26-ე კვირა სულიწმიდის გარდამოსვლიდან
სახარება ლუკასაგან (12, 16-21)

I. აწ წაკითხულ სახარებაში მოცემულია იგავი უგნური მდიდარი კაცის შესახებ, რომელმაც იმ წლის უხვი მოსავლის გამო განიზრახა დაერღვია თავისი ბეღლები და უფრო ვრცელნი აღეშენებინა, მაგრამ ღმერთისაგან უწყება მიიღო, რომ იმავე ღამეს უნდა მომკვდარიყო. განვიხილოთ ეს იგავი.

„და ეტყოდა მათ იგავსაცა და ჰრქუა მათ: კაცისაი ვისიმე მდიდრისაი ნაყოფიერ იყო აგარაკი“ (მუხლი 16).

მაცხოვარი ასწავლიდა თავის მოწაფეებს, თავი დაეცვათ ყოველგვარი სიძუნწისგან, ანგარებისა და სიხარბისაგან ქონების შეძენაში, და არწმუნებდა, რომ სიმდიდრის სიუხვე ვერც უფრო ხანგრძლივს შექნის ცხოვრებას და ვერც უფრო ბედნიერს, არამედ, პირიქით, კიდევ უფრო შეამოკლებს მას და მოუსვენარს გახდის ფუფუნებისა და საზრუნავთა გამრავლების გამო. და ბოლოს, დასკვნის სახით, სთავაზობს ამ იგავს, რომელშიც უმტკიცებს მას, რომ ნამდვილად მდიდარი მხოლოდ ის ადამიანია, ვისაც თავის თავში ღმერთი ჰყავს შეძენილი, ვინც ღმრთისა მიერ მდიდრდება და ვინც გლახაკია სულით. რამეთუ ადამიანი სიცოცხლე ქონება-სიმდიდრის სიუხვისაგან კი არ უნდა იყოს შემდგარი, არამედ - აღსავსე სათნოებითა და რწმენით. და სიმდიდრეც მხოლოდ მაშინ შექნის ადამიანს ჭეშმარიტად მდიდრად, როცა იგი მდიდარია ღმერთისათვის. ამიტომაც ამ იგავის პირველივე მუხლი უარყოფს იმ მდიდარია შეხედულებას, რომლებიც მხოლოდ სიმდიდრეს სასოებენ და მხოლოდ მასში ჰგონებენ ბედნიერებას. „კაცისაი ვისიმე მდიდრისაი ნაყოფიერ იყო აგარაკი“. მერმე რა? ღარიბ-გლახაკთ დაურიგებს იგი მის ნაყოფთ და ნამეტნავს სხვებს გაუნაწილებს? არა, მას სრულიად სხვა რამ აქვს განზრახული.

„და განიზრახვიდა გულსა შინა თვისსა და თქუა: რაი-მე ვყო, რამეთუ არა მაქუს, სადა შევიკრიბო ნაყოფი ჩემი?“ (მუხლი 17).

ეს სიტყვები ამტკიცებს, რომ მდიდარი კაცი მოლიანად არის დათრგუნული თავის სურვილთა უღლით და მას მძიმედ აწევს ცოდვები. იგი მთლიანად არის აღსავსე უკეთურებით და ადგილს არ უტოვებს საკუთარ არსებაში არც კეთილმსახურებას და არც მოწყალებას. მისი ფიქრები იმგვარია, თითქოს მასში უკეთური აზრი - კეთილმსახურს ებრძოდეს რამეთუ იგი სრულიად ვერ გრძნობს მშვიდობას თავის თავში, რომელიც მოწყალების ქმნისაგან მომდინარეობს. იგი ამბობს - რა ვქნაო. ეს შემკითხველის ღაღადია, მაგრამ ვის ეკითხება იგი? იმას, ვინც იყო მასში, ანუ მისი არსების წიაღმი დაბუდებულ ეშმაკს, რომელიც დაუფლებია მას. ასე იშვება სიმდიდრისაგან საზრუნავნი, ამაო ფუსფუსნი, შეშფოთება აზრებისა. წმიდა ბასილი დიდი ამასთან დაკავშირებიო წერს: „რაი-მე ვყოო, ამას მდიდარი კაცი ისე როდი ამბობს, როგორც ჩვეულებრივ სიღარიბის უღლის ქვეშ ტანჯული ადამიანი ოხრავს ხოლმე - რა ვქნა, რა ვიღონო, სად მოვიპოვო საზრდო, სად ვიშოვო შესამოსელიო. არა, მდიდარი სხვაგვარად ფიქრობს გულში: „რაი-მე ვყო, რამეთუ არა მაქვს, სადა შევიკრიბო ნაყოფი ჩემი“-ო. ასე ამბობს გულში მდიდარი და გულს იმძიმებს მშფოთვარე საწუხარით, როცა ამაო საზრუნავით აღენთება“ (სიტყვა მე-6 „მდიდართათვის“). წმიდა გრიგოლიც ასე იტყვის ამ მდიდრის შესახებ: „ჰოი, სიხარბისაგან აღმოცენებულო სივიწროვევ! ყანების სიუხვისაგან შეიწროებულია ძუნწი კაცის სული. რამეთუ როცა ამბობს: რაი-მე ვყოო, - ამით ცხადად წარმოაჩენს, რომ დათრგუნვილია თავის სურვილთა ვნებით“. საწყალობელი მდიდარი ამას სწუხს: „არა მაქვს, სადა შევიკრიბო ნაყოფი ჩემი“-ო. დიახ, მართალია, - ყოველთვის არა აქვს იმ ადამიანს, ვინც მარადის მეტს ეძებს და ძუნწობს; და არც იმას აქვს შესაკრები ადგილი, ვინც სულ შეკრებას ეძიებს. დავუშვათ, მას მართლაც არ ჰქონდა დიდი მოსავლის შესანახი ადგილი, მაგრამ ხომ ჰქონდა შესაძლებლობა ღარიბ-გლასაკთათვის დაერიგებინა და გაენაწილებინა! „შენ გაქვს საუნჯენი, ბეღლები, - ამბობს ნეტარი თეოფილაქტე, - ღარიბთა სტომაქნი, რომელთაც მრავლის დატევნა შეუძლიათ და საზღაურად უხრწნელი და ზეციური სიკეთე მოგაგონ. რამეთუ ვინც ღარიბ-გლახაკთ მისცემს, იგი ღმერთს აძლევს.

„და თქუა: ესე ვყო: დავარღვინე საუნჯენი ჩემნი და უფროისნი აღვაშენნე და შევიკრიბო მუნ ყოველი ნაყოფი და კეთილი ჩემი“ (მუხლი 18).

ამ სიტყვებში ცხადად მოჩანს მდიდარი კაცის შინაგანი მრჩეველი, ეშმაკი, რომელიც მისი გულის წიაღში შეფარულიყო. რამეთუ ჩვენს სულთა მტერი თავის მოქმედებას ყოველთვის ჩვენი დარღვევით იწყებს, და ცდილობს, რომ ადამიანსაც ჩააგონოს ყოველივე იმის დარღვევა, რაც აქვს, რათა არ ასრულებდეს, ბოლომდე არ მიჰყავდეს ის, რასაც შეუდგება. მაგრამ რა სარგებლობაა იმაში, რომ ხან აღვაშენებდეთ, ხანაც დავარღვევდეთ? „ერთმან აღაშენის, სხვამან დაარღვივის, და ვინ წარემატება შორის მათსა, თუ არა მხოლოდ დაშვრომა?“ - ამბობს ზირაქი (34,23). „დავარღვივნე საუნჯენი ჩემნიო“, - ამბობს მდიდარი. დიახ, კარგად იქმ ამას, მდიდარო კაცო! შენი ბეღლები დარღვევის ღირსნი არიან, რამეთუ არც ერთ გაჭირვებულს არ მიუღია მათგან ნუგეში. მაშ, დაარღვიე შენი საუნჯენი - სიძუნწის საუნჯენი. მაგრამ კიდევ რას ამბობს იგი? „და უფროისნი აღვაშენნე“-ო. და რა მოხდება, თუკი მათაც პირთამდე აღავსებ? მერმე რა, კვლავ დაარღვევ? მაგრამ განა არის რაიმე უფრო უგუნური, ვიდრე ეს დაუსრულებელი დაშვრომა აშენება-დარღვევაში?! „და შევიკრიბო მუნ ყოველი ნაყოფი და კეთილი ჩემი“. ინიშნე აქ უაღრესი სიძუნწე, შეერთებული სისასტიკესთან. ჯერ კიდევ სიკეთეთა შეძენამდე მდიდარმა უკვე დამალა, დააბინავა კიდეც ისინი, რამეთუ იგი ამბობს: შევიკრინო მუნო, და რისთვის უნდა შეიკრიბოს? იმისთვის, რომ შეკრებილი სიკეთე არ წახდეს, არ დალპეს. ყველა ჩემი სიკეთე და ნაყოფი იქ შევიკრიბოო. თითქოს არც არასდროს უფიქრია იმაზე, რომ ყოველი სიკეთე მას ღმერთმა მისცა, და თავისი შრომის ნაყოფი ეგონა ისინი. „დიახ, უკეთურად იტყვი მდიდარო! მხოლოდ შენნი როდია საუნჯენი, არამედ - ღარიბ-გლახაკთაც ეკუთვნით ისინი! - ამბობს წმიდა კირილე, - რამეთუ ღმერთი სამართლიანია, და რაც შენ მოგცა უხვად, ის შენი მეშვეობით ღარიბსაც მისცა. რატომ არის, რომ შენ სიუხვეში ჰგიებ, სხვა კი უქონელია? იმისთვის, რომ შენ შენი სიმდიდრიდან ღარიბ-გლახაკთაც უნაწილებდე“.

„და ვჰრქუა სულსა ჩემსა: სულო, გაქუს მრავალი კეთილი დაუნჯებული მრავალთა წელთა: განისუენე, ჭამე და სუ და იხარებდ“ (მუხლი 19).

კვლავაც სცოდავს ეს მდიდარი. ჯერ ერთი იმით, რომ საკუთარ თავს მრავალი წლის სიცოცხლეს ჰპირდება, როცა მომდევნო ღამესვე შეიძლება მოკვდეს. ამიტომაც ამბობს წმიდა გრიგოლი: „ვინაც საკუთარ თავს მრავალი წელი აღუთქვა, შემდეგი დღეც კი ვერ იხილა!“ ასევე წმიდა კირილეც წერს: „მართალია, მრავალი ნაყოფი გაქვს დაუნჯებული, ჰოი, მდიდარო კაცო; მაგრამ მრავალნი წელნი საიდანა გაქვს?“ მეორედ, მდიდარი იმით სცოდავს, რომ ფუფუნებას, ნაყროვანებასა და სიმთვრალეს ეძლევა და თავის სულს ასე ეუბნება: „განისვენე, ჭამე და სვი და იხარებდ“. შენს რომელ სულს სთავაზობ ყოველივე ამას, ჰოი, მდიდარო? - შენ ხომ არა გაქვს იგი, რამეთუ პირუტყვთა მსგავსად მხოლოდ სხეულით ცხოვრობ - ღარიბი და უცნობელი ცსოვრებით. „სულო, გაქვს მრავალი კეთილი“ - ამ სიტყვების გამო წმიდა იოანე ოქროპირი ამბობს: „რაში გარგია ის სიკეთე, რომელსაც ბოროტებას მოახმარ და რომელიც ბოროტებას აღმოაცენებს?“ (33-ე ფსალმუნის შესახებ). ცრუდ ამბობს მდიდარი - გაქვს მრავალი სიკეთეო. რამეთუ მას კი არა აქვს სიმდიდრე, არამედ თვით სიმდიდრეს უპყრია იგი თავის ხელთ. და მდიდარი კი არ ფლობს სიმდიდრეს, არამედ სიმდიდრე დაუფლებია მთლიანად მას. სულო, გაქვს მრავალი კეთილიო, - არა, მდიდარო კაცო! შენ არა გაქვს სიმდიდრე, რამეთუ არ შეგიძენია ჭეშმარიტი სიმდიდრე! - არ შეგიძენია გულისხმისყოფა ღმერთისა, ფიქრნი მარადიული ცხოვრების შესახებ, მუშაკობა, მცდელობა სამოთხის შვება-სიამეთა მოსაპოვებლად. ხოლო რაც შენ გაქვს, განა შეიძლება იგი ჭეშმარიტ სიკეთედ ჩაითვალოს, მაშინ, როცა იგი სპობს, ანადგურებს შენს დროებითს კეთილდღეობასაც და საუკუნო კეთილდღეობასაც? „სულო, გაქვს მრავალი კეთილი დაუნჯებული მრავალთა წელთა“. ჰოი, ამაო კაცობრივო განსჯავ! ჰოი, ცოდვილი კაცის უკეთურებავ და უგუნურებავ! ის ფიქრობს, თითქოს, ყოველივე მის ხელთ იყოს- დროც, წელთა სიმრავლეც, დღეგრძელობაც, უკვდავებაც და უზრუნველობაც, ანუ განუწყვეტელი დატკბობა ამა ქვეყნის სიკეთეებით. განისვენეო, ეუბნება მდიდარი თავის სულს, თითქოს უკვე მიიღო კიდეც საუკუნო მოსვენება. მაგრამ განა ძალუძს ვისმე მოსვენებით იყოს სიმდიდრის მძაფრ ეკლებს შორის, სადაც მხოლოდ ამაოებანი, მოუსვენრობა, საზრუნავნი, წყინება, მეტის სურვილი, კვეთება, შური, მრისხანება და სასოწარკვეთაა? ასე, რომ იცოდე, ადამიანო, თუკი შენ მდიდარი შექნილხარ, სიმდიდრე მოგიპოვებია, მაშ, მოსვენებაც დაგიკარგავს! „ჭამე და სვი!“ მდიდარს ეგონა, მხოლოდ საჭმელ-სასმელით შეუძლია ადამიანს ასაზრდოვოს თავისი სული, თითქოს ხორციელ საზრდოს სულიერი შიმშილის მოკვლა შეეძლოს. სიმდიდრისაგან მხოლოდ კიდევ უფრო მძაფრდება სულიერი შიმშილი და წყურვილი.

„ჰრქუა მას ღმერთმან: უგუნურო, ამას ღამესა მიგიღონ სული შენი შენგან; ეგე, რომელ მოიმზადე ვისა იყოს?“ (მუხლი 20).

უთხრა მას ღმერთმა - არა სიტყვით, არამედ საქმით: ხან სნეულებანი მოუვლინა, ხან - უბედურება, ხანაც კი - თვით სიკვდილი; და ყოველივე ამით ის ქმნა, რომ მდიდრის სულში სინდისი გაღვიძებულიყო. წმიდა ექვთიმე ამბობს: „აქედან უნდა დავასკვნათ, რომ ღმერთმა მას ყოველივე ეს სინდისის მეშვეობით უთხრა. რამეთუ სწორედ სინდისი ეუბნება ადამიანს ამგვარ სიტყვებს, წარმოუდგენს რა მას მომავალ სიკვდილს“. „ჰრქუა მას ღმერთმა“: რასაც მდიდარი თავის გულში იტყოდა, ის ცათა შინა იქნა გაგონილი, და გამოიცადა მისი სიტყვები, რამეთუ ზეციდან გარდამოივლინება ღმერთის პასუხები, რომელიც სინდისის მეშვეობით ელაპარაკება ადამიანებს. ეს სიტყვები ღმერთმა ან თავის მიერ უთხრა, შთაბერა რა მის სულს ამგვარი ფიქრები, ან ანგელოზთა მეშვეობით, ანდა ღვთის სიტყვის მქადაგებელთა მეშვეობით, ანდა ბოლოს, საღმრთო წერილის მეშვეობით. „უგუნურო, ამას ღამესა მიგიღონ სული შენი შენგან!“ დიახ, უგნურია ის, ვინც არ ფიქრობს თავისი ცხვორების დასასრულზე და იმაზე, რაც კეთილად, მშვიდობით მიიყვანს მას ამ დასასრულამდე. უგნურია ის, ვინც სხეულისათვის დაშვრება, და არა სულისათვის. უგნურია ის, ვინც საკუთარ თავს დღეგრძელობას აღუთქვამს და ჰგონია, რომ იცის, თუ როგორი იქნება მისი ცხოვრების დასასრული. უგნურია ის, ვინც ხშირად არ ფიქრობს სიკვდილზე და იმაზე, რომ მისი მოსვლის დრო უცნობია. რამეთუ სიკვდილი რომ მოვა, ეს ყველამ ვიცით, ხოლო როდის მოვა - ეს უცნობია ჩვენთვის. უგნურია ის, ვინც ღმერთისაგან მიღებულ სიკეთეთ თავისად მიიჩნევს, ვინც შეიკრებს სიმდიდრეს და არ უწყის, ვისთვის იქმს ამას. ამ მდიდარსაც ღმერთის მსჯავრი უგნურად ხმობს იმისთვის, რომ იგი თავისი მომავალი ქონების გამრავლებაზე ზრუნავდა. და ეს მაშინ, როცა იმავე ღამეს იგი უნდა მომკვდარიყო. ღამით, რამეთუ, ჩვეულებრივ, მდიდარი, ალბათ, სწორედ ღამ-ღამობით ფიქრობდა ხოლმე ამის შესახებ, როგორც სოლომონი ამბობს: „რამეთუ ყოველნი დღენი მისნი (ადამიანისა) სალმობით და გულისწყრომით, ზრუნვითა მიმოტაცებისაითა, და ღამეცა არა დაიძინოს გულმან მისმან, და ესეცა ამაოვე არს“ (ეკლეზიასტე 2,23). ღმერთის სიტყვა ეუბნება „მიგიღონ“-ო და არა „მიგიღოს“-ო, არ ეუბნება შენი სული ღმერთმა მიგიღოს შენგან, ვინაც მოგცა იგიო, არამედ ეუბნება: „მიგიღონ სული შენი შენგანო“-ო. რამეთუ წმიდანთა სულებს ღმერთი მიიბარებს, ხოლო ბოროტ ადამიანთა სულებს ბოროტი სულები წარიტაცებენ ადამიანის სიკვდილის დროს, კი არ მიიბარებენ, არამედ თითქოსდა ჰქენჯნიან და ეუფლებიან მას. ნეტარი თეოფილაქტე ამბობს: „მიგიღონ სული შენი შენგან“, ანუ თითქოსდა იძულებით, ძალდატანებით, დაე, თუნდაც იგი ეწინააღმდეგებოდეს ამას სიმდიდრის სიყვარულის გამო“. ხოლო კეთილმსახურ ადამიანს სულს არ წარტაცებენ, არ უქენჯნიან, რამეთუ იგი თავადვე სიხარულით აბარებს უფალს თავის სულს, და თითქოსდა ბნელი საპყრობილედან გამოსულაო, ასე ლოცულობს: „აწ განუტევე მონაი შენი, მეუფეო, სიტყვისაებრ შენისა მშვიდობით“ (ლუკა 2,29).

მაშ, ვის შეხვდება ის, რაც მდიდარმა დაიუნჯა? რამეთუ მდიდარი კაცი „ამაოდ შფოთებს, რამეთუ იუნჯებს და არა უწყის, ვის შეუკრიბოს იგი“ (ფსალმ. 38,7). სოლომონ მეფემაც, სიმდიდრესთან დკავშირებულ ამაო საზრუნავთა შორის, შენიშნა მდიდრის მტანჯველი ფიქრი მასზედ, რომ მან არ უწყის, ვის დარჩება და რა საქმეს მოხმარდება მისი ქონება: „და მოვიძულე ყოველითურთ რუდუნებაი ჩემი, რომელსა ვრუდუნებდი მზისა ქვეშე, რამეთუ დაუტეო იგი კაცსა, რომელი იყოს ჩემდა შემდგომად. და ვინ იცის, გინა ბრძენ იყოს, გინა უგნურ, და ხელმწიფებდეს ყოველსა ზედა ნაშრომსა ჩემსა“ (ეკლეზიასტე 2,18-19; შდრ. ფსალმ. 48,6-20; იერ. 17,11; იობი 27,16-17).

„ეგე, რომელ მოიმზადე, ვისა იყოს?“ მართლაც ასე იქნება, ჰოი, მდიდარო კაცო: შენი აღარ იქნება ყოველივე ის, რაც შეგიკრებია, და მალე იმას გადაეცემა, ვისთვისაც შენ არ ისურვებდი. კაცი იუნჯებს და არა უწყის, ვის შეუკრიბოს იგი“, - ამბობს დავით მეფე. ყოველივე ის, რაც შენ განგიმზადებია: შესამოსელი, ძვირფასი ქვები, თვალ-მარგალიტნი, სახლები, ბაღ-ვენახები, მამულები და ქონება მრავალი წლისათვის, და განგიმზადებია ჩხუბითა და დავიდარაბით, ზღვაზე მოგზაურობითა და სხვადასხვა ქვეყნის მოვლით, სიძუნწისაგან მომდინარე მარხვითა და სიღატაკეში ცხოვრებით, - ვისი იქნება ეს ყოველივე? ანდა შენ თვითონ, მდიდარო კაცო, ვისი იქნები? რამეთუ რადგანაც შენ საკუთარ თავზე მეტად ფული გიყვარდა, მაშასადამე, საკუთარი თავი უფრო გძულდა, ვიდრე გიყვარდა, ამიტომ შენ საკუთარი თავის გარეშე დარჩები კიდეც, უსიყვარულოდ საკუთარი თავისადმი; თვითონ იქნები, ოღონდ სიძულვილით აღსავსე საკუთარი თავისადმი; თავად იარსებებ, საკუთარი თავის სამარადჟამო განკითხვით. და ამგვარი იქნება ყველა იმ ადამიანის ხვედრი, რომლებიც საკუთარი თავისათვის განმიდრდებიან, და არა - ღმერთისათვის.

„ეგრეცა, რომელი იუნჯებდეს თავისა თვისისა და არა ღმრთისა მიერ განმდიდრდებოდის“ (მუხლი 21).

ღმრთისა მიერ, ანუ ღმერთისათვის განმდიდრება ნიშნავს კეთილგანწყობილნი და მოწყალენი ვიყოთ ღარიბ-გლახაკთადმი. რამეთუ რაც მათ ეძლევათ, იმას ღმერთი საკუთარ თავს აკუთვნებს. მაშასადამე, ღმერთის მიერ განმდიდრებული ის არის, ვინც მდიდარია მოწყალებით ღარიბ-გლახაკთადმი და კეთილი საქმეებით. ხოლო ამდენად, მხოლოდ ისინი არიან ღმერთის სათნო-მყოფელნი და მხოლოდ ისინი იწოდებიან განმდიდრებულებად ღმრთისა მიერ, რომელნიც ღმერთს თავიანთი კეთილი საქმეებით შეიძენენ, ვითარცა ყოველი სიკეთის წყაროს, და რომელნიც, არ საჭიროებენ რა არაფერს დროებითს, ყოველივეს უვნებო თვალებით უყურებენ და მთელს თავიანთ ქონებას ღარიბ-გლახაკთ ურიგებენ, რამეთუ ასრულებენ ქრისტიანული რწმენის, თანალმობის, ადამიანურობის მოთხოვნებს და ყოველივე ამისთვის უკვდავების მომავალი გვირგვინების მიღებას სასოებენ.

„ასეთია იმათი ხვედრი, ვინც საკუთარი თავისთვის აგროვებს ქონებას. და არა ღმერთისაოვის“. ვისაც ღმერთი არ უყვარს, ის არც თავის ძმებს თანაუგრძნობს; არც მხოლოდ საკუთარი გამდიდრებისთვის ზრუნავს, ის უბედური და საწყალობელია, გლახაკი, ბრმა და შიშველია, და მოვალს დრო, როცა იგი თავად დარწმუნდება, რომ სწორედ ამგვარია, დაე, თუნდაც ახლა გაიძახდეს: „მდიდარ ვარ და განვმდიდრდი და არარაი მეხმარების“ (გამოცხ. 3,17). იგი გლახაკია ღმერთის წინაშე, მას არაფერი აქვს ღმერთისათვის; მას არაფრით არ უზრუნველუყვია საკუთარი თავი სამომავლოდ, - უფალი შესწყვეტს მის სიცოცხლეს, და მთელი მისი ქონებაც არარად იქცევა მისთვის. მეორეს მხრივ, მხოლოდ ის არის ჭეშმარიტად მდიდარი, ვინაც ღმერთისათვის განმდიდრებულა, ვისაც მხოლოდ სამარადჟამო და წარუვალი გაუხდია თავის სურვილთა და ძალისხმევათა საგნად. ესევითარი ყოველივეს ღმერთის მიერ ფლობს, დაე, თუნდაც ამქვეყნად არც არაფერი გააჩნდეს; და სიკვდილიც ასეთი ადამიანისათვის თავისი საუნჯის მიტოვებას კი არა, მისკენ წასვლას და მის დამკვიდრებას ნიშნავს.

II. აი, ასეთია ამ იგავის მნიშვნელობა, რომელიც დღეს წაკითხულ სახარებაში მოვისმინეთ. როგორი დამოძღვრა შეგვიძლია მისგან მივიღოთ?

ა) პირველ და უმთავრესად ყოვლისა, ეს იგავი ცხადად გვიჩვენებს, თუ რა მანკიერია სიმდიდრის სიყვარული (მუხლები 18-19). რამეთუ ქვენიურ სიმდიდრეს მიკრობილი სული ადამიანისა გამალებით მიისწრაფის მანკიერებებისაკენ. მდიდარნი ძალზე მართებულად არიან შედარებულნი წყალმანკით დაავადებულ ადამიანებს, რომლებიც რაც უფრო მეტ წყალს სვამენ, მით უფრო აღივსებიან წყურვილით. „რასაც კი თვალი ხედავს, ის სურს ხარბ ადამიანს, - ამბობს ბასილი დიდი, - თვალი ვერ ძღება, იგი არ იტყვის, საკმარისიაო, ასევე ძუნწი ადამიანიც არასდროს არ იტყვის მეყოფა, საკმარისიაო“. აქედანაა ის, რომ სიმდიდრის მოყვარული ადამიანები მრავალ ხიფათში იგდებენ თავს, ხშირად ქურდობას, ძარცვასა და მკვლელობასაც კი მიმართავენ. და რა უნდა იყოს ამაზე სამარცხვინო და უფრო მანკიერი?! მაგრამ, ისიმნე, ქრისტიანო, თუ ვითარია სიმდიდრის შეგროვების ბოლო. მდიდარი „ამაოდ შფოთებს, რამეთუ იუნჯებს და არა უწყის, ვის შეუკრიბოს იგი“ (ფსალმ. 38,7). აი, ბოლოს მდიდარსაც წააქცევს სიკვდილის ცელი, და ეწევიან მას ამ მძიმე დღეს სატანჯველნი, შეურაცხყოფანი და კაეშანნი, რადგან იგი, სტოვებს რა მამონას, თავისი სხეულისა და სულის სიშიშვლის შეგრძნებას იწყებს, და ამის გამო სასოწარკვეთა, კაეშანი ეუფლება, რადგან იძულებულია თავისი ნების საწინააღმდეგოდ განეშოროს ყველა თავის სიკეთეს. და განქარდება იგა, როგორც კვამლი, და თესლი მისი გადაეგება (ფსალმ. 36,20-28). ამას კი საუკუნო სასჯელიც მოჰყვება მისთვის. „რამეთუ ყოველსა მეძავსა და არაწმიდასა და ანგაჰრსა, რომელ არს კერპთ-მსახური, არა აქვს მკვიდრობა სასუფეველსა ქრისტესსა და ღმრთისასა“ (ეფეს. 5,5). ასეთ უბედურ მდგომარეობაში ვერ უშველის მას ვერც სიმდიდრე, ვერც ოქრო-ვერცხლი. აბა, რა სარგებლობა გექნება, მთელი მსოფლიო რომ შეიძინო, სული კი დაკარგო და წარიწყმიდო? მაშ, შეიკრძალე თავი, მდიდარო, რამეთუ სახიფათო გზაზე დგახარ! გაუფრთხილდი თავს, სანამ არ მომკვდარხარ! ფრთხილად იყავი, რათა შენი სიმდიდრითურთ არ იქნა განკითხული!

ბ) ამავე იგავიდან თქვენ ხედავთ, თუ რა ახლოს არის ყოველთვის ადამიანთან ანაზდეული სიკვდილის საშიშროება (მუხლი 20). მდიდარი არ ფიქრობდა ამ საშიშროებაზე და არ ელოდა მას. პირიქით, იგი ოცნებობდა, რომ კიდევ მრავალი წლის მანძილზე იცხოვრებდა თავის გემოზე სიამ-ტკბილობაში. სიკვდილი სულ არ ახსოვდა, ის კი, თურმე, აქვე იყო, მის ზურგს უკან. იმავე ღამეს, როცა იგი თავის ქვეყნიურ ოცნებებს ეძლეოდა, მას სიკვდილი მოელოდა. აი, გაკვეთილი, რომელიც ყველას უნდა ახსოვდეს, რათა ყოველთვის მზად იყოს სიკვდილისათვის და სამსჯავროსათვის სიკვდილის შემდეგ. ანაზდეული სიკვდილის თავიდან აცილება ჩვენზე არ არის დამოკიდებული. ხშირად იგი სრულიად ჯანმრთელ ადამიანებსაც კი მოსწყლავს. რაღაც სნეულების უეცარი შემოტევისაგან თუ რამ შემთხვევითობისაგან ადამიანი ზოგჯერ მოულოდნელად კვდება - რაღაც საქმეში გართული, ანდა უზრუნველად მჯდარი მაგიდასთან. ამასთან დაკავშირებით, მახსენდება ერთი შემთხვევა ჩვენი ცხოვრებიდან: 1864 წელს ციმბირში, ქალაქ ომსკში, მოუსავლიანობის გამო პური ისე ძვირი იყო, რომ ღარიბ-ღატაკი ხალხი ლამის შიმშილით იხოცებოდა, ერთ ქვრივ ქალს მოწიფული ქალიშვილი და კიდევ ორი მცირეწლოვანი შვილი ჰყავდა. მათ მოსავლიან წელიწადსაც კი ძლივ-ძლივს გაჰქონდათ თავი. ამ წელიწადს კი ისეთ მძიმე დღეში ჩავარდნენ, განსაკუთრებით კი დიდმარხვის ბოლოს, როცა უგზოობისა და ატალახების გამო პურის შემოტანა კიდევ უფრო გაძნელდა და ფასმა მასზე ისე აიწია, რომ შეძლებულ ოჯახებსაც კი უჭირდათ პურის საკმარისი რაოდენობით შეძენა, - რომ შიმშილით სიკვდილს ბევრი აღარაფერი უკლდათ. მაშინ ახალგაზრდა ქალმა, რომელიც მანამდე მძიმე შრომით არჩენდა თავის დედასა და და-ძმას, დაძლია სირცხვილის გრძნობა და ფქვილით მოვაჭრე მდიდარ მეზობელს მიადგა, რომლის ოჯახსაც მანამდე არაერთგზის მომსახურებია მცირე გასამრჯელოს ფასად; აუხსნა თავისი გამოუვალი მდგომარეობა და მომავალი სამსახურის ანგარიშში მცირეოდენი ფქვილი სთხოვა. მაგრამ გულქვა მდიდარმა მკვახედ მიუგო: „თქვენისთანა მშიერნი მთელი ქვეყანაა! ყველანი რომ დაგაპუროთ, მე თვითონ მოვკვდები მშიერი! წადი, მომშორდი თავიდან!“ საცოდავმა გოგონამ, ვისაც სასო წარეკვეთა, გამწარებულმა უთხრა მდიდარ ვაჭარს: „ღმერთი დაგსჯით ამისთვის!“ ეს სიტყვები წინასწარმეტყველური გამოდგა; სასჯელმა არ დააყოვნა. ქალიშვილის წასვლის შემდეგ თავის ოჯახთან სადილად დამჯდარი დიდვაჭარი თევზს მიირთმევდა, დიდი ფხა გადასცდა და რამდენიმე საათში მოკვდა კიდეც!...

არსებობენ ადამიანები, რომელთაც არ ეშინიათ ანაზდეული სიკვდილისა, სურთ კიდეც იგი თავისთვის იმის გამო, რომ მისი წყალობით იმედოვნებენ, თავიდან აიცილონ ხანგრძლივი ტანჯვა დიდხანს გაგრძელებულ სნეულებათაგან. მაგრამ განა შეიძლება ასე ადვილად უყურებდეს ადამიანი ანაზდეულ სიკვდილს?!

თქვენ ასე ნუ შეხედავთ მას, ჭეშმარიტო ქრისტიანებო! საიქიო ცხოვრებისა და დამსახურებული მისაგებელის მორწმუნე ადამიანს შეუძლებელია ანაზდეული სიკვდილი სურდეს თავისთვის იმის შიშით, რომ მარადისობში გადასასახლებლად მოუმზადებელს არ მოუსწროს მან, სადაც თითოეულს საქმეთა მისთაებრ მიეზღვევა. ამიტომაც იმისათვის, რომ სიკვდილამდე სინანულის აღსრულება მოასწროს, ჭეშმარიტი ქრისტიანისათვის მეტად სასურველია, რომ უფალმა არ დაუშვას მისი ანაზდეული სიკვდილი. ქრისტიანს ეშინია მოულოდნელი სიკვდილისა იმიტომ, რომ არამც და არამც არ სურს შეუნანებლად აღესრულოს. და ამიტომ იგი გულმოდგინედ ლოცულობს უფლის წინაშე, რომ მან ღირსჰყოს მშვიდობითა და სინანულით განლიოს სიცოცხლის დარჩენილი დრო, რათა სიკვდილის წინ მოასწროს სინანულის გზით მოემზადოს პირნათელი გადასვლისათვის მარადიულობაში. ასეთ გადასვლას ზეცად ყოველთვის როდი უშლის ხელს მოულოდნელი სიკვდილი. ეკლესიის მიერ განდიდებული წმიდანების ცხოვრებიდან ჩვენ ვუწყით ანაზდეულად გარდაცვლილი ადამიანებიც, მაგალითად, ღირსი მამა ათანასე ათონელი (ხსენება 5 ივლისს), რომელიც მშენებარე შენობის სიმაღლიდან გადმოვარდა და ასე აღესრულა; ანდა ყრმა არტემი, ვერკოლელი სასწაულთმოქმედი (ხსენება 26 ოქტომბერს), რომელიც მინდორში მეხმა მოკლა. მაგრამ რატომ არ აღმოჩნდა მათთვის საშიში მოულოდნელი სიკვდილი? იმიტომ, რომ მათ მთელი თავიანთი ცხოვრება რწმენითა და კეთილმსახურების სულით განლიეს. მაშ, ჩვენც მათ მივბაძოთ, ქრისტიანებო, და განუწყვეტლივ უფლის წინაშე ვიდოდეთ, გულისხმის-ყოფით მისი ყოველგან მყოფობისა და შიშით სიკვდილისა და მომავალი სამსჯავროს წინაშე, რათა ამან შეგვაკავოს მარადის ცოდვის საცთურში შთავარდნისაგან. და თუ ამას შევძლებთ, მაშინ მოულოდნელი სიკვდილიც ვერ ავნებს რაიმეს ჩვენს ცხოვნებას, რამეთუ მუდმივი განწყობა სულისა ღვთისმოშიშებისა და კეთილმსახურებისათვის ადამიანს ყოველ წუთს განმზადებულს შექნის ღირსეული სიკვდილისათვის.

მაგრამ ღმერთმა დაგიფაროს იმისაგან, რომ სიკვდილი მოულოდნელად გეწიოს ქვეყნიურ ცოდვით აღსავსე ოცნებათა შორის, იმის მსგავსისა, როგორთაც მდიდარი იყო მიცემული დღევანდელი სახარების იგავში, სწორედ იმ ღამეს, როცა მას სიკვდილი მოელოდა. რა მძიმე ხვედრი ელის იმ სულს, რომელიც ერთიანად არის განმსჭვალული ოდენ ქვეყნიურ სიკეთეთა სიყვარულით და სულ არ ფიქრობს ღმერთზე, თავის ცხოვნებაზე, განკითხვის საშინელ დღეზე, როცა იგი ანაზდად აღმოჩნდება სულიერ სამყაროში, რომელშიც ადგილი არ არის ამგვარი სიკეთეებისათვის, სადაც არ არის შესაძლებლობა მოსვენებისა, ჭამა-სმისა და მხიარულებისა, და სადაც მისგან ანგარიშს მოითხოვენ იმაში, ზრუნავდა თუ არა იგი ქვეყნიური ცხოვრების ჟამს მომავალი სულიერი ცხოვრებისათვის თავის განსამზადებლად, უხრწნელ საუნჯეთა მოსაპოვებლად ცათა შინა! და კიდევ უფრო საშინელია იმ ადამიანის მდგომარეობა, მისი სულის გაყრის შემდგომ სხეულიდან, ვისაც მოულოდნელი სიკვდილი მთვრალობაში, შფოთში, ჩხუბში, ბილწსიტყვაობასა თუ მკრეხელობაში ეწევა. ამგვარი სიკვდილი სამარცხვინოდ იწოდება აქ, ამქვეყნადაც. მაგრამ განა შეიძლება რაიმე უფრო სამარცხვინო იყოს, როცა სამიკიტნოდან ან საროსკიპოდან სული პირდაპირ ჯოჯოხეთში ხვდება ეს ისეთი უბედურებაა, რომლის გამოხატვა შეუძლებელიცაა. 

გ) იგავის სიტყვებიდან: „უგუნურო, ამას ღამესა მიგიღონ სული შენი შენგან. ეგე, რომელი მოიმზადე, ვისა იყოს?“ (მუხლი 20). ჩვენთვის ცხადდება, რომ სიმდიდრე იმისთვის როდი გვეძლევა, ჩვენს გულისთქმებს და ამაო სურვილებს დავახარჯოთ, არამედ იმისათვის, რომ ღარიბ-გლახაკთ შევეწიოთ. რამეთუ სიდიდრე შენი როდია, ჰოი, ქრისტიანო. იგი სხვისიცაა, და არა მხოლოდ შენი, მას ღმერთი ვალად გაძლევს, ვითარცა მოურავს, იმისათვის კი არა, რომ შენ გაფლანგო იგი, არამედ იმისათვის, რომ მეგობრები შეიძინო მოწყალების გაცემით, ღარიბ-გლახაკთა შეწევნით. წმიდა იოანე ოქროპირიც ამბობს: „ღმერთმა იმისათვის დაუშვა ფული შენს მფლობელობაში, რომ შენ საზრდოს აძლევდე უქონელთ მათს გაჭირვებაში, როცა ისინი გთხოვენ ამას და როცა უძლურებში ვარდებიან“. ხოლო თუკი სიმდიდრეს, ღმერთისაგან მონიჭებულ ამ საბოძვარს, შენ თავისთვის შეინახავ, ქრისტიანო, და ღარიბ-გლახაკთ არ დაურიგებ მას, მაშინ უფლის მეორედ მოსვლის ჟამს შენ თვითონაც წყალობის გარეშე დარჩები. ღმერთი ანგარიშს მოგთხოვს იმაში, თუ როგორ განაგე მისგან ბოძებული სიმდიდრე. „ნუ შეიყვარებ შენს ქვეყნიურ სიკეთეთ, - ამბობს ნეტარი ავგუსტინე, - რაოდენადაც უხვად არ უნდა გქონდეს ისინი, იმგვარად მოიხმარე, რომ შეგეძლოს მრავალი სიკეთე მიიღო მათგან, და რაიმე სიბოროტე არ ჩაიდინო მათი გულისათვის. რამეთუ ყველა ეს სიკეთე მოისპობა, კეთილი საქმეები, კი აღმოცენებულნი წარმავალ სიკეთეთაგან, არ მოისპობიან“ (70-ე წერილი). მაშ, ეცადე ღმერთის მიერ, ღმერთისათვის განმდიდრდე, როგორც ეს უფლის მიერ გვებრძანება განხილულ იგავში.

დ) აღსანიშნავია ის, რომ უფალი ჩვენ ღმერთისმიერ განმდიდრებას გვიბრძანებს (მუხლი 21). რას ნიშნავს ღმერთის მიერ განმდიდრება? ეს იმას ნიშნავს, რომ უნდა ვცდილობდეთ მხოლოდ მას სათნო-ვეყოთ, მხოლოდ მასზე ვამყარებდეთ იმედებს, მას ვსასოებდეო და მხოლოდ ღმერთში ვჰპოვებდეთ მოსვენებას, რათა საუკუნოდ დავტკბეთ ამგვარი მოსვენებით. ღმერთის მიერ განმდიდრებული ღარიბია ოქროთი, მაგრამ მდიდარია სულით, როგორც მოციქული პეტრე იყო, ვინაც თქვა: „ვერცხლი და ოქრო არა მაქუს ჩვენ, ხოლო რომელი მაქუს, გცეთ შენ სახელითა იესუ ქრისტე ნაზარეველისაითა: აღდეგ და ვიდოდე!“ (საქმე მოციქ. 3,6). კარგად ამბობს ამის შესახებ წმიდა თეოფილაქტე: „ვეცადოთ ღმერთის მიერ განვმდიდრდეთ, ანუ მასზე ვამყარებდეთ სასოებას და ოდენ იგი გვყავდეს ჩვენს სიმდიდრედ და ჩვენი სიმდიდრის საუნჯედ. ჩვენ არ ვამბობთ, რომ ეს სიკეთენი ჩვენია, არამედ - ღმერთისააო. ხოლო თუკი სიკეთენი ღმერთისაა, მაშინ ნუ მოვაკლებთ თავს ღმერთს ამ ჩვენი სიკეთეებისათვის. აი, ესაა ღმერთის მიერ განმდიდრება - ანუ რწმენა იმისა, რომ თუკი ყოველივეს გავცემ და სრულიად განვლევ საკუთარ თავს, არ მექნება საჭიროება აუცილებელი ნივთებისა .რამეთუ მარაგი თვით ჩემი ღმერთი არს“.

ღმრთის მიერ განმდიდრებული კეთილმოწყალეა ღარიბ-გლახაკთადმი. რამეთუ რაც ღარიბებს მიეცემათ, იმას ღმერთი თავისთვის მიცემულად შეურაცხავს. მაშასადამე, ვისაც სურს ღმერთის მიერ განმდიდრდებოდეს, არ უნდა იუნჯებდეს სიმდიდრეს თავისთვის, არამედ რასაც კი ფლობს, ღარიბ-გლახაკთ უნაწილებდეს.

ღმერთის მიერ განმდიდრებულად ის შეიძლება იწოდოს, ვინც სიყვარულითაა აღსავსე შემოქმედი ღმერთისადმი: „ღმერთი სიყვარული არს, - ამბობს წმიდა იოანე ღვთისმეტყველი. - და რომელი ეგოს სიყვარულსა ზედა, ღმერთი მის თანა ჰგიეს და იგი ღმრთისა თანა“ (I იოანე 4,16). ამრიგად, თუკი სიყვარული გაქვს, ღმერთი შეგიძენია (ნეტარი ავგუსტინე, 44-ე სიტყვა).

ღმერთის მიერ განმდიდრებულს უხვად აქვს ყოველი სათნოება. კარგად ამბობს ამის შესახებ წმიდა ამბროსი: „ღმერთი მხოლოდ იმას თვლის მდიდრად, ვინც მარადიულობისათვის მდიდრდება, ვინც ქვეყნიურ სიმდიდრეთა ნაყოფთ კი არ მოიმკის, არამედ სათნოებათა ნაყოფთ. ხოლო ვინ არის მდიდარი ღმერთის წინაშე, თუ არა სულით მშვიდი და ჩუმი ადამიანი, რომელიც არასდრთს არ განიხრწნება?! განა მდიდრად არ გეჩვენება შენ ის ადამიანი, ვისაც სულის სიმშვიდე და მოსვენება შეუძენია, ისე, რომ არაფერი არ სურს ამაქვეყნიური და არანაირი ვნებათაღელვით არ შეშფოთდება, - არც დაძველებულს მოიძაგებს და არც ახალს არ ეძიებს, და ყოველთვის ღარიბია უდიდესი სიმდიდრის ქონისასაც?!“ (27-ე წერილი). მაშ, ღმერთს სასოებდე, ქრისტიანო, იგი გიყვარდეს მთელის გულით და ყოველგვარი კეთილმსახურებითა და სიწმიდით აღივსე მისთვის; მოწყალე იყავი ღარიბ-გლახაკთადმი, შენი მომხვეჭელობის ბეღლებად ყოველთვის უქონელთა სტომაქები გქონდეს, ქვრივ-ობოლთა სახლები: რამეთუ რასაც მათთვის შთადებ ამ საუნჯეში, ის სამარადჟამოდ შეინახება შენთვის, და მეორედ მოსვლისასაც ძე ღვთისა ასე გეტყვის შენც: რომელი უყავ ერთსა ამას ძმასა მცირეთაგანსა, მე მიყავ, და ყოველ სიკეთეს მოგაგებს შენ ამისთვის...

მღვდელი გრიგოლ დიაჩენკო „საკვირაო სახარებათა განმარტება“, თბილისი, 2001 წ.
მთარგმნელი: ვასილ ბურკაძე