურისაგან განასხვავებს. მართლმადიდებელი ეკლესია წმინდა გადმოცემაში საერთო საეკლესიო სარწმუნოების გამოხატულებას ხედავს - „იმას, რისიც ყოველთვის, ყველგან და ყველას სწამდა“.

პაპების განმარტების თანახმად (ლეონ XIII, ბენედიქტე XV, პიუს XII და სხვ.), წმინდა წერილის აბსოლუტური უცთომელობა მხოლოდ სარწმუნოებისა და ზნეობრიობის სფეროებით კი არ შემოიფარგლება, არამედ მეცნიერული დისციპლინების ჩათვლით წმინდა წიგნების მთელ შინაარსზე ვრცელდება. მაგრამ ვატიკანის II კრება ლაპარაკობს მხოლოდ უცთომელ გადმოცემაზე „იმ ჭეშმარიტებისა, რომელიც ღმრთის ნებით ჩვენი ცხონებისათვის წმინდა წერილში აღიბეჭდა“.

ადრე რომაულ-კათოლიკური ეკლესია ერისკაცებს ბიბლიის კითხვას უკრძალავდა. ამჟამად ასეთი აკრძალვა აღარ არსებობს. პირიქით, ვატიკანის II კრებამ დაადგინა, რომ „მორწმუნეებს წმინდა წერილზე ხელი თავისუფლად უნდა მიუწვდებოდეთ“.

საიდუმლოთა შესრულების ლათინური წესი

რომაულ-კათოლიკურ ეკლესიაში ნათლისღების საიდუმლოს მიღებულ ფორმას პკურება (წყლის გადავლება) წარმოადგენს. პავლე მოციქულის სიტყვებით კი, ნათლისღებისას ადამიანი ქრისტეს თანა დაეფლვის, რათა მისი აღდგომის თანაზიარი გახდეს (შეად. რომ. 6,4; კოლ. 2,12). მართლმადიდებელი ეკლესიის მიერ მიღებული შთაფლვის ფორმა ადამიანის სრული განახლების საუკეთესო გამოხატულებაა. იმაზე, თუ ეკლესია ნათლისღების სწორედ ამ ფორმას როგორ მნიშვნელობას ანიჭებდა, ძველი ეკლესიის წესები და კანონები (ნეოკეს. 12) და მისი არქიტექტურული ძეგლებიც კი მოგვითხრობენ. სანათლავებს (ბაპტისტერიუმებს) ყოველთვის განსაკუთრებული სიყვარულით აწყობდნენ. მათ ხატებითა და სიმბოლური გამოსახულებებით ამკობდნენ, მარმარილოთი და მოზაიკით აპირკეთებდნენ. ცენტრში შთაფლვისათვის სპეციალური, კეთილმოწყობილი აუზი იყო გაკეთებული.

ლათინური წესით ნათლისღების დროს გამოიყენება ნათლისღების ფორმულა, რომელიც პირველი პირის სახელით წარმოითქმება: „მე შენ გნათლავ სახელითა...“ აქ დროულია წმ. იოანე ოქროპირის სიტყვები გავიხსენოთ იმაზე, რომ თვით ქრისტემაც კი არ უთხრა მოციქულებს „მე თქვენ მოგნათლავთ სულითა წმიდითაო“, არამედ „ნათელ-იღოთ სულითა წმიდითა“; ასევე ნეტ. ავგუსტინეც აღნიშნავს, რომ ქრისტემ ცოდვილ დედაკაცს ის კი არ უთხრა - „მე მივუტევებ მას ცოდვებსო“, არამედ „მიეტევნენ მაგას ცოდვანი მაგისნი მრავალნი“.

ლათინური წესის მიხედვით მირონცხების საიდუმლოს უპირატესი შემსრულებელი ეპისკოპოსია. ახლა ამ საიდუმლოს ფორმულა დასავლეთში თითქმის იგივეა, რაც მართლმადიდებლებისა. იგი ლათინური წესით ნათლისღებისაგან ცალკე სრულდება იმ მონათლულებზე, რომელნიც ყმაწვილობის ასაკს მიაღწევენ და მას კონფირმაცია (confirmatio) ეწოდება. იგი მირონის ცხებითა და ხელდასხმით აღესრულება. მართლმადიდებელი ეკლესია ამ საკითხში ლაოდიკიის კრების (IV ს., II ნახ.) 43-ე კანონით ხელმძღვანელობს.

ლათინური წესით ევქარისტია ხმიადზე (უცომოზე, უფუვარზე) სრულდება. გარდმოარსების მომენტად მიიჩნევა მღვდლის მიერ წარმოთქმული სიტყვები: „მიიღეთ და ჭამეთ...“ და „სუთ ამისგან ყოველთა...“ სულიწმიდის მოწვევა (ეპიკლეზა) ლათინური წესის ევქარისტიულ კანონში არ არსებობს. დასავლეთში საერონი ჩვეულებრივ მხოლოდ ერთი სახით - პურით - ეზიარებიან, ხოლო ჩვილებს საერთოდ არ აზიარებენ.

მართლმადიდებელთათვის ხმიადი ძველი აღთქმის პასექის სიმბოლოს წარმოადგენს. მასთან ეგვიპტეში მძიმე ჯაფის ხსოვნა იყო დაკავშირებული. მაგრამ, როგორც პავლე მოციქული ამბობს, „პირველი იგი წარჴდა, აჰა ესერა იქმნა ყოველივე ახალ“ (2 კორ. 5,17). ახალი პასექი მომავალი აღდგომის საწინდარია.

ახალი აღთქმის ეკლესიაში ევქარისტიას აღასრულებდნენ იმ პურით, რომელიც მორწმუნეებს ტაძარში მოჰქონდათ, და იგი არა მხოლოდ ევქარისტიისათვის, არამედ საერთო ტრაპეზის - აღაპისთვისაც გამოიყენებოდა. ეს ჩვეულებრივი პური იყო.

არსებობს საფუძველი მივიჩნიოთ, რომ ქრისტემაც საიდუმლო ჩვეულებრივ პურზე აღასრულა, რადგან საიდუმლო სერობა ნისანის არა 14-ში არამედ 13-ში ჩატარდა, ანუ იმ დღის წინ, როცა ებრაელები პასექს აღასრულებდნენ (შეად. ინ. 18, 28; 19,31). არსათ ნათქვამი არ არის, რომ ქრისტემ ამ საიდუმლოს აღსასრულებლად ხმიადი აიღო, არამედ ნათქვამია, რომ აიღო პური („არტოს“).

პაპი ლეონ IX (1048-1054), ეწინააღმდეგებოდა რა საფუარიანი პურით ევქარისტიის აღსრულებას, პავლე მოციქულს იმოწმებდა, რომელიც კორინთელ ქრისტიანებს მოუწოდებდა, რომ პასექი ზნეობრივი სიწმინდის „უცომოჲთა მით“ ედღესასწაულათ (1 კორ. 5,8). მაგრამ ამ შემთხვევაში სულიერ ცხოვრებაზე ლაპარაკისას, მოციქული მხოლოდ იმ სიმბოლოთი სარგებლობდა, რომელიც იუდეველთაგან მოქცეული ქრისტიანებისათვის ახლობელი და გასაგება იყო. შეჩვენებებით ცნობილ ბულაში, რომლითაც 1054 წელს ლეონ მეცხრეს ლეგატებმა ეკლესიათა განყოფა სამუდამოდ დაამტკიცეს, საფუარიან პურზე აღმოსავლელ ქრისტიანთა შეხედულება მანიქეველობასთანაა გათანაბრებული. აღსანიშნავია, რომ პატრიარქ მიქაელ კერულიარისა და მისი სინოდის საპასუხო აქტში საკითხს ხმიადებსა და საფუარიან პურზე სრული დუმილით გვერდი აქვს ავლილი.

წმიდა წერილის მოწმობით, საიდუმლო სერობაზე ქრისტემ პირველად მადლობა შესწირა, ანუ ევქარისტიული ლოცვა აღასრულა, რის შემდეგაც, აზიარებდა რა მოწაფეებს, წარმოთქვა სიტყვები: „მიღეთ და ჭამეთ...“ და სხვ. ეს სიტყვები მართლმადიდებლური ლიტურგიის განაწესით ევქარისტიული ლოცვის მოსახსენებელ ნაწილში შედის (,,... ღამესა, რომელსა მიეცემოდა... მოიღო პური წმიდათა ზედა უხრწნელთა და უბიწოთა ხელთა, ჰმადლობდა, და აკურთხევდა, და წმიდა ჰყო, და განსტეხა, და მისცა წმიდათა მისთა მოწაფეთა და მოციქულთა მეტყველმან: „მიიღეთ და ჭამეთ...“), თვით სულიწმიდის მოწვევისა და ძღვენთა გარდაქმნის ლოცვა შემდეგ მიჰყვება: „მომხსენებელნი უკუე საცხოვრებელისა ამის მცნებისა... მერმეცა შევსწირავთ შენდა სიტყვიერსა ამას, და უსისხლოსა მსხვერპლსა... და გხადით შენ, და შეგივრდებით, და გევედრებით, გარდამოავლინე სული შენი წმიდა ჩუენ ზედა, და წინა მდებარეთა ამათ ძღვენთა ზედა... და ჰყავ უკუე პური ესე...“ მაშინ, როდესაც რომაელ-კათოლიკები აღმოსავლური ლიტურგიის განაწესშიც კი სიტყვებს „მიიღეთ და ჭამეთ...“ და „სუთ ამისგან ყოველთა“ საიდუმლოთა აღმასრულებელ ძალას მიაწერენ და მთელი წინამორბედი და მომდევნო კონტექსტის იგნორირებას ახდენენ, ხოლო ლათინური მესის განაწესში სულიწმიდის მოწვევა (ეპიკლეზა) და გარდაქმნის სიტყვები საერთოდ არ არსებობს.

სიტყვებს „სუთ ამისგან ყოველთა“ ჩვენ აღვიქვამთ როგორც მოწოდებას, რომელიც ყველასადმია მიმართული. წმ. იოანე ოქროპირი წერს: „ძველ აღთქმაში ერთს მღვდელი იგემებდა, მეორეს მსხვერპლის შემწირველი... ჩვენ კი ყველა ერთი პურიდან და ერთი სასმელიდან ვიგემებთ“. როგორც ცნობილია, სასმისთან საეროთა დასაშვებად XV ს-ში ჩეხი რომაელ-კათოლიკე მღვდელი იან ჰუსი და მისი მიმდევრები გამოდიოდნენ, მაგრამ უშედეგოდ. ამჟამად რომაულ-კათოლიკურ ეკლესიაში საეროებს ორივე სახით ზიარების უფლება მხოლოდ განსაკუთრებულ, საგანგებო შემთხვევებში ეძლევათ.

კათოლიკური სინანულის საიდუმლოს დედად შემუსვრილებასა და აღსარებასთან ერთად satisfactio მიიჩნევა, რომელიც მღვდლის მიერ დადებულ ეპიტიმიას წარმოადგენს.

მარხვები

ახლა რომაულ-კათოლიკური ეკლესიის მარხვის წესები სიმკაცრით არ გამოირჩევა. დიდი მარხვის დღეებში, პარასკევისა და შაბათის გარდა, ყველაფრის, ხორცის ჭამაც კი, დაშვებულია, მაგრამ ორშაბათს, სამშაბათს, ოთხშაბათსა და ხუთშაბათს დღის განმავლობაში საჭმლის მიღება მხოლოდ სამჯერ შეიძლება (ამათგან ერთი სოლიდური - სადილი ან ვახშამი და ორი მსუბუქი; ამ სამ მიღებას შორის დაშვებულია მხოლოდ სასმელები მაგალითად ყავა რძით). დიდი მარხვის პარასკევსა და შაბათს, ისევე როგორც მთელი წლის პარასკევ დღეებში, დაშვებულია ჭამა რძის, კვერცხის და გამდნარი ქონისა (როგორც საჭმლის საკაზმისა), მაგრამ არა ხორცისა. კვირა დღეებში არავითარი შეზღუდვა არ არსებობს.

რომაელ-კათოლიკეთა ყველაზე მძიმე მარხვის დღეებს მარხვის დასაწყისში „ნაცრის ოთხშაბათი“, დიდი პარასკევი და შობის წინა დღე წარმოადგენს. ამ დღეებში ზემოაღნიშნული ორივე შეზღუდვა მოქმედებს: როგორც ხორცისაგან თავშეკავება, ასევე დღეში საჭმლის მხოლოდ სამჯერ მიღება, მაგრამ კერძში რძის პროდუქტების გამოყენება ამ დღეებშიც კი არ იკრძალება.

საჭმლის ზოგიერთი შეზღუდვა ასევე ყველაზე დიდ დღესასწაულთა წინადღეებში (თუ ეს წინადღეები კვირეებს არ ემთხვევა) და წლის სხვადასხვა დროს ოთხი კვირის ოთხშაბათს, პარასკევსა და შაბათსაა (ე.წ. ოთხი ვადა საერთო სირთულით - ოცი დღე წელიწადში) დაწესებული. ლათინური წესის რომაელ-კათოლიკებმა არავითარი სხვა მარხვა არ იციან. ეს ზემოაღნიშნული მარხვებიც კი მათ მხოლოდ 21 წლის შესრულების შემდეგ მოეთხოვებათ და ისიც იმ პირობით, თუ ეს შეზღუდვები ყოველდღიურ საქმიანობაში ხელს არ შეუშლიან და ჯანმრთელობაზე რაიმე გავლენას არ მოახდენენ. პირებს, რომლებიც 60 წლის ასაკს მიაღწევენ, მარხვა არ მოეთხოვებათ.

ბოლო დრომდე საზიარებლებს შუაღამის შემდეგ საჭმლის მიღებისგან თავი უნდა შეეკავებინათ. პაპმა პავლე მეექვსემ ეს ე.წ. ევქარისტიული მარხვა მნიშვნელოვნად შეამოკლა. ახლა საზიარებლებს მხოლოდ ის მოეთხოვებათ, რომ ჭამა ზიარების მომენტამდე ერთი საათით ადრე შეწყვიტონ.