ფსალმუნთა განმარტება
(ბერძენი ღვთისმეტყველი, ფილოსოფოსი და მონაზონი ექვთიმე ზიგაბენი)

ფსალმუნი 1

1. ნეტარ არს კაცი, რომელი არა მივიდა ზრახვასა უღმრთოთასა და გზასა ცოდვილთასა არა დადგა და საჯდომელსა უჰსჯულოთასა არა დაჯდა.

ნეტარია თვით ღმერთი, როგორც წმ. პავლე მოციქული ამბობს, უწოდებს რა მას „ნეტარსა და მხოლო ძლიერს“ (ტიმ. 6,15). მაგრამ, სხვა სახელდებათა მსგავსად, ნეტარი ჩვენს მიმართაც ითქმის, გარკვეული თვალსაზრისით, ისევე როგორც ღმერთი ეწოდებათ ადამიანებს წმიდა წერილში: „მე ვსთქუ, ღმერთნი სამე ხართ“ (ფს. 81,6) (იგულისხმება მადლით (და არა ბუნებით) ღმერთობა ადამიანისა, მთარგმნ. შენ.). ნეტარება სათნოებაში სრულქმნის ნაყოფია. კაცში იგულისხმება არა მხოლოდ მამაკაცი, არამედ დედაკაციც, როგორც მთლიანის ნაწილი, „რამეთუ ქმარი არს თავ ცოლისა“ (ეფ. 5,23), ხოლო თავთან შეერთებულია სხეულის ყველა დანარჩენი ნაწილი. და როგორც ამ ნაწილებისათვის ზიარია და საერთოა ადამიანური არსება, ასევე ცოლ-ქმრისთვისაც ერთია საქმეც და ჯილდოც.

ზრახვა იგივე წადილი და სურვილია. ადამიანის მიერ აღსრულებული მოქმედებათა ძირი არის გულისთქმა, როგორც თვით უფალი ამბობს, რომ გულში არსებული შეაგინებს კაცს (მთ. 15,18). თავდაპირველად ვისურვებთ, შემდგომ განვმტკიცდებით სურვილში, და ბოლოს, აღვასრულებთ კიდეც საქმით.

უღმრთოდ იწოდება უღმერთო (ათეისტი - მთარგმ. შენ.), ან წარმართი, ხოლო ცოდვილად თუმც კი მორწმუნე, მაგრამ უკანონო და გარყვნილი ცხოვრებით მცხოვრები. უშჯულო კი არის ის, რომელიც არა მხოლოდ თვითონ სცოდავს, არამედ სხვასაც ასნებოვნებს თავისი ავადმყოფობით. დავით მეფე ნეტარს უწოდებს მას, ვინც განრიდებულია ამგვარი ხალხისაგან, რომელიც არა თანაზიარ ექნა უღმრთოებს ზრახვაში ჭეშმარიტი ღმერთის წინააღდმეგ, თუნდაც უნებლიედ. ამას უნდა გულისხმობდეს სვლა (არა მივიდა). შემდგომ მეფსალმუნე ნეტარად სახელდებს მას, ვინც ბოროტებაში არ დგას ცოდვილებთან ერთად. შესაძლოა, ადამიანს რაიმე ცოდვისაკენ ჰქონდეს მიდრეკილება, მაგრამ უსჯულოთა მსგავსად ვნებებს დამონებული არ უნდა იყოს. ამას გულისხმობს სიტყვა დასაჯდომელი.

შესაძლოა ითქვას სხვაგვარადაც: უღმრთოთა ზრახვაში მოაზრებულ იქნას მათივე (უღმრთოთა) კრებული, როგორც ეს თარგმნეს აკვილამ და თეოდოტიონმა. ცოდვილთა გზაში იგულისხმება ეშმაკი, რადგანაც, ვინც ეშმაკის გზით არ დადის, იგი ღმერთამდე მიდის. უფალმა თქვა: „მე ვარ გზაჲ“ (იოან. 14,6). ამ გზით მიემართებიან ადამიანები სათნოებათა აღსასრულებლად. დასაჯდომელში იგულისხმება მზაკვართა სწავლება და, რადგანაც სათნოებათა აღსასრულებლად საკმარისი არ არის მხოლოდ ბოროტისაგან განდგომა, დავით მეფე ამბობს: „მოიქეც ბოროტისაგან და ჰქმენ კეთილი“ (ფს. 36,27). ესაიაც ასწავლის: „...შეწყვიტეთ ბოროტის ქმნა, სიკეთის ქმნა ისწავლეთ“ (ესაია 1,16-17).

2. არამედ ჰსჯულსა უფლისასა არს ნებაი მისი და ჰსჯულსა მისსა ზრახავნ იგი დღე და ღამე.

დავითი ამბობს, რომ ნეტარია არა მხოლოდ ის, ვინც ზემოთ ჩამოთვლილ უკეთურებებს არ თანაეზიარება, არამედ თავის ნებასაც რომ წარმართავს საღვთო სჯულით და ამ სჯულით ცხოვრობს. ამას გვაუწყებს სწორედ უფალი მოსეს მიერ: „გულში გქონდეს ეს სიტყვები, რომლებიც დღეს გამოგიცხადე. ჩააგონებდე შენს შვილებს და უთხრობდე სახლში ჯდომისას, გზაზე სიარულისას, დაწოლისას და ადგომისას. შეიბი ნიშნად ხელზე და ტვიფრად შუბლზე. წააწერე შენი სახლის წირთხლებსა და კარებს“ (მეორე შჯ. 6,6-9).

ამის შემდეგ დავითი ასაჩინოებს აქედან მოწეულ ნაყოფს:

3. და იყოს იგი ვითარცა ხე, დანერგული თანა-წარსადინელსა წყალთასა, რომელმან გამოსცის ნაყოფი მისი ჟამსა თვისსა და ფურცელნი მისნი არა დასცვივენ, და ყოველივე რაიცა ჰყოს, წარემართოს მას.

ვინც ასე იქცევა, ემსგავსება საღვთო სიტყვების დინების პირას დანერგულს და საღვთო სწავლებით დარწყულებულს. იგი მარადმწვანეა და იზრდება. მოაქვს ნაყოფი; სათნოება - აწმყოში, ფურცელი არ უცვივა, ე.ი. არ ტოვებს სიმდაბლე, რომელიც იფარავს და იცავს სათნოებებს. ან კიდევ ნაყოფში უნდა მოვიაზროთ ღვაწლით და შრომით დაუნჯებული სულიერი სიმდიდრე, ხოლო ფოთლებში მწუხარების გრძნობის შემამსუბუქებელი ხსნის განმატფობელი სასოება. საღვთო სიტყვები შედარებულია წყლებს, რადგანაც სიტყვები არწყულებენ და ნაყოფიერს ხდიან სულს, როგორც წყლები მცენარეებს. თვით უფალიც თავისი სწავლების შესახებ ასე ამბობს: „უკუეთუ ვისმე სწყუროდის, მოვედინ ჩემდა და სუემდინ, და რომელსა ჰრწმენეს ჩემი, ვითარცა სთქუა წიგნმან, მდინარენი მუცლისა მისისაგან დიოდიან წყლისა ცხოველისანი“ (იოანე 7,37-38). სხვაგან წერია: „ხოლო რომელმან სვას წყლისა მისგან, რომელი მე მივსცე მას, არღარა სწყუროდის უკუნისამდე, არამედ წყალი, რომელი მე მივსცე მას, იქმნეს მის შორის წყარო წყლისა, რომელი ვიდოდის ცხოვრებად საუკუნოდ“ (იოანე 4,14). ასეთ ადამიანს უფალი შეეწევა ყველგან, რამეთუ ნათქვამია: „უფლისა მიერ წარემართების სვლაჲ კაცისა, და გზაჲ მისი ენებოს ფრიად“ (ფს. 36,23); მოციქულიც ამბობს: „ღმრთის მოყუარეთა ყოველივე განემარჯუების კეთილად“ (რომ. 8,28). სიტყვა ყოველივე თქმულია იმიტომ, რომ ღვთისმოყვარეებს სურვილიც კი არა აქვთ ცუდი საქმეების ჩადენისა, ამიტომაც აქვთ მათ შეწევნა ღვთისაგან. ამგვარად, ღმერთი განამტკიცებს სათნოებებში მებრძოლთ წყალობათა აღთქმით, ითვალისწინებს რა უბედურებებს, როცა ამბობს:

4. არა ესრე უღმრთონი, არა ესრე...

ანუ უღვთონი ისე არ აღორძინდებიან, როგორც ღვთისმოყვარენი. სიტყვათა გამეორებით (არა ესრე, არა ესრე) გამყარებულია აკრძალვა... არამედ ვითარცა მტუერი, რომელ აგავის ქარმან პირისაგან ქუეყანისა.

როგორც ქარი წარიტაცებს და განაბნევს მტვერს, ასევე დემონებიც წარიტაცებენ უკეთურთ... უღმრთოებაში ნაგულისხმევია უკეთურებათა თანამოზიარენი. მათში შესაძლებელია მოვიაზროთ იუდეველებიც, რომლებიც ძე ღმერთისადმი უპატივობის გამო მოციქულთა ქადაგების „სუნთქვით“ განიბნენ.

5. ამისთვის არა აღსდგენ უღმრთონი სასჯელსა.

ნახეთ, როგორ საგანგებოდ ამბობს საღვთო სჯული. არ თქვა უბრალოდ: „არ აღგებიან“, არამედ მიუმატა „სასჯელი“. რადგან ისინიც (ანუ უღვთონი - მთარგმნ. შენ.) აღდგებიან, მაგრამ არა იმისათვის, რათა განსასჯელნი შეიქნენ, რადგან, როგორღა განისჯებიან უკვე განსჯილები? „რომელსა არა ჰრწმენეს, აწვე დასჯილ არს“ (იოანე 3,18). ისინი აღდგებიან, რათა დაექვემდებარონ სასჯელს. ყურადღება უნდა მივაქციოთ იმასაც, რომ მოსეს არაფერი უთქვამს აღდგომის შესახებ, პირველად ამის შესახებ დავითმა დაიწყო სწავლება.

არცა ცოდვილნი ზრახვასა მართალთასა.

ცოდვილებად აქ იწოდებიან არა ზოგადად „უღმრთონი“, არამედ „გახრწნილები“ და „ბოროტები“, რომლებიც განისჯებიან და შორს იქნებიან განგდებულნი მართალთაგან. რადგან ზრახვა აკვილამ და თეოდოტიონმა თარგმნეს როგორც კრებული მართალთა. მართლებად კი იწოდებიან არა მხოლოდ სიმართლის სათნოებაში წარმატებულნი, არამედ, ზოგადად, წმიდა ადამიანები.

6. რამეთუ უწყის უფალმან გზაი მართალთაი.

ვერავინ დაიმალება ღვთისაგან, რადგან მართალთა გზაც იცის მან, როგორც ნათქვამია: „იცნის უფალმან გზანი უბიწოთანი“ (ფს. 36,18), და კვლავ: „იცნის უფალმან, რომელნი-იგი არიან მისნი“ (2 ტიმ. 2,19). უფალმა თვით ბრძანა: „მე ვარ გზაჲ“, ამიტომ, უეჭველია, რომ ისიც იცის, ვინც ამ გზით დადის. ბოროტებთან მიმართებაში, როგორც ცნობის უღირსთათვის, ღმერთი ისეა, თითქოს ვერ ხედავს, როდესაც შემცოდე ადამს ეკითხება: „სადა ხარ?“ ასე მოექცა უფალი კაენს და სხვებს (შეს. 3,9,4,9).

და გზაი უღმრთოთაი წარწყმდეს.

მართალთა სათნოებანი რჩება, როგორც ჭეშმარიტი სიმდიდრე და გვირგვინი, ხოლო მზაკვრობანი და უღმრთოთა საქმენი, რომელსაც დავით მეფემ აქ გზა უწოდა, აღიხოცება. ამას ესიტყვება მოციქულიც: „რომლისა იგი საქმე დაიწუეს, იზღვიოს“ (1 კორ. 3,15).