სტამატიოს ნ. ხაძისტამატიუ
„იესო ქრისტეს ვნება სახარებების მიხედვით“
(ლექციათა კრებული)

იესო სინედრიონის წინაშე და პეტრესგან უარყოფა

(მთ. 26, 57-75; მკ. 14, 53-72; ლკ. 22, 54-71; ინ. 18, 12-27)

მოციქულები მათე და მარკოზი იესოს ორ „სამსჯავროს“ აღწერენ. ერთს შეპყრობის ღამესვე და მეორეს კი დილით. ლუკა და იოანე კი მხოლოდ ერთი „სამსჯავროს“ გადმოცემით კმაყოფილდებიან, ლუკა - დილის, იოანე კი ღამის. გამოსავალი ამ მდგომარეობის ასახსნელად P. Benoit-ის აზრით ის არის, რომ მათესა და მარკოზს მაცხოვრის სინედრიონის წინაშე წარდგომაც აქვთ აღწერილი და მისი წინასწარი დაკითხვაც ღამით მღვდელმთავრის სასახლის ეზოში („Jesus devant le Sanhedrin”, Angelicum 20 (1943) 143-165, Exegese 1, 265-359). მახარებელ ლუკას განმარტება, მიუხედავად იმისა, რომ მახარებელს აქვს გარკვეული სცენების დაჯგუფების ჩვევა, ჩანს რომ უფრო სწორია და ამასთანავე მას იოანე ღვთისმეტყველის მონაცემებიც უმაგრებენ მხარს. ძალიან ძნელია იმის დაჯერება, რომ „მღდელთ-მოძღუარნი იგი და მოხუცებულნი და ყოველი კრებული“ (მთ. 26, 59; მკ. 14, 55) პასექის ღამეს კაიაფას სასხლის ეზოში შეიკრიბა.

იუდაიზმისათვის დამახასიათებელი სამსჯავრო საქმის განხილვა დაწვრილებითაა აღწერილი Mishna-ს Sanhedrin-ში. სასიკვდილო განაჩენის აღსრულება მხოლოდ განაჩენის გამოტანიდან მეორე დღეს აღესრულებოდა და არა იმავე დღეს (Sanhedrin 4, 1). ამასთანავე დღესასწაულის დღეს „არანაირი სამსჯავრო გადაწყვეტილება არ უდა იქნას გამოტანილი“ (Tosefta, Yom iv. 4, 207). ჩნდება კითხვა, ძალაში იყო თუ არა აღნიშნული კანონები იესო ქრისტეს ეპოქაში? ან იქნებ საუბარია მსჯავრის გამოტანის პაროდიაზე? ხოლო მეორე კითხვა უშუალოდ სინედრიონს ეხება, რამდენად ჰქონდა მას უფლება სიკვდილით დასჯის განაჩენი (Jus gladii) გამოეტანა. ლევიტელთა 24, 10-24-ის მიხედვით სიკვდილით დასჯა იესოს ქვით ჩაქოლვა უნდა ყოფილიყო. ამასთან, „ჰრქუეს მას (პილატეს) ჰურიათა მათ: ჩუენდა არავისი ჯერ-არს მოკლვაი“ (ინ. 18, 31 დამატებით იხ. J. Blinzler, The Trial of Jesus, Westminster, 1949; P. Winter, On the Trial of Jesus, Berlin 1961).

იოანე ღვთისმეტყველის მიხედვით (18, 13) მაცხოვარი შეპყრობის შემდეგ თავდაპირველად არა კაიაფასთან (მთ. 26, 57), არამედ მის წინამორბედ მღვდელმთავარ და კაიაფას სიმამრ „ანნაის“-თან წაიყვანეს. ანნა ან ანანოს I, მიუხედავად იმისა, რომ წინამორბედი მღვდელმთავარი იყო (6-15 წწ. ახ. წ) დიდი გავლენით სარგებლობდა და არსე ბითად იგი განაგებდა სინედრიონს გარდაცვალებამდე, 35წ. ახ. წ. ანნა მიეკუთვნებოდა სადუკეველთა დაჯგუფებას და აღნიშნულ თანამდებობაზე დანიშნული იყო Legatum Quirinius სირიელის (6-11 ახ. წ. ) მიერ რომაელთა სიყვარულის გამო (იოს. ფლავ. „არქეოლოგია“ 18, 26). სინედრიონი, თავისი არსებობის მანძილზე მემკვიდრეობითი გახლდათ (იოს. ფლავ. „არქეოლოგია“ 20, 198).

გამოთქმა „ხოლო იესუ დუმნა და არარაი მიუგო მათ“ (მკ. 14, 61) ეკლესიის თვალთახედვით, მაცხოვარს ესაია წინასწარმეტყველის ღვთის ტანჯულ მონასთან აკავშირებს: „და იგი განბოროტებისათვის არა აღაღებს პირსა თვისსა“ (ეს. 53, 7). იგივე შეიძლება ითქვას იესოს ცემის შესახებაც (ეს. 50, 6; 53, 3-5).

„შენ ხარ ქრისტე, ძე კურთხეულისაი“ (მკ. 14, 61) ან „ძე ღმრთისაი“ (მთ. 26, 63; ლკ. 22, 70) იუდეურ ლექსიკაში მხოლოდ იმას აღნიშნავს, რომ იესო იცავს „ქრისტეს“, ისრაელის მეფის, იუდაიზმის ეროვნული მოლოდინის მატარებელის სახელის ღირსებას (II მეფეთა 7, 14; ფს. 26, 63). რასაც არ აღნიშნავს, რა თქმა უნდა, სახარების მკითხველთათვის. „კურთხეულისა“, ისევე როგორც „ძლიერისა“-ს (იხ. მთ. 26, 64) გამოყენება ღვთის სახელის გამოყენებისთვის გვერდის ავლაა. მათესა და ლუკას სახარებებისაგან განსხვავებით, მარკოზთან იესოს პასუხი პირდაპირი და გასაგებია. დანიელის წინასწარმეტყველებისა (დან. 7, 13) და ფსალმუნის მოხმობა: „ჰრქუა უფალმან უფალსა ჩემსა: დაჯედ მარჯუენით ჩემსა, ვიდრემდის დავსხნე მტერნი შენნი ქუეშე ფერჴთა შენთა“ სავსებით ნათელი და გასაგებია. იესო უკვე ესქატოლოგიური მესიაა და სწორედ ამას წარმოადგენს „გმობა“ მღვდელმთავრის წინაშე (მთ. 26, 65; ლკ. 14, 64). T. F. Glasson-ი [NTS 7 (1960-61) გვ. 88-93] თვლის რომ სიტყვებს „მჯდომარე“ და „მომავალი“ (მკ. 14, 62) არ აქვთ ერთი და იგივე მნიშვნელობა, მაგრამ ორივე მამის დიდებაში ტახტზე დაბრძანებულ იესოს მიეკუთვნებიან.

მარკოზის გამოთქმა „ქათამმან ხმა-ყო“ (მკ. 14, 68) სავარაუდოდ გვიანი ჩანართია. მიუხედავად ხელნაწერთა სიმრავლისა, რომლებიც ამ ჩანართს მოიცავენ, მრავალ უმნიშვნელოვანეს ხელნაწერში (א, B და სხვა) არ აღიწერება. თუკი იგი ჩანართია ამტკიცებს „ქათმისა მეორედ ხმობადმდე“-სა (მკ. 14, 30) და „პირველ ქათმისა ხმობადმდე მეორედ სამ-გზის უვარ-მყო მე“-ს (მკ. 14, 72). ხოლო თუკი დედნისეულია, მისი გამორიცხვა ცნობილ ხელნაწერებში შესაძლებელია დაკავშირებული იყოს აღნიშნული მონაკვეთისა და დანარჩენი სამი სახარების ჰარმონიზაციასთან, სადაც მამლის მხოლოდ ერთი „ხმობა“ გვხვდება. ან გადამწერთა იმ სირთულესთან, თუ რატომ ვერ გაიხსენა მოციქულმა პეტრემ იესოს წინასწარმეტყველება მამლის პირველივე „ხმობის“ შემდეგ. იგივე შეიძლება ითქვას „მეორედ“-ის (ბერძ. „δις“, მკ. 14, 30) შესახებაც (B. M. Metzger, A Textual Commentary on the New Testament, Stuttgart 2002, გვ. 96-97).

ლუკა და მარკოზ მახარებლების მსგავსი ფრაზები „რამეთუ გალილეველ არს“ (ლკ. 22, 59; მკ. 14, 70) მათეს განმარტებას ეხმაურებიან: „ჭეშმარიტად შენცა მათგანი ხარ, და რამეთუ სიტყუაიცა შენი (გალილეური კილო) გამოგაჩინებს შენ“ (მთ. 26, 73).