მათეს სახარების განმარტება
წმიდა მამათა სწავლების მიხედვით

მასალების შემკრები, მთარგმნელი და გამმართველი:
წილკნელი ეპისკოპოსი ზოსიმე (შიოშვილი)

მოახლოებულ არს სასუფეველი ცათა... უძლურთა განჰკურნებდით... უსასყიდლოდ მიგიღებიეს და უსასყიდლოდ მიჰცემდით
მათე 10, 5-8

თორმეტი გამორჩეული მოციქულის სახელების ჩამოთვლის შემდეგ, წმიდა მახარებელი აგრძელებს: ესე ათორმეტნი, რომელთაგან ოთხი იყო უბრალო მეთევზე, ორი - მეზვერე; მათე და იაკობი, და ერთიც გამცემელი, - წარავლინნა იესო თავისი სახარების საქადაგებლად. ამისათვის მან გამოარჩია არა მდიდარნი და წარჩინებულნი, არა სწავლულნი, არამედ სრულიად უბრალო ხალხი, სუფთა სულითა და გულით, რომელთაც შესწევდათ უნარი მიეღოთ მისი მადლიანი სწავლების მარცვლები. უფალმა იცოდა, რომ სწავლულმა მწიგნობრებმა და სჯულის მცოდნეებმა, მღვდელებმა და ფარისევლებმა დაამახინჯეს თავიანთი წარმოდგენანი სულიერებაზე, და ამიტომ აღარ შესწევდათ უნარი გამხდარიყვნენ მისი ღვთაებრივი გამოცხადების კეთილმაუწყებლები. შემდგომში უფალმა მოუწოდა სწავლულთაგანაც ერთს - დიდ მოციქულ პავლეს. ეხლა, უკვე იგი არწმუნებს თავის მიერ უწყებულის ჭეშმარიტებას ბრძენთა და გონიერთ კი არა, არამედ უბრალო მორწმუნე გულების გამო, ჩვილთ. მცირედ-მცირედ ისინი მაღლდებოდნენ სულით, იძენდნენ სისრულეს, თავიანთ პიროვნულს ივიწყებდნენ: მან ერთმა შეავსო მთელი მათი არსება, მათი ფიქრები და გულები, და ეს თანდათან გარდაქმნიდა მათ ხელახლა ბადებდა მთელ მათ სულიერ ბუნებას, ვიდრე ბოლოს უფლის ამაღლების შემდგომ, არ გადმოვიდა მათზე წმიდა სული, რითაც ახალ ადამიანებად იქცნენ ისინი.

მხოლოდ ერთი იუდა ისკარიოტელი აბნელებს ქრისტეს მოციქულთა ნათელ კრებულს თავისი სახელით. ეს იყო უკიდურესად თავმოყვარე და ანგარების მოყვარე ადამიანი. ჰქონდა რა ძალზედ უხეში, გრძნობისმიერი წარმოდგენები მესიის მეუფებაზე, იგი მხოლოდ ამისთვის შეუდგა ქრისტეს, რადგან ოცნებობდა მის მიწიერ სამეფოში მიეღო გამორჩეული ადგილი. უფალი, რა თქმა უნდა, ხედავდა მის ბოროტ ბუნებას, მაგრამ მაინც გამოარჩია იგი თორმეტ მოციქულში, რათა მას მისცემოდა შესაძლებლობა გამოსწორებისა და განახლებისა, იქნებოდა რა თავად ყოველი საკითხის სათავესთან სიახლოვეში. ბოროტმა მოწაფემ არ ისურვა ესარგებლა სიკეთესთან ასეთი სიახლოვით და მოგვცა სამწუხარო მაგალითი იმისა, რომ ღმერთი არ გადაარჩენს ცოდვილს იძულებით, თუ გადარჩენას მთელი გულით თავად არ ისურვებს ცოდვილი... მივუბრუნდეთ სახარების თხრობას.

დაგდგა იმის დრო, რომ გამოცდით გაეცნო მოციქულებისათვის, თავიანთი მსახურების მოვალეობანი და სიძნელენი; ჯერ მათი ქადაგებაც უნდა შემოზღუდულიყო მცირედით, - იმაზე მეტით არა, ვიდრე ცათა სასუფევლის მოახლოების უწყებით, საიდანაც დაიწყეს თავიანთი ქადაგება იოანე წინამორბედმა და თვით იესო ქრისტემ, და აი, როცა აგზავნიდა საქადაგებლად, მათი სახით ამზადებდა არა მარტო სახარების მქადაგებლებს მთელი ქვეყნიერებისათვის, არამედ დიდ მოღვაწეებს ღვთისმოსაობაში, უფალმა მათ მისცა საჭირო დარიგებანი: ამცნო მათ და ჰრქუა: გზასა წარმართთასა ჯერ ნუ მიჰხვალთ, ნუ გაეკარებით იმ გზას, რომელიც წარმართებთან მიგიყვანთ, რათა იუდეველებმა არ დაგდონ ბრალად, რომ თითქოს აზრებით არაწმინდათ და განდგომილთ, მათი გაგებით, წარმართებს, და ქალაქსა სამარიტელთასა ნუ შეჰხუალთ, წინააღმდეგ შემთხვევაში იტყვიან, რომ თქვენ სამარიტელებთაგან ერთად წილი გაქვთ ბოროტებაში. ქრისტეს სამეფოში მოწოდება პირველად ისრაელს ეკუთვნის. ეს ისრაელი ერთ დროს იყო ღვთის სამწყსო, როგორც ეს ფსალმუნებშია დაწერილი: „რომელი ჰმწყსი ისრაელსა, მოიხილე, რომელი უძღვი ვითარცა ცხოვარსა იოსებსა“ (ფს. 79,1), ახლა კი ცხონებისათვის ჭეშმარიტი გზის არდანახვით არის დაბრკოლებული. არამედ მოვედით უფროს, ყველაზე უწინ, ვიდრე მიხვიდოდეთ წარმართებთან და სამარიტელებთან, მიდით ცხოვართა მათ წარწყმედულთა სახელისა ისრაელისათა. „არ იფიქროთ, რომ რადგან ისინი მე მაძაგებდნენ და ეშმაკეულს მიწოდებდნენ, მე მათდამი მტრობა და სიძულვილი მქონდეს, პირიქით, მე ვცილობ იმათ გამოსწორებას სხვებზე უწინ, ამიტომ გიშლით თქვენ სხვა ხალხებთან სიახლოვეს; მე თქვენ მათთან გაგზავნით როგორც მასწავლებლებს და მკურნალებს“, - სამარიტელთ იმიტომ აყენებს უფალი წარმართების გვერდით, რომ ისინი მხოლოდ ცხოვრობდნენ პალესტინაში, ხოლო წარმოშობით იყვნენ ბაბილონელნი, და არ ცნობდნენ წინასწარმეტყველთ, არამედ მხოლოდ მოსეს ხუთ წიგნს, ისინი მტრები იყვნენ იუდეველებისა, ამიტომაც თუმცა მათი მოქცევა უფრო ადვილი იყო, რადგან რწმენისადმი უფრო იყვნენ განწყობილნი, მაგრამ ქრისტემ მოციქულნი მაივლინა შეუპოვარ იუდეველებთან, რითაც შემოზღუდა მათი ბაგენი, როგორც ამბობს წმ. ოქროპირი, რათა არ დაეჩივლათ, რომ მოციქულნი შეერივნენ წინადაუცვეთელ ბაბილონელებსო, და მი-რა-ხვიდეთ, ჰქადაგებდით და იტყოდეთ, ვითარმედ მოახოებულ არს სასუფეველი ცათა.

„ხედავ, - ამბობს წმ. ოქროპირი, მსახურების სიდიადეს? ხედავ მოციქულთა ღირსებას? მათ არ ჰქონდათ ნაბრძანები ელაპარაკათ რაიმე გრძნობიერზე, რაზეც ლაპარაკობდნენ მოსე და სხვა წინასწარმეტყველნი; არამედ დაევალათ ლაპარაკი ახალ და უჩვეულო საგნებზე. ადრე ისინი ქადაგებდნენ ქვეყნიურ სიკეთეზე, ეხლა კი ქადაგებდნენ ზეციურ სასუფეველზე, მაგრამ მარტო ამით არ გარდაემეტებიან მოციქულები წინასწარმეტყველებს, არამედ მორჩილებითაც. ისინი არ ეურჩებიან, ბრძანებას არ გაურბიან, როგორც იქცეოდნენ ძველად; არამედ ესმოდათ რა საშიშროებაზე, ომებზე, გაუსაძლის უბედურებაზე, ღვთის ბრძანებას სრული მოეჩილებით ღებულობდნენ - ესმოდათ საპყრობილეებზე, სასიკვდილო განაჩენებზე, თანამემამულეთაგან დევნაზე, საყოველთაო სიძულვილზე? ყოველივე ამას, მისი სიტყვებით, მალე ისინიც გამოსცდიდნენ, იგი მათ აგზავნიდა მქადაგებლებად და სხვათათვის მადლის მიმცემებად, თავად მათ კი აუწყებდა და უწინასწარმეტყველებდა დაუთმენელ უბედურებებს.

იგი ამბობს: უძლურთა განჰკურნებდით, მკდუართა აღადგინებდით, კეთროვანთა განჰსწმედდით, ეშმაკთა განსხემდით; უსასყიდლოდ მიგიღებიეს, და უსასყიდლოდ მიჰსცემდით, შეხედე, - ამბობს ოქროპირი: როგორ ზრუნავს იგი მათ ზნეობაზე, როცა აჩვენებს, რომ სასწაულები კეთილი ზნეობის გარეშე, არაფერს ნიშნავს, იგი ამდაბლებს მათში მაღალწარმოდგენას, და იცავს მათ ვერცხლისმოყვარეობისაგან, რათა არ ეფიქრათ, რომ მათგან მოხდენილი სასწაულები მათი სათნოებების ნაყოფია და ამას ისინი არ გაეამაყებინა, ამიტომ ამბობს: „უსასყიდლოდ მიგიღებიეს“. თქვენ არაფერს თქვენსას არ მისცემთ მათ, თქვენგან რომ ელიან მიღებას; თქვენ ეს სიკეთენი მიიღეთ არა როგორც ჯილდო და შრომისათვის წყალობა: ეს ჩემი მადლია.. ასევე მიეცით მათაც, რადგან შეუძლებელია ამ სიკეთისათვის ფასის დადება. როგორც მე თავად ხალხისაგან არაფრით არ ვსარგებლობ ჩემი კეთილი საქმეებისათვის, ასევე იმოქმედეთ თქვენც, როგორც ღმერთი არაფერს თხოულობს ხალხისაგან, ასევე თქვენც თქვენი მსახურება მიუძღვენით ღმერთს“.

უფლის ამ სიტყვების განმარტებისას, მღვდელთმთავარი ფილტრები ამბობს: „აფუძნებს რა წმიდა უანგარობას მადლბოძებულ ხალხში, იგი თხოულობს უწმიდეს ღვთიურ უანგარობას მადლის განაწილებისას. როგორ მიიღეთ თქვენ მოციქულების მადლის და სასწაულმოქმედების ნიჭი? განა ეს თქვენ შეიძინეთ თქვენი ღვაწლით? მოიპოვეთ ეს თქვენი სათნოებებით? არა! ადამის შვილთა სათნოებებს არასდროს შეუძლიათ დაჰფარონ მათი ცოდვები, რათა დაიმსახურონ ღვთიური ჯილდოები. ღვთის მადლი ისეთი ფასდაუდებელია, რომ უმაღლეს და უსრულეს ქმნილებებსაც კი არაფერი აქვთ ისეთი ღირსეული, რომ მიუძღვნან მისი მცირეოდენი წყალობისთვისაც კი, ამიტომაც იწოდება იგი მადლად, რამეთუ მხოლოდ ღვთის მოწყალების გამო გვეძლევა. რადგან ასე აქვთ მიღებული, ასევე გამოიყენეთ, მიუძღვენით იგი მადლისმიმცემს, მხოლოდ იმისათვის, რათა იგი გადასცეს სხვებს კეთილად, მისი განზრახვისამებრ. ნუ დაუდგენთ დედამიწაზე ფასებს იმას, რასაც ფასი არა აქვს ზეცაში. ნუ ვნებთ წმიდა მადლს თქვენი არაწმიდა ანგარებით, „უსასყიდლოდ მიგიღებიეს, უსასყიდლოდ მიჰსცემდით“. როგორი მონდომებით არიდებს მაცხოვარი თავის მოციქულებს ორი მეტად საშიში ვნებისაგან: ცუდმედიდურობისა და მომხვეჭელობის სიყვარულისაგან. ამ ვნებებისადმი განსაკუთრებითაა მიდრეკილი ცოდვისმოყვარე გული ადამიანისა, როცა იგი ეუბნება მოციქულებს: „უსასყიდლოდ მიგიღებიეს“, იგი აღმოფხვრის მათი გულებიდან ცუდმედიდურობის საფუძველს: თუ ყველაფერი მიიღეს უსასყიდლოდ, თავი რაღათი“ უნდა აიმაღლონ? როცა ამბობს: „უსასყიდლოდ მიჰსცემდით“, ამით გვასწავლის სიუხვეს, იმასაც რომ, ადამიანს არანაირი სიკეთე არ გააჩნია, რომელსაც იგი უწოდებდა თავისას: ყველაფერი ღვთისგანაა მოცემული, ყოველივე ღვთისა არის: ჩვენ ვართ მხოლოდ ღმერთს მიკედლებულნი, მონები, რომელთაც ზეციური მეუფე გვანდობს თვის ტალანტებს გასამრავლებლად, და გვწყალობს თავისი გამოუთქმელი მადლით.

„ამიტომაც შეიძლება, რომ თითოეულ ჩვენთაგანს მივაკუთვნოთ უფლის სიტყვა: „უსასყიდლოდ მიგიღებიეს“ ბევრი რამ, „უსასყიდლოდ მიჰსცემდით“ თუნდაც მცირეოდენს, რასაც შესძლებთ. ეცადეთ არ იყოთ ანგარებიანი თქვენს საქმეებში, რათა ყოვლადსახიერმა ღმერთმა გაამრავლოს თქვენზე თავისი უანგარო წყალობა. ყველაფერი არ უნდა ვისურვოთ მარტო პირადი მოგებისა და დაფასებისათვის, არც ჯილდოსათვის: გააკეთეთ რაღაც კეთილი თვით სიკეთისათვის, მოყვასის სიყვარულისათვის, ღვთის ნების აღსრულებისათვის, - ოხ, ნეტავი ჩვენ ყველაფერი გვეკეთებინა მხოლოდ ამისთვის!..“ - ამბობს მიტროპოლიტი ფილარეტი.