უძღები შვილის კვირა
სახარება ლუკასაგან (15, 11-32)

I. დღევანდელი სახარების საკითხავში ეკლესიამ ჩვენს ყურადღებას შესთავაზა იგავი უძღები შვილის შესახებ. განვიხილოთ იგი.

„კაცსა ვისმე ესხნეს ორ ძე“ (მუხლი 11).

ასე დაიწყო უფალმა იესო ქრისტემ იგავი უძღები შვილის შესახებ. მავანი კაცის სახით მაცხოვარს არაერთგზის გამოუხატავს მამა ღმერთი. ამჯერადაც ჩვენ არ შევცოდავთ, თუკი ვიგულისხმებთ, საერთოდ, ღმერთს, სამპიროვანს, წმიდა სამებას. ცოდვილი კაცთა მოდგმის ხსნა ყოვლადწმიდა სამების საქმეა. მამამ თავისი მხოლოდშობილი ძე მოავლინა ამქვეყნად ჩვენი ცხოვნებისათვის. ძემ, უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ, თავისი მოძღვრებით, ვნებით, ჯვარზე სიკვდილითა და მკვდრეთით აღდგომით კაცთა მოდგმის ხსნა - ჩვენი ცხოვნების საქმე აღასრულა. მესამე პირი ყოვლადწმიდა სამებისა, სულიწმიდა, განაცხოველებს ადამიანებს და ქრისტეს მორწმუნეებს, გამოსყიდვის ნაყოფთ მოჰმადლის, აკურთხებს და განსწმედს მათ. ორ ძეთაგან, შობის თანმიმდევრობით, უფროსი ძე გამოსახავს ღმერთის რჩეულ ერს და განსაკუთრებით ამ ერის წინამძღოლთ - მწიგნობართ, სჯულისმოძღვართ და ფარისეველთ. უმრწემესი ძის სახის ქვეშ იგულისხმებიან, საერთოდ, ცოდვილი ადამიანები, რომელთაც მიუტოვებიათ უფალი ღმერთი, დავიწყებიათ მისი წმიდა მცნებები, ხოლო უფრო საკუთრივ - მეზვერენი და წარმართნი იგულისხმებიან.

„და ჰრქუა უმრწემესმან მან მამასა თჳსსა: მამაო, მომეც მე, რომელი მხუდების ნაწილი სამკჳდრებელისაჲ“ (მუხლი 12).

ამრიგად, უძღებ შვილად უმცროსი ძე წარმოსდგება, და არა - უფროსი. ეს, რა თქმა უნდა, იმას ნიშნავს, რომ ახალგაზრდებს საერთოდ სჩვევიათ მოუფიქრებელი საქციელნი, უგუნურება, თავქარიანობა და მზვაობრობა. მაგრამ, ცხადია, რომ ეს უმცროსი ძეც სრულწლოვანია. იგი, თითქოსდა, კანონიერ-სჯულიერ საფუძველზე ითხოვს თავისი კუთვნილი ქონების გამოყოფას მამისაგან. ამ მოთხოვნამდე იგი კმაყოფითა და სიყვარულით ცხოვრობდა მამასთან და მისი მორჩილი იყო. მაგრამ მშობლის მეურვეობა ზღუდავდა მას, რადგან ჭაბუკის სულში ცოდვიანი სურვილი იშვა: გამოყოფოდა მამას და ცალკე ეცხოვრა; იგი, ალბათ, თვლიდა, რომ უკვე ზრდასრულია და თავადვე შეუძლია საკუთარი თავის ბატონ-პატრონი იყოს. ამრიგად, შინაგანი გათავისუფლება მშობლიური მეურვეობისაგან უკვე მომხდარიყო მასში. მას მალევე მოჰყვა გარეგანი გამოყოფაც.

„და განუყო მათ საცხორებელი იგი“ (მუხლი 12).

მოსეს სჯულის მიხედვით უმცროსი ძმა უფროსის წილის ნახევარს იღებდა მამის მემკვიდრეობიდან (II სჯული 21,27). რა თქმა უნდა, მამას უფლება ჰქონდა არ გაეშვა შვილი თავისგან, ანდა სულაც არაფერი მიეცა მისთვის. მაგრამ რა სარგებლობა ექნებოდა მას შვილის ძალით დაკავებისაგან, რომელიც თავის სულში უკვე გამოცალკევებოდა მას, და ამ შემთხვევაში ურჩობასაც გამოუვლენდა და შესაძლოა შეურაცხყოფდა კიდეც?! დაე, უგნურმა შვილმა თავისი მწარე გამოცდილებით შეიცნოს, თუ რა არაგონივრულად იქცევა, და დაე, ისწავლოს მამის სიყვარულისა და იმ ბედნიერების დაფასება, რაც მდგომარეობს მამის გვერდით და მისი მორჩილებით ყოფნაში. ეს უმცროსი შვილი ცოდვილის ნამდვილი მაგალითია. ცოდვა არის ღმრთისადმი ურჩობა, მისი წინააღმდეგობა. ცოდვის წყარო ამპარტავნებაა. როგორადაც პირველი ადამიანი ეწია საცთურს და ცოდვით დაეცა თავისი ამპარტავნული სურვილის შედეგად - ყოფილიყო ვითარცა ღმერთი, ამგვარადვე ყოველ ცოდვილსაც სურს საკუთარი თავისი ბატონ-პატრონი იყოს და თავისი ნება აღასრულოს, და არა - ღმერთისა. და უფალი ღმერთიც დაუშვებს მისი სურვილის აღსრულებას მისსავ გამოსასწორებლად. თავისი უსაზღვრო სახიერებით მან პატივ-ჰყო ადამიანი იმით, რომ თავის ხატად და მსგავსად შეჰქმნა იგი და თავისუფალი ნებაც მოანიჭა მას. ამ თავისუფალი ნების გამოყენებით ადამიანმა თავადვე უნდა აღირჩიოს თავისი ცხოვრების გზა: ერთს მხოლოდ უფალ ღმერთს ემსახუროს, თუ სხვა ბატონთ (ბოროტ სულებს) აამოს. ადამიანი ხშირად ბოროტად იყენებს თავისუფალ ნებას, როცა მის ქვეშ იგი მხოლოდ თვითნებობას გულისხმობს ხოლმე. თავისი სულიერი სიბრმავის გამო ვერც ამჩნევს, რომ თვითნებობა - მრავალ ბატონთა, ეშმაკთა მონობაა. ცოდვით ცდუნებული ადამიანი მათს უღელს იდებს ქედზე. როგორადაც ჭაობი უმალვე არ ითრევს თავის წიაღში დიდსა და მძიმე საგანს, ასევე ცოდვასაც თავიდან თითქოსდა ზედაპირზე ჰყავს დაკავებული ადამიანი. მაგრამ ასეთი მდგომარეობა, ჩვეულებრივ, დიდხანს არ გრძელდება ხოლმე. ცოდვას მომატყუებელი სიტკბოება აქვს. როგორადაც წყალმანკით დაავადებულს სულ უფრო და უფრო სწყურდებაა წყალი, რაც მეტს სვამს, ასევე ცოდვილიც მით უფრო მეტად აღეგზნება ცოდვიანი ვნებებით, რაც უფრო მეტად სცოდავს. თავისი წილი ქონების მიღების შემდეგ უმცროსი ძე კიდევ რამდენიმე დღეს რჩება მამის სახლში.

„და შემდგომად არა მრავალთა დღეთა შეიკრიბა ყოველი უმრწემესმან მან ძემან და წარვიდა შორსა სოფელსა და მუნ განაბნია ნაყოფი იგი მისი, რამეთუ ცხოვნდებოდა იგი არაწმიდებით“ (მუხლი 13).

შინაგანი გაუცხოების ცოდვა უკვე ჩადენილი იყო, და გადაიდგა ნაბიჯი გარეგანი განყოფისაკენ. მაგრამ ცოდვილი შვილი კიდევ სარგებლობს მამისეული ჭერით. თავისი ბუნებით ადამიანის სული ქრისტიანია. მას არ შეუძლია გარკვეული ბრძოლის გარეშე დაუთმოს ცოდვის ძალადობას. თითქოს შეფიქრიანდება, სანამ საბოლოოდ დაადგებოდეს ცოდვის მოლიპულ გზას. ცოდვასაც აკი თავისთავად აქვს თვისება, რომ მისი მოჩვენებითი სიმშვენიერენი მხოლოდ იხატება ხოლმე ადამიანის წარმოსახვაში. ჩადენილი ცოდვა სინდისის ქენჯნას იწვევს, მძიმედ აწვება მას. მაგრამ ეს მხოლოდ დასაწყისში ხდება ცოდვიანი გზისა. ცოდვილის სინდისი მალე დადუმდება ხოლმე, თუმცა მისი სულ მთლიანად მიძინება არასოდეს არ არის შესაძლებელი - იგი ხომ ჩვენში არსებული ღვთაებრივი ხმაა. ხოლო კაცთმოყვარე უფალს ცოდვილთა დაყენებაც სურს სინანულის გზაზე...

მაგრამ ბევრი დღე როდი გადის, და უძღებ შვილს მძიმედ შეაურვებს მამისეული ჭერი. ცოდვიანი ადამიანი უკვე იწყებს ჩაძირვას ცოდვის ჭაობში. ვნებები ობობას ქსელივით ყოველის მხრიდან ხლართავენ მას. მამის სახლის გარეთ ფართო და ვრცელი გზები ესახება. აქ ცოდვა ცოდვაშია ჩაწნული. ცოდვილი მორევის ფსკერამდე იძირება - შორეულ ქვეყანაში მიდის. ეს ქვეყანა არის ეშმაკის სამეუფო, წყვდიადის ადგილი. ცოდვიანი მხარე. და როგორიც ქვეყანაა, ისეთივე არიან მისნი მკვიდრნი და ისეთივეა მისი ზნე-ჩვეულებანი, სიკეთისა და სიწმიდის აქ სახსენებელიც არ არის.

აქ მოსულმა უძღებმა შვილმა „განაბნია მუნ ნაყოფი იგი მისი, რამეთუ ცხოვნდებოდა იგი არაწმიდებით“, ანუ გარყვნილებითა და ხორციელი შვება-სიამით ცხოვრობდა ცოდვებში. და აი, ღრმა დაცემამდე ჩაძირული ცოდვაში, უძღები შვილი მთლიანად ფლანგავს მისდა ბოძებულ მადლმოსილ და დროებით სიკეთეებს. რა დიდი ქონებაც არ უნდა ჰქონდეს იმ ადამიანს, ვინც მხოლოდ საკუთარი სხეულის საამებლად ცხოვრობს, იგი, ჩვეულებრივ, ძალზე მალე გადადის სხვების ხელში. განა უნახავს ვისმე, რომ უბედური ლოთი კაცი მდიდარი იყოს? განა სწორედ იმ კაცის სახლში არ არის მეტი სიღარიბე, უბედურება და ვაება, ვინც ყოველივე მონაგებს თავისი ხორცის ჟინიანობაზე ფლანგავს? მაგრამ სულიერი ნიჭნი და შესაძლებლობანიც, ჩვეულებრივ, უჩლუნგდება, უყრუვდება და უმახინჯდება იმ ადამიანს, ვინც მრავალრიცხოვანი ვნებების მონა გამხდარა. აბა, რომელი ვნება და რომელი მანკიერება არ მოქმედებს დამღუპველად ადამიანის სულზე?! ნებისმიერი ცოდვიანი ჩვევა დაარღვევს სულიერ ძალთა შეთანხმებულობასა და სიცხოველეს. და საბოლოოდ ყოველივე სულიერი, წმიდა, ღვთაებრივი ისპობა და აღმოიფხვრება ცოდვილის სულში. სულიერი სიკვდილიც სრულის ძალით მკვიდრდება მასში. აი, კაცი თავისუფლებას ეძიებდა, სურდა თავადვე ყოფილიყო თავის ბატონ-პატრონი. და სად მიიყვანა იგი მისმა ამ თვითნებობამ? - ჯოჯოხეთური მდგომარეობის ღრმა უფსკრულში, რომელშიც ნებისმიერი ცოდვათა სახეობანი აღურიცხველია, ამდენად ცოდვილ ადამიანსაც ურიცხვი ძალმოსილი ბატონი უჩნდება. მათი უღელი მეტად მძიმეა, მათი ტვირთი - აუტანელი. ცოდვილს თავი მდაბლად აქვს დადრეკილი თავის ბატონთა ტვირთის ქვეშ. მისთვის უმძიმესი მდგომარეობა დგება, ანუ, თვით მაცხოვრის გამოთქმა რომ გამოვიყენოთ - „სიყმილი ძლიერი“, როგორც ეს მალე ეწია კიდეც იგავის უძღებ შვილს.

„და ვითარცა წარაგო მან ყოველივე მისი, იყო სიყმილი ძლიერი მას სოფელსა, და იწყო მან მოკლებად“ (მუხლი 14).

სანამ საკმარისად ჰქონდა სახსრები შვება-სიამით ცხოვრებისათვის, უძღები შვილი ვერ ხედავდა უბედურებას. მან არ იცოდა, რა იყო გაჭირვება. მხიარულებამ მას გონება დაუბნელა. მაგრამ, აი, მისი ქონებაც ამოიწურა. საუბედუროდ შიმშილობაც ეწია იმ ქვეყანას. ცხოვრება მეტად საძნელო და ძვირი გახდა. ყველა მეგობარმა და თანამეინახემ ლხინსა და დროსტარებაში ახლა ზურგი შეაქცია უძღებ შვილს - უწინდელ მდიდარს. იგი აღარავის სჭირდებოდა, რადგან იმ ქვეყნის მოქალაქე არ იყო. მაგრამ ცოდვილი გარკვეული ხნის მანძილზე თავს იტყუებს: სხვადასხვა სახის ცოდვები მას თავისაკენ იზიდავენ. ცოდვიან სიამეთა ყველა სახეობა როდი უგემნია მას. ჭაობში შთაფლვა გრძელდება. მაგრამ აქაც არის საზღვარი. ცოდვები ყირჭდება უძღებ შვილს. მეგობრები და ამახანაგები აღარ განამხიარულებენ მას. ლხინი და განცხრომა სწყინდება. ცხადია, რომ ცოდვიან სიამეთა აღმქმელობა მასში უკვე დაჩლუნგებულია. ჩვეულებრივ, ეს ან ავადმყოფობის შედეგად ხდება, ანდა სინდისის ქენჯნით. როგორც არ უნდა ყოფილიყო, გადამწყვეტი წუთი დგება. ცოდვილი ჯერ არ ფიქრობს გამოსწორებაზე - იგი ხომ მოჩვენებითი თავისუფლებითაა ცდუნებული. როგორადაც უწინ მხოლოდ საკუთარი თავის იმედით იყო იგი, ასევე ახლაც, სულიერი შიმშილობისას, ჯერ კიდევ ოცნებობს იმაზე, რომ საკუთარი ძალით გამოასწოროს თავისი მდგომარეობა. იგი ჯერ კიდევ ვერ ხედავს თავისი დაცემის მთელს უფსკრულს. მას კიდევ ჰგონია, რომ არის გამოსავალი უბედურებიდან. ცოდვის ქვეყანაში, სატანის სამეუფოში, იგი, ცოდვიანი კაცი, მართალია, მწირია, მსხემი, უცხოტომელი, მაგრამ აკი სწორედ ადგილობრივ მკვიდრთა დახმარებით გაფლანგა მას თავისი ყველა მადლმოსილი და სულიერი ნიშნი. და უძღები შვილი ჯერ კიდევ საკუთარი ძალებით იმედოვნებდა უბედურებიდან თავის დაღწევას.

და აი, შიმშილისაგან გატანჯული, „მივიდა და შეუდგა ერთსა მოქალაქესა მის სოფლისასა, ხოლო მან წარავლინა იგი ველად თჳსა ძოვნად ღორთა“ (მუხლი 15).

გაღატაკებული, მშიერი უცხოტომელი ერთ-ერთ ადგილობრივ მკვიდრს მიეკედლება. ეს იმას ნიშნავს, რომ უძღები შვილი ჯერ კიდევ სცდის საკუთარი ძალებით გამოასწოროს თავისი სავალალო მდგომარეობა. მას არ შეურაცხყოფს ის, რომ იმ შორეული ქვეყნის არც ერთ მკვიდრს არ სურს მისი ნახვა, და მხოლოდ ერთი მათგანი, მოწყალებასავით გაიღებს მისთვის მოჯამაგირეობას და ღორების სამწყემსავად გაუშვებს ველად. როგორც ვიცით, ებრაელებს ეკრძალებოდათ ღორის ხორცის ჭამა. ისინი, მოკვეთილებისა და ცოდვილების გამოკლებით, არც აშენებდნენ ღორებს. ამიტომ ღორების მწყემსვა ყველაზე დამამცირებელი საქმე იყო ებრაელისათვის. მაგრამ უძღები შვილი მაინც ხელს ჰკიდებს ამ საქმეს. შიმშილი სტანჯავს მას, ხოლო პურს არავინ აძლევს.

„და გული-ეტყოდა განძღებად მუცლისა რქისა მისგან, რომელსა ჭამედ ღორნი, და არავინ სცის მას“ (მუხლი 16).

ღორის ამ საკვების - რქის - ერთგვარი რკოსებრი ნაყოფის გამომღები ხე პალესტინაშიც იზრდებოდა. იგი ფართოდაა გარცელებული სირიაში. ამ ნაყოფებს მხოლოდ უკიდურესი გაჭირვების ჟამს იყენებდნენ საკვებად ღარიბი ადამიანები. ჩვეულებრივ კი მათ შინაური პირუტყვის გამოსაკვებად ხმარობდნენ. მაგრამ რაც ცხოველისათვის არის მასაზრდოებელი, ის, მართალია, შეიძლება ადამიანის სტომაქის ამოსაყორადაც გამოდგეს, მაგრამ ვერ ასაზრდოებს მას სრულფასოვნად და მხოლოდ დაამძიმებს. ასეთი საზრდო, შეიძლება ითქვას, მომატყუებელია: ადამიანი შეჭამს მას, მაგრამ ვერ დანაყრდება, ვერ დაკმაყოფილდება. და აი, უძღები შვილი ისეთ მძიმე მდგომარეობაში ჩავარდა, რომ „გული ეტყოდა განძღებად მუცლისა რქისა მისგან, რომელსა ჭამედ ღორნი, და არავის სცის მას“. შესაძლოა, მან არც იცოდა პირუტყვთა ამ საზრდოს თვისებები, და რაკი შიმშილი მეტად შეაჭირვებდა, სიხარულით შეჭამდა ღორების საზრდოსაც, მაგრამ ამასაც არავინ იმეტებდა მისთვის. მაგრამ მივუბრუნდეთ მის ცოდვიანობას: უძღები შვილი დამღუპველი მდგომარეობის ფსკერამდე მივიდა; ცოდვის უღელი უკიდურესად შეაჭირვებას მას. იმ სამყარომ, რომლის გამოყენებაც მას თავისი შვება-სიამისთვის სურდა, თავის მონად აქცია იგი. ასეთი ბატონი არც ალერსიანია და არც მოწყალე. ცოდვილი ადამიანი დიდად შეურვებულია და გაჭირვებას განიცდის. ეს შინაგანი სევდა თრგუნავს მას - ხან სხეულის ტკივილი თრგუნავს, ხანაც სხვადასხვა უბედურება ეწევა. მაგრამ ცოდვილი ადამიანი ჯერ არ ეცემა სულით, ითმენს და თავისი ძალის იმედზეა: ეს უბედურებაც გაივლის და მეც უწინდელ ცხოვრებას მივუბრუნდებიო. მაგრამ როგორ დაჰყოს ამ მძიმე მდგომარეობისა და გაჭირვების დროს? - იგი იმ ქვეყნის ადგილობრივ მაცხოვრებელს სთხოვს მხირე შეწევნას. ვინ არის ეს მაცხოვრებელი? - ერთ-ერთი ბოროტი სული. იგი უცხო, მოსული როდია ჯოჯოხეთის წყვდიადისა და ცოდვის ქვეყანაში. თავის დროზე მისთვის უცხოტომელი ცოდვილიც - უძღები შვილიც ძვირფასი იყო - ის ხომ უხვად ფლობდა ღვთაებრივ ნიჭთ და მდიდარი იყო სულიერი ძალებით. ეშმაკიც გულმოდგინედ და მოთმინებით აცდუნებდა მას ცოდვის ჩასადენად. ამიტომ უცხოტომელი ადამიანი მტრის ბადეში გაება, გაფლანგა მთელი თავისი სიმდიდრე და უბედურებას ეწია. ბოროტ სულს სატანურად უხარია და დასცინის უბედურს. ეს სწორედ მასთან მივიდა ნებაყოფლობით უძღები შვილი, რათა შეწევნა მიეღო, და ბოროტი სულის მონა გახდა. ეს მონა სიხარულით დაიწყებს ღორების მწყემსვას, ანუ უკიდურესაც ცოდვილი საქმეების აღსრულებას, რაკი ჰგონია, რომ მათი მეშვეობით გაიტანს თავს ამ დროებითი გაჭირვების ჟამს. მაგრამ სწორედ ეს გაჭირვება გახდება გამოცდად ცოდვილისათვის. შესაძლოა, მან მოქალაქეობის უფლებაც მიიღოს იმ ბნელ დემონურ ქვეყანაში - აქამდე ცოდვილი უძღები შვილი უცხოტომელი იყო აქ. ამიერიდან კი შეგნებულად იმუშავებს ცოდვის სამეუფოში, ყოველგვარი სინანულის გარეშე, დატკბება კიდეც ამით. იგი საკუთაირი თავის დარწმუნებასაც დაიწყებს, რომ ღორების  მწყემსვა და მათი სალაფავით საზრდოობა საძრახისი არ არის ადამიანისათვის; რომ ბუნებამ, თითქოს, არც იცის განსხვავება პირუტყვსა და ადამიანს შორის და რომ, ვითომცდა, ადამიანის წინაპრები მაიმუნები იყვნენ. ხედავთ, ადამიანი უკვე უარს ამბობს თავის ჭეშმარიტ ზეციურ სამშობლოზე, ადამიანი ღირსებებზე და სხვა, დემონური სამებოს მოქალაქედ ეწერება, სადაც ტკბობით მწყემსავს ღორებს და მათი სალაფავით საზრდოობს, კვლავაც ბოროტ საქმეთ იქმს - ცოდვისმიერთ, უღმერთოთ, ბილწი ვნებებით განმსჭვალულთ. ასეთ ცოდვილში უკვე ყოველივე წმიდაც კვდება, სულიერიც და ღვთაებრივიც. მისი მდგომარეობა თითქმის უიმედო ხდება, გოდებისა და ცრემლთაღვრის ღირსი.

მაგრამ უბედურებას ყოველთვის მეორე მხარეც აქვს, კარგი, გამოსასწორებელი. რამდენადაც ყოველი უბედურება მართლაც განსაცდელებს, მძიმე შეჭირვებას შეიცავს, ამდენად ისინი გამოსწორების საშუალებებიცაა ღმერთის ხელში - გამოსაწრთობი ღუმელის მსგავსი. გამოცდილებით ჩვენ ყველამ ვიცით ეს. რამეთუ როდის ლოცულობენ გულმოდგინედ, როდისაა ღვთის ტაძრები სავსე ლოცველებით, ხოლო გასართობ-სამხიარულო ადგილები - დაცარიელებული? ანუ როდის ღვრიან უფრო მეტად ადამიანები სინანულის ცრემლებს, თუ არა უმძიმეს განსაცდელთა დროს, როგორიცაა ომები, მიწისძვრანი თუ ჟამიანობა - ეპიდემიური, ყოვლის მომსვრელი დაავადებანი?! ბედნიერებასა და კეთილდღეობაში ჩვენ ყველას გვიჩნდება მიდრეკილება ღმერთის დავიწყებისაკენ და აღარ გულვმოდგინებთ სულის ხსნისათვის; სწორედ ამისთვის გვიგზავნის უფალი თავის გაფრთხილებებს.

ასევე, უძღებ შვილსაც აფხიზლებენ უბედურებანი, და ისიც:

„მოეგო რაჲ თავსა თჳსსა, თქუა: რაოდენთა სასყიდლით-დადგინებულთა მამისა ჩემისათა ჰმატს პური, და მე აქა სიყმილითა წარვწყმდები. აღვდგე და წარვიდე მამისა ჩემისა და ვჰრქუა მას: მამაო, ვცოდე ცად მამართ და წინაშე შენსა, და არღარა ღირს ვარ მე წოდებად ძედ შენდა, არამედ მყავ მე ვითარცა ერთი მუშაკთაგანი“ (მუხლები 17-19).

უძღები შვილი „მოეგო თავსა თვისსა“. რას ნიშნავს ეს? არსებობენ ისეთი მძიმე სნეულნი, რომ ისინი გონებას, ცნობიერებას კარგავენ, - ვერაფერს ხედავენ და ისმენენ, არც რამის გაგება ძალუძთ. სნეულების კეთილხელსაყრელი მიმდინარეობისას ცნობიერება ბრუნდება. ამ შემთხვევაში ვიტყვით ხოლმე - სნეული გონს მოეგოო. ამგვარადვე, ცოდვილი ადამიანიც ჩვენს წინაშე წარამოსდგება როგორც მოკლებული თავისი ურთიერთობებისა და მოვალეობების შეგნებას ღმერთის წინაშე, როგორც დამვიწყებელი თავისი დანიშნულებისა, ცხოვრების მიზნისა და სიცოცხლის დასრულებისა ამქვეყნად. მაგრამ, აი, ცოდვილის სულში მამისეული მოწოდების მადლმოსილი ნაპერწკალი იღვიძებს. ღმერთის მარჯვენა გარედან დასჯის ცოდვილ ადამიანს, მაგრამ სიყვარულით. ცოდვილი იღვიძებს ცოდვისმიერი ძილისაგან და საკუთარ თავს ცხადად ხედავს: პირდაუბანელს, ჭუჭყიანს, ერთიანად ცოდვის ფუფხით დაფარულს. ან კი როგორ შეიძლებოდა ამგვარი არ ყოფილიყო, როცა მთელი მისი ცხოვრება და საქმიანობა ბინძური იყო. და კიდევ კარგი, რომ ცოდვილი თავისი ბატონის მოსაძიებლად არ მიემართება იმ ცოდვის ქვეყანაში, რამეთუ ხშირად ასეც ხდება ხოლმე და ასეთ შემთხვევაში ცოდვილი მხოლოდ მხირე ხნით იღვიძებს, რათა კვლავ დაიძინოს და უკვე ცნობიერების გარეშე ეწიოს სულიერ სიკვდილს. უძღები შვილი კი მთლიანად მოეგო გონს, სრულიად განიღვიძა და ცნობიერებაც ასევე მთლიანად დაუბრუნდა მას. იგი სიბინძურეს ხედავს საკუთარ თავში, ცხოვლად გრძნობს თავის უბედურებას და უნებლიედ მშობლიურ სახლში მყოფი მოჯამაგირეების ყოფას უდარებს საკუთარ სავალალო მდგომარეობას: ეს უცხო ადამიანები მამამისის სახლში სიკეთეებით დასტკბებიან, ყოველთვის დანაყრებულნი არიან, თავად ის კი, ღვიძლი შვილი, ასეთ შეჭირვებაშია. მაგრამ ვინ არის ამაში დამნაშავე? მოჯამაგირეებს (მოჯამაგირეს, დაქირავებულ მუშაკს ძველს დროში მონაზე უფრო მძიმე, უარესი მდგომარეობა ჰქონდა ოჯახში, რადგან მონა ოჯახის წევრივით იყო და მასზე ყოველმხრივი ზრუნვა ბატონის მოვალეობა იყო. მოჯამაგირის მდგომარეობა კი არაფრით იყო უზრუნველყოფილი და ნებისმიერ წუთს შეიძლებოდა შეცვლილიყო). ახლო ურთიერთობანი არა აქვთ მამამისთან, მაგრამ რაკი შრომობენ და ემსახურებიან მას, ამისთვის სიკეთეებითაც სარგებლობენ. მან კი, ღვიძლმა შვილმა, მიატოვა მამისეული სახლი და გარყვნილებაში დახარჯა თავისი წილი მემკვიდრეობა. მაშ, ნუთუ, ყველაფერი აწ სამუდამოდაა დაკარგული?! ხომ შეიძლება ასეც კი იფიქროს: ცოდვა იმდენად დიდი და მძაფრია, რომ შენდობა არ მიეცემა. მაგრამ ასე ფიქრი არამც და არამც არ შეიძლება, რამეთუ სწორედ ესაა - სასოწარკვეთა. სასოწარკვეთილება კი, ანუ ღმერთის შეწევნის, მისგან შენდობის მიღების იმედის გადაწურვა უმძიმესი, მომაკვდინებელი ცოდვაა, ისეთივე, როგორიც - ურწმუნოება. ღმერთმა ყოველი ცოდვილი დაიფაროს ამგვარი დამღუპველი გრძნობისაგან! უფალი ჩვენი იესო ქრისტე საგანგებოდ თვალსაჩინო სახით წარმოგვიდგება იგვაში უძღები შვილის შესახებ ღმერთის უსაზღვრო მოწყალებასა და კაცთმოყვარეობას... ავდგები, და მამაჩემთან დავბრუნდებიო, - გადაწყვიტა უძღებმა შვილმა. მაგრამ აუცილებელია იმის ცოდნა, თუ რა გრძნობით უნდა მოხდეს ეს დაბრუნება: სიმდაბლით, მორჩილებით, გულშემუსვრილობით საკუთარ ცოდვათა გამო და შენდობის მიღების რწმენითა და იმედით! ჰოდა, უძღები შვილიც, როცა იმაზე ფიქრობს, თუ რა უთხრას მამას დაბრუნებისას, არ იგონებს თავის გასამართლებელ მიზეზებს, არამედ თავმდაბლურად სურს უთხრას მშობელს: შეგცოდე, მამაო, და არა ვარ ღირსი შენს ძედ ვიწოდებოდე, არამედ მხოლოდ შენს მოწყალებას ვსასოებ. ინიშნეთ, ძმანო, თუ როგორი მორჩილი და თავმდაბალი ხდება უძღები შვილი. იგი თავადვე ადანაშაულებს საკუთარ თავს ცოდვებში, წრფელი სინანულით აღივსება მათს გამო და იმ რწმენით ბრუნდება მამასთან, რომ იგი შეუნდობს; იმ სასოებით მიეახლება მას, რომ კვლავ იქნება შეწყნარებული მშობლიურ სახლში. აწ მას უკვე ისე ძლიერ უყვარს მშობლიური სახლი, რომ უკანასკნელ მოჯამაგირედაც კი დარჩებოდა მასში. სწორედ ამ სიყვარულმა განაღვიძა უძღები შვილი ცოდვიანი ძილიდან სინანულის გზაზე დააყენა. კიდევ კარგი, რომ იგი ყოველთვის უცხოდ, გადამთიელად გრძნობდა თავს იმ შორეულ ქვეყანაში ცოდვისა. მაგრამ სანამ ცოდვიანი ძილი სულიერ თვალებს უხუჭავდა, ეს სიყვარული მშობელი მამისადმი თავს არ იჩენდა მასში. ხოლო როგორც კი გამოღვიძების ნიშნები გაუჩნდა, ამ სიყვარულმაც მაშინვე იჩინა თავი. და ფიქრებსაც მალე საქმე მოჰყვა;

„და აღდგა და მოვიდა იგი მამისა თჳსისა“ (მუხლი 20).

იგი ცოდვის ჭაობში იწვა რულმორეული და ეძინა. სინანულის გრძნობამაც ასეთ მდგომარეობაში, ნახევრადმძინარეს მოუსწრო, მაგრამ ეს გრძნობა მომწიფდა და კეთილი ნაყოფიც გამოიღო - გადაწყვეტილება, რომ აღარ გადაედო მშობლიურ სახლში დაბრუნება. და მაშინ ცოდვილი უძღები შვილი დგება და თავისი მამისკენ მიეშურება. ბინძური, ჭუჭყიანი, დაგლეჯილი ტანსაცმელით მოსილი, ფეხშიშველი და თავჩაქინდრული ადგას იგი მშობლიური სახლისაკენ მიმავალ გზას. ესაა საკუთარი ცოდვების უმძიმესი ტვირთით შეურვებული ცოდვილი. იგი სინანულის გზაზეა. მასში საკუთარი დანაშაულის შეგნების გრძნობა მგზნებარებს, გული დათრგუნვილი და შემუსვრილია; მასში უფლის მოწყალების რწმენა და სასოება ღვივის. მაგრამ არა, მას ჯერ არ ეძლევა შენდობა. მხოლოდ სინანულის გრძნობა ვერ შექმნის ცოდვილს წმიდად ღმერთის წინაშე. მამა ჯერ არ შეგებებია თავის ძეს და არც შენდობის ნიშნები მოუცია მისთვის. მაგრამ ცოდვილი მოდის კვლავაც, გადის სინანულის გზას, თავის იქენჯნის. გულმოდგინედ ილოცავს, მარხულობს. მისი გზა იოლი როდია. ან კი არის იმის ფიქრის დრო, თუ როგორ გაიიოლოს იგი?! უფრო უხარის კიდეც, რომ ძნელად სავალია იგი. უფლის გულისათვის მან ღვაწლი იტვირთა - ეს ღმერთისადმი შეწირული მსხვერპლია მისი მხრიდან. მანამდე იგი მხოლოდ საკუთარი თავის საამებლად ცხოვრობდა, ახლა კი ეძიებს და მხურვალედ სურს ღმერთისათვის იცხოვროს. ასე, რომ ყოველივე სამძიმო ამ შემთხვევაში სასიამოვნო და მანუგეშებელია... მაგრამ, აი, მამისათვისაც ცნობილი გახდა, რომ მისი უძღები შვილი შინ, მასთან ბრუნდება.

„და ვიდრე შორსღა იყო, იხილა იგი მამამან მისმან და შეეწყალა. და მირბიოდა იგი და დავარდა ქედსა ზედა მისსა და ამბორს-უყოფდა მას“ (მუხლი 20).

მამას შეებრალა თავისი ურჩი ძე. ეს უბედური, თავისი საწყალობელი შესახედაობით ფლასებით მოსილი, ფეხშიშველა და ჭუჭყიანი გლახაკის მსგავსი - საყვარელი გახდა მისთვის. თანაც იმიტომ, რომ მამა მხოლოდ მის გარეგან სახეს კი არ ხედავდა, არამედ მის შინაგან გრძნობებესაც გულისხმა-ჰყოფდა. „შვილო, მომეც მე გული შენი!“ - დიდი ხნის წინ ითქვა ეს სიტყვები. და აი, ახლა უძღები შვილის გული სიყვარულის ცეცხლით იწვის მშობელი მამისადმი და მშობლიური სახლისადმი. ამ სიყვარულმა აიძულა იგი შორზე შორი გზა გამოევლო. მას ჯერ მთლიანად არ გაუვლია ეს გზა, მამას კი უკვე შეებრალა იგი, მის შესახვედრად გაემართა სირბილით, მის მხრებში ჩარგო თავი და ეამბორებოდა. აი, ასეთია ღმერთის სიყვარული ყოველი მონანული ცოდვილისადმი! თვით უფალი გამოდის მის შესახვედრად და მღდელმსახურის მეშვეობით შეიწყნარებს მას სიყვარულით, ამბორს-უყოფს მშვიდობისა და შენდობის ნიშნად, რასაც ჯვარისა და სახარების ამბორი მოასწავებს. მაგრამ ცოდვილიც მდუმარედ როდი დგას. იგი აღიარებს თავის ცოდვებს. ხედავ, - მამა ემორჩილება ურჩ ძეს, მზადმყოფი მისი ცოდვების შესანდობად და ურიგდება მას. მაგრამ ძეც თვალცრემლიანი ეუბნება მას:

„და ჰრქუა მას ძემან მან: მამაო, ვცოდე ცად მიმართ და წინაშე შენსა და არღარა ვარ მე ღირს წოდებად ძედ შენდა“ (მუხლი 21).

დიახ, შესცოდა, თანაც ისე მძაფრად და იმდენგზის, რომ უკვე დაკარგა კიდეც წოდება ძეობისა. მაგრამ ახლა უძღები შვილი უკვე ბოლომდე აღარ ამბობს იმას, რაც მანამდე მოიფიქრა, სინანულით გულშემუსვრილმა; - არ ეუბნება მას: „მყავ მე, ვითარცა ერთი მუშაკთაგანი“. მამის სიყვარულმა, ესოდენ აშაკარად გამოხატულმა იმით, რომ მან გულში ჩაიკრა უძღები შვილი და ამბორის-ყოფით მიესალმა, აიძულა მას დაევიწყა სათქმელის ნაწილი. რამეთუ როგორღა უნდა თქვას ახლა - როგორც ერთი მუშაკთაგანი მიმიღეო, როცა მამამ უდიდესი სიხარულით შეიწყნარა და გულში ჩაიკრა თავისი უბედური შვილი?! - საყვარელი და ძვირფასი გამხდარა მისთვის საკუთარი, ცოდვილი შვილი. დიახ, მეტად ძვირფასი და საყვარელია უფალი ღმერთისათვის ის ცოდვილი, რომელიც გულშემუსვრილი, საკუთარი ცოდვების აღიარებით უბრუნდება თავის შემოქმედს; რომელიც მზადაა გამოსწორდეს. და მისთვის მართლაც მზადდება ცოდვათა შენდობა, პატიება. მაგრამ ეს ჯერ კიდევ ყველაფერი როდია. მრავალმოწყალე მამა ყველა უწინდელ უფლებებში აღადგენს თავის უძღებ შვილს, - მემკვიდრეობითს უფლებაშიც და ძის ღირსებაშიც.

„ჰრქუა მამამან მისმან მონათა თჳსთა: გამოიღეთ სამოსელი პირველი და შეჰმოსეთ მას და შეაცუთ ბეჭედი ჴელსა მისსა და ჴამლნი ფერჴთა მისთა. და მოიბთ ზუარაკი იგი ჭამებული და დაკალთ, და ვჭამოთ და ვიხარებდეთ, რამეთუ ძე ესე ჩემი მომკუდარ იყო და განცოცხლდა, წარწყმედულ იყო და იპოვა“, და როგორც კი მსახურებმა აღასრულეს ყოველივე ეს, „და იწყეს განცხრომად“ (მუხლები 22-24).

ხედავთ, რა დიდია მამის სიყვარული! ერთი საყვედური და გაკიცხვის ერთი სიტყვაც კი არ გახმიანებულა მამის ბაგეთაგან, თითქოს მის ძეს არანაირი ცოდვა-დანაშაული არ ჩაედინოს. მაგრამ ესეც კიდევ არაფერი: მამამ უბრძანა მსახურებს დიდი ლხინი განემზადებინათ დაბრუნებული უძღები ძის პატივად. ყველანი - ოჯახის წევრებიცა და მონა-მოჯამაგირენიც იმხიარულებენ. უძღები შვილი კი, საუკეთესო შესამოსელით დამშვენებული, მემკვიდრის ბეჭდით ხელზე, ახალ ხამლმოსილი საპატიო ადგილზე იჯდება სტუმართა შორის როგორც ძე და სახლის მეუფის - მამის კანონიერი, სრულუფლებიანი მემკვიდრე. უზომო სიხარულით აღვსილი მამა თავადვე ადასტურებს, რომ შორეული ქვეყნიდან ძონძებში დაბრუნებული ცოდვილი კაცი - მისი ძეა. ის, თითქოს მკვდრეთით აღმდგარა, რამეთუ უღუპებოდა, მაგრამ ახლა იპოვა და გადარჩება. ამიტომაც დიდად განიხარა ყველამ მამის სახლში.

ამ ზოგადი, იგავისმიერი მსჯელობიდან, აწ, იმ ცოდვილ ადამიანს მივმართოთ, ვინც თავის ცოდვებს ღმერთის წინაშე მღვდელმსახურის თანდასწრებით აღიარებს, იმ მოწმისა, ვინაც დადგინებულია უფლის მიერ კაცთა შესაკრავად და განსახრწნელად. ცრემლები კი გულისმიერი შემუსრვილობა ცოდვათა აღიარების სიწრფელის მანიშნებელია. მღვდელი შეგვინდობს ცოდვებს, განგვხსნის, გვათავისუფლებს მათი ტყვეობისაგან. გწამდეთ, ძმანო, უფალმაც მისი სიტყვებით შეგვინდო ცოდვები. უფალთან ერთად ანგელოზთა ურიცხვ დასებსაც უხარით ცოდვილის მოქცევა. მონანულის ცრემლები მათთვის ჭეშმარიტი ღვინოა მხიარულებისა. მრავალმოწყალე უფალს მონანული ცოდვილის უსჯულოებათა გახსენებაც კი არ სურს. იგი თავისი საღმრთო მადლითაა მისი სინანულის წინამსწრობელი, რითაც თავის სიყვარულს უმჟღავნებს დაცემულ ადამიანს, განამტკიცებს მას სინანულის გზაზე და ათავისუფლებს ცოდვებისაგან. მაგრამ ესეც ყველაფერი არ არის. უფალი უხრწნელების ახალ შესამოსელს უბრუნებს ცოდვილს. ასეთი შესამოსელი ერთხელ უკვე მოემადლა ყოველ ქრისტიანს წმიდა ნათისღებაში, მაგრამ ცოდვილმა ადამიანმა დაალაქავა იგი, ცოდვათა ლაფში ამოსვარა და ერთბაშად დააძველა, ფლასებად აქცია. და იგიც მისი სულის ძონძებად აქცია. მაგრამ, აი, მრავალმოწყალე უფალი კვლავ სპეტაკს, მტკიცესა და ახალს უბრუნებს. შესამოსელთან ერთად მას უბრუნდება ბეჭედიც, ანუ ღმერთთან დაწინდვა, კავშირი, სულიწმიდის მადლი. და ბოლოს, მონანული ცოდვილის ფერხნიც, ღმერთის შეწევნით ძალასა და სიმტკიცეს იძენენ კეთილი საქმეებისათვის. ასე, უხვად ასაჩუქრებს უფალი თავის ძეს მადლის მიერ, მასთან სინანულით მობრუნებულ ცოდვილს. დიდია და ენით უთქმელი ღმერთის სიყვარული ადამიანებისადმი! მაგრამ აქაც ჯერ კიდევ არ არის საღმრთო მოწყალებათა დასასრული. უხარის რა ცოდვილის დადგომა სინანულის გზაზე და მისი ცხოვრების გამოსწორება, უფალი თავისი საიდუმლო სერობის მონაწილედ ხდის მას - თანამოზიარედ მაცხოვრის სხეულისა და სისხლისა საუკუნო ცხოვრების დასამკვიდრებლად და ყველა ცოდვის მოსაცილებლად. საღმრთო ლიტურგიის დროს თანამომსახურე ანგელოზებს უხარიათ, როცა სერობის მონაწილედ ხედავენ მონანულ და შენდობილ ცოდვილს.

„და იყო ძე იგი მისი უხუცესი ველსა გარე. და ვითარცა მოვიდოდა და მოეახლა სახლსა მას, ესმა ჴმაჲ სიხარულისაჲ და განცხრომისაჲ. და მოუწოდა ერთსა მონათაგანსა და ჰკითხვიდა, ვითარმედ: რაჲ არს ესე? ხოლო მან ჰრქუა მას, რამეთუ: ძმაჲ შენი მოსრულ არს, და მამამან შენმან დაკლა ზუარაკი იგი ჭამებული, რამეთუ ცოცხლებით მოვიდა იგი. ხოლო იგი განრისხნა და არა უნდა შინა შესლვად. ხოლო მამაჲ მისი გამოვიდა ჰლოცვიდა მას“ (მუხლები 25-28).

უფროსი ძის მრისხანება და დრტვინვა ცრუ-მართალთა დრტვინვაა. წმიდა ექვთიმე ამბობს: „ეს დრტვინვა გვიჩვენებს, რომ ღმერთი ისეთ წყალობას მოჰმადლის მონანულთ, რომ სხვებში ამან შეიძლება შური განაღვიძოს“. ცნობილია, რომ ჭეშმარიტი მართალი მორწმუნენი არასდროს არ აღივსებიან შურით მონანული ცოდვილებისადმი არც მათი მადლმოსილობის და არც მათი განდიდების გამო უფლის მიერ, არამედ კიდევ უფრო მეტად უხარით მათი სინანული. უფროსი ძმის მრისხანება აქ გამოხატავს ფარისეველთა შურსა და დრტვინვას, რომელნიც მხოლოდ საკუთარ თავს მიიჩნევდნენ მართალ მორწმუნეებად და დრტვინავდნენ უფალ იესო ქრიტეზე იმისთვის, რომ იგი ცოდვილებთან ერთად ჭამდა და სვამდა; ამიტომ თვითონ ეს ცრუ-მართალნი არ შეუდგნენ ქრისტეს, არ აღიარეს იგი ჭეშმარიტ ღმერთად, უარყვეს მისი ნება და ჯიუტად დარჩნენ თავიანთ დამღუპველ შეცთომილებაში. და იესო ქრისტესაც იმის გამო როდი ჰქონდა ურთიერთობა ცოდვილ ადამიანებთან, რომ მათი ცოდვები შეექო, არამედ სწორედ იმისთვის, რომ სინანულად მოეყვანა ისინი; ისევე როგორც მკურნალიც იმისათვის კი არ მიდის სნეულთან, რომ მისი წყლულები კიდევ უფრო გაამწვავოს, არამედ - იმისთვის, რომ განიკურნოს. აქ მოხსენიებული სიხარულის და განცხრომის ხმები სხეულებრივი კი არა, სულიერნია. რამეთუ ცოდვილის მოქცევის გამო წმიდანთა და მართალთა მთელს კრებულს, ქრისტეს მთელს ეკლესიას უხარის - როგორც ქვეყნიურს, მებრძოლს, ასევე ზეციურსაც, მოზეიმე ეკლესიას. „ხოლო მამაი მისი გამოვიდა და ჰლოცვიდა მას“. აქ ნათქვამია, რომ მამა ღმერთი, უფალ იესოსა და მისი მოციქულების მეშვეობით, მიერ მოუწოდებდა და ევედრებოდა იუდეველებს, ფარისეველთ, ყველას, ვისაც არა სწამდე ქრისტე, რომ ისინიც შემოსულიყვნენ ქრისტეს ეკლესიაში და დამტკბარიყვნენ ყოველთა მორწმუნეთა საერთო სიხარულით; მაგრამ მათ არ ისურვეს ამის ქმნა შურისა და სიძულვილის გამო როგორც ქრისტესადმი, მათ მიერ ჯვარზე მიმსჭვალულისა და მოკლულისადმი, ასევე - წარმართებისადმი, რომლებიც მოიქცნენ და ირწმუნეს ქრისტე. სახარების ამ ადგილის გამო წმიდა იერონიმე ამბობს: „რაოდენ სახიერი და რაოდენ მოწყალეა მამა! თავის ძეს ევედრება, ჩემი სახლის სიხარულის მონაწილე გახდიო“ (წერილი 146).

„და მან მიუგო და ჰრქუა მამასა თჳსსა: აჰა ესერა ესოდენნი წელნი გმონენ შენ და არასადა მცნებასა შენსა გარდავჰჴედ, და არასადა მომეც ერთი თიკანი, რაჲთამცა მეგობართა ჩემთა თანა ვიხარე“ (მუხლი 29).

იუდეველები ღმერთს ემსახურებოდნენ სჯულის მიხედვით, განწმედებში, ძღვენთ მიტანაში, მსხვერპლშეწირვაში, წეს-ჩვეულებებში და სხვა. „და არასადა მცნებასა შენსა გარდავხედ“-ო, - ეს სიტყვები ზედმიწევნით აღნიშნავს იუდეველთა ამპარტავნებასა და უმადურობას, რომლებიც ამაყობდნენ თავიანთი სჯულისმიერი საქმეებით და ივიწყებდნენ ღმერთის მიერ მათს მიმართ აღსრულებულ მრავალ კეთილმოქმედებით: ისინი ცრუობენ - როცა ამბობენ - შენს მცნებებს არ გარდავმხდარვართ ღმერთოო, რამეთუ მრავალგზის შეუცოდავთ მათ ღმერთის წინაშე; წმინდა იერონიმე იქვე შენიშნავს: „თითქოს ერთი და იგივე არ იყოს მცნების გარდახდომა და შურით აღვსება ძმის ცხოვნების გამო“ (იქვე). „და მე არასადა მომეც ერთი თიკანი“; ამ სიტყვების გამო წმიდა ამბროსი (მედიოლანელი) ამბობს: „იუდეველი თიკანს მოითხოვს, ქრისტიანი კრავს, ტარიგს; ამიტომაც მათ ბარაბა (მიეცათ), ჩვენთვის კი ტარიგი ღმერთისა იესო ქრისტე დაიკლა“; რამეთუ იუდეველები ვერ გრძნობდნენ თავიანთ წყლულებს, უარყოფდნენ მკურნალს სულთა და სხეულთა, ჩვენს უფალს იესო ქრისტეს; ამიტომაც მისმა სისხლმა არ განათავისუფლა ისინი ცოდვებისაგან.

„და ოდეს ძე ესე შენი მოვიდა, რომელმან შეჭამა საცხორებელი შენი მეძავთა თანა, დაუკალ მას ზუარაკი იგი ჭამებული“ (მუხლი 30).

ფარისევლები ბრალს სდებენ ქრისტე ღმერთს იმაში, რომ ღირსეულთა ნაცვლად იგი უღირსთ ანიჭებს უპირატესობას, ანუ წარმართებსა და ცოდვილებს აყენებს იუდეველთა და ფარისეველთა წინ; მაგრამ, რა თქმა უნდა, ცრუდ სდებენ ბრალს, რადგან წარმართნი და ცოდვილნი ქრისტეს რწმენითა და სინანულის გზით ღირსნი გახდნენ სახარების, საღმრთო მადლის მიღებისა, ქრისტეს წმიდა სხეულისა და სისხლის ზიარებისა, რაც იგულისხმება კიდეც „ზვარაკის“ ქვეშ. ხოლო ქრისტეს უარმყოფელებმა და ჯვარმცმელმა იუდეველებმა და ფარისევლებმა თავიანთი ურწმუნოებით, ამპარტავნებითა და შურით უღირსად გამოაჩინეს თავი ამ მადლისა; ამიტომაც ქრისტემ ცოდვილნი აღირჩია, ფარისეველნი კი უარყო: „რამეთუ მრავალნი იყვნენ ჩინებულ (წოდებულ) და მცირედნი რჩეულ“ (მათე 20,16).

„ხოლო მან ჰრქუა მას: შვილო, შენ მარადის ჩემ თანა ხარ, და ჩემი ყოველი შენი არს“ (მუხლი 31).

„და ჩემი ყოველივე - შენი არს“, ანუ შენს ხელმწიფებაში არიან ჩემთან საერთონი: „ყოველივე - ანუ იგულისხმე სჯული, წინასწარმეტყველნი, უფლისმიერი განმართლებანი“, - ამბობს წმიდა იერონიმე. ამას მიუმატეთ ერთი ღმერთის ჭეშმარიტი რწმენა და ღვთისთაყვანისცემა, ჭეშმარიტი ეკლესია და ყველა მისი სიკეთენი; რამეთუ ეს ყოველივე ჰქონდა ისრაელს, ხოლო წარმართებს ქრისტემდე არ ჰქონდათ ეს სიკეთენი; თითქოს ასე უთხრა ღმერთმა ისრაელს: შენ ჩემს სახლში ყოველთვის ჩემთან ხარ, და როგორც ჩემი ძე ყველა ჩემი სიკეთით სარგებლობ შენი სურვილისამებრ; ამიტომ შენ არ უნდა გშურდეს შენი ძმისა და არ უნდა გწყინდეს, რომ მე, ყველა იმ სიკეთეთაგან, რომლებიც საერთოა შენთვის და ჩემთვის, ერთი ზვარაკი დავკალი შენი ძმის სიყვარულით, შორეული ქვეყნიდან რომ დაბრუნებულა, განსაკუთრებით კი იმიტომ, რომ შენც მომეწვიე ამ ლხინზე.

„ხოლო აწ მხიარულებაჲ და სიხარული ჯერ-არს, რამეთუ ძმაჲ ესე შენი მომკუდარ იყო და განცოცხლდა, წარწყმედულ იყო და იპოვა“ (მუხლი 32).

ამ ადგილას ღმერთი, უქვემდებარებს რა თავის სიტყვას ადამიანთათვის ჩვეულ მეტყველებას, თითქოს ასე ეუბნება ისრაელს: ეს ჩემი ძემა, შენი კი - ძმა, რომელმაც მცირე ხნის წინ თავი შეიბილწა მანკიერებებით და ამის გამო სიკვდილისა და გეჰენიის პირას იყო მისული, მაგრამ ბოლოს სინანულით აღივსო და ღირსიც გახდა მადლისა, ცხოვნებისა და ზეცისა; ასე, რომ შენც შურით კი არ უნდა აღივსო მისდამი და კი არ უნდა დრტვინავდე, არამედ ჩემსავით განიხარებდე და მხიარულებდე; მე იმიტომ მმართებს სიხარული, რომ მამა ვარ მისი, შენ კი იმიტომ, რომ ძმა ხარ; „რამეთუ ძმაი ესე შენი მომკუდარ იყო და განცოცხლდა, წარწყმედულ იყო და იპოვა“; ნეტარი თეოფილაქტე ამბობს: „სწორედ ამაში მდგომარეობს იგავის მიზანი, რამეთუ ფარისევლები ქრისტეზე დრტვინავდნენ იმის გამო, რომ იგი ცოდვილებს შეიწყნარებდა; მაშასადამე, ქრისტე ამ იგავით გვასწავლის, რომ დაე, თუნდაც წმიდანი ვიყოთ, არ უნდა განვაგდებდეთ ჩვენგან ცოდვილებს, და მით უმეტეს არ უნდა ვდრტვინავდეთ, როცა ღმერთი მათ შეიწყნარებს. ამ იგავით უფალი თითქოს ასე დამოძღვრავს ფარისევლებს: დავუშვათ, რომ თქვენ მართალნი ხართ, მსგავსად იმ, უფროსი ძისა, რომელიც ყოველთვის აამებდა მამას; მე გთხოვთ თქვენ, წმიდათ და უზაკველთ, რომ არ დრტვინავდეთ ჩემის სიხარულის გამო ცოდვილის ცხოვნებისათვის. აი, ასე შეაგონებს უფალი ფარისევლებს: დაე, თუნდაც მართალნიც იყოთ და ყველა საღმრთო მცნებასაც აღასრულებდეთ, მაინც არ უნდა გწყინდეთ და არ უნდა მრისხანებდეთ, როცა უფალი ღმერთი ცოდვილებს შეიწყნარებსო.

II. უძღები შვილის იგავის მნიშვნელობის ახსნა-განმარტების შემდეგ ახლა იმ ზნეობრივ-დოგმატურ ჭეშმარიტებებს მივმართავთ, რომლებსაც ეს იგავი შეიცავს.

ა) პირველ ყოვლისა, იგავიდა განგვეცხადება, რომ ჩვენი ზეციური მამა გვანიჭებს რა უკლებლივ ყველას ადამიანისათვის აუცილებელ სიკეთეებს უხვებით, რაც სრულიად საკმარისია ჩვენი სიცოცხლისა და კეთილმსახური ცხოვრებისათვის, ამავე დროს არავის არ ზღუდავს ნებისა და ქმედების თავისუფლებაში (მუხლი 12). იგი თითოეულ ჩვენგანს ეუბნება: „ვისაც გსურთ შემომიდგეთ, მოვედით და ცხოვნდით; ვისაც გინდათ სული იცხოვნეთ, გწამდეთ სახარება!“ და ადამიანის ნებაა, როგორც სურს, ისე მოიქცეს: მას შეუძლია მამის სიყვარულის ერთგული დარჩეს და მის საფარველქვეშ მყოფმა მიაღწიოს ზეციურ სავანეებს; მას შეუძლია ყოველივე წმიდა უარყოს კიდეც და მხოლოდ ცოდვისა და უსჯულოებათა სუსხში ჩაკლას თავისი სულის ყველა ძალა, რითაც ჯოჯოხეთის საუკუნო ტანჯვით განუმზადებს საკუთარ თავს. მართალია, ზეციური მამა, აძლევს რა სრულ თავისუფლებას ადამიანის ნებას, განუწყვეტლივ და ყოველთვის ზრუნავს იმაზე, რომ ცოდვილი არ წარწყმეს, არამედ გულისხმა-ჰყოს თავისი შეცთომილებების გზა და ცხოვნების გზაზე მოიქცეს, მაგრამ ადამიანი ხშირად ვერ ამჩნევს, ანდა, უბრალოდ, არ სურს შეამჩნიოს მამისეული სიყვარულის ეს ზრუნვა მასზე, და ამიტომ იღუპება კიდეც თავისი ნების სილაღეში. სწორედ ადამიანის ეს უყურადღებობა, გულგრილობა მამისეული სიყვარულისადმი შეადგენს კიდეც, თუკი ასე შეიძლება ითქვას, მამა-ღმერთის წუხილის საგანს, დამოწმებულს მის მიერ აღურაცხველი წყალობებით ცოდვილი კაცობრიობისადმი, და სწორედ ამ წუხილში მდგომარეობს მისი სიყვარულის სიუხვე, რომლის ძალითაც იგი მზად არის ყოველივე მოიმოქმედოს, ოღონდ კი იხსნას და აცხოვნოს ცოდვილი ადამიანი.

ბ) ამავე იგავიდან ჩვენ ვსწავლობთ იმას, რომ თავისუფლების ძიება პირველი ნაბიჯია სულის განდგომისათვის ღმერთისაგან (მუხლები 12-13). ცხადია, არაფერი უჯერო არ არის იმაში, როცა სურთ გამოიყენონ თავისუფალი ნება, როგორც ღმერთის მიერ ბოძებული ნიჭი. მაგრამ სინამდვილეში უფრო ისე ხდება, რომ ეს წყურვილი თავისუფლებისა, ეს დაჟინებული მოთხოვნა მისი უკვე არის კიდეც თვითნებობის, ამპარტავნების საქმე, რომელიც იმას ითვისებს და ეპოტინება, რაც ჩვენ არ გვეკუთვნის. რას ნიშნავს ჩვენი ჭეშმარიტი თავისუფლება? ჭეშმარიტი თავისუფლება, როგორიცაა წმინდანთა თავისუფლება, არის უსიტყვო, ნებაყოფლობითი დამორჩილება ზეციური მამის ნებისადმი, ხოლო როცა თავისუფლებას ეძიებენ თავისთვის, მაშასადამე, უმძიმთ ღმერთის ხელმწიფების ქვეშ ყოფნა და მისი ნების აღსრულებით ცხოვრება კი არ სურთ, არამედ თავის ნებას აძლევენ თვითნებურად გამოიყენონ თავისუფლება. ამპარტავნებას შეურაცხყოფს სხვისი ხელმწიფების ქვეშ ყოფნა და მისი ნების აღსრულებით ცხოვრება კი არ სურთ, არამედ თავს ნებას აძლევენ თვითნებურად გამოიყენონ თავისუფლება. ამპარტავნებას შეურაცხყოფს სხვისი ხელმწიფების ქვეშ ყოფნა, და სწორედ ამპარტავნების ფარული ჩაგონებით ადამიანები დაიდებენ კიდეც თავისთვის წესებს, არათანახმიერთ ღმერთისადმი სიყვარულისა და ისეთ აზრებს განიმრავლებენ საკუთარ თავში, რომლებიც ეწინააღმდეგებიან ღმერთის მიერ ჩვენდა მომადლებულ რწმენას; ისეთ სურვილთ განიმრავლებენ, რომლებიც შებილწულნი არიან ხან ამპარტავნების, ხანაც ხორციელი არაწმიდების სუნთქვით. ამიტომ, ჩვენი თვითნებური პირველი ნაბიჯი არამხოლოდ დანაშაულებრივი ნაბიჯი აღმოჩნდება ხოლმე, არამედ ისეთი ნაბიჯიც, რომელიც სულ ბოროტმოქმედებისაკენ გვეწევა. აი, სწორედ ამის გამოა, რომ ქრისტიანობა ასე გადაჭრით მოითხოვს ჩვენგან ჩვენი საკუთარი ნების უარყოფას.

გ) უძღები შვილი, რომელიც შორეულ ქვეყანაში წავიდა და მთელი თავისი ქონება გაფლანგა იქ უჯერო ცხოვრებით, იმ ადამიანთა სახეა, ვინც, მას შემდეგ, რაც ყოველივე აუცილებელს იღებენ ზეციური მამისაგან სიცოცხლისთვისაც და კეთილმსახურებისთვისაც, უარყოფენ ღმერთს, საღმრთო გამოცხადების შეგონებებსა და წმიდა ეკლესიის სახელმძღვანელოს სწავლებას, და ამ უარყოფის შემდეგ ურწმუნოების, ვნებებისა და უსჯულოების ბატონობის ქვეყანაში განეშორებიან (მუხლი 13). ასეთი ადამიანი სრულიად უგულისხმო, უგუნური ხდება, და იგი არამხოლოდ კარგავს ჭეშმარიტების ყოველგვარ გაგებას, არამედ უხრწნელი ღმერთის დიდებასაც გადასცვლის ან განხრწნადი ადამიანის, ანდა ფრინველთა, პირუტყვთა თუ ქვეწარმავალთა ხატზე. ესევითარ ადამიანთა გული იმ ზომამდე უხეშდება, რომ მათთვის სრულიად უცხო გახდება გაგება ღმერთის დიადი აღთქმებისა, და, ჩვეულებრივ, სულ ამას იმეორებენ - ვჭამოთ და ვსვათ, რამეთუ ხვალე მოვკვდებითო. ხოლო ნება ამ ადამიანებისა იმდენად ეფლობა ბოროტებაში, რომ სამმაგი ქვეყნიური გულისთქმისადმი მსახურების გარდა სხვა უკვე აღარაფერი იცის, და ასეთი ადამიანების სხეულიც კი სრულიად კარგად უნარს სულის ამაღლებული მისწრაფებების გამოვლინებისა და განხორციელებისა, და მხოლოდ ხორციელი ვნებებით, მუცელღმერთობითა და სხვადასხვაგვარი გარყვნილებით კმაყოფილდება. საშინელია იმ ადამიანის მდგომარეობა, რომელიც მოშორებულია პირისაგან ღმრთისა! და იმისთვის, რომ თავიდან ავიცილოთ მსგავსი მდგომარეობა, ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს ეს: რაც არ უნდა დიდი სულიერი ნიჭნი გვქონდეს და რაც არ უნდა ძლიერი იყოს ჩვენი სხეულის ძალა, ღმერთის შეწევნის გარეშე ისინი დიდხანს არ გვეყოფა; როგორც კი განეშორება ადამიანი ღმერთსა და ქრისტეს ეკლესიას, უმალვე იგი უუნარო ხდება თავისი ცხოვნების საქმე აღასრულოს, იგი ძაბუნდება სულიერად და თითქოსდა უნებლიეთ იმ ცხოვრების მორევის სიღრმეში ეშვება, რომლიც სახეც ჩვენ უძღები შვილის იგავში ვნახეთ. ყოველთვის გვახსოვდეს ეს და ყოველთვის ვეცადოთ ღმერთის ნებისადმი მკაცრი და სრული მორჩილების წესში დავიცვათ ჩვენი ცხოვრება, აგრეთვე სრულყოფილ დამოკიდებულებაში წმიდა ეკლესიის მადლმოსილი ზემოქმედებისადმი.

დ) იგივე უძღები შვილი იმასაც გვასწავლის, თუ როგორ უნდა ვინანიებდეთ ცოდვებს (მუხლი 21). ჭეშმარიტი სინანული უსათუოდ სიმდაბლითა და მორჩილებით უნდა იყოს აღვსილი. ჭეშმარიტად მონანული ცოდვილი გულის-ხმა-ჰყოფს თავის ცოდვიანობას და გრძნობს, რომ ცოდვათა გამო დაუკარგავს უფლება მამისეული მოწყალებანი მიიღოს ვითარცა ძემ, იმიტომ, რომ ისე როდი უცხოვრია, როგორც ძეს შეეფერება. ამიტომაც წყალობად თვლის უძღები შვილი თავისთვის, თუკი ნებას დართავენ და მსახურთა შორის მიიღებენ მამისეულ სახლში. მან გამოსცადა ცოდვის სიმწარე, შეიცნო უსჯულო ცხოვრების არარაობა. და ამის გამო მზად არის უკანასკნელი ადგილი დაიკავოს, ოღონდ კი ეს ადგილი ღმერთის სახლში იყოს; იგი უდიდეს ბედნიერებად მიიჩნევს თავისთვის ამ სახლის კარებთან დგომას, ოღონდ კი უკეთურების დარბაზებში აღარ ცხოვრობდეს, რა ბრწყინვალე და დიდნიც არ უნდა იყოს ისინი. რამეთუ რა არის ცოდვა? - უარესი არარაობაზე! სად არის ცოდვილის ადგილი? - მას არ ექნება ადგილი ცათა სასუფეველში, ღმერთთან, - მისი ადგილი ჯოჯოხეთშია. მაშ, გულისხმა-ყავთ, ძმანო, რომ, რაც არ უნდა მდაბლად ფიქრობდეს ცოდვილი საკუთარი თავის შესახებ, რა არასახარბიელო ხვედრსაც არ უნდა განუჩინებდეს იგი თავს, იმაზე მდაბლად უკვე ვეღარ იქნება, როგორადაც ცოდვებით არის დამდაბლებული.

მაგრამ ეს ცვლილება, რომელიც მონანულ ცოდვილში უნდა აღსრულდეს, არ უნდა შემოიფარგლებოდეს ოდენ მოხილვით საკუთარი სავალალო მდგომარეობისა, ცვლილება მის ნებაშიც უნდა აღსრულდეს. მან უნდა საბოლოოდ და მტკიცედ გადაწყვიტოს, რომ ჩამოშორდება იმ გზებს, რომლებითაც აქამდე ვიდოდა. მან უნდა იმისათვის განაჩინოს საკუთარი თავი, რომ ყველა ღონეს იხმარს ბოროტი ჩვეულებების აღმოსაფხვრელად საკუთარ თავში. სხვაგვარად, მერყევ ნებელობაში დარჩენილი ცოდვა კვლავ ეუფლება მას; მიჩვევა ნებისმიერი სისუსტეებისადმი კვლავ იმძლავრებს დროებითს კეთილ სურვილებზე. ჭეშმარიტი სინანული არ არის ერთი აზრთა წყობის შეცვლა მეორეგვარი აზრთა წყობით, - ჭეშმარიტი სინანული მთლიანად სულის შეცვლაა. ადამიანის სრული სული ცხოვრობდა ცოდვისათვის. ამიტომ ადამიანის სრული სული უნდა მოიქცეს ცოდვისაგან ზეციური მამისაკენ. სირცხვილმა საკუთარი სიგლახაკის გამო, ზიზღმა საკუთარი უმსგავსი საქმეებისადმი, ძრწოლამ ღმერთის მართლმსაჯულების წინაშე უნდა აღავსოს მონანული სული და მისი ნებაც ახალი ცხოვრებისაკენ მიმართოს, ახალი საქმეებისაკენ, ღვაწლთა სატვირთავად უფლისათვის. მონანული ცოდვილი თავის აზრთა და სურვილთა ცვალებას თვით საქმეთა ცვალებით უნდა ადასტურებდეს. ამიტომაც მისი მტკიცე გადაწყვეტილება სიკეთის ქმნის შესახებ უნდა იყოს შეურყეველი, უცვალებელი და მას ვერ უნდა ცვლიდეს ცრუ მეგობრობის ვერანაირი შეგონება, მზაკვარი საუკუნის თუ წახდენილი ბუნების ვერანაირი რჩევა.

ე) იგავი უძღები შვილის შესახებ იმასაც გვიჩვენებს, რომ თუკი ჩვენ ღმერთისაკენ მოქცევას ვისწრაფით და წრფელ სინანულს აღვუვლენთ მას, მაშინ იგი, უფალი ღმერთი, ჩვენი ზეციური მამა თავად გამოვა ჩვენს შესახვედრად და ისეთ წყალობას გვიყოფს, როგორის წარმოდგენაც კი არ ძალგვიძს (მუხლი 20). მართლაც, განა მისი სახიერება არ გადაამეტებს ხოლმე ჩვენი ცოდვების ნებისმიერ სიმრავლესა და ნებისმიერ სიმძიმეს? განა თვით უფალი არ ფიცავდა საკუთარ თავს წინასწარმეტყველის პირით და ასე არ იტყოდა: ცხოველ ვარ და არა ნებითა მნებავს სიკვდილი ცოდვილისაი, არამედ მოქცევაი მისი გზისაგან მისისა და ცხოვრებაი მისი?! განა მისგან არ მოვიდა ჩვენგან მხოლოდშობილი ძე მისი, რათა ყოველსა, რომელსა ჰრწმენეს მისი, არა წარწყმდეს, არამედ აქუნდეს ცხოვრებაი სუკუნოი? ანდა განა ეს ძე ღმრთისა არ მოვიდა ჩვენთან განკურნებად არა ჯანსაღთა, არამედ სნეულთა, მკვდრეთით აღსადგენად არა ცოცხალთა, არამედ მკვდართა, ცხოვნებად არა მართალთა, არამედ ცოდვილთა? განა გვიხმს კიდევ საუბარი და მტკიცება ღმერთის მოწყალების შესახებ მონანული ცოდვილებისადმი, როცა თვით უფალი ღმერთი ჩვენი და მაცხოვარი გვარწმუნებს ჩვენ ამაში? და რა მოგვეთხოვება ჩვენ ამ დროს? რაღაც, ჩვენთვის შეუძლებელი მსხვერპლნი, ღვაწლნი და ტანჯვა? - არა, არამედ მხოლოდ გულისმიერი სინანული და ღაღადისი ღმერთისადმი: მამაო, ვცოდე ცად მიმართ და შენ წინაშე! მაშ, იჩქარეთ და მიატოვეთ თქვენთვის დამღუპველი შორეული ქვეყანა ცოდვისა, მთელის სულით მოიქეცით ზეციური მამის მოწყალებისაკენ და იგიც სიხარულით შეგიწყნარებთ თქვენ.

ვ) და ბოლოს, ამპარტავანი უფროსი ძის სახე დიდად სამოძღვრებოა ყველასათვის და თითოეულისათვის. რა სახიფათოა ჩვენი ხსნისათვის, ჩვენი ცხოვნების საქმისათვის ამპარტავნებით განმსჭვალული თავისმოყვარეობა! (მუხლი 28). რა სახიფათოა იგი განსაკუთრებით მაშინ, როცა გარეგნულად თითქოს ჯეროვანი სახით იქცევა ადამიანთა შორის, რათა საყვედური არ მოისმინოს საკუთარი თავისადმი, მაგრამ ამავე დროს უმძიმეს ცოდვებს დაუშვებს, ოღონდ ფარულად ადამიანთაგან, და ამიტომ მხოლოდ პატივისცემას ხედავს თავისი გარეგანი პატიოსნებისადმი, თავისი მოჩვენებითი მართალი მორწმუნეობისადმი. და რა დიდი ყურადღებით უნდა ვიყოთ აღვსილნი საკუთარი თავის მიმართ, რა მკაცრად უნდა ვაკვირდებოდეთ საკუთარ თავს, რომ დავიურვოთ და დავიმდაბლოთ საკუთარ თავში ეს ამპარტავნული მეოცნებლობა საკუთარი მართალი მორწმუნეობის შესახებ! ამპარტავნებით აღვსილი მეოცნებლობა ხომ ეგზომ დახვეწილია, ეგზომ ეშმაკური, ეგზომ მოუხელთებელი და შეუმჩნეველი, და ამასთან ძალზე მომხიბვლელი და საამურიც, როგორ აღმოვაჩინოთ იგი საკუთარ თავში? - მისი ქმედებების მიხედვით. თუკი შეიტყობ მოყვასის წარმატებათა შესახებ საღმრთო საქმეებში და გულცივობას შეიგრძნობ მისადმი, დაინახავ საკუთარ თავში მზადყოფნას დაამცირო იგი - თუ სიტყვით არა, შენს გულში, შენს ფიქრებში მაინც; თუკი ნაცვლად მადლობის მიძღვნისა ღმერთისადმი და მისი განდიდებისა შენი ძმის წარმატებისათვის, მწვავე მტრობას, ფარულ ქიშპობას, გაბოროტებასა და შურს გრძნობ შენი ძმის მიმართ, - მაშინ დარწმუნებული იყავი, რომ შენში ბევრი ყოფილა საშინელი, ფარისეველთამიერი ამპარტავნება. გეშინოდეს მისი და დაამდაბლე იგი საკუთარი თავის განკიცხვით; ილოცე მხოლოდ მეზვერის ლოცვით; ღმერთო, მოწყალე იყავ ჩემ ცოდვილის მიმართ. და საკუთარი თავის დამდაბლებით, მორჩიელბითა და სინანულით ეცადე სძლიო შენში ამპარტავნებას.