„ორგული მნე“

იგავის განმარტების სირთულე

წმიდა სახარების არც ერთი იგავის გამო არ დაწერილა იმდენი განმარტებითი ნაშრომი, არ გამოთქმულა იმდენი ერთმანეთისგან განსხვავებული და ურთიერთგამომრიცხველი თვალსაზრისი, არ მოიპოვება იგავური სახეების ესოდენ რადიკალურად დაპირისპირებული შეფასება-განსაზღვრებანი - როგორც ეს არის „ორგული მნის“ იგავთან დაკავშირებით. უფრო მეტიც, ამ იგავის ზოგიერთი მუხლი დღემდე რჩება, ასე ვთქვათ, ღიად. კომენტატორები ამ მუხლების განმარტებისას იძულებულნი ხდებიან, ერთდროულად რამდენიმე პარალელური ვარიანტი გაითვალისწინონ.

ქრონოლოგიური თვალსაზრისით თუკი ვიმსჯელებთ, „ორგული მნის“ იგავის ორი მთავარი განმარტებითი ხაზი იკვეთება:

1) ადრინდელ წმიდა მამათა (წმიდა იოანე ოქროპირი, ნეტარი ავგუსტინე, ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი) და

2) XIX-XX საუკუნის კომენტატორთა (ბორის გლადკოვი და სხვები). ჩვენთვის მეტად საგულისხმოა და ძვირფასი წმიდა ეპისკოპოს გაბრიელის (ქიქოძის) განმარტებანი.

ზოგიერთი კომენტატორი თავს იკავებს ამ იგავის განმარტებისგან და აღიარებს, რომ, თავისი აგებულებით, ასევე მეტად რთული, ღრმა იგავური სახეებითა და შეგონებებით, იგი მხოლოდ მთავარი სათქმელისა და იგავის ძირითადი მიმართულების განსაზღვრის შესაძლებლობას იძლევა.

ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი ამასთან დაკავშირებით წამოჭრის საზოგადოდ იგავის - სახარების უფლისმიერი იგავების განმარტების მეტად საჭირბოროტო საკითხებს. ნეტარი მამა ბრძანებს:

„ყოველი იგავი (იგულისხმება სახარების იგავი) ხატოვნად, სახეობრივად განმარტავს რომელიმე საგნის ან სათქმელის არსს. მაგრამ იგი - იგავი - ყველაფერში არ არის მსგავსი იმ საგნისა, რომლის ახსნისთვისაც მოუხმობენ ხოლმე იგავს. ამიტომ იგავის ყველა ნაწილის დეტალური, ზედმიწევნითი განმარტება ყოველთვის არ არის საჭირო. ზოგჯერ გარკვეული ნაწილები იგავისა უნდა გამოვტოვოთ, უყურადღებოდ დავტოვოთ - ამ ნაწილების საღვთისმეტყველო მნიშვნელობის თვალსაზრისით, და ეს ნაწილები აღვიქვათ როგორც იგავის მხოლოდ შინაარსობრივი მახასიათებელი, სიუჟეტური ქსოვილის ის შემადგენელი ნაწილი, რომელსაც თვით ასახსნელ საგანთან და, მით უფრო, იგავის მთავარ სათქმელთან, არც უშუალო კავშირი აქვს და არც შესაბამისობაშია.

ასეა აქ, ამ იგავში, - განაგრძობს ნეტარი მამა, - თუკი ჩვენ ზედმეტ ცნობისმოყვარეობას გამოვიჩენთ და გამოვეკიდებით, ვთქვათ, იმის განმარტებას, თუ ვინ დაასმინა ეს მნე ან რატომ მართებს იმ მოვალეს მაინცდამაინც 100 და არა 200 კასრი ზეთი, ან მეორეს ხორბალი და არა ბრინჯი, და ა.შ. მაშინ უაღრესად დამძიმდება იგავის სათქმელი, გაგვიჭირდება ამ სათქმელამდე მისვლა და, იქნებ, ღიმილის მომგვრელი ახსნა-განმარტებაც კი შეგვრჩეს ხელში“.

ნეტარი მამის ამ შეხედულებას იზიარებს ბორის გლადკოვიც, რომელიც გვირჩევს, ნუ ჩავუკირკიტდებით ხოლმე უფლის იგავურ ალეგორიებს იქ, სადაც მხოლოდ მაგალითი ან ეპიზოდია აღბეჭდილი იუდეველთა ყოველდღიური ცხოვრებიდან.

რა თქმა უნდა, ნეტარი მამა თეოფილაქტე ბულგარელის შენიშვნა ყურადსაღებია და საგულისხმოც. თუმცა, „ორგული მნის“ განმარტებით ნაწილს, ვფიქრობ, ვერ და არც უნდა მოვაკლოთ ჩვენს ხელთ არსებული ყველა კომენტატორისა თუ წმიდა მამის განმარტებანი, ხსენებული ორი მთავარი მიმართულების გათვალისწინებით.

იგავის ადრესატი

ვის უამბო უფალმა ეს იგავი? ამ შეკითხვაზეც სხვადასხვაობს პასუხი. ნეტარი თეოფილაქტე ამ საკითხს არ წამოჭრის, რადგან, უფლის სხვა იგავთა მსგავსად, ამ იგავის სათქმელიც, მისი აზრით, ყველასკენ არის მიმართული.

ამავეს გვიდასტურებს ეპისკოპოსი მიხეილიც. ეპისკოპოსი ყურადღებას მიაქცევს სახარების მე-16, თავის პირველ მუხლსა და მე-15 თავის პირველ-მესამე მუხლებს. საქმე ის არის, რომ მე-16 თავი „ორგული მნის“ იგავით იწყება, მე-15 თავში კი უფალი ჩვენთვის უკვე კარგად ცნობილ სამ იგავს ჰყვება: „დაკარგულ ცხვარზე“, „დაკარგულ დრაქმაზე“ და „უძღებ შვილზე“, რომლითაც სრულდება მე-15 თავი.

მე-15 თავის დასაწყისში წმიდა ლუკა მახარებელი შენიშნავს:

„და იყვნეს ყოველნი მეზუერენი და ცოდვილნი მახლობელად მისა და ისმენდეს მისსა (უფლისას). და დრტჳნვიდეს ფარისეველნი და მწიგნობარნი და იტყოდეს, ვითარმედ: ესე ცოდვილთა შეიწყნარებს და მათ თანა ჭამს და სუამს. 3. და ეტყოდა მათ იგავსა ამას და ჰრქუა“ (ლუკა 15,1-3).

ამის შემდეგ უფალი „დაკარგული ცხვრის“ იგავის თხრობას შეუდგება. მე-16 თავის პირველ მუხლში, „უძღები შვილის“ იგავის დასრულებისთანავე, წმიდა ლუკა მახარებელი ამბობს: „და ეტყოდა მოწაფეთაცა“ - მოწაფეებსაც უამბობდაო, რასაც იმავე მუხლში „ორგული მნის“ იგავის თხრობა მოჰყვება. ეპისკოპოს მიხეილის თქმით, ეს ნიშნავს, რომ უფლის ამ იგავს, მოწაფეების გარდა, ისმენდნენ სხვა მსმენელებიც - ყველა, ვინც მასთან იყო: მებაჟეებიც, ფარისევლებიც და მწიგნობრებიც.

ეპისკოპოს მიხეილს იგავის მთავარი სათქმელიც კარნახობს იმას, რომ ამ იგავის მსმენელად უფალი უთუოდ ყველას, ყველა ჯურის ცოდვილს გულისხმობდა. იგავიდან გამომდინარე, უფალი მათ აჩვენებს, რა მძიმე მდგომარეობაში შეიძლება აღმოჩნდეს ადამიანი, თუკი თავის საქმეს უპატიოსნოდ შეასრულებს, ბოროტად გამოიყენებს თავის მდგომარეობას და მოვალეობას.

ეს სათქმელი უპირველესად ყურად უნდა ეღოთ მებაჟეებს, - განმარტავს ეპისკოპოსი, - რადგან ისინი გამორჩენის მაძიებლები იყვნენ მუდამ, და, ჩვეულებრივ, არ თანაუგრძნობდნენ მოყვასს, იმას, ვისგანაც ბაჟს იღებდნენ, და გვერდით მყოფს ანგარებით ემსახურებოდნენ. ამდენად, უფლის შეგონება-გაფრთხილება ამხელს მანკიერებას, რომელსაც ვერცხლისმოყვარეობა და მომხვეჭელობა ჰქვია.

ამ იგავის მეორე სათქმელი ის არის, რომ აუცილებელია კეთილად გამოყენება იმისა, რაც ღმერთმა მოგანდო, ამქვეყნიური სიკეთის ღირსი გაგხადა და მისი პატრონობა ჩაგაბარა. ეს სათქმელი, ეპისკოპოს მიხეილის განმარტებით, უშუალოდ ფარისევლებისა და მწიგნობრებისკენ უნდა ყოფილიყო მიმართული, ანუ იმათკენ, ვინც ამ წუთისოფელში რჩეულთა შორის აღმოჩნდნენ თავიანთი ძალაუფლებით, სიმდიდრით, პატივითა და საქმიანობით.

რაც შეეხება იგავის მესამე სათქმელს, იგი იგავს მოდევნებული შეგონებით ცხადდება: „ვერ ჴელ-ეწიფების ღმრთისა მონებად და მამონაჲსა“ (ლუკა 16,13).

ამ შეგონებით უფალი გვასწავლის, რომ შეუძლებელია, ერთდროულად ვემსახუროთ ღმერთსაც და მამონასაც, ანუ სიმდიდრეს, ამსოფლური სიკეთის მომცემ საგნებს. ეს სათქმელი უშუალოდ მოწაფეების გასაგონად უნდა იყოსო ნათქვამი, - განაგრძობს ეპისკოპოსი მიხეილი, - თუმცა ფარისეველთა ჯიშის ადამიანებმაც უნდა იღონ ყურად ეს ბრძნული დარიგებაო.

ამ აზრს მთლიანად იზიარებს დეკანოზი ბუხარევი. ზოგიერთი კომენტატორი ფიქრობს, რომ ხსენებული ოთხივე იგავი („დაკარგული ცხვარი“, „დაკარგული დრაქმა“, „უძღები შვილი“ და „ორგული მნე“) ერთსა და იმავე დღეს ითქვა უფლის მიერ და მას ერთი და იგივე მსმენელი ჰყავდა, კერძოდ, მებაჟეები, ცოდვილები, ფარისვვლები, მწიგნობრები და მოწაფეები.

ერთთა აზრით, მე-15 თავში არსებული სამი იგავი ცოდვილების, მებაჟეებისა და ფარისევლებისათვის ითქვა, ხოლო მეოთხე - „ორგული მნისა“ - მოწაფეებისთვის. ამას თავად წმიდა სახარება გვამცნობს, - შეგვახსენებენ კომენტატორები.

მეორეთა აზრით, ოთხივე იგავი ყველასთვის, ყველას გასაგონად ითქვა, ოღონდ პირველი სამი უშუალოდ იმ ცოდვილებისთვის, რომლებიც უკვე ხსნას ეძებდნენ, და ასეთნი მოიპოვებოდნენ ყველა ჯურის ცოდვილთა შორის - მებაჟეთა, ფარისეველთა და თვით მოწაფეთა შორისაც, იმ მოწაფეებს შორისაც, რომლებიც ჯერ კიდევ მოციქულები არ იყვნენ.

რაც შეეხება ფარისევლებს, ყველა ამ იგავს უფალი მათ საპასუხოდ ჰყვებაო, - დასძენენ იგივე კომენტატორები, - იმის პასუხად, რის გამოც ეს ვითომდა მართალნი და ძლიერნი ამა სოფლისანი დრტვინავდნენ და განიკითხავდნენ უფალს: ცოდვილებთან ჭამს და სვამს, ცოდვილებს შეიწყნარებსო (ლუკა 15,1-2).

„ორგული მნის“ იგავის თხრობის შემდეგ კვლავ ფარისეველთა გამო შენიშნავს წმიდა ლუკა მახარებელი:

„ესმოდა ესე ყოველი ფარისეველთაცა, რამეთუ ვეცხლისმიყუარე იყვნეს და შეურაცხ-ჰყოფდეს მას“ (ლუკა 16,14).

როგორც ვხედავთ, ამ იგავის მოსმენის შემდეგაც დასცინოდნენ და განიკითხავდნენ ფარისევლები უფალს, და, მახარებლის თქმით, სწორედ იმ მიზეზით დასცინოდნენ, რომ ვერცხლისმოყვარენი იყვნენ.

მეორე მხრივ, მას შემდეგ, რაც უფალმა იმ სამი იგავით შეამზადა ცოდვილები, „ორგული მნის“ იგავით იმავე ცოდვილებს მიუთითა გზასა და საშუალებებზე, რითაც ისინი საკუთარი გადარჩენის უმძიმეს საქმეს უნდა შესდგომოდნენ.

მესამე ნაწილი კომენტატორებისა დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს იმას, რომ წმიდა მახარებლის მიერ საგანგებოდ არის მონიშნული ადრესატი - მოწაფეები. ამ კომენტატორთა თქმით, იგავის სათქმელის მართებულად წვდომისთვის ამ საგანგებო შენიშვნას, განმსაზღვრელი თუ არა, გარკვეული მნიშვნელობა მაინც ენიჭება, ვინაიდან უფლისმიერი სწავლება, როგორც წესი, უმთავრესად სწორედ მისი მოწაფეებისაკენ იყო მიმართელი, ანუ იმათკენ, რომლებიც მსმენელთა შორის გულისხმიერებით გამოირჩეოდნენ და მეტი გულისყურითაც ისმენდნენ თავიანთი მოძღვრის იგავს - უფლის სიტყვას.

ასეა თუ ისე, ერთი რამ უეჭველია - „ორგული მნის“ იგავი ჩვენთვის, ქრისტიანთათვის, არის თქმული და ჩვენც უფლის მოწაფეთა მსგავსად უნდა მივაპყროთ ჩვენი გონებისთვალიცა და გულისყურიც მის შინაარს, შეგონებასა და სათქმელს.

„კაცი ვინმე მდიდარი“

„ორგული მნისა“ და „მდიდარი და გლახაკი ლაზარეს“ იგავთა დასაწყისი სრულად ემთხვევა ერთმანეთს. ორივეგან ვკითხულობთ: კაცი ვინმე იყო მდიდარი.

„უგუნური მდიდრის“ იგავის დასაწყისიც ამის მსგავსია: კაცისა ვისიმე მდიდრისა ნაყოფიერ იყო აგარაკი.

როგორც ვხედავთ, სამივე იგავმი მდიდარი კაცის ცხოვრების რომელიღაც ეპიზოდი აისახება, მაგრამ „ორგული მნის“ იგავში მდიდარი კაცის იგავური სახე, თავისი საღვთისმეტვველო შინაარსით, იმ ორისაგან განსხვავდება.

„მდიდარი და გლახაკი ლაზარეს“ იგავში, როგორც „უგუნურ მდიდარში“, მდიდარი კაცი ვერცხლისმოყვარეობით, ურწმუნოებით, უგუნურებით, სიხარბითა და სიძუნწით პყრობილი ადამიანის იგავური სახეა. „ორგული მნის“ იგავში კი კაცი ვინმე მდიდარი გამოხატავს ღმერთს, ყოვლის შემოქმედს, რომლის ხელშია ყოველი სიკეთე. ამ სიკეთეს იგი თავისი სიბრძნითა და წყალობით გვინაწილებს. ასე მიანდო თავისი ქონება მდიდარმა კაცმა მნეს, ანუ მოურავს, და მისცა ნიჭი, მადლი, ძალაუფლება, სიმდიდრე და ა.შ.

იგავის დასაწყისშივე უფალი თხრობისას რამდენიმე იგავურ უწყებას, ე.წ. იგავურ ინფორმაციას გვაწვდის მნეზე: ჯერ ერთი, ეს არის ადამიანი, რომელსაც არ მოეპოვება საკუთარი ქონება. სიმდიდრე და ქონება, რომელიც მასზეა მინდობილი, ეკუთვნის მდიდარ პატრონს, და არა თავად მას.

მაშასადამე, უფალი იგავურად შეგვაგონებს, რომ ადამიანს საკუთარი არაფერი მოეპოვება - ყოველივე ღვთისგან გვაქვს და ღვთის კუთვნილებაა. როგორც მნეს ევალება პატრონისგან მიბარებული ქონების მოვლა-პატრონობა, ამ ქონების გულმოდგინედ და პატიოსნად მოხმარება-გამოყენება, ჩვენც ასევე კეთილად უნდა მოვიხმაროთ ყოველივე, რაც გაჩენის დღიდან გვეძლევა.

ასევე მიაბარა მთელი თავისი ქონება პატრონმა თავის მონებს „ტალანტების“ იგავში, ასევე ერგო უძღებ შვილს მამისაგან სამკვიდრებლის ნაწილი, ასევე გადაეცათ ვენახი სამუშაკოდ მევენახეებს ვენახის პატრონისგან. ყველა ამ შემთხვევაში ჩვენი უფალი მზრუნველობას იჩენს და იგავურად გვარიგებს, რომ ყოველი საქმე, საგანი თუ უნარი ღვთის წყალობითა და მეოხებით მოგვეპოვება. ამის დასტურად იგავში ვკითხულობთ:

„კაცი ვინმე იყო მდიდარი, რომელს ესუა მნე და ესე შეასმინეს მას ვითარმედ განაბნია ნაყოფი მისი“ - მისი ანუ მდიდრის ქონება განაბნიაო.

მნეობის ინსტიტუტი: მნე და მნეობა

მოვალეთა სოციალური სტატუსის გასარკვევად ერთ-ერთი კომენტატორი დაწვრილებით გვაცნობს იჯარით (არენდით) გაცემის იმჟამინდელ იურიდიულ კანონს, მნეობის ინსტიტუტის იმ პრინციპებს, რომლებიც უფალი იესო ქრისტეს დროს მოქმედებდა.

წმიდა ბიბლიის წიგნებში არაერთგზის არის შენიშნული, რომ ებრაელთა შორის განსაკუთრებული ძალით ბატონობდა ვნება ანგარებისა და მომხვეჭელობისა. სხვადასხვა უმსგავსო საშუალებას შორის ყველაზე მეტად გავრცელებული იყო ვაჭრობითა და მევახშეობით გამდიდრება. ხუთი ტალანტი რომ ხუთს მოიგებდა, ეს არ იყო გასაკვირი ებრაელისთვის: მას სურდა, ერთს - ათი მოეგო (ეს მაგალითი უფლის ორი იგავის გათვალისწინებით არის მოხმობილი - „ტალანტებზე“ და „ათ მნაზე“).

როდესაც მევახშე ან იჯარის გამცემი ხელწერილს ან გირაოს შეადგენდა, ვახშის ამღებსა თუ მეიჯარეს აუცილებლად უნდა ჰყოლოდა თავდები. ვალის გადაუხდელობის შემთხვევაში, თუკი მოვალის ან მეიჯარის (არენდატორის) ქონება არ დაფარავდა ვალს, მევალეს, მევახშესა თუ იჯარის გამცემს უფლება ჰქონდა, ციხეში გამოემწყვდია თავისი მოვალე ან მთელი მისი ოჯახი საკუთარ მონებად ექცია.

გარდა ამისა, რომის იმპერიაში ებრაელ ხალხს ერთდროულად ავიწროებდა:

• რომის სახელმწიფო გადასახადების სიმრავლე,
• ტაძრის შესაწირავი,
• მღვდელთა და ლევიტელთა მეათედი გადასახადი,
• თვით იჯარის გამცემი (არენდატორი),
• მევახშე (კრედიტორი),
• საბაჟო გადასახადები.

ამგვარ საგადასახადო წნეხს მხოლოდ ერთეულები აღწევდნენ თავს. მდიდარი ოჯახები იმხანად აღმოსავლური განცხრომითა და ფუფუნებით ცხოვრობდნენ. მათ იერუსალიმელ თავადებს ეძახდნენ, რადგან ეს „ძლიერნი ამა სოფლისანი“, როგორც წესი, იერუსალიმში ცხოვრობდნენ. ისინი მდიდრული სასახლეების მფლობელნი იყვნენ და ქალაქგარეთაც ჰქონდათ აგარაკები. მათს ქონებას ასევე შეადგენდა მამულები ქვეყნის საუკეთესო ნაწილებში - სახნავ-სათესი, ვენახები, ზეთისხილის ბაღები.

თუმცა ამ მდიდართა შემოსავლის მთავარი წყარო ვაჭრობა იყო, ასევე წარმოებაც სხვადასხვა პროდუქტისა თუ ნივთიერებისა (მაგალითად, ნელსაცხებლებისა). მათს ხომალდებს ქვეყნიერების ყველა კუთხიდან ჩამოჰქონდათ უიშვიათესი ნივთები, სურსათი, ხილი. ამიტომ მათ თითქმის ყველა ზღვისპირა ქალაქში ჰქონდათ საკუთარი საცავები, ბეღლები, ბანკები, სააგენტოებიც. თავად კი, პორფირსა და ბისონში გამოწყობილნი, ნადირობასა და განცხრომას ეძლეოდნენ, როგორც ეს „მდიდარი და გლახაკი ლაზარეს“ იგავშია. დიახ, მოცლილობა იყო მათი მთავარი საქმიანობა, რადგან ვაჭრობასა და სხვა საქმეებს უძღვებოდნენ მნეები, ანუ მოურავები.

ამიტომ მსესხებლებსა და მეიჯარეებთან უშუალო კავშირი მნეს ჰქონდა. მნე თუ მოურავი აუცილებლად უნდა ყოფილიყო გამორჩეული მეურნე, გამოცდილი და ერთგული, რომელსაც ქონების პატრონი მიენდობოდა და დამშვიდებული გულით ჩააბარებდა თავის სარჩო-საბადებელს. მნე ასრულებდა ყველა გარიგებასა და სამეურნეო სამუშაოს: იგი დებდა კონტრაქტებს, აწერინებდა ხელწერილებს, თვითონვე გასცემდა სესხს და იჯარას, და თავადვე კრეფდა ასაღებ ვალებს. ფულის თვლა მეტად დამამცირებელი იყო მდიდარი მეპატრონისთვის და, ამ მიზეზით, ფულსაც მნეები ინახავდნენ. მდიდარი მეპატრონე მარტო ფასს ადებდა ყოველივეს, მნე კი, ჩვეულებრივ, უფრო ძვირად ყიდდა ან გასცემდა იჯარით. ნატურით, სურსათის სახით დაბრუნებულ ვალს მნე ნაღდი ფულით წარუდგენდა ხოლმე პატრონს, რადგან სურსათსაც ძვირად ყიდდა და ეს სხვაობაც, „ნამატის“, მოგების სახით, თვითონ რჩებოდა.

აი რა დიდი საცდურის წინაშე იყვნენ მნეები და მოურავები იმ დროს, როცა ჩვენი უფალი „ორგული მნის“ იგავს ჰყვებოდა. და ეს, რაღა თქმა უნდა, კარგად იცოდნენ იგავის მსმენელებმაც. იგავის სიუჟეტური თხრობა მათთვის ნაცნობ სოციალურ ფონზე იშლებოდა, რაც ჩვენთვის მხოლოდ ისტორიული რეალობაა.

დღეს ამიტომაც არის აუცილებელი ამ ფონის გათვალისწინება, რათა დაუბრკოლებლად აღვიქვათ იგავის შინაარსი, ის ელემენტარული იგავური სიუჟეტი, სადაც უფალმა თავისი იდუმალი, ღვთაებრივი სათქმელი ჩააქსოვა.

იგავში მნეობა, ანუ მოურავობა, პასუხისმგებლობაზე მიგვანიშნებს. ჩვენი უფალი ამ დროსაც მზრუნველობას იჩენს და იგავურად გვაფრთხილებს, რომ ჩვენ პასუხისმგებლობით უნდა მოვეკიდოთ სხვის ქონებას, რომელიც ზეციერმა პატრონმა ჩაგვაბარა. მნე დროებითი მფლობელია ქონებისა. მართალია, იგი განაგებს ამ ქონებას, მაგრამ მნეს აქვს ვალდებულება, პასუხისმგებლობა ამ ქონების ნამდვილი პატრონის წინაშე. მნე დამოუკიდებელი მფლობელი არ არის და არც პატრონს გაუთავისუფლებია ანგარიშისა და პასუხისმგებლობისაგან. სამნეო საქმე - მოურავობა მას ავალდებულებს, უპატრონოს, მოუაროს ამ სხვის ქონებას, რომელიც მხოლოდ დროებით ჩააბარეს, განსაზღვრული ვადით აღმოჩნდა მის ხელში უზენაესი პატრონის წყალობით - იგავის მიხედვით, მდიდარი კაცის ნებით.

შენიშნავენ, რომ მნე ამ იგავში არ არის მონა, როგორც ეს „ტალანტების“ იგავშია, არც დაქირავებული მუშაკია, „ბოროტი მევენახეებისა“ და „ვენახის მუშაკების“ იგავების მსგავსად, არც მემკვიდრეა და არც შვილია უძღები შვილივით, არამედ - თავისუფალი ადამიანია. მას შემდეგ, რაც მნეობას ჩამოართმევენ, მას შეუძლია სხვასთან გადავიდეს. თუმცა ეს მოსაზრება წმიდა მამათაგან არ მიიღება მხედველობაში. მათი თქმით, თავისუფალი ყმაა ეს მნე, მონაა თუ დაქირავებული - ამას არ აქვს არსებითი მნიშვნელობა „ორგული მნის“ იგავის სათქმელის ძიებისას.

ეპისკოპოსი მიხეილი შეგვახსენებს აღმოსავლეთის ქვეყნებში არსებულ ზედამხედველობის ინსტიტუტს და შენიშნავს, რომ დიდძალი ქონების პატრონისათვის მნიშვნელოვანი და გადამწყვეტი იყო გამოცდილება და ერთგულება სამნეოდ გამზადებული კაცისა. ეს ბუნებრივიცაა, რადგან მნის ერთგულებასა და გონიერებაზე ეკიდა პატრონის ქონებაც და ცხოვრებაც.

იგავიდან ჩანს, რომ მნე თავიდან სწორედ თავისი გამოცდილებისა და პატიოსნების გამო იმსახურა მდიდარმა კაცმა, რაკი თავისი ქონება მას ჩააბარა. მხოლოდ დაბეზღების შემდეგ გამჟღავნდა, რომ მნე თვალთმაქცობდა - იგი ორგული აღმოჩნდა. უფალი ამ იგავში ააშკარავებს მნის ორგულობასა და არაკეთილსინდისიერებას, რადგან მან ბოროტად გამოიყენა პატრონის ნდობა.

მნესთან დაკავშირებით იმასაც აზუსტებენ, რომ „ორგული მნის“ იგავში საგანგებოდ არის გამოყვანილი სწორედ მნე, მოურავი, და არა, ვთქვათ, მამასახლისი (რუს. Староста). მამასახლისისგან განსხვავებით, მნეს ებარა ფულის, პროდუქტებისა და სხვა სამეურნეო ქონების მართვა-განაწილება. დღეს მნეს იკონომოსსაც ვეძახით, რასაც გარკვეულწილად ადმინისტრატორობაც შეესაბამება.

მნე უფლის სხვა იგავებშიც გვხვდება, მაგალითად, „სარწმუნო და გონიერი მნის“ იგავში (ლუკა 12,42-48), სადაც ასევე ესმება ხაზი მნის ერთგულებასა და გონიერებას, ანუ პასუხისმგებლობასა და სიბრძნეს, ყოველგვარ საქმეში, განსაკუთრებით კი სულის ცხონების დიდებულ საქმეში.

წმიდა პავლე მოციქული თავის ეპისტოლეებში ასევე მიმართავს ამ იგავურ სახეს - მნეს. წმიდა მოციქულის თქმით, ქრისტეს მსახური სანდო და ერთგული მნესავით უნდა იყოს ღვთის საიდუმლოთა აღმსრულებელი: „ესრეთ შემრაცხენინ ჩუენ კაცმან, ვითარცა მსახურნი ქრისტესნი და მნენი საიდუმლოთა ღმრთისათანი. ხოლო აქა ამიერითგან საძიებელ არს მნეთა მათ შორის, რაჲთა სარწმუნო ვინმე იპოვოს“ (I კორინთელთა მიმართ 4,1-2). წმიდა მოციქული ამ იგავურ სახეს ხსენებული „სარწმუნო და გონიერი მნის“ იგავიდან სესხულობს და ამბობს, რომ ქრისტიანს, მნის მსგავსად, ნდობის გამართლება მოეთხოვება ღვთის წინაშე.

ეს იგავური სახე - სარწმუნო და გონიერი მნე - ქრისტიანულ ღვთისმეტყველებაში აღბეჭდავს უანგაროდ, თავდადებითა და ერთგულებით მომსახურე ქრისტიანს, რომელსაც ღვთის დიდი წყალობა მიუღია და მრავალგვარი ნიჭის მქონეა. „ემსახურეთ ერთმანეთს იმ მადლითა და წყალობით, რომელიც თითოეულ თქვენგანს მიუღია, ისე ემსახურეთ ერთმანეთს, როგორც „კეთილი მნენი მრავალ-ფერისა მის ნიჭისა ღმრთისანი“ (I პეტრე 4,10) - გვმოძღვრავს წმიდა პეტრე მოციქული, წმიდა პავლე მოციქული მაღალი სასულიერო იერარქიის გამო გვიბრძანებს: „ჯერ-არს ეპისკოპოსისა უბიწო ყოფაჲ, ვითარცა ღმრთისა მნისაჲ“  (ტიტეს მიმართ 1,7).

მნის მოვალეობის საღვთისმეტყველო მნიშვნელობას შეგვახსენებს ძველაღთქმისეული ეპიზოდი იოსების ზედამხედველობის შესახებ. ძმებისგან განწირული და ტყვედ გაყიდული იოსები ეგვიპტეში მოხვდა. ფარაონის კარისკაცმა, ფოტიფარმა „დაინახა, რომ უფალი იყო იოსებთან, - ვკითხულობთ „დაბადების“ 39-ე თავში, - და რომ ყველა საქმეში ხელს უმართავდა უფალი. პოვა იოსებმა მადლი მის თვალში და გახდა იოსები მისი მსახური. დაადგინა იგი ბატონმა (ესე იგი, ფოტიფარმა) თავისი სახლის ზედამხედველად და მთელი თავისი საბადებელი ჩააბარა. იოსების გამო უფლის კურთხევა იყო მთელ ამ სახლზე და ყველაფერზე, რაც კი ებადა ეგვიპტელ კარისკაცს შინ და გარეთ. ფოტიფარმა მთელი თავისი საბადებელი იოსებს მიანდო, - გვაუწყებს წმიდა ბიბლია, - თავად კი უზრუნველად იყო, ვიდრე იოსები იყო მასთან“ (დაბადება 39,1-5).

სწორედ იოსების გონიერებამ, სიბრძნემ, გამჭრიახობამ და ერთგულებამ გახადა ეს ებრაელი ტყვე ჭაბუკი მთელი ეგვიპტის განმგებლად. „მასთან იყო ღმერთიო“, - ამას რამდენჯერმე იმეორებს წმიდა ბიბლია იოსებთან დაკავშირებით.

როდესაც იოსებმა ფარაონს სიზმრები აუსსნა, ურჩია, ბრძენი კაცი დაენიშნა ეგვიპტის განმგებლად, რომ ხორბლის დიდძალი მარაგი შეენახა და მოუსავლიანობის წლებში ქვეყანა შიმშილისგან გადარჩენილიყო. მაგრამ ფარაონმა იოსებს უთხრა: შენზე გონიერი და ბრძენი ჯერ არავინ მინახავს. შენ იქნები ჩემი სახლის ბატონ-პატრონი და მთელი ჩემი საბრძანებელი შენს სიტყვას აღასრულებს, მხოლოდღა ტახტით დავრჩები შენზე მაღლა, - ეს თქვა ფარაონმა და აღასრულა კიდეც.

იოსების გონიერებისა და სიბრძნის წყარო მისი წრფელი, ჭეშმარიტი რწმენაა ღვთისადმი. ხორბალს, პურს, ანუ საზრდოს, იოსები ბრძნულად განაგებს და დროულად, პატიოსნად არიგებს და ანაწილებს მასზე მინდობილ საქვეყნო ქონებას.

ელეაზარიც გონივრულად განაგებს აბრაამის დიდძალ ქონებას (დაბადება 24,2-12). სწორედ ელეაზარს ანდობს აბრაამი თავისი ერთადერთი ვაჟის, ისაკის, დაქორწინებას და ერთგული განმგებელიც პირნათლად აღასრულებს თავისი პატრონის სურვილს.

ასე რომ, მნის ხელშია საზრდო და სარჩო-საბადებელი პატრონისა, ანუ საარსებო წყარო ოჯახისა, ასევე მას - მნეს ეკისრება, გაანაწილოს საზრდო, პური არსობისა. თუმცა იმხანად ამ საქმეს დიასახლისიც ასრულებდა. აი რას ამბობს სოლომონ ბრძენი:

„ვინ იპოვის გამრჯე დედაკაცს? მარგალიტზე ძვირია მისი ფასი. მისი ქმრის გული მასზე იქნება დანდობილი და შემოსავალი არ მოაკლდება. მთელი სიცოცხლე სიკეთეს მიაგებს და არა ბოროტებას. ის ეძებს მატყლსა და სელს და ბეჯითად მუშაობს საკუთარი ხელებით; სავაჭრო ხომალდების მსგავსად შორიდან მოაქვს თავისი პური. ჯერ კიდევ ღამიანად დგება და სახლს საზრდოს აძლევს და მხევლებს - წესსა და რიგს“ (იგავნი სოლომონისა 31,10-15).

ყველა ეს მაგალითი გვარწმუნებს, რომ ერთგულება და გონიერება ზნეობრიობის განმსაზღვრელია. ყოველმა კაცმა თავისი ვალი მართებულად, კეთილად, ღვთისათვის მოსაწონად უნდა აღასრულოს.

მაგრამ „ორგული მნის“ იგავში მნე პატრონს უორგულებს. მას პატრონთან დააბეზღებენ, შენს ქონებას ანიავებსო.

„ესე შეასმინეს“

„ორგული მნის“ იგავში მნის ორგულობას პატრონი სხვებისაგან შეიტყობს:

„ესე (მნე) შეასმინეს“ და მდიდარ კაცს აუწყეს: განაბნია ნაყოფი შენიო (ლუკა 16,1) - შენი ქონება გაფლანგა, გააჩანაგაო.

ნაყოფის განბნევა, გაფლანგვა-გაჩანაგება, ცხადია, იმის მანიშნებელია, რომ მნემ უმართებულოდ, არასწორად უპატრონა მასზე მინდობილ ქონებას, ზარალი მიაყენა მას, ბოროტად გამოიყენა ღვთის წყალობით მონიჭებული წარმატებული მდგომარეობა. პატრონის გარდა, იგი თავის გვერდით მყოფსაც უსამართლოდ მოექცა, არც მოყვასს ემსახურა ერთგულად, პირიქით, შეავიწროვა იგი, გამოძალვითა და თვალთმაქცობით პატრონის მოვალეებისგანაც ისარგებლა და საკუთარ გასამრჯელოს ამ გზით გაუჩინა „ნამატი“ - ზედმეტი, თვითდაწესებული ანაზღაურება, რასაც დღეს უკანონო შემოსავალს ვეძახით. ყოველივე ამით ორგულმა მნემ საკუთარ თავს განუმზადა საფრთხე, და, როგორც იგავიდან ვიგებთ, საფრთხემ მართლაც არ დაახანა.

განმარტავენ, რომ ეს მნე სხვის ქონებას არც ფლანგავს, არც აჩანაგებს და არც გაკოტრებამდე მიჰყავს პატრონი, არამედ ფუფუნებასა და განცხრომაში ცხოვრობს ამ თავისი „დანამატებით“, უკანონო შემოსავლებით. საკუთარი ქონების გაჩანაგებასა და გაკოტრებას, ამავე კომენტატორის თქმით, პატრონი თვითონაც შეამჩნევდა. მნე კი დაასმინეს, მხოლოდ დასმენის შემდეგ აეხადა ფარდა მის უკეთურობასა და უპატიოსნობას. გარდა ამისა, დამსმენებს, როგორც ჩანს, მნის სწორედ ფუფუნება-განცხრომა მოხვდათ თვალში: მათ დაინახეს, რომ მნის ცხოვრების წესი ისეთი იყო, რომელსაც კანონიერი შემოსავლებით ვერ გასწვდებოდა, და დასკვნაც იოლად გამოიტანეს - მნეს შემოსავლის სხვა წყარო გასჩენია, ალბათ პატრონის ქონება გააჩანაგაო.

რა მნიშვნელობას იძენს იგავში დასმენა? შეასმინესო - ვკითხულობთ წმიდა სახარებაში. ძველ ქართულ შესმენას რამდენიმე მნიშვნელობა აქვს: უპირველესად „გაგონებას“ ნიშნავს: „შეესმნნეს კადრებანი შენნი“ - ასე მიმართავს უფლის ანგელოზი წმიდა საკურთხეველში მდგომ ზაქარიას და იმას აუწყებს, რომ ღმერთმა შეისმინა, ესე იგი, გაიგონა მისი ლოცვა-ვედრება. ანგელოზმა სიხარულით აუწყა, რომ ელისაბედი, ზაქარიას ცოლი, შობდა ძეს, რომელსაც იოანეს დაარქმევდნენ სახელად (ლუკა თ.1).

შეპყრობილი იესოს გამო პილატე იუდეველებს ეკითხება: „რასა შესმენასა მოიღებთ კაცისა ამის ზედა?“ - რას უჩივით ამ კაცს, რა ბრალს სდებთო? „შესმენის“ მეორე მნიშვნელობაც სწორედ ეს არის - „ჩივილი“, მაგრამ ის „დაბეზღებასაც“ ნიშნავს, და ახალ ქართულ თარგმანშიც, კერძოდ, „ორგული მნის“ იგავში, სწორედ ამ მნიშვნელობით არის გადმოტანილი: მნე პატრონთან „დააბეზღესო“.

დაბეზღებაც და დასმენაც უზნეობაა, გაცემის, ღალატის ტოლფასია. „ცილისწამება“ დაბეზღებაზე მძიმე ცოდვაა: „არა ცილი სწამო“, - წერია ერთ-ერთ მცნებაში. „ცილისწამება“ იმ მიზეზით გავიხსენეთ, რომ „ორგული მნის“ სლავურ თარგმანშია оклеветать - ანუ „ცილისწამება“, რუსულში კი ნათქვამია: „на которого донесено было ему“ - რუს. донесено „დაბეზღებაა“.

ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი საგანგებო განმარტებას გვაწვდის დაბეზღებასთან დაკავშირებით დაბეზღება, მისი თქმით, იმიტომ უნდა იყოს აქ ნახესენები, რომ ამბის მიტანა აშკარად, მხილების გზით არ აღსრულდა. შემსმენლებმა პატრონის წინაშე კი არ ამხილეს ორგული მნე, არამედ საიდუმლოდ შეატყობინეს, ყურში ჩასჩურჩულეს: იცოდე, შენმა მნემ შენი ქონება გაფლანგაო. ასე რომ, სლავურ თარგმანში არსებული „ცილისწამება“ (оклеветать) მთლად მართებული არ უნდა იყოსო, - შენიშნავს ერთერთი კომენტატორი.

ამ მუხლის განმარტებისას კომენტატორებიც და წმიდა მამებიც თითქმის ერთხმად ბრძანებენ, რომ შემსმენლები უფრო ამბის მაუწყებელნი არიან, ვიდრე დამბეზღებლები. ისინი არც ცილს სწამებენ და არც ბრალს სდებენ მნეს, ქონების პატრონს მხოლოდ სინამდვილეში მომხდარს აუწყებენ, იმას აცნობებენ, რაც მისმა მნემ ჩაიდინა - ის ხომ მართლაც ატყუებდა და თვალთმაქცობდა პატრონის წინაშე.

ამ მიზეზით იხსენიებს უფალი იესო იგავში ამ მნეს სიცრუის მნედ, ანუ „უსამართლო, ორგულ, თვალთმაქც, მზაკვარ და ურჯულო“ მნედ. გავიხსენოთ, რომ სატანა, ეშმაკი (diablo) აპოკალიფსური შემსმენელია: „გარდამოვარდა შემასმენელი ძმათა ჩუენთაი, რომელი შეასმენდა მათ წინაშე ღმრთისა ჩუენისა დღე და ღამე“, - ვკითხულობთ „იოანეს გამოცხადების“ წიგნში (12,10). ეს შემსმენელი გამუდმებით გვდებს ბრალს ღვთის წინაშე, იგი, ასე ვთქვათ, თავს იწონებს, რომ ჩვენ - კაცთა მოდგმა, ცოდვებს ჩავდივართ და განა ეს სიმართლე არ არის? განა მართლაც ცოდვებს არ ჩავდივართ? სწორედ ჩვენი ცოდვათქნადობა აძლევს ეშმაკს საფუძველს იმისათვის, რომ ხელი ჩვენკენ გამოიშვიროს, ბრალი დაგვდოს და დაასაბუთოს კიდეც ჩვენი ჯოჯოხეთში მკვიდრობის აუცილებლობა.

დანიელის წინასწარმეტყველებაც გავიხსენოთ. ქალდეველებმა სამი იუდეველი ყმაწვილი დაასმინეს, ჩვენს კერპებს თაყვანს არ სცემენო (დანიელი 3,8). განა ეს ქალდეველები ტყუოდნენ? ეს სამი იუდეველი ყმაწვილი მართლაც არ სცემდა თაყვანს უცხო კერპებს? სწორედ ასევე არ დასწამეს ცილი დანიელსაც, არამედ მბრძანებელს აუწყეს, რომ იგი თავრსი ღვთის წინაშე მუხლმოყრილი ლოცულობდა (დანიელი 6,24). ესეც მართალი იყო, დანიელი მართლაც არღვევდა ბაბილონელთა მეფის ბრძანებას!

თუმცა უნდა გავითვალისწინოთ ამ დამბეზღებლებისა თუ დამსმენლების განზრახვა და გამიზნულობა, რის გამოც მათ, ცხადია, „მართლებს“ ვერ ვუწოდებთ. სატანაც და ეს ქალდაეველებიც თავიანთი ბოროტი განზრახვით არიან დამბეზღებლები, შემსმენლები.

„ორგული მნის“ იგავში საქმე სხვაგვარადაა. აქ მნიშვნელოვანია არა ის, თუ როგორი განზრახვით მოვიდნენ მდიდარ პატრონთან შემსმენლები, არამედ ის, რომ მნისადმი წაყენებული ბრალდება საფუძვლიანია, რადგან მან მართლაც განაბნია მდიდარი კაცის კუთვნილი ქონება.

მეორე მხრივ, ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი, დეკანოზი ბუხარევი, ეპისკოპოსი მიხეილი და სხვა კომენტატორებიც გვირჩევენ, რომ უფლის იგავის კირკიტა მკითხველებად არ ვიქცეთ და განურჩევლად ყველა იგავურ პასაჟსა თუ დეტალს არ ჩავეძიოთ. ასეა ამ შემთხვევაშიც, იგავში არ არის მინიშნებული, თუ ვინ არიან ეს შემსმენლები და დამბეზღებლები ან რა განზრახვა ამოძრავებთ და ესე შეასმინეს მას, ვითარმედ განაბნია ნაყოფი მისი - შეატყობინეს იმ მდიდარ კაცს, რომ მისი ქონება გაფლანგაო, მხოლოდ ეს არის ნათქვამი. იმასაც დავუკვირდეთ, რომ შემსმენლები არ ამბობენ - განაბნევს ან ფლანგავსო, არამედ ამ მნის ორგულობის ბოროტი ნაყოფის გამო ატეხენ განგაშს - უკვე განაბნია, გაფლანგა, გაგაკოტრაო!

შემსმენლები

ვინ არიან ისინი, რომლებმაც შეასმინეს ეს მნე - როგორც იგავშია ნათქვამი?

ასტრახანისა და კავკასიის არქიეპისკოპოსი და კავალერი სილვესტრი, რომელიც XIX საუკუნეში ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა, ამბობს, რომ ჩვენი ცოდვების მაუწყებელი და განმცხადებელი ღვთის წინაშე უპირველესად ჩვენივე ცოდვათქმნადობაა. ჩვენი ცოდვები კაენისგან მოკლული უცოდველი აბელის სისხლივით შეჰღაღადებენ ზეცას და ღვთიურ შურისგებას ითხოვენ. დიახ, ისევ ცისა და მიწის შემაგინებელი ჩვენი უმსგავსო საქმეები გვაბეზღებენ უფლის წინაშე და თავადვე აწვდიან იმის უტყუარ საბუთს, რომ შეურაცხვყოთ, ვფლანგავთ და განვაბნევთ ღვთის წყალობით ბოძებულ სიმდიდრეს, ქონებას, ნიჭს, მადლსა და სიკეთეს.

ჩვენი ცოდვების მაუწყებელნი ცის ანგელოზებიც არიან, ვითარცა ღვთის მსახური სულები, რომლებიც ჩვენს საოხად, შეწევნად და საკურნებლად მოივლინებიან ზეციდან. მათ ჩვენი შუამდგომლების წმინდა ლოცვები მიაქვთ ზეცაში, მაგრამ ჩვენ ურჯულოებას, ცოდვებსა და უკეთურებასაც გააცხადებენ ხოლმე ღვთის წინაშე. როგორც ვიცით, ანგელოზი მაუწყებელს ნიშნავს. გავიხსენოთ რამდენიმე მაგალითი წმიდა ბიბლიიდან.

დანიელ წინასწარმეტყველმა ბოლოჟამის ხილვა იხილა, შეძრწუნებულს ხმა მოესმა, წმიდა გაბრიელ მთავარანგელოზს რომ უთხრა: „გაბრიელ, აუხსენი მაგას ეგ ხილვა!“ (დანიელის წინასწარმეტყველება 8,16). მთავარანგელოზმა დანიელს ყოველივე აუხსნა, თან გააფრთხილა, რომ არავისთვის ეთქვა, რაც იხილა და გაიგონა, რადგან შორეულ დღეებს შეეხებოდა (იქვე, 8,26).

ტობითის წიგნში წმიდა რაფაელ მთავარანგელოზი მფარველობს მოგზაურობაში მყოფ ყმაწვილს ტობიას, ტობითის ძეს, მის ცოლსა და მამას. ის ტობითს განკურნავს და ვერცხლსაც გაუჩენს. წმიდა რაფაელ მთავარანგელოზი დიდებული, სწორედ რომ ღვთაებრივი დარიგებით მიმართავს მამასა და შვილს, რომლებმაც მადლიერება გამოხატეს მის მიმართ. იგი ამბობს:

„კარგია ღვთის კურთხევა და მისი სახელის განდიდება. მოწიწებით გააცხადეთ ღვთის საქმეები და ნუ დაიზარებთ მის სამადლობელს. კარგია მეფის საიდუმლოს შენახვა, მაგრამ ღვთის საქმეთა გამოცხადება დიდებით ხამს. ქმენით სიკეთე და ბოროტება ვერ მოგაგნებთ თქვენ. სიკეთეა ლოცვა მარხვით, მოწყალებით და სამართლიანობით. სჯობს მცირედი და სამართლიანობით, ვიდრე მრავალი და უსამართლობით. უმჯობესია მოწყალების გაღება, ვიდრე ოქროს დაუნჯება. მოწყალება ხომ სიკვდილისგანაც იხსნის კაცს და განწმედს ყოველგვარი ცოდვისგან. მოწყალების გამღებნი და სიმართლის მყოფელნი სიცოცხლით აღივსებიან, ხოლო ცოდვილნი თავისი თავის მტრები არიან“ (ტობითი 12,6-10).

წმიდა რაფაელ მთავარანგელოზი მამა-შვილის სათნოებებს იხსენებს და ტობითს ეუბნება: „როცა ლოცულობდით შენ და შენი რძალი სარა, მე აღვავლინე თქვენს ლოცვებზე შეხსენება წმიდის წინაშე. როცა მარხავდი მკვდრებს (ტობითი სიცოცხლის ფასად ღამით, ჩუმად მარხავდა გარდაცვლილ ებრაელებს), მაშინაც შენი თანამდგომი ვიყავი. რომ არ დაიზარე, ადექი და მიატოვე შენი სუფრა, რათა წასულიყავი მიცვალებულის გასაპატიოსნებლად, არ დაფარულა ჩემთვის შენი სიქველე, არამედ მეც შენთან ვიყავი. ახლა მომავლინა მე ღმერთმა შენი და შენი რძლის სარას განსაკურნავად. მე ვარ რაფაელი, ერთი იმ შვიდ წმიდა ანგელოზთაგანი, რომელნიც აღავლენენ წმიდათა ლოცვებს და ამაღლდებიან წმიდის დიდების წინაშე“ (ტობითი 12,12-15) - ასე დაასრულებს თავის გამოცხადებას წმიდა მთავარანგელოზი რაფაელი.

როგორც დავრწმუნდით, წმიდანთა ლოცვებს ანგელოზები აღავლენენ უფლის წინაშე, ისინი გვმფარველობენ, მათ სიხარულით მიაქვთ უფალ ღმერთთან უწყება ჩვენს სათნოებაზე, მაგრამ ჩვენს ცოდვებს დამწუხრებულნი აუწყებენ.

ასე რომ, „ორგული მნის“ იგავში ნათქვამი შეასმინეს ანგელოზთა მიერ ღმერთთან მიტანილ უწყებას უნდა გამოხატავდეს იგავურად. არქიეპისკოპოსი სილვესტრი შენიშნავს, რომ ჩვენს ცოდვებს ბოროტი სულებიც განუცხადებენ ხოლმე ღმერთს. რა თქმა უნდა, ანგელოზთაგან განსხვავებით, ისინი სიხარულითა და ყიჟინით ამცნობენ უფალ ღმერთს ამას, რადგან დრტვინვა და ცილისწამება ხომ სწორედ მათი ხელობააო, - დასძენს არქიეპისკოპოსი.

არც ის უნდა დავივიწყოთ, რომ უფალი ღმერთი ყოვლისმხილველი, ყოვლისმცოდნე და ყოველთა გულთა მეცნიერია! იერემიას წინასწარმეტყველების წიგნში მოგვესმის იერემიას მიმართ ნათქვამი უფლის სიტყვა:

„უნდოა ყველას გული და უკურნებელი, ვინ შეიცნობს მას? მე, უფალი, გულთამხილავი ვარ და ზრახვათა გამომცნობელი, რათა თითოეულს მივაგო თავისი საქციელის მიხედვით, როგორც მისი მოქმედება იმსახურებს“ (იერემიას წინასწარმეტყველება 17,9-10).

წმიდა მოციქული პავლე უფლის ყოვლისმხილველობაზე გვიბრძანებს: „არარაჲ არს დაბადებული დაფარულ წინაშე მისსა, არამედ ყოველივე შიშუელ და ქედ-დადრეკილ არს წინაშე თუალთა მისთა“ (ებრაელთა მიმართ 4,13). თავად უფალი იესო ქრისტე გვიმოწმებს, რომ მისგან „არა არს დაფარული, რომელი არა გამოჩნდეს, და არცა საიდუმლოჲ, რომელი არა გამოცხადნეს“ (მათე 10,26).

აი რა უნდა ვიგულისხმოთ და რას ნიშნავს „ორგული მნის“ იგავში ნათქვამი: ესე შეასმინეს მას, ვითარცა განაბნია ნაყოფი მისი.

ამგვარი უწყების შემდეგ, ბუნებრივია, მდიდარ პატრონს თავისთან უნდა ეხმო შერცხვენილი და სულწარწყმედილი მნე.

„რაჲ არს ესე?“: ჟამი სინანულისა

„ორგული მნის“ იგავში ვკითხულობთ:

„და მოუწოდა და ჰრქუა მას: რაჲ არს ესე, რომელი მესმის შენთჳს? მომეც მე სიტყუაჲ სამნოჲსა შენისა, რამეთუ არღარა ჴელ-გეწიფების ამიერითგან მნეობად“ (ლუკა 16,2).

მაშასადამე, შეიტყო თუ არა მდიდარმა კაცმა ეს თავზარდამცემი ამბავი, იმწამსვე მოიხმო თავისი მნე და უთხრა: ეს რა მესმის შენზე? ჩამაბარე შენი სამნეო, სამოურაო ანგარიში, რადგან ამიერიდან აღარა გაქვს მნეობის უფლება, აღარ გიწერია ჩემი მოურავობაო.

პატრონს მართლაც ელდასავით ეცა ეს შეტყობინება, რაც ჩანს მისივე შეძახება-შეკითხვიდან: ეს რა არის, ეს რა მესმის შენზეო! პატრონი არც დაკითხვას უმართავს მას, საყვედურის კვალიც არ იგრძნობა ამ შეძახებაში. ეს უფრო გაოგნებული და გულდაწყვეტილი კაცის საყვედურია, იმ კაცისა, რომელიც მთლიანად, მთელი გულით ენდობოდა და უმტყუნეს.

მოუწოდა და ჰრქუა - უფალი აქ უპირველესად გულისხმობს განსაცდელებს, სნეულებებს, უბედურებებს, გაჭირვებას, რაც ზეციდან სწორედ გონს მოსასვლელად ეგზავნება ცოდვილს. „ყოველივეს თავისი დრო აქვს და ყველაფერს თავისი ჟამი ამ ცისქვეშეთში“ , - გვასწავლის ეკლესიასტე (ეკლესიასტე 3,1). ასე დაჰკრავს ხოლმე ჟამი გონს მოგებისა, უფლის მოწოდების შესმენისა - ჟამი სინანულისა!

ამგვარი მოწოდებით უფალს ტკბილი ძილბურანიდან გამოჰყავს ცოდვის მქმნელი, აფხიზლებს მას, თვალს უხელს, რომ თავადვე დაინახოს საკუთარი წარწყმედა, განიცადოს სიმწარე ცრუტკბილი წუთისოფლისა. სწორედ ეს უნდა ამოვიკითხოთ მდიდარი პატრონის შეკითხვიდან: ეს რა არის, რა მესმის შენზეო.

პატრონის მიწოდება, სინამდვილეში, უფლის ხმაა. წუთისოფლის შვილთა ცოდვების გამო შეწუხებული უფლის ხმა აუცილებლად მოესმება ზეცადან იმას, ვინც ერთხელ მაინც დაფიქრდება საკუთარ ცოდვიანობაზე. ეს ზეციური ხმა ცოდვილის სინდისს აღვიძებს და, თუ თვითონვე არ ჩაქოლა ეს ხმა, იქნებ, გულში მაცხოვნებელი სინანულიც ეწვიოს.

ასე იწყებს ცოდვილი ფიქრს: ეს რა ვქენი?! ღმერთმა ამდენი საკეთე მიყო, ამოდენა ქონება მომანდო საპატრონებლად, მე კი რა ჩავიდინე? ბოროტად გამოვიყენე ეს სანატრელი ნდობა უზენაესისა!..

პატრონისაგან უსიტყვოდ წამოსული მნე ამიტომაც ამბობს თავისთვის: რაჲ ვყო? - რა ვქნაო?

მნე არც ეპასუხება თავის პატრონს, არც თავს იმართლებს, არაფერს ამბობს, მდუმარედ ისმენს მისგან მოტყუებული და გაწბილებული პატრონის საყვედურსა და განაჩენს.

მდიდარი პატრონი იმასაც ამბობს, რომ ორგულმა მნემ სამნეო ანგარიში უნდა ჩააბაროს მას, რადგან თავისი უპატიოსნობითა და ცოდვათქმნადობით მნემ თვითონვე დაკარგა უფლება მნეობაზე:

„მომეც მე სიტყუაჲ სამნოისა შენისაი, რამეთუ არღარა ჴელ-გქწიფების ამიერითგან მნეობად“ (ლუკა 16,2).

იგავში ამგვარადაა გამოთქმული განაჩენი, რომელიც პატრონმა თავის მნეს გამოუტანა. ეს განაჩენი იგავური გაფრთხილებაა, ერთგვარი შეხსენებაც არის, იმის გამო, რომ ყველა ცოდვილს აუცილებლად მოსთხოვენ ანგარიშს - ჯერ სიკვდილის შემდეგ, მერე კი საბოლოო სამსჯავროზე. ამ განაჩენის, ანუ უფლისმიერი მოწოდების, ერთ-ერთი მიზანი ცოდვილის სინდისის-გამოღვიძებაა. იგავში უსამართლო ორგულ მნეს მართლაც შეაწუხებს სინდისი. განაჩენის მოსმენით თავზარდაცემულ მნეს აღმოსდება: რაჲ ვყო? - რა ვქნაო! მნეს პატრონი აუწყებს, რომ მას მნეობის უფლება წაერთმევა: არღარა ჴელ-გეწიფების ამიერითგან მნეობად.

იგავის ეს ნაკვეთი უფლის მეტად მნიშვნელოვან იგავურ სწავლებას შეიცავს: მნემ საქმისადმი მხოლოდ და მხოლოდ თავისი უმართებულო, უპატიოსნო დამოკიდებულების გამო დაკარგა მნეობა. ასე კარგავს ადამიანი ღვთისგან ბოძებულ წყალობას, როდესაც იგი ბოროტად იყენებს მას, სცოდავს და თვითონვე იწყვეტს ღვთისგან მონიჭებულ მადლს.

უფალი იმასაც გვასწავლის, რომ ჩვენზე მონდობილ ზეციურ საუნჯეს დიდი სიფრთხილით უნდა მოვეპყროთ. კომენტატორთა ერთი ნაწილის თქმით, ეს არის უფლის იგავური სწავლება სინანულზე, იმის აღიარებაზე, რაც უმართებულოდ, ცოდვისმიერად ჩავიდინეთ. ამას გვიმოწმებს წმიდა პავლე მოციქულის გაფრთხილებაც: „ღმერთი უბრძანებს ყველა კაცს, რომ მოინანიონ. ვინაიდან დაადგინა დღე, როცა სიმართლით განიკითხავს ქვეყნიერებას მისგანვე წინასწარ არჩეული კაცის (ქრისტეს) მიერ, ვისითაც მისცა რწმენა ყველას იმის წყალობით, რომ მკვდრეთით აღადგინა იგი“ (საქმე მოციქულთა 17,30-31).

მაშასადამე, მდიდარი კაცის პირით უფალი ამ იგავში კიდევ ერთხელ დაგვაფიქრებს მაცხოვნებელ სინანულზე, სიკვდილისა და საბოლოო სამსჯავროსათვის მზადებაზე, რათა ამ ორგული მნის დღეში არ ჩავცვივდეთ და ზეციური მნეობის უფლება სამუდამოდ არ დავკარგოთ.

მდიდრის წინაშე წარმდგარი მნე გვაგონებს უმოწყალო მონას - „უმოწვალო მონის“ იგავიდან (მათე 18,21-35). ეს მონა ორგზის წარდგა მეფის წინაშე: ერთხელ, როცა ვალების გადახდა მოსთხოვეს და აპატიეს, იმის იმედად, რომ ის საბოლოოდ მოეგებოდა გონს, მეორედ კი უმოწყალობის ცოდვით დამძიმებული მიჰგვარეს, ოღონდ უკვე არა მოწყალე მეუფეს, არამედ სამართლიან მსაჯულს, რომელმაც სამუდამო სატანჯველი მიუჩინა მას, რადგან ამ მონამ, ორგული მნის მსგავსად, თავისი გაუფრთხილებლობით დაკარგა უფლება ღვთის წყალობაზე, უგუნურად მოიქცა, ბოროტად მოეპყრო მოყვასს და ეს აღარ აპატიეს!

თუმცა, ორგული მნე პატრონმა ჯერ გააფრთხილა, ამიერიდან აღარ შეგეძლება მოურაობაო, ანუ დადგა ჟამი, როცა გონს უნდა მოეგო: ახლა მომეცი შენი ანგარიში და, თუ დამტკიცდა, ესე იგი, თუ გონს არ მოეგები, არ აღიარებ შენს ცოდვებს და არ განეშორები მათ - მაშინ კი მართლაც სამუდამოდ წაგერთმევა ეს უფლებაო. მნის ანგარიშგების ერთ-ერთი იგავური მნიშვნელობაც ეს არის.

„რაჲ ვყო?“

პატრონის გაფრთხილებით გამოფხიზლებული მნე ფიქრობს: „რაჲ ვყო, რამეთუ უფალი ჩემი მიმიღებს სამნოსა ჩემსა? საქმედ არა ძალ-მიც, თხოვად მრცხუენის“ (ლუკა 16,3) - რა ვქნა? აგერ, ჩემი ბატონი მოურავობას მართმევს. სხვა ხელობა მე არ მაქვს და მათხოვობა კი მერცხვინებაო.

მნის ამგვარი დაფიქრება თუ ჩაფიქრება, როგორც განმარტავენ, მის მიერ ცოდვათა აღიარების ტოლფასია. იგავში იგი თავის დანაშაულს აღიარებს, ხედავს, რომ არაფერი კეთილი მას არ უქმნია. ბატონი მოურავობას მართმევსო, - ამბობს მნე, და ამას უეჭველად მიიჩნევს, არც აპირებს თავის მართლებას, არც იმის იმედი აქვს, რომ პატრონი შეუნდობს. ახლა მარტო იმაზე ფიქრობს, რით, რა საშუალებებით დააღწიოს თავი ამ გამოუვალ მდგომარეობას.

ვიმეორებთ, სამნოს მიღება, ანუ მნეობისგან განთავისუფლება, პატრონის მიერ ამ ორგული მნის დათხოვნა, იგავურად ნიშნავს საკუთარი სულის ცოდვებით წარწყმედას, ასევე განუმზადებლობას როგორც სიკვდილისთვის, ასევე ღვთის წინაშე წარდგომისათვის.

მაშასადამე, მნე გონს მოეგო და მთელი სიგრძე-სიგანით განიცადა, რომ იგი სცოდავდა, რის გამოც ღვთის წინაშე ვეღარ წარდგებოდა განმართლებული. მნემ არ გაიმართლა თავი პატრონის წინაშე, მხოლოდ გულში აღიარა ცოდვები, და ახლა მას, როგორც ერთ-ერთი კომენტატორი შენიშნავს, ერთი ნაბიჯიღა აშორებს სინანულისგან.

იგავის ამ ნაკვეთში, როდესაც ჩაფიქრებული მნე თავზე დატეხილ განსაცდელსა და გაჭირვებას აანალიზებს, ცოდვილ მნეს ჯერ კიდევ არ სწვევია სინანული, იგი მხოლოდ აწონ-დაწონის იმ ვითარებას, რომელშიც საკუთარმა ცოდვათქმნადობამ ჩააყენა.

ორგული მნე ამბობს: საქმედ არა ძალ-მიც, თხოვად მრცხუენისო. შესაბამის რუსულ თარგმანში წერია, მიწის თხრა არ შემიძლიაო: копать не могу ახალ ქართულში კი ვკითხულობთ: თოხნა არ შემიძლია.

საქმე ძველ ქართულში ქმნასა და კეთებას ნიშნავდა. მაშასადამე, მნე დარდობს, რომ მას შრომა არ შეუძლია, შრომას არ არის მიჩვეული. აქამდე მნე საქმეს არ იქმოდა, იმ საქმეს, რომელიც დიდი ძალისხმევით, კეთილსინდისიერებით, გულმოდგინებით, პატიოსნებითა და ერთგულებით ხორციელდება. აი სწორედ ასეთი შრომა იყო მნისთვის უცხო, რადგან იგი უშრომელი, უკანონოდ მითვისებული ნაყოფით ხარობდა და ამგვარ ცხოვრებას იყო მიჩვეული.

საქმე ახალ ქართულ თარგმანში თოხნით გადმოიცემა. კომენტატორები ამ იგავურ თქმაში მარხვისა და სინანულის მნიშვნელობას ჭვრეტენ. მნე იმასაც წუხს, რომ აქამდე იგი არც მარხულობდა და არც სინანულს განიცდიდა. მნე დასძენს: თხოვნა მერცხვინებაო. თხოვნას (просить) ლოცვის მნიშვნელობა ენიჭება იგავში და, მაშასადამე, მნეს აქამდე არც ლოცვით შეუწუხებია თავი.

ასე რომ, უფალმა იგავურად იმ ცოდვილის კლასიკური სახე გამოგვიძერწა, რომლის მსგავსნი დღესაც მრავლად არიან: უკანონო, ზედმეტ შემოსავლებს შეჩვეულები, მოკლებულნი არიან კეთილქმნადობასა და სათნოებებს; სულიერებას მოწყვეტილებს ზეცა არ ახსენდებათ, ათასში ერთხელ თუ აიხედგვენ ცისკენ (ისიც ამინდის გამოსაცნობად ან ჭექა-ქუხილისას); სულის საზრდოს არსებობაზე, როგორც წესი, წარმოდგენაც არ აქვთ, რომ აღარაფერი ვთქვათ ეკლესიური ცხოვრების წესზე, რომელიც დაუცხრომელი მარხვა-ლოცვითა და გულწრფელი სინანულით უნდა იყოს აღსავსე.

ვინც საკუთარ ყოველდღიურ ცხოვრებაში კანონად დაიწესებს მარხვასა და ლოცვას, აღსარებას, სასოებითა და კრძალვით მიიღებს სინანულისა და ზიარების წმიდა საიდუმლოებს და ამას ცხოვრების წესად დაიმკვიდრებს, იგი აღარ იტყვის ორგული მნის მსგავსად: საქმე არ ვიცი, თოხნა არ შემიძლია და თხოვნაც მრცხვენიაო.

ვინ იცის, ჩვენც რამდენჯერ გვითქვამს: მრცხვენია, როგორ ვთქვაო, და აღარ მივსულვართ აღსარებისთვის, კიდევ ერთხელ გადაგვიდვია სულისათვის ესოდენ საშური, ყველაზე უფრო სასარგებლო წმიდა საიდუმლოს აღსრულება; რამდენჯერ ვერ გვილოცია გულიდან ამოხეთქილი ლოცვით და აქაც იმავე მიზეზს შევუფერხებივართ, რადგანაც სირცხვილს გადაუფარავს წადილი გადარჩენისა.

უფალიც ამას ამხელს, ამას დაგვანახვებს, და თან ტკბილად გვანუგეშებს: ნუ შეგრცხვება, რადგან არათუ შენი ცოდვა, შენი თმის ყოველი ღერი მაქვს აღრიცხული: ესეც იცოდე, რომ მე სულმოუთქმელად ველოდები შენს სინანულსა და აღსარებას, რადგან იმაზე მეტად მინდა შენი გადარჩენა, ვიდრე შენ თვითონ გაქვს ამის სურვილი.

სინანულის ნაყოფი სათნოებაა

გონს მოსული ორგული მნე მიხვდა, რომ მას იმგვარი ცხოვრების წესისათვის უნდა მიემართა, სადაც, მარხვა-ლოცვასა და სინანულთან ერთად, მოწყალებისა და სათნოებისთვისაც უნდა მიეჩინა ადგილი. ამიტომ ამბობს იგი:

„უწყი, რაჲ ვყო, რაითა რაჟამს გარდავდგე მნეობისგან, შემიწყნარონ მე სახლთა მათთა“ (ლუკა 16,4) - ვიცი, რაც უნდა ვქნა იმისთვის, რომ თავიანთ სახლებში (ოჯახებში) მიმიღონ, როცა მოურაობას ჩამომართმევენო. მნე თავისი პატრონის მოვალეებს გულისხმობს, რომლებსაც იგი დაუყოვნებლივ მოიხმობს სათითაოდ.

საგანგებოდ მიაქცევენ ყურადღებას იმას, რომ ეს მოვალეები, თანამდებნი, სწორედ პატრონის მოვალეები არიან და არა მნისა, ესე იგი, პატრონის, ანუ უფლის ვალი აქვთ და, მაშასადამე, ცოდვილნი არიან. როგორც იგავიდან ჩანს, მნემ ეს მოვალეები შეავიწროვა და მოატყუა. ესე იგი, მან მოყვასისადმი სიყვარულის, მოყვასობის ქრისტიანული მცნება დაარღვია.

მაგრამ მნეს გაუჩნდა იმედი, სასოება იმისა, რომ ჯერ კიდევ შეიძლებოდა საქმის გამოსწორება და, თავისი უსაქმურობის, უპატიოსნობის, არაკეთილსინდისიერების წილ, იგი შეძლებდა პატრონისთვის, ანუ ღვთისათვის, მოსაწონი, სათნო საქმის ქმნას.

ამ საქმეს მოწყალების სათნრება ჰქვია.

სულის საცხონებლად

„ორგული მნის“ ამ ნაწილში (მხედველობაშია მნის ჩაფიქრება, განსჯა და გადაწყვეტილების მიღება) უფალი თავის კიდევ ერთ მნიშვნელოვან იგავურ სათქმელზე ამახვილებს ჩვენს ყურადღებას:

მარხვაც, ლოცვაც, სინანულიც და სათნოებაც კაცმა სიცოცხლეში უნდა მოასწროს, თორემ, სიკვდილის შემდეგ იქ, იმქვეყნად, ამისთვის აღარც ადგილი იქნება და აღარც დრო.

„მდიდარი და გლახაკი ლაზარეს“ იგავში უფლის მიერ საგანგებოდ ვითარდება ეს აზრი, კერძოდ, ის, რომ ჯოჯოხეთში გვიანღაა თითზე კბენანი. ასევე დააგვიანდა ხუთ უგუნურ, სულელ ქალწულს და სასუფევლის კარიც მათ იმავე მიზეზით დაეხშოთ, რადგან დროულად არ მოიმარაგეს ზეთი და ლამპრებიც ვერ მომართეს, ანუ განმზადებულნი ვერ შეეგებნენ შუაღამით მოულოდნელად მობრძანებულ ზეციერ სიძეს.

სწორედ ასევე, ჯოჯოხეთში მყოფი ცოდვილი ვერც თოხნას, ვერც იმ სათნო საეკლესიო საქმეებს, ვეღარც ლოცვას შეძლებს და ვეღარაფრით გადაირჩენს თავს, რადგან ჯოჯოხეთში არც ოქროა მიწაში დამარხული, რომ ამოთხაროს, და ვეღარც სინანულის ცრემლი წამოედინება თვალთაგან, ვეღარც მის ხვეწნა-მუდარას შეისმენს ვინმე და ვეღარც ვეღარავინ შეეწევა, არამედ მხოლოდ ჯოჯოხეთის აღუვსებელი ხახა შემოაჩერდება, და იქნება „იქ ტირილი და ღრჭენა კბილთა“, ანუ მარტო იმის სინანული, რომ უკვე გვიანაა - სამარადისოდ დაგვიანებულია!

ამავეს ბრძანებს სოლომონ ბრძენი თავის იგავებში: „იქ ღატაკთა კვნესის წამყრუებელი თავადაც იყვირებს, მაგრამ არ იქნება შეწყნარებული“ (21,13).

ასე რომ, მნის ჩაფიქრება და გონს მოსვლა იგავურად ცოდვილის იმ სულიერ მდგომარეობას გვიხატავს, როდესაც იგი აღსასრულზე, სიკვდილზე, ამქვეყნიდან იმქვეყნად გადასვლაზე ჩაფიქრდება და თავისი ცოდვების სიმძიმეს იგრძნობს. იგი შეიგნებს, რომ სიკვდილის შემდეგ უკვე ყველაფერი გვიან იქნება, და გადაწყვეტს, როგორმე შეიმსუბუქოს ეს უმძიმესი ტვირთი, რომელიც თავისივე ხელებით შეკრა საგულდაგულოდ და ქედზეც დაიდო, რაც ჯოჯოხეთის ცეცხლოვან ტალღებში დანთქმას უქადის.

ამგვარ სულიერ მდგომარეობას ადამიანი დიდხანს ვერ უძლებს და იგი, ადრე თუ გვიან, აუცილებლად შეეცდება, მოძებნოს გამოსავალი, რაც მას გადარჩენისა და ხსნის გზად ესახება.

„და მოუწოდა კაცად-კაცადსა თანამდებსა“

ორგული მნეც იღებს ასეთ გადაწყვეტილებას: მან ისე უნდა წარმართოს თავისი მომავალი ცხოვრება, რომ პატრონის მოვალეებმა, ანუ მისმა მოყვასებმა, მის გვერდით მყოფმა მეგობრებმა და ძმებმა, თავიანთ ოჯახებში მიიღონ.

მაშასადამე, აქამდე იგი მათგან შორს იჭერდა თავს, არ კადრულობდა, არც მისვლა-მოსვლა ჰქონდათ - მოკლედ, ისინი შორი-შორს იყვნენ და არც სიყვარული სუფევდა მათ შორის: სახლში, ოჯახში მიღება იგავში სწორედ მათ სიახლოვეს, ერთობასა და სიყვარულს ნიშნავს.

მოვალეებში ზოგი მოყვასს ხედავს - მოყვასს, რომელიც მნეს ისე უნდა ჰყვარებოდა, „ვითარცა თავი თვისი“. შენიშნავენ, რომ მოვალეები არ უნდა იყვნენ მონები, რადგან მათ, ჯერ ერთი, საკმაოდ დიდი რაოდენობის ზეთი და ხორბალი აქვთ აღებული ვალად, მეორეც, მონებს ვალად არაფერს აძლევდნენ, ისინი ყოველმხრივ უუფლებონი იყვნენ და არც ვალის აღება შეეძლოთ.

ეს მოვალეები არც ღარიბი მეზობლები უნდა იყვნენ ამ მდიდარი პატრონისა და არც დაქირავებულნი. იგავში ნახსენებია თანამდები, ანუ მოვალე, რასაც, ცხადია, თავისი იგავური მნიშვნელობა აქვს. უკვე ითქვა, რომ ისინიც, მნის მსგავსად, პატრონის მოვალეები არიან, ანუ, იგავურად, ისეთივე ცოდვილნი და უქონელნი ღვთის წინაშე, როგორც ეს მნეა. „სხვები ბრძანებენ, რომ ეს მოვალეები ანგელოზები და მართალთა სულებიც შეიძლება იყვნენ. თუმცა სამართლიანად შენიშნავენ, რომ ერთი იგავური სახისთვის ერთდროულად რამდენიმე განსხვავებული მნიშვნელობის მინიჭება არაერთ წინააღმდეგობას წარმოშობს, რაც არ არის მართებული.

„ორგული მნის“ იგავის კომენტატორთაგან უმეტესობა ამ მოვალეებს კონკრეტულ იგავურ მნიშვნელობას მიაწერს: ესენი ღატაკები არიანო, - ამბობენ ისინი, - ის ღატაკები, რომელთაც მნის მიერ მოხვეჭილი ქონება ეკუთვნით. რადგან ღმერთმა ერთადერთი მიზნით გვიბოძა ყოველივე, რაც გვაქვს: სიცოცხლე, ჯანმრთელობა, ქონება, თანამდებობა, ცოდნა, უნარი - ეს ყველაფერი მოყვასის სამსახურებლად მოგვეცა ღვთისგან.

უფლის იგავის განმარტების გამიზნულობა

იგავში ჩანს ორი მოვალე. ცხადია, ამ მდიდარ კაცს გაცილებით მეტი მოვალე ეყოლებოდა. მაგრამ უფალმა იგავში მარტო ორი მაგალითი წარმოადგინა იმის საჩვენებლად, თუ როგორ განახორციელა მნემ თავისი გადაწყვეტილება.

ამიტომ, სამართლიანად გვაფრთხილებენ კომენტატორები და წმიდა მამები, რომ იგავური სათქმელის განჭვრეტისას არ შეიძლება, რაიმე გადამწყვეტი მნიშვნელობა მიენიჭოს იმას, თუ რატომ არის იგავში მარტო ორი მოვალე; ან: რაღა მაინცდამაინც ზეთისა და ფქვილის გამო მახვილდება ყურადღება, და სხვა მისთანები.

ზეთი და ფქვილი აქ, ამ იგავში, მართლაც არ განსაზღვრავს და არ ატარებს რაიმე ღირებულ იგავურ მნიშვნელობას, როგორც ეს არის, მაგალითად „ათი ქალწულის“ იგავში, სადაც ლამპრების გასამართი ზეთის მოუმარაგებლობა სულიერ მოუმზადებლობაზე მიგვანიშნებს; ან კიდევ „უძღები შვილის იგავში“ ზვარაკის დაკვლა, რაც სულიერი ნუგეშით გაძღომის ტოლფასია; ანდა „მეფის ძის ქორწილისა“ და „დიდებული სერობის“ იგავებში დაგებული პური, რომელიც ქრისტეს წმიდა ხორცის გამომხატველია იგავურად.

ეს ორი მოვალე და მათ მიერ ხელახლა გადაწერილი ხელწერილები „ორგული მნის“ იგავში მხოლოდ სიუჟეტური ქსოვილის, ბუნებრივი იგავური თხრობის ერთ-ერთი დეტალია, რომლითაც მნის გადაწყვეტილების განხორციელების ეპიზოდი იძერწება იგავში. უფალი იგავის ამ ნაკვეთით გვიჩვენებს, რომ მნემ საგანგებო გადაწყვეტილება მიიღო და განახორციელა კიდეც.

ამჯერად პირდაპირი, ზედაპირული შინაარსი ამოვიკითხოთ „ორგული მნის“ იგავის იმ ნაწილიდან, სადაც მნე თავის გადაწყვეტილებას განახორციელებს. მნე მანამდეც ატყუებდა თავის პატრონს და თავის გადასარჩენად ახლაც ტყუილი მოიფიქრა.

„უწყი, რაი ვყო“: მნის გონიერება

უწყი, რაჲ ვყო - ვიცი, რაც უნდა გავაკეთოო! ერთ-ერთ კომენტატორს მიაჩნია, რომ ეს წამოძახილი უცაბედად გაჩენილი აზრის შედეგია, თითქოს მისმა უიმედო, უკიდურესად გამოუვალმა მდგომარეობამ აპოვნინა მნეს ეს გზა: მნე ხომ შრომას არ იყო ჩვეული, შავი დღისთვის არაფერი შემოუნახავს, მოწყალების თხოვნაზე კი ფიქრიც არ უნდოდა, და ახლა, როცა დრო აღარ ითმენს, სწრაფად უნდა იმოქმედოს.

სწორედ ამ დროს სჭირდება ხოლმე კაცს გაბედულება. და მნემ თავისი გაბედულება სიცრუის მოფიქრებით გამოიჩინა. მან სახელდახელოდ, ნაუცბათევად შეადგინა გეგმა, ოღონდ - ისევ უპატიოსნო, ისევ ტყუილსა და სიცრუეზე დაფუძნებული. მაგრამ ეს იყო უბედურებისგან თავის დასახსნელი გეგმა, რაც ითვალისწინებდა მოვალეებთან გარიგებას.

გაწბილებულმა მნემ ამ გეგმის შემწეობით დააპირა სიღატაკის, შერცხვენისა და მარტოსულობის არიდება. მუდამ ასეა, - ბრძანებენ კომენტატორები, - არაკეთილსინდისიერი საქმე აუცილებლად ბადებს სხვა, ახალ, მეორე არაკეთილსინდისიერ საქმეს, მეორე - მესამეს, და ასე გაიბმება ხოლმე ცოდვათქმნადობის ჯაჭვი.

მაგრამ ამ სიუჟეტური ნაწილით იგავში უფალი იმას მიგვანიშნებს, რომ ტყუილს შეჩვეულ და ტყუილებით დახელოვნებულ კაცს ისევ და ისევ ტყუილით გაჯერებული ხერხი მოაფიქრდება ხოლმე, რადგან რაც იცის, იმას იქმს!

ეს მნე იმედებს იმაზე ამყარებს, რაშიც უკვე გამოცდილი ჰყავს საკუთარი თავი - ეს არის მოხერხებულობა და ცბიერება. დიდ ჭკუასა და მიხვედრილობას რომ გამოიჩენს ხოლმე კაცი, ვთქვათ, დაწინაურებით, კარგი ლუკმის ხელში ჩაგდებით ან ვინმეს ნდობის სარგებლობით, აღფრთოვანებულნიც კი ვამბობთ: რა კარგად, რა ეშმაკურად მოახერხაო.

მნის არაკეთილსინდისიერება იმითაც ჩანს იგავში, რომ მან მოვალეები იხმო ცალ-ცალკე - კაცად-კაცადსა მოუწოდა, რათა ყველასთვის არ გაცხადებულიყო ტყუილი. მნე ამ მოვალეებსაც მიაღებინებს მონაწილეობას თავის მალვით ქმნილ არაკეთილსინდისიერებაში - ტყუილში.

თუმცა ამჯერადაც, კომენტატორების რჩევით, ფრთხილად უნდა მოვეკიდოთ ამ ხელწერილების გადაწერას, რათა არაფრის მთქმელი განმარტებები არ შეგვრჩეს ხელთ. ვიმეორებთ, იგავის ამ მონაკვეთში მნიშვნელოვანია მნის მიერ არაკეთილსინდისიერი გზის არჩევანი, რითაც ის თავის გადარჩენას ცდილობს.

მნისა და მოვალეების „შეთქმულება“

ხელწერილების მიხედვით, ორ მოვალეთაგან ერთს მდიდარი პატრონისა მართებს 100 საწნეხელი ზეთი, რაც რამდენიმე ათასი ლარის ღირებულების ზეითუნის ზეთს უტოლდება. მეორის ვალი, იგავის მიხედვით, 100 სათოველია, ანუ 100 კოდი ხორბალია, რაც პირველ ვალზე მეტი ღირებულებისაა. სწორედ ეს იყო ჩაწერილი ორი მოვალის ხელწერილებში, როდესაც მათ მდიდარი პატრონისგან ორგული მნის შუამავლობით სესხი აიღეს.

მაგრამ იგავის მკითხველისთვის ისიც აშკარაა, რომ არც ერთის და არც მეორის ღირებულება სინამდვილეს არ შეესაბამება. ის, რაც მნემ თავდაპირველად ჩააწერინა მოვალეებს ხელწერილებში, რეალურზე მეტი ოდენობაა. 100 საწნახელ ზეთსა და 100 კოდ პურში მნემ პატრონის მიერ დადებულ ფასზე მეტი გამოართვა მოვალეებს და სხვაობა მიითვისა.

მნემ ამ მოვალეების გაჭირვებით ისარგებლა, უფრო სწორად რომ ვთქვათ, ორგულმა მნემ ბოროტად გამოიყენა თავისი მდგომარეობა: პატრონსაც უორგულა, ზედმეტი ფასის დადებით მოატყუა, და მოვალეებსაც გამოსძალა, მათ ხარჯზე მოითბო ხელი. როგორც ჩანს, მნეს ჩვევად ექცა ამგვარი მომხვეჭელობა, ჩვევა კი რჯულზე უმტკიცესია, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ჩვევას ხელმრუდობით გამოზრდი და უპატიოსნობით გააჯერებ.

იგავში უფალი სწორედ ამას მიგვანიშნებს, როდესაც მნისა და მოვალეების „შეთქმულების“ სურათს გვიხატავს. მნე თითოეულ მოვალეს ეკითხება: რაოდენი თანა-გაც უფლისა ჩემისა? - რამდენი გმართებსო ჩემი პატრონისა. ხელწერილებში ჩაწერილი ვალი - 100 საწნეხელი ზეთი და 100 კოდი პური - ასახავს მნის სიცრუეს, ორგულობას და არაკეთილსინდისიერებას, რადგან ჩაწერილი ვალის ოდენობა, როგორც უკვე ითქვა, არ ემთხვევა პატრონისგან დადებულ ფასს.

მდიდარმა პატრონმა თავის მნეს სამნეო ანგარიში მოსთხოვა იმის დასტურად, მართლები იყვნენ თუ არა ის დამსმენები, რომლებმაც მნის ორგულობა გაამჟღავნეს.

რაჲ ვყო? - ასე იკითხავს შერცხვენილი და გაწბილებული მნე. მართლაც, რა უნდა ექნა მნეს, რა უნდა მოემოქმედა, რომ ანგარიშიც გაესწორებინა და თავისი შეცდომაც გამოესწორებინა? მნე თავისუფალი იყო თავის არჩევანში: მას შეეძლო, მთლიანად გაენადგურებინა ხელნაწერები, ანუ ანგარიში მოესპო. მაგრამ ეს იქნებოდა მისი დანაშაულის ყველაზე დიდი მტკიცებულება. მნეს თავის მართლებითაც შეეძლო, ეცადა საკუთარი მდგომარეობის გამოსწორება. მაგრამ მან სხვა გზა აირჩია: ჯერ მოვალეებთან აღადგინა სამართლიანობა: მათ ის დაუბრუნა, რაც წარტაცა და გამოსძალა. მხოლოდ ამის შემდეგ აპირებდა პატრონისთვის თავისი ანგარიშის წარდგენას.

ყოველივე ეს მნემ მეტად მოხერხებულად განახორციელა: ცალ-ცალკე იხმო თითოეული მოვალე, შეუმცირა ვალის ოდენობა და ხელახლა გაუფორმა სესხი, ახალი ხელწერილები დააწერინა. გადაწერილ ხელწერილებში მოვალეებს მნემ იმ ოდენობის ვალი ჩააწერინა, რაც სინამდვილეში ჰქონდათ მისაცემი მდიდარი პატრონისათვის.

„ასი საწნეხელი ზეთისაი“ და „ასი სათოელი იფქლისაი“

ერთი მოვალის 100 საწნეხელი ზეთი მნემ 50-ით შეანაცვლა, მეორის 100 კოდი ხორბალი კი - 80-ით. ეს იმას ნიშნავს, რომ თავისი ორგულობით მნემ პირველი მოვალისგან ერთი იმდენი მოიხვეჭა, რამდენიც სინამდვილეში ჰქონდა ამ მოვალეს. მეორისაგან კი მნეს მოხვეჭილი ჰქონდა 20 კოდი ხორბლის ღირებულება, ესე იგი, სინამდვილეში არსებული ვალის მეხუთედი.

ასე რომ, 50 საწნახელი ზეთი და 20 კოდი ხორბალი მნის უპატიოსნობაზე ღაღადებს იგავში და იმ ზარალზეც მიგვითითებს, რაც მან თავის მოყვასს მიაყენა.

ვალის ოდენობათა სხვა, უფრო ღრმა იგავური მნიშვნელობის ძიებისგან ამ იგავის კომენტატორები თავს იკავებენ. თუმცა კავკასიის არქიეპისკოპოს სილვესტრისა და ბორის გლადკოვის განმარტებით, სხვადასხვა ოდენობით ვალების ჩამოჭრა იმასაც უნდა მიგვანიშნებდეს, რომ გონს მოგებულმა მნემ ბრმად არ გაიღო მოწყალება. მან წინდახედულად, აწონ-დაწონილად გადაანაწილა მოხვეჭილი და მითვისებული ქონება. წმიდა გრიგოლი დიდი ბრძანებს: „იცოდე, თუ სამართლიანად და პატიოსნად მოიპოვე, მაგრამ არასწორად გადაანაწილე - მაინც შესცოდე“.

არქიეპისკოპოს სილვესტრის თქმით, უფალს იმის თქმა სურს, რომ მისთვის სათნოა გულმხურვალე სინანულით აღძრული და გულწრფელად გაცემული მოწყალება: მცირეს გასცემ თუ დიდს, თუკი გაცემა არ გენანება, ზეციური ჯილდო აუცილებლად გერგება მომავალ ცხოვრებაში.

სხვათა შეხედულებით, სწორედ მნის სინანული აღიბეჭდება ახლად გადაწერილ ხელწერილებში, რადგან ძველი ხელწერილებიდან მან ამოძირკვა ცოდვის მიზეზი - მომხვეჭელობა, უპატიოსნობა, ტყუილი, სიცრუე და ორგულობა, ანუ თავისი ცოდვილი ცხოვრების წესი, და ასე მისცა სინანულის ცეცხლს ძველი ხელწერილები.

ამიტომ უნდა ვიფიქროთ, რომ ძველი ხელწერილების განადგურება სინანულის გზას გამოხატავს, რადგან მნემ უარი თქვა მისთვის ჩვეული ცხოვრების წესზე და ახალი ცხოვრების წესს მიმართა. ახალ ცხოვრებას იგი წყალობის გაცემით, სათნოებათა გამრავლებით შეუდგა.

ხსენებული ჩამოჭრილი 50 და 20 ოდენობის ვალები იგავურად სწორედ მნის სათნოებისა და წყალობის გაცემას გამოხატავს. ეს იგავური ალეგორია - ჩამოჭრილი ვალები - მნის მიმტევებლობაზეც მეტყველებსო, - ბრძანებენ კომენტატორები, რადგან ახალი ხელწერილებით მან მიტევებაც გამოითხოვა პატრონის მოვალეებისგან, რომელთა წინაშეც ანგარების მძიმე ცოდვა ჩაიდინა.

და მომიტევენ ჩუენ თანანადებნი ჩუენნი, ვითარცა ჩუენ მიუტევებთ თანამდებთა მათ ჩუენთა - არ შეიძლება, „მამაო ჩუენოს“ ეს სავედრებელი სიტყვები არ გაგვახსენდეს, რადგან სიცრუის მნემ მიტევება მოყვასისგანაც გამოითხოვა, და ცოდვებით დაბზარულ თავის გულსაც უებარი საკურნებელი მალამო სცხო, იმის სასოებითა და იმედით, რომ ეს სათნოებანი პატრონის რისხვას დააცხრობდა და, იქნებ, მისგან მიტევების ღირსიც გამხდარიყო.

ასე რომ, მნის მიერ ხელწერილების ხელახლა გადაწერა ამ კომენტატორთა განმარტებით, იგავში გამოხატავს ცოდვილის მცდელობას, გამოიღოს სინანულის კეთილი ნაყოფი, მოწყალებისა და სათნოებათა გზით მოიპოვოს უფლება და ღირსყოფა შენდობისა.

არსობრივად, ეს არის მონდომება და მისწრაფება სულიერ-ზნეობრივი კრიზისისგან თავის დაღწევისაკენ. ეს სურვილი მას შემდეგ აღეძრა ცოდვილ ორგულ მნეს, რაც მისი ცოდვები გაცხადდა და, უკანასკნელი გაფრთხილების ნიშნად, საყვედური მიიღო პატრონისგან. ამ მხილებამ მოიყვანა იგი გონს, დაანახვა აქამდე ჩვევად ქცეული თავისი უკეთერობა და, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, აღუძრა შიში როგორც პატრონის მიმართ, ასევე საკუთარი გარდაუვალი სასჯელისა და საუკუნო წარწყმედის გამო.

სწორედ ამგვარია გზა და მსვლელობა, თანამიმდევრობა ცოდვილის სულიერი ფერისცვალებისა, მისი სულიერი ახალშობისა.

ამასთან დაკავშირებით ორი განსხვავებული შეხედულება გაჩნდა „ორგული მნის“ იგავის კომენტირებისას: ერთნი მდიდარი პატრონის მოწოდებასა და გაფრთხილებას განმარტავენ, როგორც ანგარიშსწორებას სიკვდილის შემდეგ. მეორეთა აზრით კი ეს არის მხოლოდ ცოდვილის გონების განათება და ღვთის მოწოდება განსაცდელებით, სნეულებებით, უბედურებებით, გაჭირვებითა და ახალი არჩევანით, რაც მართლაც ჩააფიქრებს ხოლმე მანამდე მიძინებულ და ცოდვას მიჩვეულ ადამიანს - ჩააფიქრებს კიდეც და დააფიქრებს კიდეც თავის განვლილ უსწორმასწორო ცხოვრების გზაზე, აწმყოსა და მომავალზე, სიკვდილსა და სიკვდილის შემდგომ არსებობაზე. მოკლედ, ანგარიშის მოთხოვნა იგავში იმ დიდებულ გზასა და საშუალებას გამოხატავს, რისი მეოხებითაც ღვთისგან განშორებული ღვთისკენ მიიქცევა, ცხადია, თუკი ცოდვილმა ისმინა ღვთის მოწოდება.

ამგვარი განმარტება იმითაც არის უპირატესი, რომ სიკვდილის შემდეგ შეუძლებელია ანგარიშის ჩაბარება, ანუ სინანული და სიკეთის ქმნა. სულისა და ხორცის გაყრის შემდეგ იწურება ჟამი სინანულისა და დგება ჟამი მარადიული სამკვიდრებლის მიღებისა: ან ნეტარებისა და ცხონებისა, ან ჯოჯოხეთისა და წარწყმედისა.

„ორგული მნის“ იგავის ორი განმარტებითი მიმართულება

ზემოთ აღვნიშნეთ, რომ „ორგული მნის“ იგავის განმარტებისას იკვეთება ორი ხაზი, განმარტების ეგრეთ წოდებული ძველი და ახალი მიმართულება: ერთი მხრივ, ადრინდელი წმიდა მამების თარგმანებანი და, მეორე მხრივ, XIX-XX საუკუნეების კომენტატორთა განმარტებანი.

წმიდა მამები (ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი, ნეტარი ავგუსტინე და სხვანი) იმ ვითარებას, რომელშიც ორგული მნე აღმოჩნდა, ცოდვათქმნადობის შედეგად წარმოშობილ მდგომარეობას ამსგავსებენ. ცოდვისმიერი ცხოვრების წესის მხილება ორგულ მნეს აიძულებს, დაფიქრდეს თავის განვლილ ცხოვრებაზე, ცოდვებით გაუკუღმართებულ წესზე, რის შედეგადაც იგი ცდილობს, უარი თქვას ცოდვაზე. ცოდვილის სულიერი მდგომარეობა იგავში პატრონის ქონების უსამართლოდ მოხვეჭით გამოიხატება, როდესაც მნე თავის მოვალეობას ბოროტად იყენებს და სხვისთვის განკუთვნილ სიმდიდრეს თავისთვის შემოინახავს.

ნეტარი თეოფილაქტეს თქმით, მნის გონზე მოსვლა და ხელწერილების ხელახლა გადაწერა არის იგავური მინიშნება იმაზე, რომ ცოდვილმა აუცილებლად უნდა თქვას უარი სიცრუეზე, ანუ ცოდვაზე, და მითვისებული დაუბრუნოს იმას, ვისაც იმთავითვე ეკუთვნოდა. ეს არის აუცილებელი წინაპირობა იმისათვის, რომ მნე უფლის რისხვას გადაურჩეს.

მნე ამბობს: „რაჟამს გარდავდგე მნეობისგან, შემიწყნარონ მე სახლთა მათთა“ (ლუკა 16,4). ეს სახლები, - ბრძანებს ნეტარი მამა, - ღატაკთა და უქონელთა სახლებია, ანუ იმათი, ვისაც მნე ატყუებდა, ასევე იმათი, ვისთვისაც თავისი უკანონოდ მოხვეჭილი ქონება უნდა გაეცა მოწყალების სახით. ქონების დაბრუნებით კი ცოდვილი მნე ღვთის წინაშე ლოცვით შუამდგომლობას მიიღებს მოყვასთაგან და ზეციური სამკვიდრებლის კარი განეღება.

„ორგული მნის“ იგავის შინაარსის ამგვარად გააზრებისა და მისი სათქმელის ამგვარად ამოკითხავის შემდეგ, - გვეუბნება ნეტარი მამა თეოფილაქტე - განსამარტავი სხვა აღარაფერი დაგვრჩება ამ იგავში. ნეტარი მამა შეგვახსენებს სოლომონის იგავებში თქმულს:

„ღარიბ-ღატაკის გამკითხავი სესხს უფალს აძლევს და ის მიუზღავს სამაგიეროს“ (19,17).

წმიდა დავით მეფსალმუნე ბრძანებს:

„მარადღე სწყალობს და ავასხებს (გაასესხებს) მართალი, და ნათესავი მისი კურთხეულ იყოს“ (ფსალმუნნი 36,26).

წინა საუკუნის ერთ-ერთი რუსი კომენტატორი, ბორის გლადკოვი, ეთანხმება ნეტარი მამის ამგვარ განმარტებას და დასძენს, რომ ანგარიშსწორებისთვის მზადებით, ანუ ხელწერილების გადაწერით, მნემ მხოლოდ უარი თქვა ბოძებულზე, თავისი მოვალეობის ბოროტად გამოყენებაზე. ამავე კომენტარით, იგავში არ ჩანს, რომ მნეს რაიმე სიკეთე ექმნას და მოწყალება ან სხვა რამ სათნოება გაეღოს. მან მხოლოდ უსამართლობას მოუღო ბოლო: ის, რაც პირველად სიცრუით, მოტყუებით ჩაწერა ხელწერილებში, მარტო ამ მოვალეებს აზარალებდა და არა პატრონს, რადგან, როგორც ითქვა, მნე პატრონის მიერ დაწესებულ ფასს უმატებდა და მხოლოდ სხვაობას ითვისებდა, პატრონს კი კუთვნილს აძლევდა.

ამის მანიშნებელია ის გარემოება, რომ იგავში არ ჩანს, დაუბრუნა თუ არა მნემ პატრონსა და მოვალეებს თავად ვალი, რადგან ორგულმა მნემ მოვალეებს მხოლოდ პატრონისგან დაწესებული ფასები ჩააწერინა ხელახლა.

ამის შემდეგ მნე პატრონის წინაშე, გლადკოვისავე ვარაუდით, მოწესრიგებული ანგარიშებით წარდგებოდა და, ესე იგი, კანონით აღარ იქნებოდა დამნაშავე (რითაც იმ დამბეზღებლების მეცადინეობა ამაოდ ჩაივლიდა). ამ მნის საქციელიდან თუკი რაიმე იმსახურებდა შექებას, - განაგრძობს იგივე კომენტატორი - მარტო ის, რომ მან დიდი მიხვედრილობა და გონიერება გამოიჩინა ამ მეტად უმძიმესი მდგომარეობიდან თავის დასაღწევად.

მართლაც, ამ მნის ქცევა ორი მხრივ შეიძლება განვიხილოთ: ერთია მნის სიცრუე, როგორც დასაძრახისი ქცევა, მაგრამ, ამავე დროს, იგივე სიცრუე მნის გონიერებასა და წინდახედულობაზეც მეტყველებს.

გავიხსენოთ, როგორ იქცევა ხოლმე განსჯის სხვადასხვა თემად, ერთი მხრივ, უკეთური ადამიანის პატივმოყვარეობა და ბოროტება, მეორე მხრივ კი მისივე ენერგიული მიზანსწრაფულობა და თავგამოდება, რასაც იგი იჩენს ხოლმე თავისი არცთუ კეთილშობილური მიზნების მისაღწევად.

ამ იგავშიც ასეა: უფალი ითვალისწინებს და ერთმანეთისგან განასხვავებს მნის სიცრუესა და წინდახედულობას: პირველის გამო იგავში იგრძნობა უფლისმიერი საყვედური, მეორეს კი, წინდახედულობას, უფალი იწონებს, და თავის მიმდევრებს თითქოს აგულიანებს კიდეც, ვინაიდან სულის ცხონების უზენაეს საქმეში მართლაც მნიშვნელოვანია წინდახედულობა და მიზანსწრაფულობა.

ამ აზრს უფალი წმიდა ლუკას სახარებაში იქვე, მე-16 თავში „ორგული მნის“ იგავს მოდევნებული შეგონებითაც გვაწვდის:

„სჯული და წინაჲსწარმეტყუელნი - ვიდრე იოვანესამდე: მიერითგან სასუფეველი ღმრთისაი ეხარების, და ყოველდვე მისა მიმართ იიძულების“ (ლუკა 16,16).

ეს შეგონება მეორდება წმიდა მათეს სახარებაში:

„იოანე ნათლისმცემლის დღეებიდან აქამდე ცათა სასუფეველი იძულებით მიიღწევა, და რომლებიც აიძულებენ თავს, მიიტაცებენ მას“ (მათე 11,12).

წმიდა იოანე ოქროპირის განმარტებით, იძულებაში მხოლოდ და მხოლოდ საკუთარი თავის იძულება იგულისხმება, კერძოდ, ის, რომ ჩვენ ყველანაირ ღონეს უნდა მივმართოთ, რათა, ბოლოს და ბოლოს, ვაიძულოთ საკუთარი თავი და უარი ვთქვათ ცოდვაზე, ოღონდ უარი უნდა ვთქვათ ჩვენივე ნებით, საკუთარი სურვილითა და მისწრაფებით, გულმოდგინებითა და გონიერებით - ანუ იმით, რაც იგულისხმა ჩვენმა უფალმა ორგული მნის უკვე მრავალჯერ ხსენებულ გადაწყვეტილებასა და ხელწერილების ხელახლა გადაწერაში.

აქვე გავიხსენოთ შოთა რუსთაველის ღრმად ქრისტიანული შეგონება: „რაც არა გწადდეს, იგი ჰქმენ, ნუ სდევ წადილთა ნებასა“, რომელიც სრულად ესადაგება იძულების ახლახან განმარტებულ ქრისტიანულ შინაარსს.

ეს რუსთველური სწავლება მეორე უფლისმიერი შეგონებისკენაც გვახედებს:

„რომელსა უნებს შემოდგომად ჩემდა, უვარ-ყავნ თავი თჳსი და აღიღენ ჯუარი და მომდეედინ მე: რამეთუ რომელსა უნდეს განრინებად სულისა თჳსისა, წარიწყმიდოს იგი; და რომელმან წარიწყმიდოს სული თჳსი ჩემთჳს, მან პოოს იგი“ (ლუკა 9,23).

„ორგული მნის“ იგავის განსახილველ ნაწილში არსებულმა ორაზროვნებამ - სიცრუის მნის თვალთმაქცობამ და ამ თვალთმაქცობის შექებამ - არ უნდა გაგვაკვირვოს. გავიხსენოთ, რამდენჯერ აღვფრთოვანებულვართ მოხერხებული კაცის გონიერებით, მისი გონივრული ნაბიჯით მაშინაც კი, როცა ეს მოხერხება მან უკეთურ საქმეში გამოიჩინა. ამ დროს ჩვენ, რა თქმა უნდა, მის საქციელს კი არ ვიწონებთ, არამედ გვიკვირს მისი გამომგონებლობა, სიმარჯვე და მიხვედრილობა, და უნებურად შევაქებთ კიდეც, თან გულიც გვწყდება, რომ ყოველივე ეს - ჩვენ მიერ შექებული ჭკუა და უნარი - კეთილი საქმისკენ არ იყო მიმართული.

ძველთაგან თქმულა: ყოველივე, რაც დაშორებულია სამართლიანობისა და ზნეობრიობისგან, უფრო ცბიერებაა, ვიდრე სიბრძნე, რაც სრულად მიესადაგება ორგული მნის საქციელსა და ზნეობას. მაგრამ „ორგული მნის“ იგავის სათქმელი უფრო მეტს იტევს, რასაც უფალი იგავს მოდევნებული შეგონებებით ავითარებს.

„ორგული მნის“ იგავის პირველი შეგონება

„ორგული მნის“ იგავს უფალი რამდენიმე შეგონებას დაურთავს. უფლის იგავთაგან ამ მხრივ მართლაც გამორჩეულია „ორგული მნის“ იგავი. ჩანს, ეს გარემოება თვით იგავის ღრმა ალეგორიულმა შინაარსმა გამოიწვია, ასევე იმანაც, რომ უფალს მეტად მნიშვნელოვანი სათქმელი აქვს ამ იგავში ჩადებული. ამ სათქმელს მრავალი წახნაგი მოეპოვება, რაც გვავალდებულებს, რომ თითოეული მათგანი უცდომელად ამოვიცნოთ.

იგივე უფლისეული სათქმელი გარკვეულწილად ვითარდება „მდიდარი და გლახაკი ლაზარეს“ იგავში, რომელიც „ორგული მნის“ იგავს უშუალოდ მოსდევს წმიდა ლუკას სახარების ამავე, მე-16 თავში.

„ორგული მნის“ იგავის სიუჟეტური ნაწილი წმიდა ლუკას სახარების მე-16 თავის მე-8 მუხლში სრულდება. მაგრამ იმავე მე-8 მუხლიდან იწყება ამ იგავთან დაკავშირებული პირველი შეგონება.

და აქო უფალმან მნე იგი სიცრუვისაი, რამეთუ გონიერად ყო - ასე იწყება ეს მუხლი. იქვეა გაგრძელებაც, რომელიც იგავის შინაარსს აღარ ეკუთვნის, არამედ იწყება პირველი შეგონება:

რამეთუ ძენი ამის სოფლისანი უგონიერეს არიან უფროის ძეთა ნათლისათა ნათესავთა შორის მათსა.

უფალი ამ შეგონებაში ბრძანებს: ამ სოფლის ძენი თავიანთი მოდგმით (ნათესავსა შორის მათსა) უფრო გონიერები არიან, ვიდრე ნათლის ძენი.

კომენტატორები საგანგებოდ მიუთითებენ, რომ უფლის შეგონება, რომელიც უშუალოდ მოსდევს „ორგული მნის“ იგავს, არამც და არამც არ უნდა მივიჩნიოთ საკუთრივ იგავის შინაარსობრივ ნაწილად, და არ უნდა ვიფიქროთ, რომ ამ შეგონებას იგავის პერსონაჟი, მნის პატრონი (უფალი) ამბობს.

ამგვარი აღრევის საშიშროებას ქმნის ის გარემოება, რომ იგავის დასასრული და შეგონების დასაწყისი, როგორც უკვე ითქვა, ერთ მუხლშია მოქცეული. მათი მიჯრით წაკითხვა მართლაც ქმნის შთაბეჭდილებას, რომ უფალი იგავის თხრობას განაგრძობს. წმიდა მამები გასაოცარი მზრუნველობითა და გულისხმიერებით ეკიდებიან ამ გარემოებას და გვარწმუნებენ, რომ იგავის თხრობას უფალი მნის გონიერების შექებით დაასრულებს, რასაც მოსდევს პირველი შეგონება.

ამ სოფლის ძე და ნათლის ძე

ეს უფლისმიერი შეგონება იგავის ბოლო, დასკვნითი ნაწილიდან გამომდინარე ვითარდება. ამაზე მიუთითებს შეგონების დასაწყისში ხსენებული რამეთუ. უფალი იესო იგავის დასასრულ გვაუწყებს, რომ მდიდარმა პატრონმა შეაქო ორგული მნე, რადგანაც იგი გონივრულად მოიქცა. შემდგომ უფალი სწორედ მნის გონივრულობასთან, უფრო სწორად, მისი გონივრულობის შექებასთან დაკავშირებულ სათქმელს ავითარებს და ზნეობრივი დასკვნის სახით მიაწვდის იგავის მსმენელს.

იგავის მთხრობელმა უფალმა, როგორც ჩანს, გაითვალისწინა, რომ მას სხვადასხვაგვარი მზაობის მქონე მსმენელი ეყოლებოდა: იგავს ხომ მოწაფეებთან ერთად მებაჟეებიც და ცოდვილებიც უსმენდნენ, იქვე იყვნენ წარჩინებული იუდეველებიც - ფარისევლები, მწიგნობრები და სხვები.

რაღა თქმა უნდა, უფლის იგავურ სათქმელს ყოველი მათგანი თავისებურად ამოიკითხავდა. ამიტომ, ბუნებრივია, უფალს იმგვარი ლექსიკისა და ალეგორიებისათვის უნდა მიემართა, რომელთაც მისი თანამედროვე მსმენელი იცნობდა.

როგორც განმარტავენ, უფლის იგავის მსმენელი შეგონებაში წარმოდგენილ წყვილს - ამ სოფლის ძე და ნათლის ძე - უპირველესად აღიქვამდა როგორც მიწისა და ცის, ამქვეყნიურისა და ზეციურის, ადამიანურისა და ღვთიურის დაპირისპირებას.

ვინ არიან ისინი - ამ სოფლის ძენი და ნათლის ძენი? ვის გულისხმობდა უფალი ამ ძეებში, როდესაც თავისი შეგონება დაურთო იგავს?

ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელის თქმით, ძენი ამის სოფლისანი არიან ისინი, რომელნიც ყველა ღონეს, ხერხსა და საშუალებას მიმართავენ, რათა ამქვეყნად თავიანთი თავისთვის ნახონ სარგებელი.

სხვა კომენტატორებიც მსგავს განმარტებას გვაწვდიან და ამბობენ, რომ ძენი ამის სოფლისანი ამ წუთისოფლის შვილები არიან, რომლებიც მხოლოდ წუთისოფლის მიმართ იჩენენ ერთგულებას, არც მომავალი ახსოვთ და არც გვერდით მყოფი. ისინი მხოლოდ საკუთარი კეთილდღეობისთვის ზრუნავენ. უფალი ამსოფლიურ, მიწიერ ცხოვრებას აშკარად აპირისპირებს მარადიულ იმსოფლიურ ცხოვრებასთან.

ამსოფლიურ ზრუნვას უფალი „მთესველის“ იგავშიც შეგვახსენებს: „ზრუნვამან ამის სოფლისამან და საცთურმან სიმდიდრისამან შეაშთვის სიტყუაი იგი, და უნაყოფო იქმნის“ (მათე 13,22), - ბრძანებს იგი ეკალთა შორის ჩავარდნილ თესლზე. სწორედ ასევე, ძენი ამის სოფლისანიც, როგორც წესი, ამ სოფლის ამაო ზრუნვით არიან ხოლმე პყრობილნი.

იმასაც შენიშნავენ, რომ ამ სოფლის ძენი არც ბოროტნი არიან, არც მკვლელები და არც მრუშები. ისინი კარგად არიან მორგებულნი ამ ცხოვრებას, ოსტატურად იყენებენ ამქვეყნიურ ყოველდღიურ ცხოვრებისეულ პირობებს, მოხერხებით, დიდი ალღოთი, მარჯვედ უხვდებიან ჩასაფრებულ წუთისოფელს.

ნათლის ძენი კი ღვთისადმი უაღრესი სიყვარულით არიან აღვსილნი. ისინი თავისთვის კი არა, სხვებისთვის იგროვებენ სიმდიდრესა და ქონებას, ოღონდ ეს ქონება უხილავია, სულიერი სიმდიდრეა. ამ სოფლის ძეთაგან განსხვავებით, ნათლის ძეები სულაც არ ფიქრობენ საკუთარ სარგებელზე და არც ეძიებენ მას.

წმიდა წერილში ძედ ნათლისა სწორედ ის იწოდება, ვინც ჭეშმარიტი ღვთაებრივი მეცნიერებით არის განათლებული. უფალი იესო წმიდა იოანეს სახარებაში განგვიცხადებს:

„მე ვარ ნათელი სოფლისაჲ“ (იოანე 8,12; 9,5), და განაგრძობს: ის, ვინც გამომყვება, არ ივლის ბნელში, არამედ ექნება სიცოცხლის ნათელი.

წმიდა იოანე ოქროპირი განგვიმარტავს, რომ ბნელში უფალი გულისხმობს ურწმუნოებიდან აღმოცენებულ სიბნელეს, რითაც წუთისოფელია მოცული: „ბნელად ამას ადგილსა საცთურსა მას ურწმუნოებისასა უწესს“ - გვასწავლის წმიდა მამა.

ამსოფლად ზეციდან გარდამოვლენილი ნათელი - ხორციელად მოსული ძე ღმრთისა - სწორედ ბნელში მსხდომთა გასანათლებლად მობრძანდა. „ვიდრე ნათელი გაქუს, - გვანუგეშებს უფალი, - გრწმენინ იგი, რაჲთა ძე ნათლისა იყვნეთ“ (იოანე 12,36) - სანამ ნათელი გაქვთ და ჩემთან ხართ (ანუ ქრისტეში ხართ), გწამდეთ ნათელი, რათა ნათლის ძენი გახდეთო - აი რისკენ უნდა ისწრაფოდეს ყოველი ქრისტიანი.

ნათლის ძე გახდიო, - ამბობს უფალი, - და მიგვანიშნებს, რომ ყოველი ჩვენგანი მისი ძე უნდა გახდეს, ვინაიდან ნათელი ამის სოფლისა თავად იგია - უფალი ჩვენი იესო ქრისტე.

წმიდა პავლე მოციქული თავის ეპისტოლეებში ჩვენ, ქრისტიანებს, გვევედრება, რომ აღარასოდეს მივუბრუნდეთ ბნელს, რადგან: „აწ ნათელი ხართ უფლისა მიერ: და ვითარცა შვილნი ნათლისანი ვიდოდეთ“ (ეფესელთა მიმართ 5,8).

პირველ ეპისტოლეში თესალონიკელთა მიმართ წმიდა მოციქული კვლავაც გვიბრძანებს: „რამეთუ თქუენ ყოველნი შვილნი ნათლისანი ხართ და შვილნი დღისანი, და არა ვართ ღამისანი, არც ბნელისაგან“ (5,5).

წმიდა წერილში ძენი ამის სოფლისანი და ძენი ნათლისანი მკვეთრად დაპირისპირებული წყვილია მაშინაც, როდესაც უფალი იესო რამდენიმეგზის დაბეჯითებით იმეორებს:

„მე არა ვარ სოფლისა ამისგანი“, „მე არა ამის სოფლისაგანი ვარ“ (იოანე 17,14; 8,23).

უფალი თავის მოწაფეებსაც შეაგონებს და ეუბნება: „არა სოფლისაგანნი ხართ თქუენ“ (იოანე 15,19). გეთსიმანიის ბაღში, ლოცვისას, ჩვენი უფალი ზეციერ მამას შეჰღაღადებს და თავისი მიმდევრების - ქრისტიანების მფარველობას ევედრება: „სოფელმან მოიძულნა იგინი (მოწაფენი), რამეთუ არა არიან სოფლისა ამისგანნი“ (იოანე 17,14).

როგორც ვხედავთ, უფალი ნათლის ძეებში უპირველესად თავის მიმდევრებს გულისხმობს, იმათ, ვინც ჭეშმარიტი ღვთაებრივი ნათლითაა მოსილი. თუმცა შეგონებაში მართლაც გამაოგნებლად ჟღერს აღიარება იმისა, რომ, ნათლის ძეებთან შედარებით, აღმატებული გონიერებით გამოირჩევიან წუთისოფლის შვილები. ამიტომ ხდება აუცილებელი გონიერების ნამდვილი საღვთისმეტყველო მნიშვნელობის მოძიება.

უფალი ამბობს: ძენი ამის სოფლისანი უგონიერეს არიან - და, ორგული მნის გონიერების მსგავსად, მხედველობაში აქვს წუთისოფლის შვილების მიხვედრილობა, ხორციელისადმი დაუოკებელი სწრაფვა, ამქვეყნიური სარგებლის ხელში ჩაგდებისთვის გაწეული გასაოცარი გულმოდგინება და ერთგულება.

მაშასადმე, უფალი ამ შეგონებით ორგული მნის გონივრულობისა და მოხერხების იგავურ-ალეგორიულ განმარტებას გვაწვდის და მხედველობაში აქვს ყოველივე ის, რაც უკვე ზემოთ განიმარტა.

ნეტარი თეოფილაქტეს სწავლებით, ამ სოფლის ძე კაცთა მოდგმის იმ კატეგორიას მიეკუთვნება, რომელსაც ამქვეყნიური, კაცობრივი საქმის მართვა აქვს მინდობილი და ამ საქმეს სანაქებო გონივრულობით წარმართავს. ნათლის ძემ კი ქრისტესაგან ქონებაც და საქმეც იმისთვის მიიღო, რომ ღვთის მოსაწონად მართოს იგი. თუმცა ნათლის ძე ისეთსავე გონივრულობას ვერ იჩენს, როგორსაც ამ სოფლის ძე, რადგან ღვთის ნების აღსასრულებლად ბოძებული ქონების მართვისას ნათლის ძე არ ზრუნავს საკუთარზე და, ორგული მნის მსგავსად, არც იმის შიში აქვს, თავშესაფრისა და ნუგეშის გარეშე დარჩება თუ არა.

ეს კი იმას ნიშნავს, - განაგრძობს ნეტარი მამა, - რომ ნათლის ძე არც იმის გამო წუხს, თუ რა სარგებელი ექნება თვითონ მას ყოველივე ამის შემდეგ. ხსენებულ შეგონებაშიც ნათლის ძის სწორედ ამგვარი, როგორც დღეს ხშირად იტყვიან ხოლმე - წუთისოფლისადმი არაპრაქტიკული, არაპრაგმატული, ინერტული, პასიური დამოკიდებულებაა შეფასებული უფლის მიერ.

ისიც უნდა ითქვას, რომ უფალს ამ შეგონებაში წუთისოფლის შვილთა პოზიციითა და ანგარიშით გაზომილ-აწონილი დამოკიდებულება აქვს წარმოჩენილი. ყველამ კარგად იცის, რომ ძენი ნათლისანი ღვთისადმი სამსახურს ამჯობინებენ, წუთისოფლის სიამესა და საცდურს კი მოიძულებენ, უარყოფენ. ისინი თავიანთი სულის გადარჩენას უფრო ესწრაფვიან, ვიდრე ამქვეყნიური, მიწიერი ცხოვრების სიკეთესა და კეთილმოწყობას. სწორედ ამ მიზეზითაა ნათლის ძე უფრო ნაკლებად გონიერი, ვიდრე წუთისოფლის შვილი - ამ სოფლის ძე.

და აი, უფალი ამ უკანასკნელთა - წუთისოფლის შვილების გამოცდილებაზე მიაპყრობს თავისი მოწაფეების ყურადღებას, და ეუბნება: ნახეთ, როგორი გულმოდგინებით, მონდომებით, მოელი თავისი ძალების მოზიდვითა და მოხერხებით ზრუნავს ორგული მნე საკუთარი წარმავალი ცხოვრების მოსაწყობად; რა საკვირველ გამომგონებლობას იჩენს იგი ამ დროს, დიდოსტატობასა და სიმარჯვესაც ავლენს. თქვენ კი, ნათლის ძეები, ამისგან განსხვავებით, თავდადებით ეკიდებით მაღალ, უზენაეს მოწოდებას, მაგრამ არ მოგეპოვებათ (და არც ცდილობთ, რომ მოიპოვოთ) გამოცდილება, არც სიმარჯვით გამოირჩევით, არამედ გულუბრყვილოდ მოქმედებთო.

თუმცა ისიც არის, ბრძანებენ კომენტატორები, რომ ნათლის ძეთაგან მრავალნი თავიანთი ზეციური სამშობლოს მოსაპოვებლადაც კი ვერ ავლენენ ჭკუასა და სიმარჯვეს, არც ძალისხმევას იჩენენ, არც გონებას ძაბავენ, არც ნაირგვარ საშუალებას მიმართავენ თავიანთი მიზნის მისაღწევად. ყოველივე ეს კი, საბოლოოდ, მათს გულმოდგინებასა და სიფხიზლეს ანელებს.

უფალი იესო ქრისტე ამ შეგონებით, როგორც ითქვა, უპირველესად თავის მოწაფეებს მიმართავს და კიდევ ერთი სათქმელიც აქვს მათთან:

ქრისტეს მიმდევარი თუკი ხარ, წინდახედულობა, გულმოდგინება და მონდომება გამოიჩინე სულის ცხოვნების დიდებულ საქმეში, ისევე აღენთე საღმრთო მოშურნეობით, როგორც წუთისოფლის ძე - ეს ორგული მნე - აენთო თავის გადასარჩენად.

ამიტომ შენიშნავენ, რომ უფლისმიერი ეს შეგონება ქრისტიანულ-ზნეობრივი თვალთახედვითაც უნდა წავიკითხოთ უცილობლად. სინამდვილეში, უფალი იმას კი არ შეგვაგონებს, ამ სოფლის ძენი ნათლის ძეებზე ბრძენნი და გონიერნი არიანო, არამედ მიგვითითებს, რომ სიბრძნესა და გონიერებას წუთისოფლის შვილები მხოლოდ თავიანთი წარმავალი, ამქვეყნიური ზრახვების აღსრულების ჟამს იჩენენ - აი, მხოლოდ და მხოლოდ ამ მიზეზით უწოდებს მათ უფალი ნათლის ძეებთან შედარებით უგონიერესთ.

ნათლის ძენი - თავიანთი უბიწოებით, სულის სიწმინდით („სიგლახაკით“), კეთილგანზრახულობითა და სამართლით - არასოდეს ეშმაკობენ, არც ხერხსა და ნაირგვარ საშუალებებს მიმართავენ მიზნის მისაღწევად, არამედ მართალ, სწორ გზებს ადგანან, და მხოლოდ ამდენად არიან ნაკლებად გონიერნი, უფრო სწორად - უბრალონი თავიანთი ქმედებითა და საქციელით!

მიუხედავად ამისა, ზოგჯერ, არც მათთვის, ნათლის ძეებისათვის იქნებოდაო ურიგო - ყოფილიყვნენ უფრო მიხვედრილნი, უფრო მიზანსწრაფულნი, ოღონდ არამც და არამც თავიანთი ზნეობრივი, სულიერი სიწმინდის შებღალვის ხარჯზე. ამის საუწყებლად ბრძანებს უფალი:

„იყვენით უკუე მეცნიერ, ვითარცა გუელნი, და უმანკო ვითარცა ტრედნი“ (მათე 10,16) - აი როგორ უნდა მისწვდეს ნათლის ძე ერთდროულად სიბრძნესაც და სიწმინდესაც!

დაბოლოს, გავიხსენოთ, რას უყვება ერთი ეგვიპტელი მეუდაბნოე თავის მორჩილს: ერთხელ ქალაქში, მოედანზე, მოცეკვავე ქალი დავინახე, გარს ხალხი შემორტყმოდა და გაფაციცებით შეჰყურებდა. მე ავტირდი. მკითხეს, რატომ ტირიო. ვუპასუხე: შეხედეთ, კაცთა გულის მოსაგებად ეს ქალი როგორ გულმოდგინედ შრომობს, ჩვენ კი რა ცოტას ვცდილობთ ღვთის გულის მოსაგებად-მეთქი.

კიდევ ერთი განმარტება პირველი შეგონებისა

კიდევ ერთ, განსხვავებულ საღვთისმეტყველო მნიშვნელობას იძენს უფლის ამ შეგონებაში ნახსენები ძენი ნათლისანი. ამ კომენტარს ვრცლად მიმოიხილავს ბორის გლადკოვი თავის წიგნში „სახარების განმარტება“, რომელიც გულისყურით წაუკითხავს წმიდა იოანე კრონშტადტელს. უაღრესად საყურადღებოა, რომ წმიდა მამას უდიდესი სულიერი კმაყოფილება მიუღია ამ წიგნში მოცემული განმარტებების წაკითხვით.

ამ განმარტებით, „ორგული მნის“ იგავის პირველ შეგონებაში ხსენებულ ამ სოფლის ძეებში ის მებაჟეები და ცოდვილები იგულისხმებიან, რომლებიც უფალს გარს შემორტყმოდნენ და იგავის თხრობას უსმენდნენ.

ძენი ნათლისანი კი, იმავე განმარტებით, არიან მართლები, უცოდველნი, წმინდანები - ყველა ის მართლმორწმუნე, რომლებიც ამ ცხოვრებაშივე ეზიარნენ საღმრთო ნეტარებას.

თუმცა, სხვა კომენტატორთა თქმით, უთუოდ ძნელია, ვირწმუნოთ, რომ ეს წმინდა ადამიანები ნაკლებად გონიერები არიან ან ნაკლები გონივრულობით მოქმედებენ, ვიდრე ცოდვილები: ქურდები, მკვლელები, ცილისმწამებლები, თვალთმაქცები და მათი მსგავსნი, ანუ ნათლისაგან, სიწმინდისაგან, ღვთისგან დაშორებულნი.

ვერც იმის აღიარებას ან მტკიცებას გაბედავს ვინმე, რომ წმიდა მოციქულებს ოდესმე მაინც დასჭირდებოდათ მიხვედრილობისა და გონიერების „სესხება“ ან გადმოღება ამა სოფლის ძეთაგან, ცოდვის შვილებისგან.

იხსენებენ „ცხვრებისა და თიკნების“ იგავს, სადაც უფალი იგავური წინასწარმეტყველებით გაგვიცხადებს, რომ ნათლის ძეებისთვის „დასაბამითგან სოფლისაჲთ“, ანუ ქვეყნის დასაბამიდან არის განმზადებული ცის სასუფფელი (მათე 25,34). ამაზე მეტი და აღმატებული რა უნდა მისცენ ან რა უნდა მიეცათ ამა სოფლის ძეებს ნათლის ძეებისთვის? ან რისთვის სჭირდებათ ნათლის ძეებს ამსოფლიური მოხერხება და მიხვედრილობა, როდესაც სწორედ თავიანთი ნაკლები გონიერებით, როგორც ეს შეგონებაშია ნათქვამი, მათ უკვე სანატრელი ნეტარება აქვთ მინიჭებული ღვთისგან?

უფალი იესო, განაგრძობენ იგივე კომენტატორები, ნათლის ძეებში ფარისევლებსა და მწიგნობრებს უნდა გულისხმობდეს, რომლებიც ასევე უსმენდნენ იგავს. ოღონდ ეგ არის, რომ ფარისევლებსა და მწიგნობრებს უფალი იესო იგავური მინიშნებით იხსენიებს ნათლის ძეებად.

წმიდა სახარებაში უფალი ფარისევლებსა და მის მსგავსთ არაერთხელ უწოდებს ბრმებს. მოწაფეებს იგი ეუბნება:

„აცალეთ მათ რადგან ბრმანი არიან და ბრმათა წინამძღვარნი, ხოლო ბრმა ბრმას წინ თუ უძღვის, ორივე ორმოში ჩავარდება“ (მათე 15,14. იქვე, 23-ე თავში, ასევე ბრმებად იხსენიებიან ფარისევლები. ვნების კვირაში უფალი საჯაროდ ამხელს მათ და ეუბნება: „ვაი თქუენდა, წინამძღვაარნო ბრმანო... ცოფნო (უგუნურნო) და ბრმანო!... ფარისეველნო ბრმანო“ (მათე 23,16-17. 26).

ამასთან, ძველი აღთქმის წიგნებში დაფიქსირებულია არაერთი ადგილი, სადაც ფარისევლები თავიანთ თავს სწორედ ნათლის ძეებად მოიხსენიებენ, ყველა დანარჩენს კი - ცოდვილებს, მებაჟეებს, მეძავებსა თუ მათ მსგავსთ - ისინი სიბნელის ძეებად მიიჩნევენ.

ეს უნდა ჰქონოდა მხედველობაში უფალს, როდესაც იგავის მსმენელს ეუბნებოდა: ამ სოფლის ძეები უგონიერეს არიან, ვიდრე ნათლის ძეებიო. ამ სოფლის ძეებით უფალი ცოდვილებზე მიანიშნებდა, ნათლის ძეებით კი ფარისევლებზე.

ერთნიც და მეორენიც გაუჭირვებლად მიუხვდებოდნენ იგავის მთხრობელ იესოს, რადგან იუდეველთათვის კაცთა მოდგმა სწორედ ამგვარად იყო განაწილებული: ცოდვილმა იცოდა, რომ იგი იყო წუთისოფლის ძე, ანუ ცოდვის შვილი, რადგან საზოგადოების წარჩინებულ იერარქთა მიერ სწორედ ეს უღირსი ადგილი ჰქონდა მიჩენილი.

სწორედ ასევე, ფარისეველიც ამ შეგონების მოსმენისას აუცილებლად ნათლის ძეებს შორის იგულვებდა თავს, თუმცა იმასაც იგრძნობდა, თუ რა გამიზნულობით დააპირისპირა ერთმანეთთან უფალმა საზოგადოების ეს ორი ნაწილი - ცოდვილნი და ეგრეთ წოდებული მართალნი.

„უძღები შვილის“, „ორი ძის“, „ფარისევლისა და მეზვერის“ და სხვა იგავთა თხრობისას უფალი იესო ასევე გულისხმობდა ამ დაპირისპირებულ წყვილს - ცოდვილსა და მართალს, უფრო ზუსტად - მონანიე ცოდვილსა და რჯულის ჩაკირკიტებით აღმსრულებელ ვითომდა მართალს.

იმასაც მიაქცევენ ყურადღებას, რომ შეგონებაში უფალი ნათლის ძეებს საგანგებოდ დაურთავს განმარტებას:

ძენი ამის სოფლისანი უგონიერეს არიან უფროის ძეთა ნათლისათა ნათესავსა შორის მათსა - ნათლის ძეები ნაკლებად გონიერნი არიან არა საზოგადოდ, არამედ ნათესავსა შორის მათსა, ანუ თავიანთ მოდგმაში, თავიანთი მოდგმით, თავიანთი საზომით.

ყოველივე აქედან გამომდინარე, დაასკვნიან, რომ პირველ შეგონებაში ხსენებულ წუთისოფლის ძეში უფალი იესო უპირველესად სიცრუის მნეს გულისხმობს. იგავს მოდევნებული შეგონებით იგი საგანგებოდ მიმართავს ფარისევლებს (ვითომდა ნათლის ძეებს) და არწმუნებს, რომ წუთისოფლის ძე (იგავის მიხედვით, ორგული მნე) მათზე უფრო გონიერია, და უფრო გონიერია სწორედ იმიტომ, რომ ცოდვილმა მნემ თავისი ცოდვები მოინანია, განსხვავებით ფარისეველთაგან, რომელნიც თავიანთ ცოდვებს არც განიცდიან და არც ინანიებენ.

გავიხსენოთ იგავი „ორ ძეზე“ (მათე 21,28-30), სადაც პირველი ძე - სოფლის ძეა. ამ ძემ, როგორც გახსოვთ, ჯერ არ ინდომა თავისი მამის ვენახში მუშაობა, მაგრამ ბოლოს შეინანა და წავიდა. ორგული მნეც ხომ ამას იქმს, როდესაც გონს მოეგება, ინანიებს და ყოველ ღონეს მიმართავს, რათა განმართლდეს პატრონის, ანუ ღვთის წინაშე.

მეორე ძე, იმავე „ორი ძის“ იგავიდან, მსგავსია ამ ვითომდა ნათლის ძეებისა, რადგან მან მამას ფარისეველივით უთხრა: წავალ, ბატონო, და ვიმუშავებო, მაგრამ არ წავიდა. უფალი იესო ქრისტე „ორი ძის“ იგავის თხრობის შემდეგ ასე მიმართავს ფარისევლებს, მღვდელმთგვრებსა და უხუცესებს:

„ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ: მებაჟენი (მეზვერენი) და მეძავნი თქვენზე წინ შევლენ ღმერთის სასუფეველში“ (მათე 21,31). ამ სანატრელი ღირსყოფის მიზეზად უფალი ცოდვათა განცდასა და მონანიებას ასახელებს.

აი რატომ ამბობს უფალი, რომ ამ სოფლის ძენი, ანუ მონანიე ცოდვილნი, უფრო გონიერნი არიან, ვიდრე ნათლის ძეები, ანუ სინანულის გზის უარმყოფელი, გაამპარტავნებული მოდგმა კაცისა.

უფალი იესო თავისი შეგონებით, რაღა თქმა უნდა, მოწაფეებსაც მიმართავდა, რომლებიც იგავის თხრობის ჟამს მებაჟეებსა და ცოდვილებს შორის იდგნენ. აი რას ეუბნებოდა უფალი მოწაფეებს იგავურად:

იცოდეთ, მართლაც დიდი საქმეა, როცა სიბრძნესა და კეთილგონიერებას იჩენთ საკუთარი სულის გადასარჩენად: და უნდა ვაღიარო, რომ ამგვარ სიბრძნეს, ყველას გასაკვირად, ეს მებაჟეები და ცოდვილები ამჟღავნებენ, რადგან დიდი მონდომებით მიილტვიან სულის საცხოვნებელი გზისკენ. ეს გზა სინანულია. მაგრამ, ესენი (ფარისეველნი და მათი მსგავსნი), თქვენ რომ ყველაზე განათლებულნი, წარმატებულნი გგონიათ, ამ სიბრძნეს არ ამჟღავნებენ და არც საკუთარი სულის ცხონებას ინდომებენ, რადგან თავი უცოდველი ჰგონიათ, და ფიქრობენ, რომ არც სინანული სჭირდებათ და არც განმართლება - ისინი ხომ ძენი ნათლისანი ბრძანდებიან!

უფლისმიერი შენიშვნა - ნათესავთა შორის მათსა - წუთისოფლის შვილის ცხოვრების წესზე მიგვანიშნებს. წუთისოფლის ძე, როგორც წესი, ჩარჩოთი შემოსაზღვრულ სიბრძნესა და გონიერებას იჩენს. ამგვარ სიბრძნეს ამსოფლიურ სიბრძნესაც უწოდებენ, რომლითაც სარგებელს კაცი მარტო ამქვეყნიური საქმიანობით, ყოველდღიურ ხორციელ მოთხოვნილებათა აღსრულებით იღებს.

ერთ-ერთი განმარტებით, უფლის შენიშვნა - ნათესავთა შორის მათსა - ემსახურება როგორც ამ სოფლის ძეების, ასევე ნათლის ძეების წარმოჩენას. უფალი გვეუბნება, რომ ამქვეყნიურ, ცხოვრებისეულ საქმეებში ამ სოფლის ძენი უფრო დიდ გონიერებასა და მოხერხებას იჩენენ თავიანთი მოდგმით - თავიანთ გარემოში, იქ, სადაც თავიანთი მსგავსნი ერთად შეყრილან.

მართალია, ნათლის ძეებიც თავიანთ მოდგმასა და გარემოში ავლენენ გონიერებას, მაგრამ ამ სოფლის ძენი უფრო მორგებულნი, უფრო ქმედითნი, მოქნილნი და დაკვირვებულნი არიან ცხოვრებისეულ, ყოველდღიურ საქმიანობაში, ვიდრე ნათლის ძეები. განმარტებისას იხსენებენ ბუს და არწივის მაგალითს: ორივეს მახვილი თვალი აქვს, მაგრამ ბუსთვის ხელსაყრელი გარემოა ღამე, არწივს კი ღამით თვალი არ უჭრის.

„ორგული მნის“ იგავის მსგავსად, ეს შეგონებაც ქრისტიანებს გონიერი ერისკაცის მაგალითს აწვდის. უფალი ამ მაგალითით ამსოფლიურ სიბრძნეს კი არ გვასწავლის, იმას კი არ შეგვაგონებს, ამსოფლიურ სიბრძნეს დაეწაფეთო, არამედ, პირიქით - ამქვეყნიური, ცხოვრებისეული საქმეებით გამჟღავნებული გონებამახვილობის ჩვენებით გვითითებს იმ გზასა და საშუალებებზე, რასაც ღვთაებრივი სიბრძნისაკენ მიჰყავს მორწმუნე. ეს არის გულმოდგინება, წინდახედულება, მოშურნეობა, დაუცხრომლობა და მონდომება - სულის გადარჩენისა და ცხონების საქმეში.

მაშასადამე, უფალი ამბობს, რომ ძენი ამა სოფლისანი თავისებურად, თავიანთი კაცობრიული მოდგმით, მათთვის დამახასიათებელი ამსოფლიური სიბრძნით არიან გონიერნი, ხოლო ძენი ნათლისანი - ასევე თავისებურად, თავიანთი ზეციური მოდგმით, ღვთაებრივი სიბრძნით იჩენენო გონიერებას. თუმცა შეგონებაში უფლის მსუბუქი საყვედურიც იგრძნობა იმის გამო, რომ, ყოველთვის თუ არა, ზოგჯერ მაინც, წუთისოფელს მისი მსახურნი უფრო მეტად უგებენ ხოლმე გულს, ვიდრე ღმერთს - ღვთის მსახურნი.

ფიქრობენ, რომ შეგონებაში უფალი ორგული მნისა და პატრონის მოვალეების ერთობაზეც გვითითებს და ჩვენ, ქრისტიანებს, გვეუბნება: შეხედეთ, ეს მნე და პატრონის მოვალეები რა დიდ სარგებელს ნახულობენ თავიანთი გაერთიანებით, „შეთქმულებით“! შეხედეთ მათ და მიბაძეთ, რომ თქვენი ძმობით, ერთობითა და ერთსულოვნებით თქვენც ნახოთ სარგებელი - ოღონდ ის სარგებელი, რომელიც ზეცაში უნდა მიიღოთ.

როგორც ჩანს, უფლის მოწაფეების გულისყურს ეს შეგონებაც მისწვდა და იგავის სათქმელიც, რადგან მათ არ უგულებელყვეს არც ერთი ღირსეული საშუალება და ღონე, რათა სანატრელ ზეციური ჯილდო მიეღოთ. როგორც მათმა მოძღვარმა და უფალმა მიიზიდა თავისი მადლით და შეიყვარა თავისი მოდგმისანი, ანუ თავისი მიმდევრები, ასევე მიიზიდეს და შეიყვარეს ქრისტეს მოციქულებმა თავიანთი მსგავსი ნათლის ძეები - ქრისტეს ძენი, ქრისტიანები!

იგავის მეორე შეგონება: „სიცრუის“ იგავურ-სახარებისეული შინაარსი

„ორგული მნის“ იგავის თანმხლებ მეორე შეგონებაში წერია:

„და მე გეტყჳ თქუენ: ისხენით თავისა თქუენთსა მეგობარნი მამონაჲსა მისგან სიცრუვისა, რაითა, რაჟამს მოაკლდეთ თქუენ ამიერ, შეგიწყნარნენ თქუენ საუკუნეთა მათ საყოფელთა“ (ლუკა 16,9).

უფალი ამბობს: შეიძინეთ მეგობრები სიცრუის მამონათი, ანუ უსამართლო სიმდიდრით, რათა მათ საუკუნო სამყოფელში მიგიღონ, როდესაც მოაკლდებით ამ ქვეყანას, ესე იგი, როცა მოკვდებითო.

უპირველესად ყურადღებას მიაქცევენ ამ შეგონების დასაწყის სიტყვებს: და მე გეტყჳ თქუენ - მე თქვენ გეუბნებიათ. კომენტატორთა უმეტესი ნაწილის თქმით, უფალი იესო უშუალოდ იმ მებაჟეებსა და სხვა ცოდვილებს მიმართავს, რომლებიც მასთან იდგნენ და „ორგული მნის“ იგავს ისმენდნენ. მანამდე უფალმა ამ იგავით შეაქო მნის მოხერხება, იგავს მოდევნებული პირველი შეგონებით კი - ამ სოფლის ძეთა გონიერება. უფალი სწორედ ცოდვილებსა და მებაჟეებს გულისხმობდა მნეშიც და ამ სოფლის ძეებშიც.

ეს ცოდვილნი ორგული მნესავით ორგულობდნენ ღვთის წინაშე, მაგრამ გონს მოსვლით მათაც შეეძლოთ მნის მსგავსად მიემართათ სინანულისთვის, ცოდვის უარყოფისთვის, ცოდვათქმნადობის შეწყვეტისთვის, და ქრისტეს გაჰყოლოდნენ. იმის შემდეგ, რაც ეს შექება მიიღეს ცოდვილებმა და მებაჟეებმა, ახლა, ამ მეორე შეგონებით უფალმა უშუალოდ მიმართა მათ და ეს უთხრა: მეც, როგორც ეს პატრონი იგავში, გეუბნებით, რომ თქვენს სამნეო ანგარიშს უნდა მიხედოთ; და, თუ თქვენც გაქვთ მოხვეჭილი და დაგროვილი სიმდიდრე - ორგული მნის მაგალითი გაითვალისწინეთ და გამოიყენეთ. ამ მნემ პატრონის სიმდიდრით ისე ისარგებლა, რომ პატრონის მოვალეების სახით მეგობრები შეიძინა. ამიტომ მას უკვე აღარ ეშინია მნეობის დაკარგვისა, რადგან გარეთ აღარ დარჩება უსახლკაროდ, არამედ მეგობრები შეივრდომებენ;

თქვენ ბოროტად აღასრულებთ თქვენს მოვალეობას, - განაგრძობს უფალი, - არაკეთილსინდისიერად იქცევით და, რაც ღმერთმა მოგცათ, მარტო საკუთარი სარგებლობისათვის იყენებთ, თანაც სხვის ხარჯზე გინდათ გამდიდრება. მაგრამ განა ყოვლისმხედმა ღმერთმა არ იცის ეს? ნუთუ დაგავიწყდათ, რომ, ადრე თუ გვიან, ერთ მშვენიერ დღეს, თქვენც წარდგებით ანგარიშით. იქნებ, ამ მნესავით იზრუნოთ საკუთარ გადარჩენაზე და თქვენი მოხვეჭილი სიმდიდრე თქვენივე სულის სასარგებლოდ წარმართოთ, ისე გამოიყენოთ, რომ ანგარიშის შემდეგ უსახლკაროდ და უსახსროდ არ დარჩეთ? განა რამე შეედრება მარადიული სამყოფისა და თავშესაფრის მოპოვებას?

აი საშუალებაც ამისთვის: მოახმარეთ თქვენი სიმდიდრე ღარიბ-ღატაკებს, თქვენს მოყვასს, გაჭირვებულებსა და სნეულებს, და ისინი მოგიმზადებენ მარადიულ სასუფეველს, ისევე განგიმზადებენ, როგორც ამ მნისთვის განამზადეს ბატონის მოვალეებმა თავიანთ ოჯახებში თავშესაფარი. აი როგორ უნდა მიბაძოთ ამ ორგულ, უსამართლო, სიცრუის მნეს, რომელმაც მართლაც საკვირველი მოხერხება და გამჭრიახობა გამოიჩინა და თავისი სიცრუე, უსამართლოდ მოხვეჭილი სიმდიდრე საკუთარი თავის გადასარჩენად გამოიყენა.

ამგვარად უკავშირდება ეს უფლისმიერი შეგონება „ორგული მნის“ იგავის სათქმელს. ის მეგობრები, რომლებიც სიცრუის მამონათი, ანუ უსამართლო სიმდიდრით უნდა შეიძინონ ცოდვილებმა, იგავში პატრონის მოვალეები არიან. ამ მოვალეებს მნემ ახალი ხელწერილები დააწერინა, ვალი ჩამოაკლებინა, ესე იგი, მიტაცებული დაუბრუნა და მანამდე მოძულებულნი თავის მეგობრებად გაიხადა.

შეგონებაში ნახსენები საუკუნო სამყოფელი იგავში მოვალეების ოჯახებს (სახლებს) შეესაბამება. ამ სახლებში მიღებით მარადიულ სასუფეველში დამკვიდრების აზრი გამოიხატება იგავურად.

მეორე შეგონება უფალმა იესომ საგანგებოდ ისე ააგო, რომ მსმენელს გაუჭირვებლად დაენახა იგავსა და შეგონებას შორის არსებული შინაგანი კავშირი. უფალმა ის კი არ თქვა - რათა საუკუნო სასუფეველში დამკვიდრდეთო, არამედ თქვა: რათა მეგობრებმა შეგიწყნარონ, მიგიღონ საუკუნო სამყოფელშიო.

მაშასადამე, უფალი „ორგული მნის“ იგავის თხრობას შეგონებებს იმ მიზნით ურთავს, რათა მსმენელს იგავთან დაკავშირებული ზოგიერთი განმარტება მიაწოდოს. მართალია, ამ შეგონებებში იგი უხვად იყენებს იგავურ ალეგორიებს, მაგრამ იქვე მინიშნებებსაც ჩაურთავს, რითაც მსმენელი სიხარულით აღმოაჩენს ხსენებულ კავშირს იგავსა და შეგონებას შორის.

ამ შეგონებაში საგანგებო ყურადღებას ითხოვს ერთი უფლისმიერი მინიშნება - ეს არის სიცრუის იგავური ალეგორია. უფალი შეგონებაში ამბობს: მეგობრები სიცრუის მამონასგან შეიძინეთო, იგავში კი მნეს იხსენიებს სიცრუისად:

აქო უფალმან მნე იგი სიცრუვისაი, რამეთუ გონიერად ყო - ასე დაასრულებს უფალი იგავს. პირველი, რაც „ორგული მნის“ იგავის მკითხველსა თუ მსმენელში იწვევს გაკვირვებას, და შეკითხვებსაც უჩენს, არის ამ იგავის დასკვნითი ნაწილი.

პატრონმა ორგული მნე შეაქო, რადგან გონივრულად მოიქცა. უფალი მნეს სიცრუის მნედ იხსენიებს: მნე იგი სიცრუვისაი.

ბუნებრივად ჩნდება შეკითხვები:

რატომ შეაქო პატრონმა სიცრუის მნე? იმის მაგივრად, რომ დაესაჯა ან სასამართლოსთვის გადაეცა - მისი გონივრულობა შეაქო?!

განა შეიძლება უსამართლო, ორგული და თვალთმაქცი ადამიანის შექება? მაინც რა გააკეთა მნემ, მიბაძვის საგნადაც რომ გახადა პატრონმა, ანუ უფალმა?

რატომ გახდა ქების ღირსი ორგული მნის გონიერება?

ამ შეკითხვებზე პასუხად წმიდა მამები და სხვა კომენტატორებიც ერთხმად შენიშნავენ, რომ უპირველესად უნდა გავარკვიოთ, რა საღვთისმეტყველო-იგავური მნიშვნელობით შემოსა უფალმა სიტყვა სიცრუე.

სიცრუვე ძველ ქართულად ნიშნავდა „ტყუილს“, „მოტყუებას“, ასევე „ურჯულოებას“, „ზაკვას“ და თავად „სიცრუესაც“. ცრუს ძველად „უსამართლოსაც“ ეძახდნენ (უსამართლოდ დაამოწმაო, ასე იტყოდნენ ცრუმოწმეზე).

იგავში მნე სიცრუის მნედ მას შემდეგ იხსენიება, რაც მან მოვალეებს ხელახლა გადააწერინა ხელწერილები. ამ საზარელი იგავური ეპითეტით - სიცრუისა - უფალი იმ ადამიანს იხსენიებს, რომელმაც მოატყუა, იცრუა და უპატიოსნოდ მოექცა თავის პატრონს. საკვირველი სწორედ ის არის, რომ სიცრუის მნედ წოდებულს უფალი აქებს.

ამიტომ ჩნდება აუცილებლობა, ვეძიოთ სიცრუის არა პირვანდელი მნიშვნელობა, არამედ მისი იგავური სამოსი, რითაც უფალმა ეს სიტყვა თავის იგავში აღჭურვა.

საკუთრივ სიცრუის ახლახან ჩამოთვლილი მნიშვნელობანი უარყოფითია, მიუღებელია ზნეობრივი თვალსაზრისით. მნემ თავისი უზნეობის გამო მიიღო ეს სამარცხვინო შეფასება (სიცრუის მნე). შექება მას, რაღა თქმა უნდა, უზნეობის გამო არ მიუღია. აქვე უნდა ითქვას, რომ მნემ ორგზის იცრუა პატრონის წინაშე: მან ჯერ პატრონი და მისი მოვალეები მოატყუა, შემდეგ მოვალეებს შეეკრა, ხელნაწერები ხელახლა გადააწერინა და ამჯერად პატრონის წინაშე იცრუა.

მაშასადამე, იგავში უფალი შექების საგნად მნის სხვა ქმედებასა თუ მისწრაფებას უნდა გულასხმობდეს. ყველა კომენტატორი ერთხმად აღიარებს, რომ უფლის მიერ შექებულია მნის გონიერება, მოხერხებულობა, საზრიანობა, წინდახედულება, მიზანსწრაფულობა და მოშურნეობა თავის გადასარჩენად.

კეთილგონივრულობასთან ერთად, იგი კეთილშობილურადაც მოიქცა, რადგან, მებაჟე ზაქეს მსგავსად, უარი თქვა მოხვეჭილზე და, ხელწერილების გადაწერით, მითვისებული ქონება იმათ დაუბრუნა, ვისაც ეკუთვნოდა.

მართლაც, მხოლოდ წინასწარგანზრახული ბოროტი ცილისწამებით თუ შეიძლება ვინმემ დააბრალოს ჩვენს უფალს ის, რომ, თითქოს, იგი მნის უზნეო საქციელს აქებდეს. ნუ იყოფინ! - როგორც წმიდა მამები გვაფრთხილებენ. ღმერთმა დაგვიფაროს ამგვარი ფიქრისგან, რადგან ამით წმიდა წერილის მკითხველის გულში ღვარძლივით ითესება ეჭვი.

ეს ორი იგავური ალეგორია - სიცრუის მნე და სიცრუის სიმდიდე - საღვთისმეტყველო მნიშვნელობით თითქმის სრულად ემთხვევა ერთმანეთს. უფალი აქაც და იქაც ხაზს უსვამს უსამართლობას, კერძოდ, უსამართლობას სიმდიდრის, ქონების შეძენაში. მნე იმიტომ არის სიცრუისა, რომ იგი უსამართლოდ ექცევა პატრონსაც და მოყვასსაც, რადგან პირველის ქონებით ბოროტად სარგებლობს, ხოლო მეორეთა ქონების ხარჯზე მდიდრდება, ანუ მომხვეჭელობს.

შეგონებაში უფალი სიმდიდრესაც ამავე მიზეზით იხსენიებს სიცრუის მამონად, თან მიგვანიშნებს სიცრუის მნეზე, რომელმაც სწორედ ეს სიცრუის სიმდიდრე, ანუ უსამართლოდ მოხვეჭილი ქონება, ჯერ დააგროვა და შემდეგ გონივრულად გამოიყენა თავის გადასარჩენად.

„სიცრუე“ უფლის იგავსა და სულხან-საბას არაკში

სიცრუის საგანგებო იგავურ სამოსთან დაკავშირებით არ შეიძლება, არ გაგვახსენდეს სულხან-საბა ორბელიანის არაკი „ბრძენი და მდიდარი“ თხზულებიდან „სიბრძნე სიცრუისა“. ეს არაკი მადლიერების თემით არის გაჯერებული: არაკის წინამავალ კომპოზიციურ სივრცეში დაწინაურებული მადლიერების თემა ამ არაკში კულმინაციას აღწევს და არაკის შემდგომაც განაგრძობს განვითარებას. მხედველობაში გვაქვს უფლისწულ ჯუმბერის მიერ გამჟღავნებული მადლიერება მშობელი მამისადმი - მეფე ფინეზისადმი, აღმზრდელი ლეონისა და სედრაქ ვაზირისადმი.

მეფე ფინეზი თავის ერთადერთ მემკვიდრეს დამოძღვრავს, იგავური ფორმით გამოხატავს თავის მოწონებას ძე მეფისა ჯუმბერის სიტყვის, სიბრძნისა და მადლიერების გამო და უკვე სამეფოდ გამხადებული ძის გასაგონად საგანგებოდ ჰყვება არაკს:

„შვილს უბრძანა მეფემ არაკი: იყო კაცი ერთი ბრძენი, რომელი ვაჭრობისა სიმდიდრისაგან დაცემულიყო. წავიდა და მოვლო პირი ყოვლისა ქვეყანისა და მივიდა ინდოეთს. გამოიკითხა მუნ კაცი დიდად მდიდარი და მდიდრობისაგან უმეტესად ღვთის მოშიში, რა აცნობეს, დაისწავლა სახლი მისი, მივიდა და რქვა კაცსა მას: - ძმაო, ძოღან ორმოცი ლიტრა ვეცხლი ივასხე, ახლა დიდად მეჭირვება და მომეც, ღვთისათვის გევედრები!

მან მდიდარმან უარყო, რომელი არა ევალა, რას მიცემდა? უთხრა: ოდეს ვივახშე, მოწამე ვინ გივის და ანუ ხელითწერილი სად არს?

მან კაცმან ეგრე უთხრა: - მაშინ საქმიანად იყავ და ესრეთ მითხარ: არა მცალს და ხვალე მოდი, ხელითწერილს მოგცემო. მე შენი მორწმუნე ვიყავ, დაგჯერდი, მე სხვა საქმე დამეცა, იგი დამავიწყდა, წაველ და აწ გთხოვ, თუცა მტყუარ ვარ, შენ სახელი ღვთისა იფიცე, ჩემი ვეცხლი არა გევალოს, და გარე შევიქცე!

მან, ღვთის მოშიშმან მდიდარმან, ეგრე თქვა: რასათვის ვფიცო სახელი ღვთისა ამა მცირედსა ზედა. ღმერთს ჩემთვის ეგოდენი უბოძებია, მრავალს კაცს ეყოს. ორმოცი ლიტრა ვეცხლი მას მივსცე, სხვა მე მოვიხმარო და ღმერთი არ გავიწყრომო. არ იფიცა და მას კაცსა თხოვილი მისცა.

მან კაცმან, რომელმან წარიღო ვეცხლი, ეგრე თქვა: ღმერთო, მართალო და ჭეშმარიტო! შენ უწყი, ჩემისა სიგლახაკისათვის ვქმენ ესე. აწ თუ გამემარჯვოს სავაჭროსა ამასა ზედა, ყოველი მონაგები ამავე კაცსა მოვუძღვანო და ყველაყა ვაუწყო.

წავიდა იგი კაცი ჩინ-მაჩინს. ესრეთ ივაჭრა და გამდიდრდა, რომე უდიდესი ვაჭარი აღარ ითქმოდა.

რაოდენთა წელთა უკანის, მუნვე ქალაქად მოვიდა, მონახა მდიდარი იგი, პოვა და იწვია. ამან იცნა და მან მდიდარმან ვერა. შეიყვანა სალაროსა თვისსა და, რა რომე აქვნდა, აჩვენა. და უკვირდა მდიდარსა მას დიდება მისი და სიმრავლე უნჯთა. მოეწონა და უქო ყოველივე. მერმე მან კაცმან ამოიღო კლიტე მისისა სალაროსა, მიართვა, ხელთა აკოცა და მოახსენა: ესე ყოველი შენია და ღმერთმან გაუფლოსო!

მას მდიდარსა ძოღანდელი საქმე დავიწყებიყო და ჰკითხა ვინაობა და ვითარობა, და მან ყოველდღე ყოფილი მოახსენა: ჩემმან სიგლახაკემ მომაგონა, თვარა შენ ჩემი არარა გევალა. მე რა მქონდა, რომ გამევასხა. ესე ყოველი შენია, დაეპატრონეო!

გაუკვირდა მას მდიდარსა მის კაცისა სიმართლე და გულკეთილობა. ერთი სარტყელი აიღო და ერთი საპერანგე. ეგრე უთხრა: ესეც ამად ავიღე, ნუთუ გულის კლება შეგექმნას, ღმერთმან შენ მოგახმაროს, რადგან შენში ეგეთი კეთილობა ვიხილე, ჩემი რაც მაქვს, იგიც შენი იყოსო“.

ამგვარია შინაარსი სულხან-საბას არაკისა „ბრძენი და მდიდარი“.

არაკის ორივე პერსონაჟი სიმდიდრის მფლობელია, ოღონდ ბრძენი მდიდარი სიმდიდრისაგან დაცემულია, ანუ ძლეულია. ძველი ქართული დაცემა ნიშნავს როგორც „ძლევას, დამხობას“, ასევე „დაქცევას, დავარდნას“. ამ ბრძენს ქონება იმ მიზეზით დაექცა, რომ სიმდიდრის მოხვეჭის სურვილმა მის სიბრძნეს გადააჭარბა. ბრძენს სიბრძნემ უმტყუნა და სიმდიდრისაგან იძლია, ვინაიდან ვაჭრობა მას თვითმიზნად ექცა, ქონების თავისთვის დაუნჯებას მიჰყო ხელი და არც განსაცდელმა დაახანა - იგი ვაჭრობისა სიმდიდრისაგან დაცემული შეიქნა, ანუ გაკოტრდა.

ამის საპირისპიროდ, არაკის მეორე პერსონაჟის სიმდიდრის წყარო და სათავე ღვთისმოშიშობაა. ამას იგავურად მიგვანიშნებს მდიდრის ეპითეტი - მდიდრობისაგან უმეტესად ღვთის მოშიში. ღვთისმოშიშმა მდიდარმა, როგორც ჩანს, კარგად უწყის, რომ:

„სიბრძნის სათავე უფლის შიშია... სიბრძნის გვირგვინია უფლის შიში“ (სიბრძნე ზირაქისა 1,14. 18. 20. 27;19,20; იგავნი სოლომონისნი 9,10; ფსალმუნნი 110,10). ღვთისმოშიში მდიდარი სწორედ იგია, ვინც „ღმრთისა მიერ განმდიდრდებოდა“, და არა იგი, „რომელი იუნჯებდეს თავისა თვსისა“ (ლუკა 12,21), რასაც ვაჭრობისა სიმდიდრისაგან დაცემული ბრძენი ეწეოდა გაკოტრებამდე.

ასე რომ, არაკში „ბრძენი და მდიდარი“ ღვთისმოშიში მდიდრის მხატვრულ-იგავური განსაზღვრება - მდიდრობისაგან უმეტესად ღვთის მოშიში - აშკარად დაპირისპირებულია ვაჭრობისა სიმდიდრისაგან დაცემულთან, ანუ ბრძენი მდიდარყოფილის მხატვრულ-იგავურ ეპითეტთან, შდრ.:

სიმდიდრისაგან დაცემული <---> ღვთის მოშიში

სწორედ ღვთისმოშიშ მდიდარზე შეაჩერა თავისი არჩევანი ბრძენმა მდიდარყოფილმა და ორმოცი ლიტრა ვერცხლი გამოითხოვა მისგან. ორმოცი ლიტრა ვერცხლი ღვთისმოშიში მდიდრისათვის მცირედია იმასთან შედარებით, რაც, ამ მდიდრისავე თქმით, ღმერთს უბოძებია მისთვის. ღვთისმოშიში თავის სიმდიდრეს ღვთის წყალობად მიიჩნევს და მუდამ ემადლიერება უფალს. იგი სიმდიდრის გაცემას ეშურება, რათა, ჯერ ერთი, დარჩენილი თავად შეირგოს, მეორეც, ღვთის წყრომა არ დაიტეხოს თავს. ღვთისმოშიში მდიდარი ასე ფიქრობს:

„ღმერთს ჩემთვის ეგოდენი უბოძებია, მრავალ კაცს ეყოს. ორმოცი ლიტრა ვერცხლი მას მივსცე, სხვა მე მოვიხმარო და ღმერთი არ გავაწყრომო“.

ღვთისმოშიშის ხსენებულ ალეგორიასთან ერთად, აქაც მოიპოვება იგავური მინიშნება იმ ერთადერთ წყაროზე, საიდანაც ულევად მოედინება ღვთისმოშიში მდიდრის სიმდიდრე-ქონება - ეს არის ღვთის ნებისა და წყალობის უზენაესობა, ღვთისადმი მადლიერება, ასევე მოშურნეობა და სიმარდე მოწყალების გაღებაში.

არაკი მოგვითხრობს ამბავს იმაზე, თუ როგორ დააღწია თავი გაკოტრებას ბრძენმა მდიდარყოფილმა. იგი გონიერებასა და გამჭრიახობას იჩენს: ღვთისმოშიშ მდიდარს ღვთის სახელს უხსენებს („შენ სახელი ღვთისა დაიფიცე“), რადგან იცის, რომ ღვთისმოშიში არასოდეს დაიფიცებს ამაოდ, და ასე დასტყუებს ორმოც ლიტრა ვერცხლს, თითქოსდა, მართლაც ემართა მისი.

მაგრამ ბრძენმა შემდეგ ღვთის წინაშე მოინანია თავისი სიცრუე, თან აღთქმაც დადო, რომ წარმატების შემთხვევაში მონაგებს უთუოდ ვერცხლის პატრონს მისცემდა. ბრძენს მართლაც გაუმართლა სავაჭრო საქმეში, გამდიდრდა და დაუყოვნებლივ შეასრულა აღთქმა: ზაქეს მსგავსად (ლუკა 19,8), მან ყველაფერი დაუბრუნა ღვთისმოშიშს: „ჩემმან სიგლახაკემ მომაგონა, თვარა შენ ჩემი არარა გევალა. მე რა მქონდა, რომ გამევასხა. ესე ყოველი შენია, დაეპატრონეო!“ - ეს აღსარებაც დაურთო და სამართლიანობაც აღადგინა.

სულხან-საბას ბრძენი მდიდარყოფილი მკითხველს უეჭველად მოაგონებს სახარებისეულ ორგულ მნეს, რომელმაც არაკეთილსინდისიერად, ბოროტად გამოიყენა მასზე მინდობილი მოვალეობა.

პატრონის მიერ მნისათვის ჩაბარებული და მინდობილი ქონება, როგორც უკვე განიმარტა, არის უფლისაგან ბოძებული ყველანაირი ნიჭი, უნარი თუ სიმდიდრე, რასაც მხოლოდ სამნეოდ, საპატრონებლად გვანდობს და გვავალდებულებს, რომ ამ სამნეო ქონებას არასოდეს მოვეპყრათ უსამართლოდ, უმართებულოდ, ესე იგი, არ უნდა ვიქცეთ სიცრუის მნედ: ეს ქონება საკუთარი სიამოვნებისთვის კი არ გამოვიყენოთ, არამედ გასამრავლებლად, გასაცემად და სხვათა სამსახურებლად. უფალი ჩვენ, სიცრუის მნეებს, იგავურად გვითითებს იმ გზასა და საშუალებებზე, რომელთა მეოხებითაც შეგვიძლია, განვერიდოთ ჩვენივე ნებით თავს დატეხილ უსამართლობას, ანუ უარი ვთქვათ უმართებულო, ცოდვისმიერი ცხოვრების წესზე, და ჩვენს ხელთ არსებული ყველანაირი ქონება გავცეთ მოწყალების სახით, რათა სამუდამო სასუფევლის ღირსნი გავხდეთ.

სწორედ ამ მხრივ ენიჭება განსაკუთრებული მნიშვნელობა იმას, თუ როგორი გულმოდგინებითა და მოხერხებით (სიცრუვით) ზრუნავს მნე წარმავალი, ამქვეყნიური ცხოვრების კეთილმოწყობისათვის.

ვიმეორებთ, წმიდა სახარების ამ იგავის მეორე ნაწილში შექებული სიცრუვე სინამდვილეში წარმოადგენს უფლისმიერ მითითებას იმ გზასა და საშუალებებზე, რასაც ცოდვილმა უნდა მიმართოს თავის (სულის) გადასარჩენად: ეს არის მოხერხებულობა და გამჭრიახობა, გულმოდგინება და დაუცხრომელი ღვაწლი, რაც უმართებულო, ცოდვისმიერი ცხოვრების წესის უარსაყოფად უნდა მოვიმარჯვოთ.

სიცრუის მნეც სულის გადასარჩენად დგამს ამ ნაბიჯს - იგი, იგავური ქარაგმით რომ ვთქვათ, სიცრუით სძლევს სიცრუეს (ხელწერილებში აღბეჭდილი სიცრუე-ცოდვა მან გადაწერილ ხელწერილებში ამოშალა), რაც იგავურად სინანულის ფარდია.

ჩვენ ვხედავთ, რომ წმიდა სახარების იგავში სიცრუე თავდაპირველად ცოდვის გამომხატველი იგავური ალეგორიაა, რომელიც იგავის მეორე ნაწილში იცვლება და ალეგორიულად სინანულის გზის მაჩვენებელი ხდება. სიცრუე ამ დროს მთლიანად დაცლილია საკუთარი სემანტიკისაგან, იგი მხოლოდ ე.წ. შიშველ ალეგორიად რჩება, რომელიც იგავის მთხრობელმა უფალმა იესომ ერთადერთი მიზნით მოიხმო: სათქმელი ამსოფლიური ცხოვრებისეული სურათებით გააცოცხლა, რათა იგი უფრო ადვილად გასაგები ყოფილიყო და გულისხმიერ მსმენელს თავად ეძებნა სიტყვის ჭეშმარიტება.

სულხან-საბას ბრძენი მდიდარყოფილიც სიცრუეს მიმართავს, ისიც მოხერხებულად დასტყუებს ღვთისმოშიშს ვერცხლს. ეს სიცრუე ორგული მნის მიერ არჩეული სინანულის გზას შეესაბამება, ვინაიდან ბრძენი მაშინვე მოაყოლებს თავის სიცრუეს სინანულისა და აღთქმის სიტყვებს:

„მან კაცმან, რომელმან წარიღო ვეცხლი, ეგრე თქვა: ღმერთო, მართალო და ჭეშმარიტო! შენ უწყი, ჩემისა სიგლახაკისათვის ვქმენ ესე. აწ თუ გამემარჯვოს სავაჭროსა ამასა ზედა, ყოველი მონაგები ამავე კაცსა მოვუძღვანო და ყველაყა ვაუწყო“.

სიმდიდრისაგან დაცემული არაკში სულით დაცემასაც უნდა გამოხატავდეს, კერძოდ, იმას, რომ ბრძენს, როგორც უკვე შევნიშნეთ, სიბრძნემ უმტყუნა: იგი ღმერთს დაშორდა, ვინაიდან სიმდიდრის კეთილად გამოყენების ნაცვლად (გამრავლება-გაცემას ერთდროულად რომ ითვალისწინებს) მან ვაჭრობა გაიხადა კერპად და, ქონების თავისთვის დაუნჯებით, მის მონა-მორჩილად იქცა.

ასე გვესმის არაკში წარმოდგენილი ალეგორიული ეპითეტი ბრძენისა - ვაჭრობისა სიმდიდრისაგან დაცემული, რომელიც პირდაპირი მნიშვნელობით მისი ქონების განიავებას, გაკოტრებას გამოხატავს, იგავურად კი ასახავს ბრძენის ღვთისაგან განშორებას მამონას ცოდვათა გამო.

სიმდიდრისაგან დაცემული ბრძენი გაკოტრებისათანავე მოეგება გონს და, ორგული მნის მსგავსად, მთლიანად გააცნობიერებს თავისი შეცოდების თავსა და ბოლოს. ეს ჩანს მისი გულმოდგინებიდან, რითაც მდიდარყოფილი მთელ ქვეყანას მოივლის, ინდოეთს მისწვდება, იქ მოძებნის და შეისწავლის ერთი მდიდრის ასავალ-დასავალს, ისარგებლებს მისი ღვთისმოსაობით და ცრუ გამსესხებლად, ვითომდა მოვასხედ მიადგება ამ ღვთისმოშიშ მდიდარს.

ყოველივე ეს თითქმის სრულად ემთხვევა ორგული მნის გონს მოგებას, მის გაცნობიერებულ გადაწყვეტილებას და ხსენებული სიცრუის, ანუ სინანულის გზის არჩევანს. ბრძენი და მნე ჯერ სიმდიდრისადმი უჯერო დამოკიდებულებით სჩადიან ცოდვას - ეს მათი უმართებულოდ გაკეთებული არჩევანის შედეგია. შემდეგ კი ორივე იპოვის გზას ცოდვისაგან დასახსნელად - ეს გზა არაკშიც და იგავშიც ამსოფლიური სიბრძნისა და გონიერების იგავური ალეგორიით - ტყუილითა და სიცრუით გამოიხატება.

ვიმეორებთ, არაკშიც და იგავშიც ამ ალეგორიის პირდაპირი მნიშვნელობა (სიცრუის სემანტიკა) მთლიანად უგულებელყოფილია, იგი, როგორც უკვე აღინიშნა, მხოლოდ შიშველი მხატვრული ხერხია, წმინდა წყლის იგავური სამოსია თავის (სულის) გადარჩენის ბრძნული (ქრისტიანული) გზის გამოსახატავად.

ამაზე სულხან-საბას არაკის სათაურიც მიგვითითებს - „ბრძენი და მდიდარი“. ბრძენი მდიდარყოფილს იმიტომ ჰქვია, რომ მან ბრძნულად დააღწია თავი გაჭირვებას, მდიდარი კი თავისი ღვთსმოშიშობით, ანუ ღმრთისა მიერი განმდიდრებით უნდა იყოს მდიდარი. „ბრძენი და მდიდრის“ სათაურიც ალეგორიაა, სადაც იგავური სიტყვის ქართველი დიდოსტატი არაკის მთავარ სათქმელს შესაშური სრულყოფილებით ასახავს.

ბრძენი მდიდარი, სიბრძნის გარდა, მადლიერებასაც ავლენს. მისი სიბრძნე არაკში აერთიანებს გონიერებას, გამჭრიახობას, სინანულის გზის არჩევანს და ასევე მადლიერებასაც. ბრძენი მადლიერია არა მარტო ღვთისმოშიშისადმი, არამედ ღვთისადმიც. იგი სწორედ ღვთისადმი მადლიერებით აღსავსე მიიღებს თავის გადაწყვეტილებას. სხვაგვარად ვერც აიხსნება ბრძნის ის განზრახვა და გამიზნულობა, რასაც იგი ღვთის შეწევნით მიაღწევს და აღასრულებს კიდეც: „ესე ყოველი შენია და ღმერთმან გაუფლოსო!“ - ასე მიმართავს იგი სტუმრად მოსულ ღვთისმოშიშს, თავისი სალაროს კლიტეს გადასცემს მას, თან, თავმდაბლობისა და ღვთის ნებისადმი მორჩილების ნიშნად, მოწიწებით ეამბორება ხელზე.

ღვთისმოშიში მდიდარიც დიდ სულგრძელობასა და მადლიერებას ამჟღავნებს, რაც მისი ღვთისმოშიშობიდან და ღვთისადმი თავმდაბლური მორჩილებიდან გამომდინარეობს. ღვთისმოშიშის საპასუხო რეაქცია ღირსეული ჟესტი გახლავთ:

„გაუკვირდა მას მდიდარსა მის კაცისა სიმართლე და გულკეთილობა. ერთი სარტყელი აიღო და ერთი საპერანგე. ეგრე უთხრა: ესეც ამად ავიღე, ნუთუ გულის კლება შეგექმნას, ღმერთმან შენ მოგახმაროს, რადგან შენში ეგეთი კეთილობა ვიხილე, ჩემი რაც მაქვს, იგიც შენი იყოსო“.

ღვთისმოშიშის მადლიერებაზე ისიც მეტყველებს, რომ მადლობის ნიშნად მან ბრძნის სალაროდან ერთი სარტყელი და ერთი საპერანგე აიღო მხოლოდ. სიმართლესა და კეთილობაში ცხოვრების ის ბრძნული წესი უნდა ვიგულოთ, რასაც ღვთისადმი მადლიერი კაცი ეწევა.

არაკის ბოლოს სწორედ ორი ამგვარი მდიდარი ადამიანი დგას გვერდიგვერდ. ისინი ჭეშმარიტად „ღმრთისა მიერი“ მდიდარნი არიან, ვინაიდან მათ ღვთიური სიბრძნითა და მადლიერებით, სინანულით, თავმდაბლობითა და მორჩილებით დათრგუნეს უგუნურება, უმადურობა, ვერცხლისმოყვარეობა, დიდებისმოყვარეობა და, საფიქრებელია, რომ ამ ვნებათაგან გამომდინარე ყველა სხვა მანკიერებაც შემუსრეს.

ამ არაკს შეგონება არ ახლავს. მეფე ფინეზის სათქმელი ისედაც ნათელია და ცხადი: სიბრძნისა და ღვთისადმი მადლიერების შექებით არაკის მთხრობელი მიგვანიშნებს ღვთის უზენაესობაზე კაცთა ცხოვრებაში, კერძოდ, მეფის კურთხევის საქმეში. ამას ისიც გვკარნახობს, რომ არაკის ადრესატი ძე მეფისაა, და ისიც, რომ ამ არაკის ჩამთავრებისთანავე მეფე თავის ერთადერთ ძესა და მემკვიდრეს სამეფოს მფლობელად აღიარებს, და ამას უპირველესად ღვთის ნებად შერაცხავს:

„შვილო ჩემო, შენთვის ღმერთსაც მოუნდომებია და მეც მომიცია ადგილი და სამეფო ჩემი და დღეის წაღმა უფლებდე ყოვლისა ზედა და ნუმცა ვინ არს ურჩი შენი“.

„ისხენით თავისა თქუენისა მეგობარნი“

უფლის მეორე შეგონებაში კიდევ ერთი იგავური მინიშნება იქცევს ყურადღებას: „ორგული მნის“ იგავში მნე ცდილობს, მოვალეები თავის მეგობრებად იგულოს, ხოლო შეგონებაში უფალი მეგობრებს ახსენებს: შეიძინეთ მეგობრებიო. მეგობრებისა და მოვალეების იგივეობაზე უფალი მიგვანიშნებს სიტყვით - შეგიწყნარონ.

იგავში მნე ამბობს: „უწყი, რაა ვყო, რაჲთა, რაჟამს გარდავდგე მნეობისაგან, შემიწყნარონ მე სახლთა მათთა“ (ლუკა 16,4); შეგონებაში კი უფალი გვეუბნება: „ისხენით თავისა თქუენისა მეგობარნი მამონაისა მისგან სიცრუვისა, რაჲთა, რაჟამს მოაკლდეთ თქუენ ამიერ, შეგიწყნარნენ თქუენ საუკუნეთა მათ სამყოფელთა“ (ლუკა 16,9).

როგორც ვხედავთ იგავშიც და ამ შეგონებაშიც ბოლო ნაწილი სრულად ემთხვევა ერთმანეთს:

„რაჲთა, რაჟამს გარდავდგე მნეობისაგან, შემიწყნარონ მე სახლთა მათთა“, - ამბობს მნე იგავში.

„რაჲთა, რაჟამს მოაკლდეთ თქუენ ამიერ, შეგიწყნარნენ თქუენ საუკუნეთა მათ სამყოფელთა“ - ამბობს უფალი შეგონებაში.

იგავშიც და შეგონებაშიც უფალი მიგვანიშნებს ამ სოფლიდან გასვლაზე, სიკვდილზე. იგავში ამ აზრს გამოხატავს მნეობისაგან გადადგომა. პატრონი ჯერ სამნეო ანგარიშს სთხოვს მას - ეს განსაცდელებია: ავადმყოფობა, უბედურება, გაჭირვება, ასევე ხორციელი სილამაზე, სიმდიდრე, ძალაუფლება. სამნეო ანგარიში, ზოგის განმარტებით, გარდაცვალებასაც უნდა გულისხმობდეს, ხოლო მნეობისგან გადადგომა, ანუ მნეობის მოკალეობის გასრულება - ქვეყნის აღსასრულს, საბოლოო სამსჯავროს გამომხატველიაო.

შეგონებაში მნეობისგან გადადგომის შესაბამისია მოაკლდეთ ამიერ სოფლით - ესე იგი, როდესაც თქვენ ამ სოფელს მოაკლდებით, ანუ ამ სოფლიდან გახვალთ, გარდაიცვლებითო. ძველი ქართული მოკლება ნიშნავს „გაღატაკებას“, მაგრამ ასევე ნიშნავს „შემცირებას, დაკლებას, დატოვებას, დალევნას (დაილია), დაცხრომას“. გარდა ამისა, კლება, თავისი ძირით კლ(კალ) აისახება ზმნაში მოკლ-ვა, მოკვლა (მოკლა).

მოაკლდეთ თქუენ ამიერ სოფლით - ანუ ამ სოფელს რომ მოაკლდებით, ამ სოფლიდან რომ გახვალთო. უფალი იგავურად მიგვანიშნებს გარდაცვალებაზე. გარდაცვლილზე ვამბობთ ხოლმე, ამ ქვეყნიდან წავიდა, ამ ქვეყანას მოაკლდაო.

მთლიანობაში, მეორე შეგონებიდან გამომდინარე სათქმელის გათვალისწინებით - მოაკლდეთ ამიერ სოფლით - სწორედ გარდაცვალების, სიკვდილის მნიშვნელობის ამოკითხვას ითხოვს მსმენელისგან: უფალი გვაფრთხილებს, რომ ჩვენ სიცოცხლეშივე, სანამ ამ სოფელს დავტოვებთ, მანამდე უნდა შევიძინოთ მეგობრები - ჩვენი შემწენი და მეოხნი, რათა სიკვდილის შემდეგ საუკუნო სასუფეველი გვერგოს.

სხვა განმარტებით, შეგონებაში ნათქვამი რაჟამს მოაკლდეთ თქუენ ამიერ ნიშნავს: სანამ გაღარიბდებით, გაღატაკდებითო, როგორც ეს ძველ რუსულ თარგმანშია. ამით უფალი იმაზე უნდა მიგვითითებდეს, რომ უსამაროლოდ მოხვეჭილი სიცრუის სიმდიდრე დაკარგავს იმ აზრს, რის გამოც კაცობრიობის დიდი ნაწილი საკუთარი სულის წარწყმედასაც კი არ ერიდება. ამ დროს გულისხმობენ იგავურ მითითებას ქრისტეს მეორედ მოსვლაზე, როდესაც არათუ სიცრუის სიმდიდრე, არამედ ყოველნაირი ხორციელი სიმდიდრე, თვით ყველაზე პატიოსანი გზით შეძენილიც კი, ყოველგვარ მნიშვნელობას დაკარგავს.

მაშასადამე, უფალი მიწიერი სიმდიდრისა და ქონების დროებითობაზე, მის წარმავლობაზე მიგვანიშნებს თავის შეგონებაში.

წმიდა იაკობ მოციქული ამ უფლისმიერი შეგონების სათქმელს ავითარებს, როდესაც თავის ეპისტოლეში მდიდრებს მიმართავს და ეუბნება:

„ამრიგად, თქვენ, რომელნიც ამბობთ: დღესა თუ ხვალ ამა და ამ ქალაქში წავალთ, ერთ წელიწადს დავრჩებით იქ, ვივაჭრებთ და მოვიგებთო, მაგრამ ის კი არ იცით, რა გელით ხვალ, ვინაიდან რა არის თქვენი სიცოცხლე? ნისლი, რომელიც წამით ჩანს და მსწრაფლ განქარდება, ნაცვლად იმისა, რომ გეთქვათ: თუ უფალი ინებებს, ვიცოცხლებთ და ამასა და ამას ვიზამთო, - თქვენი ქედმაღლობის გამო იქადით; მაგრამ ყოველგვარი სიქადული ბოროტებაა. ამიტომ ვისაც სიკეთის ქმნა შეუძლია, მაგრამ არა იქმს, სცოდავს.

და თქვენც, მდიდარნო, იტირეთ და ივაგლახეთ თქვენს თავს მოწევნადი უბედობისთვის. სიმდიდრე თქვენი დალპა და მღილმა შეჭამა თქვენი სამოსი. ოქრო-ვერცხლი თქვენი დაიჟანგა, მათი ჟანგი სამოწმებლად იქნება თქვენს წინააღმდეგ და შეჭამს თქვენს ხორცს, როგორც ცეცხლი; უკანასკნელ დღეთათვის დაიუნჯეთ თქვენი საუნჯე“ (იაკობი 4,13-17; 5,1-3).

ეს შეგონება უშუალოდ ეხმიანება იმ უფლისმიერ შეგონებას, რომელიც ასევე შეგვახსენებს ქრისტეს მეორედ მოსვლასა და საბოლოო სამსჯავროს: უფალი საუკუნო სამყოფელის დამკვიდრებისთვის განმზადებას გვირჩევს: რათა იქ მიგიღონო, - ბრძანებს იგი შეგონებაში. წმიდა იაკობ მოციქული კი ქონებისა და სიმდიდრის ჯეროვანი გამოყენებით მოუწოდებს ამ განმზადებისკენ: დაიუნჯეთო თქვენი საუნჯე - ესე იგი, ისე გამოიყენეთ, რომ უკანასკნელ დღეებში ღვთის წინაშე წარდგომისას თქვენვე გამოგადგეთ, თქვენვე ისარგებლოთო.

უფალი იესო ასე მიმართავს მდიდართ, სიმდიდრისა და ქონების პატრონებს: „ვაი თქუენდა, მდიდარნო! რადგან უკვე მიიღეთ თქვენი ნუგეში“ - და იმაზე მიანიშნებს, რომ აქ მიღებული ნუგეშითღა დარჩებიან ისინი, იქ კი - სანეტარო ნუგეშისცემას ღირსნი ვერ გახდებიან, თუკი არ ისმინეს ქრისტესი, არ გაჰყვნენ მას და, მებაჟე ზაქეს მსგავსად, არ შეასრულეს მისი ნამცნები. უკვე რამდენჯერმე ვახსენეთ ზაქე, ახლა მისი ამბავიც გავიხსენოთ:

ქალაქ იერიქონში მებაჟეთა მთავარი, მეტად მდიდარი კაცი, სახელად ზაქე, ცდილობდა, თვალი მაინც მოეკრა უფალი იესოსთვის, მაგრამ ტანმორჩილმა ხალხმრავლობის გამო ვერა და ვერ მიაწვდინა თვალი. მაშინ წინიდან მოურბინა და იმ ლეღვის ხეზე ავიდა, სადაც იესოს უნდა გაევლო, რათა დაენახა იგი.

იმ ადგილს რომ გაუსწორდა, უფალმა აიხედა ზემოთ დაინახა ზაქე და უთხრა: ზაქე, ჩქარა ჩამოდი ძირს, დღეს შენს სახლში უნდა ვიყოო. ისიც საჩქაროდ ჩამოვიდა და სიხარულით მიიღო უფალი. მაგრამ უფალი ზაქეს გულმაც მიიღო. ამ ცოდვილმა მდიდარმა მებაჟემ გულის კარი გაუღო ზეციურ ნათელს, თავის მხსნელსა და მაცხოვარს. სულიერი ფერისცვალებით უფრო იყო გახარებული ზაქე, ვიდრე უფლის სტუმრობით, რადგან ამ ფერისცვალებით გამოღებული ტკბილი ნაყოფი იგემა და მასთან წვეულ ღვთაებრივ სტუმარს აღსარების სიტყვებით მიმართა:

„აჰა, უფალო, ჩემი ქონების ნახევარს მივცემ გლახაკთ, და თუ ვინმეს ცილი ვწამე, ოთხმაგად ვუზღავ“ (ლუკა 13,1-16). ზაქეს განმართლებასა და გადარჩენას თავად უფალიც ადასტურებს და ამბობს: „დღეს მოევლინა ხსნა ამ სახლს, ვინაიდან ესეც ძეა აბრაამისა. რამეთუ მოვიდა ძე კაცისა მოძიებად და ცხორებად წარწყმედულისა“. ზაქე ვერცხლისმოყვარეობით იყო წარწყმედილი, მაგრამ უფალმა მოიძია იგი, იხმო და იხსნა ამ წარწყმედისაგან - გადაარჩინა.

ის, რაც ზაქემ გააკეთა, ანუ ქონების დაბრუნება და ოთხმაგად მიზღვა, არის გზა გადარჩენისა იმისთვის, ვინც უსამართლო, სიცრუის სიმდიდრის პატრონია. ზაქემაც, სიცრუის მნის მსგავსად, ამ გზით - უსამართლოდ მოხვეჭილი ქონების დაბრუნებით - გადარჩენა მოიპოვა, მეგობრები შეიძინა და საუკუნო სამყოფი განიმზადა ზეციურ სასუფეველში.

რაც შეეხება შეძენილ მეგობრებს, რომელთაც იგავში-ბატონის მოვალეები განასახიერებენ, და რომელთა შემწეობითა და მეოხებითაც უნდა დავიმკვიდროთ საუკუნო სასუფეველი - ისინი უპირველესად არიან ზეციური მკვიდრნი: წმინდანები, მართლები, ასევე ის ღარიბ-ღატაკნი რომელთაც თავისი სიმდიდრით აქ შევეწევით.

თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ზეციური მკვიდრნი ღვთის ნების გარეშე, საკუთარი ნებითა და უფლებით მიგვიღებენ ცის სასუფეველში. ნეტარი ავგუტინე ამასთან დაკავშირებით ბრძანებს: „ისინი (მეგობრები) სასუფეველში თავიანთი ლოცვებით კი არ მიგვიღებენ, სიცოცხლეში რომ აღავლინეს ჩვენთვის, არამედ თავიანთი მოწმობითა და დასტურით სამსჯავროზე, იმის დასტურით, რომ ჩვენ მათთვის მოწყალება გავიღეთ და გავეცით“.

ნეტარი მამა „ცხვრებისა და თიკნების“ იგავს იხსენებს (მათე 25,31-46), სადაც სწორედ ამ მოწმობისა და დასტურის იგავური სურათია აღბეჭდილი. უფალი ხორციელ სათნოებებს ჩამოუთვლის ცხვრებსაც, ესე იგი, მართლმორწმუნეებს, და თიკნებსაც, ანუ მოუნანიებელ, უმოწყალო ცოდვილებს. პირველნი ამ სათნოებათა სანაცვლოდ სანეტარო კურთხევას მიიღებენ, მეორენი კი ეშმაკისთვის განმზადებულ ცეცხლში მოხვდებიან.

უფალი მარჯვენით მდგომ ცხვრებს ეუბნება: „რაც გაუკედეთ ერთს, ამ ჩემს მცირე ძმათაგანს, მე გამიკეთეთო“, და ეს ერთი მცირე ძმათაგანი შეგონებაში ხსენებული მეგობრის ტოლფარდია, იმავე იგავური შინაარსისა და მნიშვნელობის მქონე.

სიცრუის მამონა

საგანგებოდ უნდა შევჩერდეთ სიცრუის მამონაზე, რომელსაც უფალი „სიცრუის მნის“ იგავს მოდევნებულ მეორე შეგონებაში ახსენებს:

„და მე გეტყჳ თქუენ: ისხენით თავისა თქუენისა მეგობარნი მამონაჲსა მისგან სიცრუვისა, რაჲთა, რაჟამს მოაკლდეთ თქუენ ამიერ, შეგიწყნარნენ თქუენ საუკუნეთა მათ სამყოფელთა“ (ლუკა 16,9).

განმმარტებელთა ნაწილი მამონაში გულისხმობს საკუთრივ ქონებას, სიმდიდრეს, რომელიც უსამართლოდ არის მოხვეჭილი. თუმცა განმმარტებელთა მეორე ნაწილი სიცრუის მამონაში განსხვავებულ საღვთისმეტყველო მნიშვნელობას ხედავს.

ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი ბრძანებს, რომ ეს სიმდიდრე, რომელსაც უფალი იესო შეგონებაში მამონად იხსენიებს, ღმერთმა მოგვცა, რათა სიმართლის იარაღად გვექცია და მართებულად, ღვთისაოვის სათნოდ მოგვეხმარა - მოყვასისათვის გაგვეზიარებინა. მაგრამ ჩვენ ეს ღვთაებრივი იარაღი უსამართლობად ვაქციეთ. სწორედ ამიტომ შეაფასებს უფალი ამ სიმდიდრეს სიცრუისად, თავად სიმდიდრეს კი იმ მიზეზით იხსენიებს მამონად, რომ უსამართლოდ, უმართებულოდ მოხმარებული სიმდიდრე თავად იქცევა უსამართლობად - მამონად, ხოლო უსამართლობა ეშმაკიაო, - დასძენს ნეტარი მამა.

გავიხსენოთ რომ მამონა სირიული სიმდიდრის კერპის სახელია. ანტიოქიაში მამონას კერპი განსაკუთრებული თაყვანისცემის საგანი იყო სირიელთათვის. მიტროპოლიტ ფილარეტის განმარტებით, უფალმა შემთხვევით არ ახსენა სწორედ ამ კერპის სახელი მამონა.

წმიდა მამა იოანე ოქროპირი „ორგული მნის“ იგავის განმარტებისას მამონას ნაცვლად ახსენებს ოქროს. წმიდა მამა შეძრწუნებულია იმით, რომ კაცთა მოდგმამ, თავისი საზარელი ცოდვათქმნადობით, უფალი აიძულა, ღმერთთან ერთად ოქრო ეხსენებინა:

„შევძრწუნდეთ სმენისათჳს ამის სიტყუათაჲსა, რაჲთა ესე ვაიძულეთ ქრისტესა თქუმად და ღმრთისა თანა ჴსენებად ოქროჲსა. ხოლო უკუეთუ სმენაჲ ოდენ სიტყჳსაჲ შესაძრწუნებელ არს, რაჲმე ვთქუათ, ოდეს საქმით ვიქმოდით და უპატიოსნეს შიშისა ღმრთისა შეგურაცხოს მონებაჲ საფასეთაჲ?“ - ეს რიტორიკული შეკითხვა დღემდე გაისმის ჩვენს შესაგონებლად.

იგავთმთხრობელი იესოს მსმენელისთვის მამონას კერპი ცნობილი იყო, ვითარცა სიმდიდრის ღმერთი, ყოველგვარი ამქვვყნიური ქონების მპყრობელი. ვინც ამ კერპს ემსახურებოდა, სინამდვილეში იყო მსახური სიმდიდრისა, ამქვეყნიური განძისა. მიტროპოლიტ ფილარეტის თქმით, მამონათი უფალი მიგვანიშნებს, რომ სიმდიდრის მოხვეჭა, უსამართლოდ მიტაცება და დაგროვება არის კერპთაყვანისცემა. რაკი გაცხარებით მხოლოდ შენთვის აგროვებ ქონებას, ესე იგი, პყრობილი ხარ შენგანვე კერპად ქცეული სიმდიდრისა, მონა ხარ მისი და მსახურიც. ასე გექცევა შენი სიმდიდრე საცდურად და ცოდვის წყაროდ.

წმიდა წერილში სიცრუის მამონა, ანუ უსამართლო სიმდიდრე და მასზე მიჯაჭვულობა, ცოდვად არის აღიარებული. უფალი ამ ცოდვისაგან თავის დასაღწევ საშუალებასა და გზაზე იგავურად გვითითებს და გვირჩევს, უსამართლო მამონა სამართლიანობისა და სათნოების იარაღად ვაქციოთ, სიკეთისაკენ მივმართოთ და უარი ვთქვათ ამ სიმდიდრეზე - ღარიბ-ღატაკებს მივცეთ იგი!

ამ შეგონებაში მამონა ასევე არის არა მხოლოდ საკუთრივ სიმდიდრე, არამედ სიმდიდრის დაგროვების ვნება, ქონების მფლობელობისაკენ მისწრაფება, ანუ სიმდიდრის გაკერპება.

სიმდიდრის კერპის სირიული სახელით უფალმა გააერთიანა ორი ცნება - სიმდიდრე და კერპთაყვანისმცემლობა. უფალი გვაფრთხილებს, რომ სიმდიდრისადმი სიყვარულის სულ მცირედი ნიშნებიც კი უკვე სახიფათოა, და თუკი სიფხიზლეც მოგიდუნდა, მაშინ ისე შეუმჩნევლად ჩაგისახლდება წარმწყმენდელი ჩვევა ქონების მოხვეჭისა, რომ, იქნებ, მეტისმეტად გაჭირდეს კიდეც მისგან თავის დაღწევა.

სიცრუის მამონას უფალი „ორგული მნის“ იგავს მოდევნებულ კიდევ ერთ შეგონებაში ახსენებს:

„უკუეთუ სიცრუვისა ამას მამონასა სარწმუნო არა იქმნნეთ, ჭეშმარიტი იგი ვინ გარწმუნოს თქუენ?“ (ლუკა 16,11).

ამ შეგონებაში უფალი ერთმანეთს უპირისპირებს სიცრუის მამონას და სარწმუნო, ჭეშმარიტ სიმდიდრეს. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, დაპირისპირებულია ორგვარი სიმდიდრე - უსამართლო და ჭეშმარიტი. ეპისკოპოს მიხეილის თქმით, უფლის შეგონებაში აღბეჭდილი ეს დაპირისპირება თვით იგავიდან გამომდინარე ფასდება: რამდენადაც სიცრუის მამონა არის უსამართლოდ მოხვეჭილი სიმდიდრე, იგი იმდენადვე განაპირობებს თავად მომხვეჭელის ცხოვრების უგვანო წესს. მეორე მხრივ, - განაგრძობს ეპისკოპოსი, - ეს სიმდიდრე ცრუა, მუხთალია და წარმავალი, საპირისპიროდ ჭეშმარიტი, უხრწნელი, მარადიული სიმდიდრისა.

„ორგული მნის“ იგავის დასასრულ, იგავს მოდუნებული შეგონებების შემდეგ, უფალი კვლავ ახსენებს მამონას და ბრძანებს:

„არავის მონასა ჴელ-ეწიფების ორთა უფალთა მონებად: ანუ ერთი იგი მოიძულოს და ერთი შეიყვაროს, და ანუ ერთისაი თავს-იდვას და ერთი შეურაცხ-ყოს. ვერ ჴელ-ეწიფების ღმრთისა მონებად და მამონაისა“ (ლუკა 16,13).

ამავე შეგონებას ბრძანებს უფალი წმიდა მათეს სახარებაში (იხ. მათე 6,24). როგორც ვხედავთ, ამ შეგონებაშიც მოწმენი ვართ დაპირისპირებული წყვილისა: ცოცხალი, ჭეშმარიტი ღმერთი და მამონას სიცრუის კერპი. „ორგული მნის“ სათქმელს ამ შეგონებით აგვირგვინებს უფალი და გვაფრთხილებს: ყოველმა სიცრუის მნემ აუცილებლად უნდა გააკეთოს არჩევანი - ან განეშოროს მამონას კერპთაყვანისმცემლობაზე დაფუძნებულ ცხოვრების წესს და მიმართოს ჭეშმარიტ ღვთისმსახურებას, ან კვლავაც დარჩეს მონად მამონასი.

ეს ღვთავბრივი სწავლება არაერთგზის მეორდება წმიდა სახარებაში:

„ნუ იუნჯებთ თქუენ საუნჯეთა ქუეყანასა ზედა, სადა მღილმან და მჭამელმან განრყუნის, და სადა მპარავთა დათხარიან და განიპარიან. ხოლო თქუენ იუნჯებდით საუნჯეთა ცათა შინა, სადა არცა მღილმან, არცა მჭამელმან განრყუნის, და სადა არცა მპარავთა დათხარიან და განიპარიან. რამეთუ სადაცა არს საუნჯე თქუენი, მუნცა იყოს გული თქუენი“ (მათე 6,19-21; იხ. ლუკა 12,33).

იგივე აზრი ამოიკითხება უფლის რჩევიდან, რომელიც მან საუკუნო ცხოვრების მაძიებელ მდიდარ ჭაბუკს მისცა და უთხრა:

„უკუეთე გნებავს, რაითა სრულ იყო, წარვედ და განყიდე მონაგები შენი და მიეც გლახაკთა, და გაქუნდეს საუნჯე ცათა შინა, და მოვედ და შემომიდეგ მე“ (მათე 19,21).

წმიდა პავლე მოციქული თავის პირველ ეპისტოლეში ტიმოთეს მიმართ გვიბრძანებს: „გამდიდრების მოსურნენი საცდურის მახეში ებმებიან და ბევრი შლეგური, მავნე და კაცთა წარმწყმედ-დამღუპველი გულისთქმის ტყვენი ხდებიან. რადგანაც ყოველგვარი ბოროტების ფესვი ვერცხლისმოყვარეობაა („ძირი არს ყოველთა ბოროტთა ვეცხლისმოყუარეობაჲ“), და ზოგიერთი, ვინც ამ ვნებას აჰყვა, რწმენას განუდგა და თავს დაიტეხა ურიცხვი ჭირი...“

წმიდა მოციქული ამასაც ავალებს ტიმოთეს: „მდიდართა ამა ქვეყნისათა ამცნე: ნუ ქედმაღლობენ, და ფუჭი სიმდიდრის იმედი ნუკი ექნებათ, არამედ ცოცხალი ღმრთისა, უხვად რომ გვაძლევს ყველაფერს სამხიარულოდ; რათა ქველმოქმედებდნენ, კეთილი საქმით მდიდრდებოდნენ, გულუხვნი იყვნენ, ხელგაშლილნი, და იუნჯებდნენ სიკეთის საუნჯეს მომავლის მტკიცე საფუძვლად, რათა ეწიონ საუკუნო სიცოცხლეს“ (ტიმოთეს მიმართ 6,9-10, 17-19).

არქიეპისკოპოს სილვესტრისა და დეკანოზ ბუხარევის თქმით, სიცრუის მამონაში უფალი არ გულისხმობს მხოლოდ ორგული მნის მიერ მოხვეჭილ სიმდიდრეს. ორგულმა მნემ მოტყუებითა და მომხვეჭელობით დააგროვა თავისი სიმდიდრე. სიცრუვის მნე მართლაც სიცრუისაა, რადგან მან იცრუა, ითვალთმაქცა და ამ გზით გამოსძალა პატრონსაც და პატრონის მოვალეებსაც.

სიცრუის მამონა კი გაცილებით ფართო, მრავალწახნაგოვანი სახარებისეული ალეგორიაა, რომელშიც ერთდროულად არის მონიშნული ამ სიცრუის სიმდიდრის წყაროც, შედეგებიც, დანიშნულებაც და, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, მისი ნამდვილი ბუნება, რაობა და რაგვარობა.

სიცრუის მამონა, ჯერ ერთი, არის სიმდიდრე და ქონება, რომელიც მოიპოვება უსამართლო გზებითა და საშუალებებით: მოტყუებით, უსამართლო გზებით (ვთქვათ, მებაჟეები რომ უწევენ ხოლმე გადასახადის საფასურს, ანუ ის, რასაც ეს სიცრუის მნე იქმოდა პატრონისა და მოვალეების წინაშე). ამასვე მიეკუთვნება მემკვიდრეობა, რომელიც შვილებსა და შვილიშვილებს ერგებათ ხოლმე მშობლებისა და ბებია-ბაბუებისაგან. ხშირად მემკვიდრეებმა არ იციან, რა გზით არის მოპოვებული ქონება, რომელიც მათ ერგოთ პატიოსანი გზითაც რომ იყოს მოწეული ეს სამემკვიდრეო ქონება, უფლის სწავლებით, ისიც გასაცემელია, და არა მხოლოდ საკუთარი თავისთვის მოსახმარი, მით უფრო გასაცემი იქნება ის ქონება, რომელიც სავარაუდოდ მაინც, უსამართლოდ მოუხვეჭია ჩვენს წინაპარს.

ამასთან დაკავშირებით არქიეპისკოპოსი სილვესტრი იხსენებს ნეტარ იერონიმეს შეგონებას: „ყოველი მდიდარი კაცი ან უსამართლოა, ან უსამართლოდ მოხვეჭილის მემკვიდრე“.

მეორეც, სიცრუის მამონა არის სიმდიდრე, რომელიც გამოიყენება უმართებულოდ - არა ღვთის სადიდებლად, არც მოყვასისთვის, მისი შეწევნისთვის და, რაც მეტად საკვირველია, არც საკუთარი სულის გადასარჩენად, არამედ ემსასურება ცოდვის გამრავლებას, და არანაირი სიკეთის მომტანი არ არის.

მესამეც, ეს სიმდიდრე იმიტომაც არის სიცრუის მამონა, რომ მრავალი ცოდვის წყაროდ იქცევა ხოლმე: ტყუილის, გამოძალვის, ქურდობის, ქრთამის, მკვლელობის, შურის, ცილისწამების, ანგარების, ნაყროვანების, სიძუნწის, გარყვნილებისა და სხვა მრავალთა.

მეოთხეც, სიცრუის მამონა უწმინდურებსა და ურწმუნოებს მარადიული ბედნიერების მომტან სიმდიდრედ მიაჩნიათ მათ არ იციან ან არ ახსენდებათ, რომ, სინამდვილეში, ეს არის ამაო, ფუჭი, წარმავალი, არამტკიცე, მაცდუნებელი და დამღუპველი სიმდიდრე. მათ არც ის ახსენდებათ, რომ ჭეშმარიტი სიმდიდრე მხოლოდ სულიერებაა, მოწყალებაა, ის სათნოებაა, რაც მარადიულია, უხრწნელია და ცათა შინა იუნჯება.

ყოველ ურწმუნო მდიდარს უფალი თავისი შეგონებით თითქოს ამას ეუბნება გულისტკივილით: ვაი შენ, მდიდარო! ძუნწო და უგუნურო! შენ ხომ კერპის თაყვანისმცემელი ხარ. მაშ, იცოდე, რომ ეს კერპი სიცრუის მამონაა, რადგან იგი ცრუა, თან მუხთალიც, რადგან ფუჭია და ამაოა ყოველი მისი დაპირება მომავალ ბედნიერებაზე. დაამსხვრიე ეს კერპი, შენ თვითონ რომ შეგიქმნია და გულში ყველაზე ამაღლებული ადგილი მიგიჩენია მისთვის. შენივე ხელებით დაუყოვნებლდვ დაამსხვრიე ეს მამონა სიცრუვისა, ნამსხვრევები კი ღატაკებს დაურიგე. იცოდე, ეს ნამსხვრევები იმწამსვე სასწაულებრივ ღვთაებრივ სხივებად ჩაიღვრება შენს გულში, სადაც ღირსეულ ადგილს პოვებს უფალი ღმერთი, რომელიც მადლისა და წყალობის უხვად მომნიჭებელია. მაშინ შენს გულში შენივე სულის გადასარჩენად დამკვიდრდება და აღმოცენდება სიყვარული, სიმშვიდე, სასოება და რწმენა.

ამ შეგონების განმარტებისას უფლისმიერი სათქმელის ორ მხარეს გამოკვეთენ: ერთი მხრივ, უფალი შეგვაგონებს, რომ მოხვეჭილი სიმდიდრე უნდა დაუბრუნდეს იმას, ვისაც ეკუთვნის. თუკი იცი ან ცნობილია, ვისგან მოიხვეჭე ეს შენი სიმდიდრე, იმას დაუბრუნე; და თუ არ იცი (ვთქვათ, სამემკვიდრეო ქონება გერგო და არ იცი, ვისგან მოიხვეჭა იგი შენმა წინაპარმა), მაშინ ღარიბ-ღატაკებს მიეცი.

სიცრუის მამონის უკანონობა, ნეტარი ავგუსტინეს თქმით, შემდეგში მდგომარეობს: „შენ გაქვს და სხვას კი არა აქვს“.

ეს უკანონობა კიდევ უფრო მძიმდება, როცა შენ ჭარბად გაქვს, სხვა კი გაჭირვებულია და იტანჯება: „ჩვენ მაშინ გვაქვს ის, რაც სხვას ეკუთვნის, როცა ჭარბად გვაქვს ხოლმე რაიმე“, - დაასკვნის ნეტარი მამა.

მაგრამ შეგონების ეს ნაწილი იმავდროულად შეიცავს და გულისხმობს კიდევ ერთ უფლისმიერ იგავურ მითითებას, - განაგრძობენ კომენტატორები, - კერძოდ, იმას, რომ სიცრუის მამონა, ანუ სიმდიდრე, ჩვენ საკუთარი თავისთვისაც შეგვიძლია გამოვიყენოთ, თუკი ჯეროვნად მოვეპყრობით მას და გავცემთ ამ სიმდიდრეს, შეგონებაში ნახსენებ მეგობრებს, ანუ ღარიბებს დავურიგებთ, მოყვასს ვუწილადებთ.

მხოლოდ მაშინ მოგვიტანს სიცრუის მამონა საკვირველ სარგებლობას. ეს სარგებლობა სულის გადარჩენაა, ამ მეგობრების შუამდგომლობითა და უფლის წყალობით მიღებული მარადიული სამყოფელია ზეცაში. მაგრამ ამისთვის ჩვენ არ უნდა განვაგრძოთ სიარული იმ გზით, რომელზეც მომხვეჭელნი, ვაჭრები, ძუნწები, მექრთამეები და მათი ჯიშის სხვა ცოდვილები დადიან, არამედ, უპირველესად, ჩვენს გულში უნდა ჩავქოლოთ მომხვეჭელობის ვნება და მისწრაფება, უარი უნდა ვთქვათ მამონაზე - სიმდიდრის კერპზე, რომელსაც ჩვენი გული და გონება თავის კვარცხლბეკად უქცევია. ამის სანაცვლოდ ჩვენ უნდა შევიყვაროთ ცოცხალი ღმერთი, რომელიც სიმართლისაკენ, პატიოსნებისაკენ, სიყვარულისა და მოწყალებისაკენ გვითითებს.

მაშასადამე, როდესაც უფალი ამბობს: სიცრუის მამონათი შეიძინეთ მეგობრები და ასე დაიმკვიდრეთ სასუფეველიო, წმიდა იოანე ოქროპირის თქმით იგი იმაზეც მიგვანიშნებს, რომ: „სიმდიდრე არ არის ცოდვა, რადგან იგი ღვთისგანაა; და ამიტომ ეს სიმდიდრე ღვთისავე რჩევა-დარიგებით უნდა გამოვიყენოთ“.

ოღონდ ეგ არის, რომ სულის საცხონებელ ამ ღვთაებრივ რჩევა-დარიგებას იშვიათად თუ მისდევს ვინმე, რის გამოც ასევე იშვიათია, როდესაც სიმდიდრე მსახური ხდება კაცისა: „სიმდიდრე მსახურია ბრძენისა და ბატონია სულელისაო“, - ეს ხალხური თქმაც ქრისტესმიერ შეგონებას ემსგავსება.

აბა, მითხარი, ვის უნახავს ბედნიერი მდიდარი? - გვეკითხება წმიდა იოანე ოქროპირი, და დასძენს: „სიმდიდრე ღმრთისაგან ეძლევა კაცს, ღვთის ნებითა და დაშვებით შეიძინება, და ამიტომ, სიმდიდრე ბედნიერებაა, მაგრამ იშვიათია - მდიდარი ბედნიერი იყოს“.

წმიდა მამები გვირჩევენ, მოხვეჭილი დავუბრუნოთ პატრონს. პატრონში, როგორც უკკე ითქვა, საკუთრივ პატრონსაც გულისხმობენ, ესე იგი, იმას, ვისაც წაართვეს, გამოსტაცეს ეს სიმდიდრე, მისი ქონება. მაგრამ ამ სიმდიდრის ნამდვილ პატრონად ასევე მიიჩნევიან უქონელები.

ის, ვინც თავის უსამართლო სიმდიდრეს გასცემს, ბოროტს განშორდება, ხოლო უპოვართათვის გაცემული მოწყალება ღვთის წინაშე განმართლებასაც მოაპოვებინებს მას:

„სათნოა უფლისათვის ბოროტისაგან განშორება, და იგი შეიწყალებს უსამართლობისგან განდგომილს“ - ვკითხულობთ ზირაქის სიბრძნეში (35,3). აი რატომ არიან უსამართლოდ მოხვეჭილი სიმდიდრის ნამდვილი პატრონები უპოვარნი და ღარიბ-ღატაკნი, რადგან მხოლოდ მათი შუამდგომლობით შეიწყალებს უფალი ღმერთი სიმდიდრის მოყვარულ ცოდვილს.

უფლის იგავური სათქმელის უცდომელად მიღებისათვის

შენიშნავენ, რომ ყოველგვარი სიმდიდრე, სულ მცირედით, მაგრამ მაინც გულისხმობს უსამართლობასა და სიცრუეს. მზესავით მანათობელი იდეალი ადამიანთა კეთილი ურთიერთობისა მუდამ იყო სანატრელი კაცობრიობისათვის. ეს იდეალი დღემდე აღუვსებელი საწყაულივით შთენილია, განუხორციელებელია - ეს არის საზოგადოება, სადაც არ იქნება საკუთრება, როგორც ეს იყო ქრისტეს ეკლესიის დაფუძნების პირველჟამს.

„საქმე მოციქულთას“ წიგნიდან ვიგებთ, რომ სულთმოფენობის შემდეგ, როდესაც „ყველანი აღივსნენ სული წმიდით... „მორწმუნეთა სიმრავლეს ერთი გული ჰქონდა და ერთი სული, და არავინ იტყოდა საკუთარ ქონებას თავისად, არამედ ყველაფერი საერთო ჰქონდათ. მოციქულები დიადი ძალით მოწმობდნენ უფალ იესო ქრისტეს აღდგომას, და იყო დიდი მადლი ყველა მათგანზე. არავინ იყო გაჭირვებული მათ შორის, ვინაიდან მიწა-წყლისა თუ სახლების მფლობელნი ყიდიდნენ მათ და გაყიდულის საფასური მიჰქონდათ, მოციქულების ფერხთით დებდნენ მას, და ეძლეოდა თვითეულს, ვისაც რა სჭირდებოდა“ (4,32-35).

აქვე მოტანილია იოსების, ბარნაბად წოდებულის, მაგალითი. მას საკუთარი ყანა ჰქონია: „გაყიდა ის, მოიტანა საფასური და მოციქულების ფერხთით დადო“ - ვკითხულობთ „საქმე მოციქულთას“ მე-4 თავის ბოლოს.

თუმცა, იქვე, მე-5 თავში, სხვა მაგალითიც არის, თუ როგორ გაყიდეს ანანიამ და მისმა ცოლმა საფირამ ყანა. ცოლთან შეთანხმებით, ამ კაცმა დამალა მთელი საფასური, მხოლოდ ნაწილი მოიტანა და მოციქულების ფერხთით დადო. წმიდა მოციქულმა პეტრემ მას უთხრა: „ანანია, რატომ აღავსო სატანამ შენი გული, რომ გეცრუა სული წმიდის მიმართ და დაგემალა ყანის ფასი? განა შენი არ იყო, სანამდის გქონდა, და რაც გაყიდვით აიღე, განა შენვე არ გეპყრა ხელთ? მაშ, რაღად ჩაიდე გულში ეს საქმე? ხალხს კი არ ეცრუე, არამედ ღმერთს“.

ეს რომ გაიგონა ანანიამ, დაეცა და სული განუტევა. ყველა შეაძრწუნა ამ ამბავმა. სამი საათის შემდეგ ანანაიას ცოლიც მივიდა. მან არაფერი იცოდა. წმიდა პეტრემ ახლა მას ჰკითხა: „მითხარი, განა ამდენად გაყიდე ყანა?“და ისიც დაეთანხმა. მაშინ წმიდა მოციქულმა უთხრა ქალს: „რატომ შეითქვით, რომ უფლის სული გამოგეცადათ? აჰა, უკვე კარს მოადგნენ შენი ქმრის მესაფლავენი და შენც წაგასვენებენ“. მყისვე მის ფეხებთან დაეცა ეს ქალი და სული განუტევა, - გვიამბობს „საქმე მოციქულთას“ წიგნი (5,1-11).

დიახ, როგორც ზირაქი ბრძანებს: „გასაკიცხია მსხვერპლი, უსამართლოდ მონახვეჭისგან შეწირული, და შეუწყნარებელია ურჯულოთა ძღვენი. უღვთოთა შესაწირავს უზენაესი არ მიითვლის სათნოდ და არც მსხვერპლშეწირვათა სიმრავლე მიატევებინებს ცოდვებს... მხიარული იყოს შენი სახე ყოველი გაცემისას და სიხარულით შესწირე შესაწირი... რადგან უფალი სამაგიეროს მიმზღველია და შვიდწილად გადაგიხდის. ძღვენს ნუ შეამცირებ, რადგან არ მიიღებს, და ნურც უსამართლო შესაწირავის იმედი გექნება. რადგან უფალი მსაჯულია და მასთან პირფერობა არ ეგება“ (სიბრძნე ზირაქისა 34,18-19; 35,8,10-12).

ასე რომ, სიცრუის მამონათი სასუფევლის დამკვიდრება მხოლოდ უშურველი, უანგარო და უზაკველი მოწყალების წილ ეძლევა კაცს ღვთისაგან. როგორც ვნახეთ, თვით ქრისტეს ეკლესიის დაფუძნების ჟამს სიყვარულის ცეცხლით გაერთიანებული წმიდა მოციქულების თვითმხილველთა შორისაც კი გამოერეოდნენ ხოლმე სიცრუის მამონის უკეთური მონები, მით უფრო არ არის ეს საკვირველი დღეს, როდესაც კაცობრიობის უდიდესი ნაწილი ჩამდგარა მამონას სამსახურში.

ამიტომაც გვაფრთხილებენ: ყოველი ცდა იმისა, რომ ღვთის სასუფეველი ან მისი მსგავსი რამ დედამიწის ამა თუ იმ ნაწილში დაამყარონ იმ დროს, როცა კაცთა შორის გარყვნილება და ცოდვა ბატონობს - ყოველი ამგვარი ცდა, ჩვეულებრივ, შემაძრწუნებელი უბედურების წყაროდ იქცევა ხოლმე. ამის უახლოესი მაგალითია ბოლშევიზმისა და კომუნიზმის დამყარების მცდელობა რუსეთსა და მის ქვეშევრდომ ქვეყნებში, მათ შორის, ჩვენშიც.

არის კიდევ ერთი საშიშროება, რამაც შეიძლება იჩინოს თავი, თუკი სიცრუის მამონის ნამდვილ საღვთისმეტყველო მნიშვნელობას უგულებელვყოფთ და მის დამახინჯებულ, გაუკუღმართებულ განმარტებას მივყვებით, - გვაფრთხილებენ წმიდა მამები.

წმიდა ლუკას სახარების მე-16 თავის მე-9 მუხლში წერია:

ისხენით თავისა თქუენისა მეგობარნი მამონაჲსა მისგან სიცრუვისა.

შეგონებაში ნათქვამია: შეიძინეთ მეგობრები სიცრუის მამონათიო. უფალი გვირჩევს, უსამართლოდ მოხვეჭილი ქონებითა და სიმდიდრით შევიძინოთ ჩვენთვის მლოცველნი და შუამდგომელნი. ზოგს ეს უფლისმიერი შეგონება შემდეგნაირად ესმის: ავდგები და ჩემი მოპარული, ნაყაჩაღარი ქონებიდან ნაწილს გლახაკებს მივცემ, და ეს ღატაკნი ლოცვით გამოითხოვენ უფლისგან, რომ მე ცის სასუფევლის კარი განმეღოსო. ბორის გლადკოვი შენიშნავს, რომ იულიანე განდგომილი თურმე აბუჩადაც კი იგდებდა წმიდა სახარების ამ ნაწილს, სწორედ მისი ამგვარი განმარტებიდან გამომდინარე, და, მაშასადამე, იგი ქრისტეს სწავლებას შეურაცხყოფდა.

მაგრამ, მადლობა უფალს, წმიდა მამები მუდამ იდგნენ და დღესაც გვიდგანან დარაჯად ამგვარი მკრეხელობისგან თავის დასაცავად.

ამგვარი დამოკიდებულებით, სიცრუის მამონა განიხილება არა სახარებისეულ ალეგორიად, რითაც უფალი ერთ-ერთ მაცხოვნებელ საშუალებასა და გზაზე მიგვითითებს იგავურად, არამედ იგი „ბოროტეულ საგანძურად“ წარმოჩნდება, რომელიც მძვინვარე ცოდვებით აღვსილი კაცის ხელში მართლაც საზარელ იარაღად იქცევა ხოლმე და კიდევ უფრო დაამძიმებს ცოდვებით მასაც და მის გვერდით მყოფსაც.

ნეტარი ავგუსტინე იმ მდიდრებს იხსენებს, რომელნიც სხვისას იტაცებენ და მოხვეჭილი ქონებიდან მცირედს უყოფენ ღარიბებს, თან ჰგონიათ, რომ ამით ღვთის მცნებას ასრულებენ. მათ, ნეტარი მამის თქმით, უფლის ეს შეგონება და თვითონ იგავიც დამახინჯებულად ესმით, უფრო სწორად, იქიდან იმას ამოიკითხავენ, რაც მათი ცხოვრების სწორედ ამგვარ წესს გაამართლებს. ისინი ამბობენ, რომ სიცრუის მამონათი შეძენილი ქონება სწორედ უსამართლო გზებით შეძენილი სიმდიდრეა.

სინამდვილეში, - განაგრძობს ნეტარი ავგუსტინე, - უფლის შეგონებისა და იგავის ამგვარად წამკითხველნი შეურაცხყოფენ ღვთის სამართალსა და სიწმინდეს. ვერც ერთ დროში ვერ განმართლდება კაცი, რომელიც ერთი ხელით სხვისას იტაცებს, მეორეთი კი სხვას აძლევს. უფალი ხომ იმ შესაწირავსაც კი არ შეიწყნარებს, რომელსაც თავის მოყვასთან შერიგებამდე მიუძღვნის შემწირველი (იხ. მათე 5,23-24). ნუთუ ვინმეს შეუძლია იფიქროს, რომ უფალს მოეწონება და შეიწყნარებს მსხვერპლს, რომელიც მოყვასის შეურაცხყოფის, მოტყუების, ძალადობის, მკვლელობისა და ტაცების ფასად მოპოვებული ქონებიდან არის გაღებული? იქნება კი ეს ჭეშმარიტი წყალობა, გაღებული „მცირე ძმისათვის“ უფლისა? - გვეკითხება ნეტარი მამა.

წმიდა იოანე ოქროპირიც გვაფრთხილებს და გვეუბნება: „რატომ შეურაცხყოფ მეუფეს, რატომ მიგაქვს მასთან უწმინდურება? ამას აჯობებს, არაფრად ჩავაგდოთ, უგულებელვყოთ მშიერ-მწყურვალი, ვიდრე ამ საძაგელი საკვებით დავაპუროთ. უმჯობესია, არაფერი გააკეთო და არაფერი მისცე, ვიდრე სხვისი მისცე. მითხარი, შენ რომ ერთი შიშველი დაინახო, მეორე კი შემოსილი; ამ მეორეს გახადო და პირველს ჩააცვა - განა ეს სამართლიანი იქნება? თუკი ერთს წაართმევ და მეორეს კი მისცემ, რა ფასი ექნება ამგვარ წყალობას? ერთს შეიწყალებ და მეორეს შეურაცხყოფ - აბა ეს რა სამართლიანია?!“ - შესძახებს წმიდა მამა.

ამ მხრივ საყურადღებოა მიტროპოლიტ ფილარეტის განმარტება:

„მნე, რომელმაც დაკარგა თანამდებობა, ხედავს, რომ ღარიბი და უსახლკარო რჩება. ასევეა ამქვეყნიური ცხოვრებიდან გამსვლელი: ზოგი თავისი თავმდაბლობითა და მორჩილებით, საკუთარი თავის შეცნობით, დროულად ხვდება, რომ ამქვეყნად არაფერი გააჩნია; ზოგი გვიან მოეგება ხოლმე გონს, რომ უქონელია, ღარიბია თავისი მოქალაქობითა და სიკეთის ქმნით, და რომ ვერ შეიძინა საკმარისი რწმენა და სიყვარული ღვთისადმი, არ განმტკიცდა ლოცვით, ვერ გამოიჩინა და არც შეეცადა, ყოფილიყო თავშეკავებული, თავდადებული ან ღირსეულად მიეღო ტანჯვა ჭეშმარიტების დაცვისათვის. რა ქნას საწყალობელმა მნემ? რა ქნას გაღატაკებულმა სულმა? - გვეკითხება მიტროპოლიტი, - მნეს იმედი აქვს რომ იმათ სახლში მიიღებენ, რომელთათვისაც მან მონაგებიდან გასცა მოწყალება, იმ ქონების მონაგებიდან, ბატონის კუთვნილება რომ იყო. სრულყოფილებას მოკლებული სული იმის იმედითაა, რომ დევნილნი და მწუხარენი, რომელთაც იგი საკუთარი ამქვეყნიური მონაგარიდან ეხმარებოდა და ანუგეშებდა, მადლიერებით ილოცებენ და შეეწევიან, რათა მასაც განეღოს კარი მარადიული სასუფევლისა“.

კომენტატორები კიდევ ერთ, მეტად საჭირბოროტო საკითხს აღძრავენ. ხშირად გაგვჩენია შეკითხვა: თუკი დავაპირებ, მაინც როგორ უნდა გავცე ჩემი სიმდიდრე და ქონება - მთლიანად? ისე, რომ ჩემთვის არაფერი დავიტოვო? მაშინ ხომ მე ვიქცევი ღატაკად?!

ამ შეკითხვის პასუხად საგულისხმო განმარტებას გვაძლევს გლადკოვი:

ეჭვს გარეშეა, რომ ყველა მიწიური სიმდიდრე ეკუთვნის ღმერთს, ვითარცა ერთადერთ უზენაეს მესაკუთრეს ყოველივე ამქვეყნად არსებულისა. ჩვენ კი, ადამიანები, რომელთაც ეს სიმდიდრე აღმოგვაჩნდება, მხოლოდ დროებითი მფლობელები, მნეები და მოურავები ვართ ამ ქონებისა, და ამიტომ ვართ მოვალენი, ანგარიში ჩავაბაროთ ხოლმე ჩვენს ზეციერ მამას, ამ ქონებისა და სიმდიდრის პატრონს - ღმერთს.

მაგრამ ის, რომ ჩვენ მოვალენი ვართ, მთელი ჩვენი ქონება დავურიგოთ ღატაკებს და თავად არაფერი დავიტოვოთ - აი ეს კი მართლაც ბადებს ხოლმე ეჭვს.

კომენტატორის რწმენით, ქრისტე არასოდეს განიკითხავს ღვთისაგან მონიჭებული ამქვეყნიური სიკეთისა და სიმდიდრის კეთილგონივრულად გამოყენებას. უფალი მხოლოდ იმას შეგვაგონებს, რომ არასოდეს არ უნდა მივიჩნიოთ თავი ამ სიმდიდრის ერთადერთ პატრონად, იმგვარ განმგებლად, რომელსაც არ მოეთხოვება პასუხისმგებლობა ღვთის წინაშე. ჩვენ არ უნდა გაგვინელდეს იმის განცდა, რომ ყოველი ნიჭი და მადლი ღვთივბოძებულია.

გლადკოვი იხსენებს „ბოროტი მევენახეების“ იგავს (მათე 22,34-41). ბოროტ მევენახეებს უფალი იმიტომ კი არ განიკითხავს, რომ ისინი იმ ვენახის ნაყოფით სარგებლობდნენ, რომელიც მათ არ ეკუთვნოდათ და დროებით მიეცათ ვენახის პატრონისგან, არამედ იმის გამო, რომ მოწეულ ნაყოფს არ აძლევდნენ პატრონისგან გამოგზავნილებს, თან თვით ვენახის მისაკუთრებაც განიზრახეს.

ამავე კომენტატორის თქმით, არ შეიძლებოდა, უფალს ჩვენგან ის მოეთხოვა, რომ ყველაფერი ღატაკებისთვის მიგვეცა და ჩვენთვის ან ჩვენი ოჯახისთვის კი, საზრდოდ თუ სახსრად, არაფერი დაგვეტოვებინა. ამჯერად „უგუნური მდიდრის“ იგავს შეგვახსენებს გლადკოვი. ეს მდიდარი დიდძალი ქონების დაბინავებისთვის მეტისმეტად ზრუნავს. მაგრამ უფალი მას უპირველესად იმის გამო განიკითხავს, რომ თავი ამ სიმდიდრის თვითმპყრობელი ბატონ-პატრონი ჰგონია, თან დარწმუნებულია, რომ ამოდენა მოსავალი მხოლოდ საკუთარი სიამოვნებისათვის მიეცა ღვთისაგან. მას რომ ღვთის წყალობად მიეღო თავისი ქონება, მის დროებით განმგებლად ეგრძნო თავი და ღვთის მოსაწონად გაენაწილებინა, მაშინ უფალი არ განიკითხავდა.

„მდიდარი და გლახაკი ლაზარეს“ იგავშიც იგივე გაჭირვება ადგია მდიდარს: მას სიმდიდრე კი არ აგდებს ცოდვაში, არამედ თავისი უმოწყალობა.

მაშასადამე, უფლისათვის მოსაწონია სიმდიდრისა და ქონების იმგვარად მოხმარება, როცა არ ირღვევა ერთ-ერთი უმთავრესი ქრისტიანული მცნება: გიყვარდეს მოყვასი შენი, ვითარცა თავი თვისი.

არ შეიძლება, კიდევ ერთხელ არ გავიხსენოთ საუკუნო ცხოვრების მაძიებელი მდიდარი ჭაბუკი წმიდა სახარებიდან. ამ მდიდარ ჭაბუკს გულწრფელად სურდა, საუკუნო ცხოვრება დაემკვიდრებინა. სიყრმიდანვე ღვთისმოშიშებით იზრდებოდა და ღვთის ყველა მცნებას იცავდა. უფალმა მას სასუფევლის დამკვიდრების გზაზე მიუთითა:

„უკუეთე გნებავს, რაჲთა სრულ იყო, წარვედ და განყიდე მონაგები შენი და მიეც გლახაკთა და გაქუნდეს საუნჯე ცათა შინა, და მოვედ და შემომიდეგ მე“ (მათე 19,21).

უფლის რჩევამ მდიდარი ჭაბუკი დაამწუხრა, რადგან მას აღარც ძალა ჰყოფნიდა და აღარც გულმოდგინება ჭეშმარიტი სრულყოფის გზაზე შესადგომად. ჭაბუკი გაეცალა უფალ იესოს, რომელმაც იქვე მდგომ თავის მოწაფეებს უთხრა:

„მდიდარი ძნიად შევიდეს სასუფეველსა ცათასა... უადვილეს არს აქლემი განსლვად ჴურელსა ნემსისასა, ვიდრე მდიდარი შესლვად სასუფეველსა ცათასა“ (მათე 19,23-24).

ეს უფლისმიერი გზა სასუფევლის დამკვიდრებისა არის უარის თქმა წარმავალზე, დროებითზე, ამსოფლიურ ამაოებაზე. მდიდარმა ჭაბუკმა ეს ვერ შეძლო და: „წარვიდა მწუხარე, რამეთუ იყო იგი მდიდარ ფრიად“ (მათე 19,21). ეს ჭაბუკი ძალიან (ფრიად) მდიდარი იყოო, - ამბობს წმიდა მახარებელი. როგორც ჩანს, ამ ჭაბუკისთვის სიმდიდრე ცხონებაზე მეტი იყო, რადგან, განშორდა თუ არა ჭაბუკი, უფალმა დასძინა, მდიდარი სასუფეველში ძნელად შევაო. ამ მდიდარ ჭაბუკს თავისი გარდარეული სიმდიდრე კი არ აბრკოლებს, არამედ ამ სიმდიდრისადმი მიჯაჭვულობა უხშობს სასუფევლის კარს.

„ორგული მნის“ იგავის სამი შეგონება

ამჯერად სამი შეგონება ერთად უნდა განვიხილოთ. ესენია:

„სარწმუნოჲ იგი მცირესა ზედა მრავალსა ზედაცა სარწმუნო არს; და რომელი მცირესა ზედა ცრუ არს, მრავალსაცა ზედა ცრუ არს.

უკუეთე სიცრუვისა ამას მამონასა სარწმუნო არა იქმნნეთ, ჭეშმარიტი იგი ვინ გარწმუნოთ თქუენ?

და უკუეთუ სხჳსასა ამას სარწმუნო არა იქმნნეთ, თქუენი იგი ვინ მოგცეს თქუენ?“ (ლუკა 16,10-12).

ამ შეგონებებს, ცხადია, შინაგანი კავშირი აქვს „ორგული მნის“ იგავთან. სამივე შეგონება, არსობრივად, ერთსა და იმავეს მიგვანიშნებს, ოღონდ სხვადასხვა კუთხით. ამასთანავე, წინა ორი შეგონებისგან განსხვავებით, ამ შეგონებებში უფალი ჩვენგან უკვე მოითხოვს არა სიბრძნესა და გონიერებას, არამედ სარწმუნოებას, ერთგულებასა და პატიოსნებას.

შენიშნავენ, სამივე შეგონებით უფალი იესო მიმართავს ფარისევლებსა და მწიგნობრებს. მათი ფიქრით, მაშინაც შეიძლება იყო ღვთისა და მისი კანონების ერთგული, როცა უფლის მოსაწონად არ გამოიყენებ სიმდიდრეს, ანუ, როცა არ გაუყოფ და არ დაეხმარები ღარიბ-ღატაკსა თუ უპოვარს.

უფალი იგავურად არწმუნებს ფარისევლობის მიმდევართ, რომ ეს შეუძლებელია. უფრო მეტიც: ვინც სულ მცირედში არ არის სანდო, სარწმუნო და ერთგული, იგი მრავალშიც უნდო, ურწმუნო და ორგული იქნება. და რაკი მცირედში, ანუ, იგავის მიხედვით, ამ ცრუ და უსამართლო სიმდიდრეში ხართ უნდონი - ჭეშმარიტს ვინღა განდობთო? ამას ჩვენც გვეკითხება უფალი.

უფალმა იესომ ისიც უწყოდა, რომ ფარისევლები და მწიგნობრები უთუოდ გამოხატავდნენ უკმაყოფილებას იგავითა და შეგონებებით ნაგულისხმები სათქმელის გამო. სწორედ ამ უკმაყოფილების თავიდან ასაცილებლად და მათი გაფრთხილების ნიშნადაც აახლა ჩვენმა უფალმა „ორგული მნის“ იგავს ესოდენ უხვი შეგონებანი.

რას გულისხმობს უფალი მცირედსა და მრავალში? შენიშნავენ, რომ პასუხს თვით იგავი გვაძლევს, თუმცა უფალი მომდევნო შეგონებებში გვაწვდის განმარტებას:

„სარწმუნოთ იგი მცირესა ზედა მრავალსა ზედაცა სარწმუნო არს: და რომელი მცირესა ზედა ცრუ არს, მრავალსაცა ზედა ცრუ არს. უკუეთუ სიცრუვისა ამას მამონასა სარწმუნო არა იქმნნეთ, ჭეშმარიტი იგი ვინ გარწმუნოთ თქუენ?“ (ლუკა 16,10-11).

მცირედსა და მრავალში უფალი, რაღა თქმა უნდა, არ გულისხმობს რაოდენობას ან სიდიდეს, არამედ ნებისმიერ საღვთო-სამუშაკო საქმეს, ყოველდღიური წვრილმანი იქნება ის თუ ქვეყნისათვის საშური. უფლისათვის უმნიშვნელოვანესია ამ საქმის აღმსრულებლის კეთილსინდისიერება, ერთგულება და სარწმუნოობა.

უფალი გვეკითხება: განა შეიძლება კაცს ვენდოთ მნიშვნელოვან საქმეში, როცა მას სულ უმნიშვნელო, ფუჭი საგანი აცდუნებს? ეპისკოპოს მიხეილის თქმით, დიდი მეურნეობის პატრონობა დაეკისრებოდა ორგულ მნეს თუ მცირე, იგი მაინც უორგულებდა თავის პატრონს. სწორედ ასევე: ერთგული მნე ყოველთვის ერთგულია, მცირე საპატრონებელი აქვს მას მინდობილი პატრონისგან თუ დიდი.

მცირედი აქ უსამართლო სიმდიდრეა, იგივე მამონაა. ეს არის ყველა ამქვეყნიური სიკეთე, რომელიც ღვთის მოსაწონად არ მოვიხმარეთ. მეორე მხრივ, წარმავალი ამქვეყნიური სიკეთე მართლაც მცირედია, განსხვავებით ზეციური, სულიერი, მარადიული სიკეთისგან.

მრავალი, ანუ ჭეშმარიტი სიმდიდრე, ნაყოფია ქრისტესადმი რწმენისა, როგორც წმიდა პავლე მოციქული გვიბრძანებს გალატელთა მიმართ ეპისტოლეში:

„ხოლო ნაყოფი სულისაჲ არს: სიყუარული, სიხარული, მშჳდობაჲ, სულგრძელებაჲ, სიტკბოებაჲ, სახიერებაჲ, სარწმუნოებაჲ, მყუდროებაჲ, მარხვაჲ, მოთმინებაჲ“ (გალატელთა მიმართ 5,22).

ამავე ეპისტოლეში წმიდა მოციქული წარმოგვიდგენს შემზარავ ნუსხას, სადაც აღბეჭდილია სწორედ მცირედი, ცრუ და უსამართლო, სხვისი ქონების მიმთვისებლის ნაყოფთა, ანუ საქმეთა ნაირსახეობა:

„ხოლო ცხად არიან საქმენი ჴორცთანი, რომელ არიან: სიძვანი, მრუშებანი, არა-წმიდებანი, ბილწებანი, კერპთ-მსახურებანი, მწამლველობანი, მტერობანი, ჴდომანი, შურობანი, გულის წყრომანი, წვალებანი, შფოთებანი, შურნი, კაცის-კლავნი, ლირწებანი, მთრვალობანი, სიღოდანი და მსგავსნი ამათნი. რომელსა წინაწარ გეტყჳ თქუენ, ვითარცა პირველ გარქუ, ვითარმედ ესევითარისა მოქმედთა სასუფეველი ღმრთისაჲ ვერ დაიმკჳდრონ“ (იქვე).

იგივე საღვთისმეტყველო შინაარსია საძიებელი დაპირისპირებაში - სხვისი და თქვენი:

„და უკუეთუ სხჳსასა ამას სარწმუნო არა იქმნნეთ, თქუენი იგი ვინ მოგცეს თქუენ?“ (ლუკა 16,12).

მართლაც მარადის სხვისია ის, რაც ამქვეყნად გვერგო სიმდიდრისა თუ ქონების სახით, ვინაიდან, ჯერ ერთი, ეს ქონება ღმერთმა მოგვცა, და მეორეც, ჩვენი ამ სოფლიდან გასვლის შემდეგ სხვას დარჩება, მას სხვა მოიხმარს.

თქუენი (ჩვენი) კი მხოლოდ ის არის, რაც ამ სოფლიდან გასვლის შემდეგ გვერგება. ეს არის სულიერი, ზეციური საუნჯე ან ჯოჯოხეთის ცეცხლი, რასაც ჩვენივე საქმეთაებრ და დამსახურებისაებრ მოვიმკით.

მაშასადამე, სხვისი - დროებითია, ხოლო თქუენი - მარადიული. ღმერთი ამ სხვისი სიმდიდრის გამო თავის დროზე ისევე მოგვთხოვს ანგარიშს, როგორც ამ მნეს მოსთხოვა. „რა გაქვს ისეთი, რაც არ მიგიღია? ხოლო თუ მიიღე, რაღას იქადი, თითქოს არ მიგეღოს?“ (I კორინთელთა მიმართ 4,7) - გვეკითხება წმიდა პავლე მოციქული.

წმიდა ბასილი დიდი ასევე დაგვაფიქრებს ჩვენს „საკუთრებაზე“ და გვეკითხება: „რა გაქვს შენ საკუთარი? საიდან აიღე და საიდან მოიტანე ის შენს ცხოვრებაში?“ წმიდა იოანე ოქროპირი გვიბრძანებს: „თუმცა კი მიიღე მამისაგან (ღვთისაგან) მემკვიდრეობა და, შენი აზრით, მთელი ეს ქონება შენი საკუთრებაა, მაგრამ გახსოვდეს, რომ ეს ყველაფერი ღმერთს ეკუთვნის“.

ადამიანი უქონელი იბადება და უქონელი მიდის, ყოველივეს ამქვეყნად ტოვებს. იმქვეყნად მას მხოლოდ რწმენით გაცისკროვნებული სათნოებანი მიჰყვება. მღვდელთმთავარი ამბროსი ამბობს: „გარეგნული სიმდიდრე ჩვენთვის უცხოა, ქრისტე კი ჩვენია, რადგან იგია ჭეშმარიტი სიცოცხლე“.

ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელის რწმენით „ჩვენსას შეადგენს ღვთაებრივი სიკეთე. იქ, ზეცაშია ჩვენი საკუთრება, რადგან ადამიანი ღვთის მსგავსად არის შექმნილი, ფული და ქონება კი უცხოა მისთვის, რადგან არც ერთია ღვთის მსგავსი და არც მეორე“.

არადა, ჩვენ ხშირად ზეციურ საგნებზე უფრო მაღლა ვაყენებთ ხოლმე ამ უცხო, მცირე და ცრუ სიმდიდრეს: თვალ-მარგალიტს დავკანკალებთ თუკი გვაქვს; თუ არა და, მისი შეძენისა თუ ხელში ჩაგდების სურვილით გაწვალებულნი, ვბუზღუნებთ, რომ წუთისოფელმა დაგვჩაგრა: აი სხვებს ერგოთ, ყელყურდამშვენებულნი დადიან, კოხტად ჩაცმულ-დახურულნი, მაძღარნი და კმაყოფილნი, მე კი ვერ ვეღირსე ამას...

ამგვარად მოფიქრალ და დამწუხრებულ კაცს, როგორც წესი, არ აქვს ჭეშმარიტი რწმენა და სიყვარული, და ვერც იმას ხვდება, რომ მის გულში სანუკვარი ადგილი იმ სხვის ცრუ სიმდიდრეს დაუკავებია და დაუპყრია.

უფალი კი ტკბილად გვაფრთხილებს და შეგვაგონებს:

თუკი ამქვეყნიურ მცირე სიმდიდრეს ღვთის ნებისაებრ არ იყენებ, მოყვასის სამსახურებლად და ღვთის სადიდებლად არ მოიხმარ, მაშ, არ ყოფილხარ ღირსი შენთვის განმზადებული მრავალი ზეციური მადლისა და საუნჯისა, და ვერც ღვთის სასუფეველში შეხვალ.

მაგრამ, თუკი შენ ერთგული ხარ ამ მცირედში და უფლის მოსაწონად იყენებ მას, მაშინ მრავალსაც მოგანიჭებ იქ, ჩემთან, ზეცაში რომ მაქვს შენთვის განმზადებული.

წმიდა სახარების გულისხმიერ მკითხეელს აუცილებლად გაახსენდება უფლისმიერი სიტყვები „ტალანტების“ იგავიდან:

„კეთილ, მონაო სახიერო და სარწმუნოო! მცირედსა ზედა სარწმუნო იქმენ, მრავალსა ზედა დაგადგინო შენ: შევედ სიხარულსა უფლისა შენისასა“ (მათე 25,21,23) - ასე მიმართავს იგი „ტალანტების“ იგავში იმ მონებს, რომლებმაც ხუთი და ორი ტალანტი ჯეროვნად მოიხმარეს და გააორმაგეს, ანუ მადლი ქმნეს და სათნოებანი გაიმრავლეს.

„ორგული მნის“ იგავთან დაკავშირებულ შეგონებაში კი ვკითხულობთ:

„სარწმუნოჲ იგი მცირესა ზედა მრავალსა ზედაცა სარწმუნო არს; და რომელი მცირესა ზედა ცრუ არს, მრავალსაცა ზედა ცრუ არს. უკუეთე სიცრუვისა ამას მამონასა სარწმუნო არა იქმნნედ, ჭეშმარიტი იგი ვინ გარწმუნოთ თქუენ?“ (ლუკა 16,10-11).

უფალი გვასწავლის, რომ ღვთისგან დროებით ბოძებული -ამსოფლიური სიმდიდრე სხვისია. ანუ უცხოა ადამიანის შინაგანი ბუნებისთვის, მისი სულიერებისთვის უცხოც არის და მიუღებელიც.

მავანი იკითხავს: მაშინ რისთვის არსებობს ეს სიმდიდრე? რა დანიშნულება მიანიჭა მას უფალმა? პასუხი ერთია: ამ სიმდიდრის მხოლოდ და მხოლოდ მართებული გამოყენებით შეგვიძლია დავუმტკიცოთ უზენაეს მეუფეს ჩვენივე პატიოსნება, სარწმუნოობა და ერთგულება: მხოლოდ ასე შევძლებთ თავის გამართლებას, მხოლოდ ასე გამართლდება ჩვენი მისწრაფებანი, სურვილები, ჩვენ მიერ აღსრულებული მოვალეობანი. ცხონებისაკენ მავალთ ამ გზითაც შეგვეძლება, მოვიპოვოთ უმაღლესი უფლება - ვიყოთ განმგებელნი ღვთის სასუფფელის სიმდიდრისა, ზეციური საუნჯისა.

ამის მაგალითები უხვად მოიპოვება ძველი და ახალი აღთქმის წიგნებში. გავიხსენოთ დავითის მაგალითი. იგი მცირე ფარის მწყემსი იყო, და ერთგულად ეწეოდა თავის მწყემსობას. უფალმა ღმერთმა, მცირედში ერთგულების წილ, მრავალთა განმგებლობა მიანდო მას და დიდ მეფე დავითად, წინასწარმეტყველად და ხალხის პატრონად დაადგინა.

აი რას გვიბრძანებს თავად წმიდა დავით მეფსალმუნე: „და გამოირჩია მან დავით, მონაი თვისი, და შეიწყნარა იგი სამწყსოისაგან ცხოვართაისა. და ცხოვართა მუცელ-ქუმულთაგან გამოიყვანა იგი მწყსად იაკობ მონისა თვისისა და ისრაელ სამკვიდრებელისა თვისისა. და მწყსიდა მათ უმანკოებითა გულისა მისისაითა და გონიერებითა ხელთა მისთაითა უძღოდა მათ“ (ფსალმუნნი 77,70-72).

ვერცხლისმოყვარეობა კერპთაყვანისმცემლობაა

„ორგული მნის“ იგავს მოდევნებული შეგონებების შემდეგ უფალი ბრძანებს:

„არავის მონასა ჴელ-ეწიფების ორთა უფალთა მონებად: ანუ ერთი იგი მოიძულოს და ერთი შეიყუაროს, და ანუ ერთისაჲ თავს-იდვას და ერთი შეურაცხ-ყოს. ვერ ჴელ-ეწიფების ღმრთისა მონებად და მამონაჲსა“ (ლუკა 16,13).

წმიდა ლუკა მახარებელი ამის შემდგომ საგანგებოდ დაურთავს შენიშვნას და ამბობს:

„ესმოდა ესე ყოველი ფარისეველთაცა, რამეთუ ვეცხლისმოყუარე იყვნეს და შეურაცხ-ჰყოფდეს მას“ (ლუკა 16,14).

წმიდა მახარებელი თავის მხრივ აკონკრეტებს უფლისმიერი შეგონებების უმთავრეს სათქმელს და განგვიმარტავს, რომ მამონაში უფალი იესო გულისხმობს ვერცხლიმოყვარეობას, სიმდიდრისაგან პყრობილებას, ხოლო ღმერთში - ღვთისმოყვარეობას, ღვთისადმი მორჩილებას, ღვთისმსახურებას, ანუ ამქვეყნიური მსახურების ორ, უკიდურესად გამიჯნულ სახეობას.

ყოველგვარი მსახურება აუცილებლობით გულისხმობს ორ მხარეს: ბატონსა და მსახურს, უფალსა და მონას - ერთია ქვეშევრდომი, რომელიც მეორეს ემორჩილება. მსახურებას განსაზღვრავს ის, თუ ვისი მორჩილი ვარ და როგორ ვემსახურები ჩემს ბატონსა თუ უფალს. არჩევანს მე ჩემი ნებით ვაკეთებ. სწორედ ამ არჩევანში გვეხმარება ჩვენი ტკბილი უფალი.

უფლის ეს შეგონება უშუალოდ მიემართება ყველზე მნიშვნელოვანი არჩევანისკენ: რომელს შეიყვარებ - წუთისოფელს თუ სასუფეველს?

წმიდა იაკობ მოციქული თავის ეპისტოლეში სწორედ ამის გამო გვიბრძანებს:

„არა უწყითა, რამეთუ სიყუარული სოფლისაჲ ამის მტერობა არს ღმრთისაჲ? აწ უკუე რომელსა უნდეს მეგობარ ყოფად ამის სოფლისა, მტერად ღმერთსა აღუდგების... დაემორჩილენით ღმერთსა და წინა-აღუდეგით ეშმაკსა, და ივლტოდის თქუენგან. მიეახლენით ღმერთსა, და მოგეახლოს თქუენ... დამდაბლდით წინაშე უფლისა, და აღგამაღლნეს თქუენ“ (იაკობი 4,4,7-8,10).

იგივე სათქმელი აქვს უფალს ჩვენთვის, როცა ბრძანებს:

„რომელი არა არს ჩემ თანა, მტერი ჩემი არს: და რომელი არა შეჰკრებს ჩემ თანა, იგი განაბნევს“ (ლუკა 11,23).

წმიდა იოანე ოქროპირის განმარტებით, ამ შეგონებაში უფალი უპირველესად ეშმაკისეულ, ბოროტ საქმეებს გულისხმობს და ცხადყოფს, იგი გვეუბნება: გულისხმაყვენით ის საქმენი, რასაც მე ვიქმ: კაცს ღმერთთან შევარიგებ, სათნოებას გასწავლით, სასუფეველს გიქადაგებთ, სინანულს აღგიძრავთ, წარწყმედილს ვეძიებ, შეცდომილს მოვაქცევ, დაცემულს აღმადგენ: ეშმაკი ყოველივე ამის წინააღმდგომია, რადგან წარწყმედულის გამო ხარობს, კაცს ცოდვას ასწავლის, ღვთისაგან აშორებს და ჯოჯოხეთისთვის განამზადებს. განა უგუნურება არ არის, ეს ვერ დაინახო და უარი თქვა ზეცაზე?!

ამგვარ უგუნურებაში იყვნენ ის ფარისევლები და მწიგნობრები, რომლებიც გულისყურით კი ისმენდნენ უფლის იგავს სიცრუის მნეზე, მაგრამ ვერ გულისხმაყოფდნენ მის ნამდვილ შინაარსსა და სათქმელს.

იგავის თხრობის შემდეგ უფალი ამ მიზეზით მიმართავს ფარისევლებს და ეუბნება:

„თქვენ ხართ რომელნი განიმართლებთ თავთა თჳსთა წინაშე კაცთა, ხოლო ღმერთმან იცნის გულნი თქუენნი, რამეთე კაცთა შორის მაღალი საძაგელ არს წინაშე ღმრთისა“ (ლუკა 16,15).

დეკანოზ ბუხარევის თქმით, უფალი ამ დროს ამხელს ფარისეველთა თვალთმაქცობას, მზაკვრობას, ამპარტავნებასა და ვერცხლისმოყვარეობას, ანუ იმას, რაც წმიდა მათეს სახარების 23-ე თავშია მთელი სისრულით წარმოჩენილი.

კაცთა შორის მაღალი საძაგელ არს წინაშე ღმრთისა - ბრძანებს უფალი, და სოლომონ ბრძენიც ამის მსგავსად ამხელს ქედმაღლობას:

„ყველა გულზვიანი სიბილწეა უფლის წინაშე; გჯეროს, დაუსჯელი ვერ გადარჩება“ (იგავნი სოლომონისნი 16,5).

სამწუხაროდ, კაცთა შორის საძაგელ სიმაღლეს ხშირად ვერ ვაღწევთ თავს, წუთისოფლის „ფხიან“ შვილებზე გვრჩება ხოლმე თვალი და ვფიქრობთ: რა ბედნიერია, რას მიაღწიაო. აი ამისგანაც გვიცავს „ორგული მნის“ იგავით ჩვენი უფალი, რათა ამ სამარცხვინო სიმაღლიდან საზარელი დაცემა არ ვიგემოთ.

წმიდა იოანე ოქროპირის სიბრძნისმეტყველების დიდებული ნიმუშიც გავიხსენოთ:

„ჭეშმარიტ სიბრძნისმოყვარეს არაფერი გააჩნია და ყოველივე აქვს, ყოველივე აქვს და არაფერი გააჩნია. მდიდარი ის არის, ვისაც არაფერი სჭირდება“.

ცხადია, წმიდა მამა მართლმორწმუნეზე ბრძანებს, რომელმაც იცის და სწამს, რომ ყოველივე ღვთისგან აქვს და, მაშასადამე, თავისი არაფერი გააჩნია; მან ისიც იცის და სწამს, რომ მისი ყველაზე დიდი ქონება ღარიბ-ღატაკებთან ინახება, რამეთუ უხრწნელი საუნჯე - ღვთის მადლი - გულმოწყალეს უმრავლდება და,- მაშასადამე, ყოველივე აქვს. ღვთისამიერი სიმდიდრის მფლობელს კი თავისთვის მართლაც აღარაფერი სჭირდება, რადგან მართლმორწმუნემ ესეც იცის და სწამს:

„ჩემი მხოლოდ ის არის, რაც გავეცი“ (წმიდა მაქსიმე აღმსარებელი):

„რასაცა გასცემ, შენია, რასც არა - დაკარგულია“ (შოთა რუსთაველი).

„არა იპარო“

„ორგული მნის“ იგავის სათქმელი ერთ ფრიად საჭირბოროტო თემას წამოჭრის - ეს არის მე-8 მცნება: არა იპარო.

ალბათ დამეთანხმებით, რომ ამ სამარცხვინო და სათაკილო ცოდვის ჩასადენად სულაც არ არის აუცილებელი, უქონელი იყო. განა ქურდი ყოველთვის მაშინ იპარავს, როცა უქონელია და უჭირს? სამწუხაროდ, ხშირად გვაქვს ხოლმე საძებარი პასუხი უმარტივეს შეკითხვებზე, მაგალითად: რა არის ქურდობა? ან ვინ არის ქურდი და მპარავი? ამ შეკითხვას საგანგებოდ გვისვამს წმიდა გაბრიელ ეპისკოპოსი და გვაფრთხილებს:

„მპარაობა, ანუ ქურდობა მარტო ის ნუ გგონიათ, ძმაო ჩემო, როდესაც კაცი, ანუ მალვით, ანუ ძალადობით, პირ-და-პირ წაართმევს მოყვასსა თვისსა რომელსამე ნივთსა. მპარაობა არის ყოველი ისეთი მოქმედება, როდესაც შენ სიტყვით, ან საქმით რომელიმე ზარალი, ანუ დაბრკოლება მიეცი მოყვასსა შენსა, ანუ თუმცა პირ-და-პირ ზარალი არ მიგიცია, მაგრამ არც გიჩვენებია სიყვარული და შემწეობა“.

არქიმანდრიტი იოანე (კრესტიანკინი) იმავეს გვაფრთხილებს და ამბობს:

„იქნებ თქვენ შორის არ არის პროფესიონალი ქურდი, ყაჩაღი და თაღლითი, მაგრამ ისეთები კი ნამდვილად არიან, რომელთაც თუნდაც მცირედი მიუთვისებიათ იმისა, რაც მათ არ ეკუთვნოდათ. ყოველივე ეს იგივე ქურდობაა“, - დაასკვნის არქიმანდრიტი.

მართლაც გამაოგნებელია ქურდობის მრავალსახეობა, რასაც საგანგებოდ განმარტავენ წმიდა ეპისკოპოსი გაბრიელი და არქიმანდრიტი იოანე.

„ვგონებ, რომ მპარავი იქნება ის კაციც, რომელმან არ აღასრულა სიტყვა და პირობა, რომლითა იგი შეიკრა წინაშე მოყვასისა თვისისა, და მით ზარალი მისცა მას... უეჭველია, რომ პირობის დარღვევითა უდიდესი და უმთავრესი ზარალი ემართება კაცსა, საზოგადოდ, რომ ვსთქვათ, ვიდრე პირდაპირ ქურდობითა: პირდაპირ ქურდობისგან კაცი თავს დაიფარავს როგორმე, პირობის დამრღვეველისაგან და ცრუ კაცისაგან - ვერასოდეს.

მაშასადამე, პირობის დარღვევა არა უმცირესი ცოდვა არის, ვიდრეღა მპარაობა. მაშასადამე, თუ გსურს, ძმაო ჩემო, არ იყო მოზიარე მპარაობისა, ეცადე, რომ ანუ არ მიიღო ის პირობა, რომელიც შენ არ შეგიძლია აღასრულო, და რომელიც პირობა მიიღო შენს თავზე, ეცადე, რომ კიდეც აღასრულო“.

წმიდა ეპისკოპოსი რამდენიმე სხვა მაგალითსც გვისახელებს, რომლებიც, საბოლოო ჯამში, ქურდობის ნაირსახეობას წარმოგვიჩენენ: აგერ, სახელმწიფო მოსამსახურე ან ჩინოვნიკი, რომელიც დაუდევრად ეპყრობა თავის მოვალეობას, ერთგულებას არ იჩენს, გულგრილად ეკიდება თავის საქმეს - განა ასეთი ჩინოვნიკი ქურდი და მპარავი არ არის, როდესაც იგი ჯამაგირს (ხელფასს) ან ჯილდოს იღებს? რის სანაცვლოდ აიღო მან ის ხელფასი - იმის საზღაურად, რაც არ უქმნია, ან ცუდად უქმნია?

აგერ ვაჭარი, რომელიც წონაში აკლებს ან უვარგის საქონელს შემოაპარებს, ან კიდევ ხურდაში მოგატყუებს - ესეც ქურდობაა! ამ ქურდობაში მყიდველი გამყიდველს ვერ დაიჭერს, გამყიდველი კი გულში შეაქებს საკუთარ თავს: რა ყოჩაღად გამომივიდაო.

წმიდა მამები ამათნაირ მპარავებს აფრთხილებენ: ნუ გაისვრი ხელს და ნუ წაიხდენ სინდისს, რადგან არათუ ამ გზით შეძენილი, არამედ პატიოსანი გზით მოპოვებული ზედმეტი ქონებაც კი ცოდვაა ღვთის წინაშე! იქნებ, საბავშვო დაწესებულებაში ვინმემ ბავშვების საკვები მიითვისა? - ეს კი უკვე დიდი დანაშაულიაო, - გვაფრთხილებს არქიმანდრიტი იოანე (კრესტიანკინი).

წმიდა გაბრიელ ეპისკოპოსი  ფარულ ქურდობაზე ამახვილებს ყურადღებას. წმიდა მამა იმას კი არ გულისხმობს, ვინც ჩუმად იპარავს, არამედ იმას, ვინც მზაკვრულად ითვისებს, თავისი მდგომარეობით ბოროტად სარგებლობს და ყველას და ყოველივეს ზარალს აყენებს. ასეთნი ხშირად არიან პატივცემულნი საზოგადოებაში, თავმომწონედაც ირჯებიან, რომ იტყვიან, თვალებში ნაცარს აყრიან გარშემო მყოფთ. მაგრამ, როგორც წმიდა ეპისკოპოსი ბრძანებს, მათ ავიწყდებათ, რომ ღმერთი ისე არ უყურებს ჩვენს მოქმედებას, ვითარცა „კაცის მოკლე ჭკუა“. ამიტომ გეშინოდესო, და ეცადე, რომ ყოველი შენი მოქმედება იყოს პატიოსანი, უზაკველი და უვნებელი შენი მოყვასისთვის.

წმიდა გაბრიელ ეპისკოპოსის  თქმით, მართლმსაჯულების წინაშე წარმდგარი ქურდი იმდენად დიდი ცოდვილი არ არის, როგორც ეს ფარული, მზაკვრულად აღმსრულებელი მპარავი. ის ქურდი ხორციელ ზარალს აყენებს, ესენი კი ამ ზარალს სულიერსაც უმატებენ. სულიერი ზარალი უფრო დიდი და საძაგელი ცოდვის შედეგია. თუკი კაცმა კაცს ცოდვა ასწავლა, ცუდ საქმეს შეაჩვია, ეს ასწილად მწარე ცოდვაა, ვიდრე ნივთიერი ზარალი, - გვმოძღვრავს წმიდა ეპისკოპოსი.

არიან ისეთნი, რომელნიც გაიძახიან: მადლობა ღმერთს, მე ხომ ქურდი არა ვარო. არადა, ის თითქმის ყოველდღიურად მოზიარეა ამ ცოდვისა, როგორც ახლა დავრწმუნდით. თუ კაცს გონიერება არ ღალატობს, იგი მუდამ ფრთხილია, ფხიზლად უდგას დარაჯად თავის ყოველ ნაბიჯს, რათა ფარული სახითაც არ დაარღვიოს ღვთის მე-8 მცნება - არ იპარო.

წმიდა გაბრიელ ეპისკოპოსი  იხსენებს წმიდა პავლე მოციქულის შეგონებას: „მპარავი იგი ნუღარა იპარავნ, არამედ უფროჲსღა შურებოდენ და იქმოდენ კეთილსა თჳსითა ჴელითა, რაჲთა აქუნდეს მიცემად, ვის-იგი უჴმდეს“ (ეფესელთა მიმართ 4,28). წმიდა მოციქული ამბობს, რომ მპარაობისგან თავის დაღწევა შესაძლებელია კეთილსინდისიერი შრომითა და კეთილი საქმის ქმნით. წმიდა ეპისკოპოსის რწმენით, საკუთარი ხელით მოწეული შრომის ნაყოფი საკურნებელი საშუალებაა მპარაობის ცოდვის სენისგან თავის დასახსნელად.

წმიდა პავლე მოციქული, პატიოსანი შრომისა და გარჯის გარდა, კიდევ ერთ საკურნებელ წამალზე მიგვითითებს - ეს არის გაჭირვებულთა გაკითხვა. წმიდა მოციქული ბრძანებს, რომ საკუთარი ხელით მოწეული უნდა გაიღოსო კაცმა. უფალი ღმერთი მარტო იმ მოწყალებას შეიწირავს, რომელიც შენი ოფლით მოპოვებული და შეძენილი ქონებიდან იქნება გაღებული, თორემ ნაქურდალსა და მოპარულს, ნაირსახოვანი ხერხით მიტაცებული ქონებიდან გაღებულს უფალი არ მიხედავს, ღმერთი არ შეიწირავს ამგვარ, დამახინჯებულ წყალობას.

„ორგული მნის“ იგავის სათქმელიც ხომ ამავეს გულისხმობს: ის, რაც მიიტაცე, დაუბრუნე პატრონს, და თუ გინდა, რომ ღვთის წინაშე გამართლებულიც დარჩე, ეცადე, წმიდა პავლე მოციქულის სიტყვით რომ ვთქვათ - კეთილი საქმე შენი ხელით აკეთო, რათა გაჭირვებულის გაკითხვაც შეძლო და ამ გზით საკუთარი სულიც გადაირჩინო.

მაგრამ ამისთვის ჯერ კარგად უნდა გაერკვე - რას აკეთებ და როგორ აკეთებ, ანუ როგორ ცხოვრობ. ისიც კარგად უნდა იცოდე, რა არის კეთილი და რა არის ბოროტი, რა არის შენში ცოდვა და რა არის მადლი. ქურდობისა და მპარაობას ცოდვის არსი, მისი ნამდვილი მნიშვნელობა თუკი არ აცი, როგორ გაიგებ, როდის სცოდავ, რა შემთხვევაში სჩადიხარ ამ შემზარავ ცოდვას?

მოდით, გულისყურით მოვუსმინოთ არქიმანდრიტ იოანეს (კრესტიანკინს), რომელიც მეტად შემზარავ, მაგრამ აუცილებელ და სასარგებლო ნუსხას გვთავაზობს. ამ ნუსხაში თავმოყრილია ქურდობის თითქმის ყველა სახეობა, განმარტებულია თითოეული მათგანი. არქიმანდრიტი კითხვა-მიგების კატეხიზისურ ფორმას მიმართავს და თიოთეულ სახესთან დაკავშირებით რიტორიკული შეკითხვით მოგვმართავს.

„გაიხსენეთ, ხომ არ ცდუნებულხართ ოდესმე რაიმეთი, რაც „ცუდად იდო“. ამას ჩვენ ცოდვად არ ვთვლით, მაგრამ ეს ნამდვილი ქურდობაა. ხომ არ მიგიტანიათ შინ შვილებისთვის რამე სამსახურიდან და ამით ხომ არ მიგიჩვევიათ იგი ქურდობისათვის?!

ხომ არ გაგქცევიათ თვალი სხვისი ბაღის, ბოსტნის ან ყანისკენ, სულერთია, კერძო იყო თუ სახელმწიფო - ესეც ქურდობაა!

ზოგისგან გამიგონია: „როცა სალოცავად მივდივარ, ღმრთისმშობელი უფასოდ მამგზავრებს“. კარგად ჩაუფიქრდით  და შეინანეთ, ეს ხომ ქურდობაა! რაღა ლოცვა გამოდის? ადრე ფეხით დადიოდნენ სალოცავად, ახლა კი ტრანსპორტით მგზავრობთ და ისიც უფასოდ გსურთ!

ხომ არ მოგიპარავთ ელექტროენერგია სახელმწიფოსთვის რაიმე ხრიკის მოგონებით? ეს სამარცხვინოა ქრისტიანისათვის!

ვაჭრობისა და საზოგადოებრივი კვების მუშაკებო, ბაზარში მოვაჭრენო, ხომ არ დაგიკლიათ წონაში, მოგიტყუებიათ ხურდაში ან შეგიტყუებიათ უხარისხო საქონელი მომხმარებლებისათვის? შეინანეთ უფლის წინაშე!

იქნებ საბავშვო დაწესებულებაში ვინმემ ბავშვების საკვები მიითვისა? ეს კი უკვე დიდი დანაშაულია, შეინანეთ!

ხომ არ უთაღლითია ვინმეს და შეუჩეჩებია ძველი ფული ან აუღია ზედმეტი ხურდა გამყიდველისაგან?

იქნებ მოპარული ნივთი დაგიმალავთ ან ნაპოვნი მიგითვისებიათ?! წმინდა მამები მიწაზე დაგდებული მუხუდოს ერთ მარცვალსაც კი არ ახლებდნენ ხელს: რაც შენ არ დაგიკარგავს, შენი არ არის. თუ რამე იპოვე, შეეცადე დაუბრუნო დამკარგავს.

იქნებ გიყიდიათ რაიმე, რომელიც იცოდით, რომ მოპარული იყო? შეიძლება ლოთისაგან შეგიძენიათ იაფად ოჯახიდან მოპარული ნივთი. გონს მოდით, გახსოვდეთ, რომ მოპარულის შეძენით თქვენ ქურდობის მონაწილე ხდებით.

იქნებ ვალის გადახდა დააგვიანეთ ან საერთოდ არ იხდით იმ საბაბით, თითქოს არ გქონდეთ ფული, სინამდვილეში კი, ან დაგენანათ მიცემა, ანდა გაფლანგეთ და თავი ვერ მოუყარეთ გადასახდელ თანხას. სასწრაფოდ გადაიხადეთ ვალი!

ჩვენ მუდამ ვცოდავთ, როდესაც დაუდევრად ვექცევით სხვის ნივთს. თუ ადამიანმა ან სახელმწიფომ გვანდო თავისი ქონება, ქრისტიანი მას უფრო მეტი სიფრთხილით უნდა ექცეოდეს, ვიდრე საკუთარს, რომ არ გააფუჭოს, არ გატეხოს, არ დაკარგოს.

უფალო, მოგვიტევე ჩვენ, ცოდვილთ, უყურადღებობა და დაუდევრობა!“

არქიმანდრიტი იოანე  გვასწავლის, რომ ჩვენ მაშინაც ვარღვევთ მერვე მცნებას - არა იპარო, როცა ვინმეს ვაიძულებთ, საჩუქარი მოგვართვას, ან შეგნებულად ვაზიანებთ მოყვასის ქონებას, ვითხოვთ ფულს ან ნივთს ვითომდა ეკლესიისთვის ან გაჭირვებულისთვის შესაწირად. მერვე მცნება კრძალავს აზარტულ თამაშებს ფულზე, ქრთამის აღებას და მიღებას, სიძუნწეს, სიხარბეს, სხვისი გაჭირვებით სარგებლობას.

მაშინაც ვარღვევთ მერვე მცნებას, როცა ღვთისგან ბოძებულ ნიჭსა და უნარს არ მოვახმართ ახლობლებს, არ ვეხმარებით კეთილი რჩევით, სწორ გზაზე არ ვაყენებთ და ნუგეშს არ ვცემთ.

არქიმანდრიტი იოანე  გვირჩევს, ყველა ეს ცოდვა საკუთარ სინდისს მოვკითხოთ, რადგან იგი გვამხელს, და შევინანოთ უფლის წინაშე!

ქურდობის, მპარაობის თემა უშუალოდ უკავშირდება „ორგული მნის“ იგავის უფლისმიერ სათქმელს. „უმოწყალო მონის“ იგავის განმარტებისას მიტროპოლიტი ფილარეტი „ორგული მნის“ იგავსაც იხსენებს და ამბობს: უმოწყალონი მტაცებლები არიან, რადგან ისინი იმას იტაცებენ მოყვასისგან, რაც ღვთისაგან მოწყალებისთვის არის დაწესებალი. ის, ვინც არ გასცემს წყალობას და არ ეხმარება გაჭირვებულს და, ესე იგი, თავისთვის იტოვებს იმას, რაც სხვისთვის იყო განკუთვნილი - სწორედაც რომ მტაცებელია. ოღონდ ეგ არის, რომ „ნადავლის“ ხელში ჩასაგდებად მას თავდასხმა ან დაყაჩაღება კი არ დასჭირდა, არამედ უარესი დაემართა - სინდისი დაეკარგა, სიყვარული დაეშრიტა, გული გაუცივდა და სულიც წარიწყმიდა.

ასე რომ, ამგვარი მტაცებლები ვერაფერს ავნებენ და ვერც ვერაფერს წარსტაცებენ თავიანთ მსხვერპლს - გაჭირვებულ მოყვასს, არამედ უმალ საკუთარ თავს აზარალებენ. თუმცა მოწყალე უფალი გადარჩენის გზაზე უთითებს მათ და „ორგული მნის“ იგავით იმას ეუბნება, რაც ზემოთ ამოვიკითხეთ წმიდა მოციქულ პავლეს ეპისტოლედან:

„მპარავი იგი ნუღარა იპარავნ, არამედ უფროჲსღა შურებოდენ და იქმოდენ კეთილსა თჳსითა ჴელითა, რაჲთა აქუნდეს მიცემად, ვის-იგი უჴმდეს“.

ორგულმა მნემაც ხომ ამ გზას მიმართა: განიცადა თავისი ცოდვები, მოინანია, მოყვასს უკან დაუბრუნა მიტაცებული და ასე თქვა უარი ცოდვაზე.

მასალა შეკრიბა და შეადგინა დოდო (მარიამ) ღლონტმა
„იგავნი უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი“, ტომი 3